Giriş
Altı geniş kapsamlı tutumdan (mükemmellik) beşincisi konsantrasyon veya zihinsel dengedir. Bu sayede herhangi bir konu veya nesne üzerine, olumlu bir duygu ve derin kavrayış ile tamamen ve istediğimiz uzunlukta odaklanabiliriz. Zihinlerimiz aklın aşırı uçlarda gezinip rahatsız edici duyguların etkisiyle (özellikle de arzu nesnelerine duyduğumuz çekim nedeniyle) sorumsuzca hareket etmesi veya can sıkıntısı ile durgunluktan tamamen özgürleşmiştir. Keskin bir zihin ile enerjimiz daha odaklanmış ve ehlileşmiş hale gelerek içimizde çılgınca koşturup durmaz. Hem fiziksel hem de zihinsel olarak coşkun -aynı zamanda da huzurlu- bir mutluluk hali deneyimlemeye başlarız. Zihin dikkat dağıtıcı düşünceler veya harici duygulardan bağımsızlaştığında oluşan olağanüstü berraklığı deneyimleriz. Açık, berrak ve coşkun olan bu hale bağlı olmaksızın onu dilediğimiz her olumlu amacı gerçekleştirmek için kullanabiliriz.
Geniş kapsamlı konsantrasyonu birkaç şekilde sınıflandırabiliriz – doğa, tür ve işlevsel olarak.
Konsantrasyonun Doğasına Göre Yapılan Sınıflandırmalar
Geniş kapsamlı zihinsel dengenin farklı hallerini sınıflandırmanın bir yolu ona sahip olan kişinin eriştiği seviye ile ilişkilidir. Mükemmel konsantrasyonu şu şekilde ayırt edebiliriz:
- Sıradan biri – Boşluğun (var olmama) kavramsal olmayan idrak seviyesine henüz erişmemiş kişi
- Sıradan olanın ötesine geçmiş biri – Boşluğun kavramsal olmayan idrakine yüksek seviyede farkındalıkla sahip olan kişi (bir “arya”)
Boşluğun kavramsal olmayan idraki, bunu azıcık dahi olsa hâlihazırda deneyimlemiş olanların zihinlerini bir seviyeye kadar rahatsız edici tutumlardan kurtarmıştır. Bu sayede duygusal çalkantılardan dolayı geniş kapsamlı konsantrasyonu günlük yaşamda uygulayamamak gibi tehlikelere daha az kapılırlar.
Altyazı seçeneğini aktif hale getirmek için lütfen video ekranının alt sağındaki “CC” ibaresine tıklayınız. Altyazı dilini değiştirmek için lütfen “Settings/Seçenekler” kısmına tıklayıp daha sonra “Subtitles/Altyazı” seçeneğini tıklayarak tercih ettiğiniz dili seçiniz.
Konsantrasyonun Türüne Göre Yapılan Sınıflandırmalar
Bu sınıflandırma, geniş kapsamlı zihinsel dengeye erişmek için yol alırken edinmeye çalıştıklarımıza işaret eder. Konsantrasyonumuz şunları elde etmek odaklı olabilir:
- Shamatha [Şamatha olarak okunur, çev.] – uçarılık ve donukluktan tamamen özgürleşmiş sakin ve sürekli bir zihin durumudur, bilhassa coşkun ve mutlu bir beden ve zihin zindeliği hissi ile deneyimlenir ve olumlu zihin hallerine istediğimiz uzunlukta odaklanabilmemizi sağlar. Yapıcı bir zihinle tek bir nesne üzerine odaklanılır -örneğin, şefkat ve ayırt edici farkındalıkla bir veya daha fazla sınırlı varlık üzerine odaklanılabilir.
- Vipashyana [Vipaşyana olarak okunur, çev.] – kavrama kabiliyeti son derece yüksek bir zihin durumudur, benzer şekilde uçarılık ve donukluktan özgürleşmiş, coşkun ve mutlu bir kavrayış zindeliği hissi ile deneyimlenir ki bu herhangi bir nesnenin tüm detaylarını anlayabilecek berraklıkta bir kavrayıştır. Shamatha pratiğinde olduğu gibi, tek bir nesne üzerine -şefkat gibi- yapıcı bir zihinle odaklanılır ama burada nesnenin gelip geçiciliği veya doğası gereği acı içinde oluşu gibi bütün genel özellikleri algılanarak, nesnenin varlıkların çektiği farklı çeşitteki acılar gibi tüm özgül detaylarının muhakemesi de ince bir şekilde yapılır.
- Shamatha ve Vipashyana bir arada – bir kez tam ve eksiksiz shamatha seviyesine ulaştıktan sonra onu vipashyana hali ile birleştirmeye çalışırız. Tam bir vipashyana seviyesine yalnızca tam shamatha elde edilmişse ve bu temel alınarak ulaşılabilir. Bu ikisi bir aradayken hissedilen coşkun mutluluk hissi hem istediğimiz her şeye odaklanabilmemizi sağlayarak onun tüm detaylarını algılamamıza olanak tanıyan zindelik hissini hem de bu bütünlüğü algılayıp özgül detaylarının tümünün muhakemesini ince bir şekilde yapabilmeyi kapsar.
Konsantrasyonun İşlevine Göre Yapılan Sınıflandırmalar
Geniş kapsamlı zihinsel denge bir kez ulaşıldığında birçok mahsul verir. Bunlar bu konsantrasyonun gerçekleştirdiği işlevlere göre tanımlanırlar. Konsantrasyonun işlevleri:
- Beden ve zihinlerimizi bu yaşamda mutlu bir hale getirmek – bu hal coşkun ve mutlu bir beden ve zihin zindeliği hissi ile deneyimlenerek rahatsız edici duyguları geçici olarak dindirir.
- İyi meziyetlerin oluşmasına yol açmak – duyu ötesi görme ve ileri seviye farkındalık gibi sadece kendi özgürlükleri için çalışanlarla aynı şeylere erişilir. Hasıl olma, kafa dağınıklığı ile karışık duygulardan geçici olarak kurtulduğumuz yüksek seviyede zihinsel istikrar (“dhyanas”) gibi güçleri ve rahatsız edici duyguların tükenmesini içerir.
- Acı çeken varlıklara yararlı olabilmemizi sağlar – Bu, geniş kapsamlı ahlaki öz disiplin ve geniş kapsamlı sebat maddelerinde de bahsettiğimiz gibi, yardım edebileceğimiz 11 çeşit kişiyi kapsar.
Özet
Bu her zaman bariz olmayabilir ancak ayakkabı bağımızı bağlamak gibi ufak işlerde bile konsantrasyona ihtiyacımız vardır. Çoğumuz çok daha karmaşık şeylere konsantre olabilmeye yetkinizdir ve bu yetileri spiritüel amaçlarımız için mükemmelleştirebiliriz. Diğer geniş kapsamlı mükemmel tutumlar ve bodhichitta amacı ile güçlendirdiğimizde, zihinsel denge ve konsantrasyonumuz bizi aydınlanmaya götürecek kadar kapsamlı hale gelir.