ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༦ ལོར་རྒྱ་ནག་ནང་བོད་དང་ཁ་ཆེའི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་གནས་བབས།

ཆོས་ལུགས་ཀུན་གྱི་ནང་ནས་ནང་ཆོས་ལ་དཀའ་ངལ་ཆེ་ཤོས་ཤིག་འཕྲད་བཞིན་པ་དང་། ནང་པའི་ཆོས་ཀྱི་ནང་ནས་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་དང་། ཡང་སྒོས་སུ་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་ནང་དུ་དཀའ་ངལ་མང་དག་འཕྲད་བཞིན་ཡོད། བོད་པའི་དགོན་པ་ནང་དགེ་འདུན་པ་དང་བཙུན་མ་རྣམས་ཀྱི་གྲངས་ཚད་ནི་རྒྱ་གཞུང་ནས་གཏན་འབེབས་བྱས་པ་དང། ལོ་གཉིས་གོང་གྲངས་ཚད་ལས་བརྒལ་བའི་དགེ་འདུན་པ་གྲངས་འབོར་མང་པོ་ཞིག་དགོན་པ་ནས་ཕྱིར་འབུད་བཏང་ཡོད། ད་ལྟའི་དམ་དྲག་དེ་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ལས་ཨ་མདོ་ཁུལ་ལ་དམ་དྲག་ཆུང་བ་ཡོད། པེ་ཅིང་དང་བླ་བྲང་ (ཀན་སུའུ་) དུ་ཡོད་པའི་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་མཐོ་སློབ་གཉིས་ཀྱི་ནང་དུ་དམར་ཤོག་གི་ལྟ་གྲུབ་སློབ་ཁྲིད་ཐད་ཤུགས་སྣོན་ཆེ་རུ་སྤྲད་དགོས་བྱུང་ཡོད། མཐོ་སློབ་དེ་གཉིས་ནི་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་སྐུ་གོང་མས་ (༡༩༣༨-༡༩༨༩) སྲོལ་གཏོད་མཛད་པའི་མཐོ་སློབ་ལྔའི་ནང་ནས་གཉིས་ལྷག་ཡོད་པ་དེ་ཡིན།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༦ ལོའི་དབྱར་དུས་སུ་དགོན་སྡེ་ཆེ་བ་ཁག་གི་མཁན་པོ་དང་ཆོས་དཔོན་རྣམས་པེ་ཅིང་དུ་ཡོད་པའི་ནང་པའི་མཐོ་སློབ་ཏུ་བསྐོངས་ཏེ། ཟླ་བ་གསུམ་རིང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་བསྒྱུར་བཅོས་ཐོག་ཟབ་སྦྱོང་སྤྲད། ཁོང་ཚོར་༸གོང་ས་མཆོག་དང་དམར་ཤོག །ཁ་བྲལ་རིང་ལུགས་དང་གཟི་བརྗིད་ཆེ་བའི་ཕ་ཡུལ་གྱི་ཆིག་སྒྲིལ་སྲུང་བ་གཉིས་བར་དམངས་ཁྲོད་དུ་གདམ་ག་བྱེད་བཅུག་གི་ཡོད། བོད་ནང་བཙུན་པ་དང་བཙུན་མ་རྣམས་ལ་དེ་ལྟར་བྱེད་བཅུག་པ་མ་ཟད། ཉེན་རྟོག་པ་དང་དམག་མི་རྣམས་ཀྱིས་བསྡུ་རུབ་བྱས་པའི་༸གོང་ས་མཆོག་གི་སྐུ་པར་ཐོག་ལ་བཙན་དབང་གིས་གོམ་བགྲོད་བྱེད་བཅུག་གི་ཡོད།

