ความสมบูรณ์แบบของสมาธิ: ธยานบารมี

วิธีหนึ่งในการแบ่งสภาพที่แตกต่างกันของความมั่นคงทางจิตใจที่กว้างไกลคือ แบ่งตามระดับการบรรลุผลสำเร็จของคนที่มี เราสามารถแยกความสมบูรณ์แบบของสมาธิได้เป็น

• คนธรรมดา – คนที่ยังไม่บรรลุการรับรู้ความว่างเปล่า (สุญตา) ที่ไม่ใช่เชิงมโนทัศน์ 
• คนที่ก้าวพ้นความเป็นธรรมดา - ผู้ที่รับรู้ในระดับสูง ("อริยะ") ด้วยการรับรู้สุญตาที่ไม่ใช่เชิงมโนทัศน์ 

ผู้ที่เคยสัมผัสกับการรับรู้ความว่างเปล่าแม้เพียงเล็กน้อยด้วยการรับรู้ที่ไม่ใช่เชิงมโนทัศน์ พวกเขาก็ได้กำจัดทัศนคติที่รบกวนจิตใจของพวกเขาในบางระดับออกไป ดังนั้น พวกเขาจึงเสี่ยงภัยน้อยลงจากการที่ไม่อาจประยุกต์ใช้สมาธิที่กว้างไกลในชีวิตประจำวันได้อันเนื่องมาจากการรบกวนทางอารมณ์ต่าง ๆ 

การแบ่งนี้หมายถึง สิ่งที่เราพยายามจะทำให้สำเร็จในขณะที่เราพัฒนาเพื่อให้บรรลุความมั่นคงทางจิตใจที่กว้างไกล สมาธิของเราสามารถมุ่งเน้นไปที่การบรรลุสิ่งต่าง ๆ ต่อไปนี้ 

• สมถะ – สภาพจิตใจที่นิ่งและสงบ เป็นอิสระจากการที่ใจไม่อยู่กับที่และความมัว ได้รับประสบการณ์กับความรู้สึกถึงความสุขที่ทำให้เบิกบานใจของความแข็งแรงทั้งทางร่างกายและจิตใจ ซึ่งสามารถที่จะมุ่งเน้นไปที่สภาพจิตใจที่เป็นบวกได้นานเท่าที่เราต้องการได้ มันจะมุ่งเน้นไปมีอารมณ์เป็นอันเดียวที่วัตถุบางอย่างด้วยสภาพจิตใจที่สร้างสรรค์ ตัวอย่างเช่น ที่สิ่งที่จำกัดมีชีวิต ด้วยความเห็นอกเห็นใจ หรือเพียงแค่การรับรู้ที่แยกแยะ 
• วิปัสสนา – สภาพจิตใจที่รับรู้ได้อย่างยอดเยี่ยม เหมือนกันคือ เป็นอิสระจากการที่ใจไม่อยู่กับที่และความมัว และได้รับประสบการณ์กับความรู้สึกถึงความสุขที่ทำให้เบิกบานใจของความแข็งแรงทั้งทางร่างกายและจิตใจ ซึ่งสามารถที่จะรับรู้ รายละเอียดทั้งหมดของวัตถุต่าง ๆ ด้วยความเข้าใจที่ชัดเจน เช่นเดียวกับการปฏิบัติสมถะที่มุ่งเน้นไปมีอารมณ์เป็นอันเดียวที่วัตถุเดียวบางอย่างด้วยสภาพจิตใจที่สร้างสรรค์ เช่น ความเห็นอกเห็นใจ แต่ในที่นี้จะปฏิบัติด้วยการสืบหาโดยรวมของลักษณะทั่วไปของวัตถุนั้น เช่น ธรรมชาติของความไม่เที่ยง หรือธรรมชาติแห่งความทุกข์ แล้วแยกแยะโดยแยบคายในรายละเอียดเฉพาะทั้งหมดของวัตถุนั้น เช่น ประเภทของความทุกข์ต่าง ๆ ทั้งหมดที่สิ่งมีชีวิตได้รับ
• สมถะและวิปัสสนา ในฐานะเป็นคู่ร่วมกัน – เมื่อเราบรรลุสภาพของสมถะที่สมบูรณ์แล้ว เราก็จะรวมมันเข้ากับสภาพของวิปัสสนา สภาพที่แท้จริงของวิปัสสนาสามารถบรรลุได้ก็ต่อเมื่อได้บรรลุสภาพของสมถะแล้วเท่านั้น จากนั้น ทั้งสองสภาพคู่ร่วมนี้จะมีความรู้สึกของความสุขที่เบิกบานใจสองประเภทคือ ความรู้สึกแข็งแรงทั้งทางร่างกายและจิตใจที่จะสามารถมุ่งเน้นไปที่ทุกสิ่งที่ต้องการได้และสามารถที่จะรับรู้รายละเอียดของมันทั้งหมดได้ รวมทั้งการสืบหาโดยรวมและการแยกแยะโดยแยบคายในรายละเอียดเหล่านั้นทั้งหมด 

