Wprowadzenie
Koncentracja lub stabilność umysłu to piąta z sześciu dalekosiężnych postaw (doskonałości Dzięki niej, jesteśmy w stanie doskonale skupiać się na każdym przedmiocie z pozytywną emocją i głębokim zrozumieniem, tak długo jak chcemy. Nasze umysły są całkowicie wolne od skrajności umysłowego błądzenia czy rozbiegania spowodowanego przeszkadzającymi emocjami (szczególnie z powodu pociągu do przedmiotów pożądania) oraz umysłowego otępienia. Wraz wyostrzonym umysłem, nasze energie zostają skoncentrowane i okiełznane, i nie szaleją wewnątrz nas. Doświadczamy ożywczo radosnego, a zarazem spokojnego uczucia szczęśliwości, zarówno na poziomie umysłowym, jak i fizycznym. Doświadczamy niezwykłej przejrzystości umysłu pojawiającej się, gdy on uwalnia się od wszelkich rozpraszających myśli i zbędnych emocji. Nie przywiązując się do tego nagiego, przejrzystego i błogiego stanu, możemy wykorzystywać go do osiągania jakichkolwiek pozytywnych celów, jakie pragniemy osiągnąć.
Jest kilka sposobów podziału dalekosiężnej stabilności umysłu ze względu na jej naturę, typ i funkcję
Podział z względu na naturę koncentracji
Jednym ze sposobów podziału różnych stanów dalekosiężnej stabilności umysłu jest ich klasyfikacja według poziomu osiągnięcia osoby, która go doświadcza. Rozróżniamy doskonałość koncentracji
- Zwykłej osoby -- kogoś, kto nie osiągnął jeszcze niepojęciowego poznania pustki
- Kogoś wykraczającego poza to, co zwykłe – wysoce urzeczywistnionej istoty ("arji") z niepojęciowym poznaniem pustki.
Ci, którzy już doświadczyli, nawet nieznacznie, niepojęciowego poznania pustki, na pewnym poziomie uwolnili swój umysłu od przeszkadzających postaw. Są zatem mniej zagrożeni niezdolnością do stosowania dalekosiężnej koncentracji w codziennym życiu z powodu emocjonalnego zamętu.
Aby włączyć napisy, proszę kliknąć na ikonę „Napisy” w prawym dolnym rogu ekranu. Aby zmienić język napisów, proszę kliknąć na ikonę „Ustawienia”, następnie kliknąć „Napisy” i wybrać preferowany przez siebie język.
Podział ze względu na typ koncentracji
Ten podział odnosi się do tego, co staramy się osiągnąć, gdy pracujemy nad uzyskaniem dalekosiężnej stabilności umysłu. Nasza koncentracja może być ukierunkowana na osiągnięcie:
- Śamathy - spokojnego i osadzonego stanu umysłu, całkowicie wolnego od umysłowego rozbiegania i otępienia, doświadczanego z ożywczo radosnym, pełnym szczęścia poczuciem sprawności ciała i umysłu, który może pozostać skupiony z pozytywnym stanem tak długo jak chcemy. Skupia się on jednopuktowo, z konstruktywnym stanem umysłu, na jakimś przedmiocie – na przykład ze współczuciem lub po prostu z rozróżniającą świadomością na jednej lub kilku ograniczonych istotach.
- Wipaśany – wyjątkowo wnikliwy stan umysłu, podobnie jak śamatha, wolny jest on od umysłowego rozbiegania i otępienia, i doświadczany z ożywczo radosnym, pełnym szczęśliwości, poczuciem sprawności zdolnej z jasnym zrozumieniem, postrzegać wszystkie szczegóły jakiegokolwiek przedmiotu. Podobnie jak w praktyce śamathy, skupiona się ona jednopunktowo z towarzyszącym jej konstruktywnym stanem umysłu, takim jak współczucie, na jakimś przedmiocie, ale z wykrywaniem z grubsza ogólnych cech przedmiotu takich jak jego nietrwałość czy jego natura cierpienia, oraz z subtelnym rozeznaniem wszystkich specyficznych szczegółów owego przedmiotu, takich jak różne rodzaje cierpienia, jakiego istoty doświadczają.
- Śamathy i wipaśany jako połączonej pary – gdy osiągnęliśmy już pełny stan śamathy, zaczynamy pracę nad połączeniem go ze stanem wipaśany. Prawdziwy stan wipaśany można osiągnąć jedynie w oparciu o osiągniętą już wcześniej śamathę. Owa połączona para zawiera oba rodzaje ożywczego radosnego uczucia – poczucie zdolności skupienia się na czymkolwiek na czym chcemy, oraz postrzeganie wszystkich tego szczegółów – a także wykrywanie z grubsza oraz subtelne rozeznawanie wszystkich tych szczegółów.
Podział ze względu na funkcję pełnioną przez koncentrację
Gdy już się ją osiągnie, dalekosiężna stabilność umysłowa przynosi wiele rezultatów. Mówimy o nich jako o funkcjach, które owa koncentracja pełni. Funkcje koncentracji to:
- Wprowadzanie ciała i umysłu w błogostan w tym życiu – w stanie, w którym doświadczamy ożywczo radosnego, błogiego poczucia sprawności umysłowej i fizycznej oraz tymczasowego uspokojenia się przeszkadzających emocji
- Spowodowanie przejawiania się dobrych cech – osiągnięcie wspólne z tymi, którzy dążą do własnego wyzwolenia, takie jak ponadzmysłowe widzenie i zaawansowana świadomość, moce emanowania, wyższe stany stabilności umysłowej ("dhjany") z chwilową wolnością od uczuć przeplatających się z pomieszaniem oraz wyczerpywanie się przeszkadzających emocji.
- Umożliwienie nam przynoszenia pożytku cierpiącym istotom – jedenastu typom ludzi, którym trzeba pomagać, omówionym również w odniesieniu do dalekosiężnej dyscypliny etycznej i dalekosiężnej wytrwałości.
Podsumowanie
Nie zawsze wydaje się to oczywiste, ale potrzebujemy koncentracji, by wykonać nawet tak drobne czynności, jak wiązanie butów. Większość z nas potrafi koncentrować się na znacznie bardziej złożonych sprawach i możemy doskonalić te umiejętności, by osiągać nasze cele duchowe. W połączeniu z innymi dalekosiężnymi postawami, zasilani celem wypełnionym bodhicittą, nasza stabilność umysłowa i koncentracja stają się tak dalekosiężne, że mogą doprowadzić nas aż do samego oświecenia.