کمال تمرکز: دیاناپارامیتا

یکی از روش‌های تقسیم‌بندی حالت‌های متفاوت ثبات عمیق ذهنی بر مبنای ثبات سطح عمیق فردی است که آن حالت را دارد. ما می‌توانیم بین کمال تمرکز بر اساس موارد زیر تمایز قا‌ئل شویم:

• یک فرد عادی ـ فردی که هنوز تشخیص غیرمفهومی خالی بودن (تهی بودن) را کسب نکرده است
• کسی که از عادی بودن فراتر رفته-  یک موجود عالی مقام  (یک «آریا») که عاری از تشخیص غیرمفهومی تهی بودن است.  

کسانی که، کمی، تشخیص غیرمفهومی تهی بودن را تجربه کرده‌اند، و ذهنشان را از بعضی سطوح رویکردهای آزاردهنده رها کرده‌اند. این احتمال برای آنها کمتر از سایرین وجود دارد که نتوانند تمرکز عمیق را به خاطر احساسات آزاردهنده در زندگی روزانه پیاده کنند.

این تقسیم‌بندی به مواردی می‌پردازد که برای کسب آنها می‌کوشیم در حالیکه برای کسب ثبات عمیق ذهنی تلاش می‌کنیم.

• شاماثها ـ حالت ثابت و ساکن ذهن است، که کاملاً از پرش و تنبلی به دور است، حالت هیجان‌انگیز و سعادت‌آمیز توأم با تناسب بدن و ذهن است. در این حالت فرد می‌تواند تا هر زمان که بخواهد بر روی حالت مثبت متمرکز بماند. این بر یک شیئ مشخص متمرکز است در عین حال که ذهن در حالت سازنده می‌باشد  ـ مثلاً تمرکز بر یک موجود محدود یا بر تعدادی از آنها در حالیکه نسبت به آنها شفقت دارید یا تمرکزتان توأم با آگاهی تؤام با تبعیض می‌باشد. 

• ویپاشیانا ـ حالت مفهومی غیرمعمول ذهن است، که از پریدن و تنبلی به دور است و تجربه‌ای توأم با حالت هیجان سعادت‌آمیز که می‌تواند همه چیز را، همه جزئیات همه اشیاء را، به‌طور شفاف درک کند. این مثل تمرین شاماثهاست که ذهن بر یک شیئ خاص متمرکز است در همان حال در حالت سازنده‌ای مثل شفقت قرار دارد، در عین‌حال، ذهن نسبت به ویژگی‌های آن شیئ، مثل انواع رنجی که او متحمل می‌شود، بصیرت لازم را دارد.   

• شاماثها و ویپاشیانا به‌عنوان یک جفت پیوسته ـ وقتیکه به یک حالت کامل شاماثها دست یافتیم، آنوقت آن را به حالت ویپاشیانا می‌پیوندیم. حالت واقعی ویپاشیانا در صورتی حاصل می‌شود که حالت شاماثها را کسب کرده باشیم. این جفت پیوسته احساسی سعادتمندانه به همراه دارند ـ احساسی از تناسب که بتوان بر جزئیات هر چه که می‌خواهیم ـ از جمله تشخیص وسیع و تشخیص ظریف همه آن جزئیات ـ متمرکز باشیم .    

وقتیکه ثبات عمیق ذهنی را کسب کنیم، این، نتایج بسیاری به همراه خواهد آورد. اینها به نقشی ارجاع دارد که تمرکز ایفاء می‌کند. کارکرد تمرکز عبارت است از:

• در این دوران زندگی بدن و ذهن ما را در حالتی سعادتمندانه قرار می‌دهد، حالتی که ما احساس فیزیکی و ذهنی سعادتمندانه‌ای داریم که توأم است با حالت موقت سکون احساسات آزاردهنده‌ای که در ماست 
• ویژگی‌های‌ خوبی به همراه می‌آورد، اکتساباتی که همراه با تلاش برای رهایی است، از قبیل چشمانی فراتر از احساس عادی، آگاهی پیشرفته، قدرت تجلی، حالت‌های والایی از ثبات ذهنی ( دهیان‌ها) با آزادی موقت از احساساتی که با سرگردانی همراه‌اند و تخلیه احساسات آزاردهنده.
• به ما کمک می‌کند تا به یاری موجوداتی که رنج می‌برند بشتابیم، یعنی یازده نوع افرادی که در ارتباط با انضباط اخلاقی و حفظ آن مورد بررسی قرار گرفتند.

این همیشه مشهود نیست، اما ما باید برای انجام کارهای کوچکی مثل بستن بند کفش‌هایمان تمرکز داشته باشیم. بسیاری از ما می‌توانیم بر چیزهای پیچیده‌تر تمرکز کنیم و این مهارت‌ها را به‌طور کامل به‌دست آوریم تا به اهداف معنوی‌مان برسیم. ثبات ذهنی و تمرکز ما وقتیکه با رویکرد عمیق همراه می‌شود و از هدف بودهیچیتا نیرو می‌گیرد می‌تواند ما را به روشنگری برساند.