เมื่อเราบรรลุความมั่นคงทางจิตใจที่กว้างไกลแล้ว ความมั่นคงนั้นจะก่อให้เกิดผลลัพธ์มากมายตามมา สิ่งเหล่านี้หมายความถึงในฐานะการปฏิบัติหน้าที่ต่าง ๆ ที่สมาธิดำเนินการ ซึ่งสมาธิมีหน้าที่คือ

• วางตำแหน่งของร่างกายและจิตใจของเราให้อยู่ในสภาพที่เต็มไปด้วยความสุขในชั่วชีวิตนี้ – เป็นสภาพที่เราได้สัมผัสกับความรู้สึกของความสุขที่เบิกบานใจจากการมีความแข็งแรงทางร่างกายและจิตใจ และการหยุดนิ่งชั่วคราวของอารมณ์ต่าง ๆ ที่รบกวนเรา
• นำมาซึ่งคุณสมบัติที่ดี – การบรรลุผลสำเร็จต่าง ๆ ให้สิ่งที่คล้ายคลึงกันกับผู้ที่เพียรพยายามอย่างหนักเพื่อการปลดปล่อยตัวเองให้เป็นอิสระ เช่น การมองเห็นด้วยสัมผัสพิเศษและการรับรู้ขั้นสูง พลังที่ส่งผ่านออกมา ความมั่นคงทางจิตใจที่สูงกว่าเดิม (“ฌาน”) ด้วยความเป็นอิสระชั่วคราวจากความรู้สึกต่าง ๆ ที่ผสมกับความสับสน และการลดลงของอารมณ์ต่าง ๆ ที่รบกวนจิตใจ 
• ช่วยให้เราทำประโยชน์ให้กับสิ่งมีชีวิตที่มีความทุกข์ - บุคคล 11 ประเภทที่จะช่วยเหลือ ซึ่งมีการบรรยายไว้ในส่วนที่เกี่ยวกับวินัยตามหลักจริยธรรมที่กว้างไกลและความเพียร

มันอาจดูเหมือนไม่ชัดเจนเสมอไป แต่เราจำเป็นต้องใช้สมาธิในการทำงานแม้เพียงชิ้นเล็ก ๆให้สำเร็จ เช่น การผูกเชือกรองเท้า พวกเราส่วนใหญ่สามารถจดจ่อสิ่งที่ซับซ้อนมากมายกว่านี้ และก็เราสามารถทำให้ทักษะเหล่านี้สมบูรณ์ได้เพื่อบรรลุเป้าหมายทางศาสนาของเรา ร่วมกับทัศนคติที่กว้างไกลอื่น ๆ และขับเคลื่อนด้วยจุดหมายของโพธิจิต ทำให้ความมั่นคงทางจิตใจและสมาธิของเรากลายเป็นเรื่องที่กว้างไกลที่สามารถนำเราไปสู่การตรัสรู้ได้