ཧན་རྒྱ་རིགས་ཀྱི་ནང་པ་རྣམས་ནི་བོད་པར་གདུག་རྩུབ་བཏང་བ་ནང་བཞིན་སྡུག་སྦྱོང་མྱོང་གི་མེད། ཁོང་ཚོའི་ཆོས་ཕྱོགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་ཁག་ཀྱང་མཆོད་འབུལ་ཆེད་སྒོ་ཕྱེ་བའི་ལྷ་ཁང་ངམ་དགོན་སྡེ་ཙམ་ལ་ཡིན། པེ་ཅིང་ནང་ཧན་རྒྱ་རིགས་ཀྱི་ལྷ་ཁང་དང་དགོན་པ་ ༦༠༠ ནས་དགོན་པ་གསུམ་ཙམ་དང་དེའི་ཐོག་བོད་དང་སོག་པོའི་དགོན་པ་གཅིག་བཅས་མཆོད་ཡུལ་དུ་ཚུད་པ་ལས་གཞན་ཚང་མ་འགྲེམས་སྟོན་ཁང་ཡིན། ལོ་འདིའི་སྤྱན་རས་གཟིགས་ (Guanyin) དུས་སྟོན་ལ་མི་དམངས་སྟོང་ཕྲག་གཉིས་ལྷག་ཙམ་པེ་ཅིང་ནང་གི་ནང་པའི་དགོན་པ་གཙོ་བོ་ཀོང་ཆི་ཧྲེ་ (Gaungqi Si་) ཞེས་པའི་རྒྱ་ནག་གི་ནང་པའི་ཚོགས་སྡེ་གནས་ས་དེར་འཛོམས་པ་རེད། སྤྱིར་བཏང་ཟླ་བ་རེ་རེའི་དམིགས་བསལ་གྱི་ཚེས་པ་འགར་དད་ལྡན་བརྒྱ་ཙམ་སྤོས་ཀྱི་མཆོད་འབུལ་ཞུ་བར་ཡོང་གི་ཡོད་པ་ལས་དུས་གཞན་ལ་མཆོད་འབུལ་བྱེད་མཁན་འགའ་རེ་ལས་མེད། དགོན་པ་ཁག་གི་དགེ་འདུན་པའི་གྲངས་འབོར་ནི་༣༠ཙམ་ཡིན། ཁོང་ཚོར་ཉིེན་རེར་ཆོ་ག་ཕྱག་ལེན་ཚོགས་པར་དུས་ཡུན་ཆུ་ཚོད་གཅིག་ཅན་གི་དུས་སྐབས་ཐེངས་གཉིས་ཡོད་ཀྱང།  དུས་ཚོད་ལྷག་མ་རྣམས་ལ་ཁོང་ཚོས་དགོན་པའི་དོ་དམ་དང་ལྟ་རྟོག་གི་ཕྱག་ལས་གནང་གི་ཡོད། ཁོང་ཚོར་དགེ་རྒན་མེད་པའི་རྐྱེན་གྱིས་སློབ་སྦྱོང་མེད་ཀྱང། དགེ་འདུན་པ་ཚོས་རང་རང་སོ་སོས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པར་འབད་བརྩོན་གནང་གི་ཡོད། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༨ ནང་ཁོང་ཚོའི་དགེ་རྒན་མ་འདས་པའི་སྔ་རོལ་དུ་སློབ་སྦྱོང་དང་ལྷན་དུ་སྒོམ་གྱི་ཉམས་ལེན་ཡང་སློབ་གཉེར་གནང་གི་ཡོད། ད་ལྟའི་ཆར་ཁོང་ཚོས་རྒྱུན་མཁོའི་ཉམས་ལེན་རྣམས་རྒྱུན་བཅད་ཡོད་པ་དང། ཁོང་ཚོའི་ནང་ནས་འགའ་ཞིག་གིས་རང་སོ་སོའི་ཤག་ཏུ་ཉམས་ལེན་དེ་དག་རྒྱུན་སྐྱོང་བཞིན་ཡོད། སྒོམ་གྱི་དགེ་རྒན་ལོ་ན་བགྲེས་པོ་ཞིག་ཡོད་པ་དེས་སྐབས་འགར་ཁོང་ཚོའི་སར་ཕེབས་ཀྱི་ཡོད་ཀྱང། ཁོང་གིས་རྒྱ་ནག་ནང་དེ་མཚུངས་ཀྱི་དགོན་པའམ་ལྷ་ཁང་ཉི་ཤུ་ཙམ་ལ་བསྐོར་བསྐྱོད་གནང་ནས་ཞབས་འདེགས་ཞུ་དགོས་ཀྱི་ཡོད།

ལོ་ལྟར་རྒྱའི་བཙུན་པ་བརྒྱད་ཕྱིའི་རྒྱལ་ཁབ་ཏུ་སློབ་སྦྱོང་བྱ་རུ་འགྲོ་ཆོག་ཀྱང་མང་ཆེ་བ་རྒྱའི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ནང་ཆོས་དང་རྣམ་པ་རྩ་ནས་མི་མཚུངས་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཤྲཱི་ལངྐ་ (Sri Lanka) ལྟ་བུར་བཏང་གི་ཡོད། ཧན་རྒྱ་རིགས་ནང་ནང་ཆོས་ལ་དོ་སྣང་ཆེན་པོ་ཡོད་ཀྱང། གཞུང་གི་ངོས་ནས་རྒྱུན་གཏན་སློབ་གྲྭའམ་ཆེས་མཐོའི་གཙུག་ལག་སློབ་གཉེར་ཁང་གི་སློབ་ཚན་གང་དུའང་འཇོག་མི་ཆོག་པ་བཟོས་ཡོད། རྒྱའི་དགོན་པ་གསར་པ་བརྒྱབ་པའི་ཆོག་མཆན་མེད་པ་དང་དགོན་སྡེ་རྙིང་པ་ཁག་གི་བསྐྱར་གསོ་ནི་དལ་དུ་བཏང་ཡོད། གཞུང་གི་ངོས་ནས་རྒྱུ་མཚན་གང་བཤད་ཡོད་ཅེ་ན། དགོན་པ་བརྒྱབ་པའི་ཕྱིར་དངུལ་སྡུད་མཁན་གྱི་གང་ཟག་དེས་དངུལ་དེ་དག་བར་ཟོས་ཐོག་རང་ཉིད་ཀྱི་དོན་དུ་ལོངས་སྤྱོད་ཧ་ཅང་མང་པོ་བྱས་པའི་རྐྱེན་གྱི་ཡིན་པར་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད།

རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་ནང་ཆོས་སློབ་གྲྭ་ནི་པེ་ཅིང་དུ་ཡོད་པའི་ཕཱ་ཡུན་ཧྲེ་ (Fayun Si) དགོན་པ་ལ་ཆགས་ཡོད། འདི་ནི་རྒྱ་གཞུང་ནས་ཧན་རྒྱ་རིགས་ཀྱི་དགེ་འདུན་པ་རྣམས་ལ་བསླབ་པ་སློབ་གཉེར་ཆེད་དུ་བསྐྲུན་པའི་མཐོ་སློབ་ཆེ་ཁག་ལྔའི་ནང་ནས་གཅིག་ཡིན། གཞན་དགོན་སྡེ་ཆེ་ཁག་ནི་ཧྲང་ཧེའི་ (Shanghai) དང་། ནན་ཅིང་། (Nanjing) ཨན་ཧུའེ། (Anhui) ཕུ་ཅིན་ (Fujian) བཅས་ཀྱི་ནང་ཡོད། ཧན་གྱི་ནང་ཆོས་ཤུགས་ཆེ་ཤོས་ཧྲང་ཧེའི་ནང་ཡོད་པ་དང་དམིགས་བསལ་དུ་ཕུ་ཅིན་ནང་དར་སྤེལ་ཆེ་ཤོས་ཡོད། པེ་ཅིང་དུ་ཡོད་པའི་ནང་པའི་མཐོ་སློབ་ནང་ལོ་བཞི་ཡི་དུས་ཡུན་གྱི་སློབ་སྦྱོང་ཆེད་དགེ་འདུན་པ་བརྒྱད་ཅུ་ཡོད། མཐོ་སློབ་གཞན་བཞིའི་ནང་དུའང་སློབ་གཉེར་བྱེད་མཁན་གྱི་དགེ་འདུན་པའི་གྲངས་ཚད་གཅིག་མཚུངས་ཡིན་པ་དང། རྒྱལ་ས་གཞན་གྱི་ནང་དུ་ཡང་སྦྱོང་བརྡར་སློབ་གྲྭ་ཆུང་ཆུང་འགའ་ཤས་ཡོད། སྦྱོང་བརྡར་དེ་དག་མང་ཆེ་བ་ནི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་བསམ་བློ་བསྒྱུར་བཅོས་སླད་དུ་དམིགས་པ་ཤ་སྟག་ཡིན།

ཕྱི་ལོ་བདུན་ཅུའི་ནང་པེ་ཅིང་དུ་ནང་པ་སྐྱ་བོའི་སྤྱི་ཚོགས་ཞེས་པའི་ཚོགས་སྡེ་ཞིག་ཡོད་པ་དེའི་ནང་ཧན་རྒྱ་རིགས་ཀྱི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་གཉིས་ཡོད་པ་དེས་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ལ་ཉམས་ལེན་དང་སློབ་ཁྲིད་གཙོ་བོ་གནང་གི་ཡོད། ཚོགས་སྡེ་དེར་ཚོགས་མི་ ༡༢༠༠ ཙམ་ཡོད་པ་དང་ཁོང་ཚོར་མཐུན་རྐྱེན་ནི་ཉུང་ཤས་དང་ཉམ་ཐག་པོ་ལས་མི་ལྡན། ཁོང་ཚོས་ས་གཞིའི་སྟེང་ཁང་པ་འཚམས་པོ་ཞིག་བརྒྱབ་པའི་ཕྱིེར་ཞལ་འདེབས་འདང་ངེས་བཞིན་མཁོ་སྒྲུབ་བྱས་ཡོད་ཀྱང། གཞུང་ནས་ཁོང་ཚོར་བཀའ་འཁྲོལ་གནང་གི་མེད།

རྒྱ་མིས་བལ་ཡུལ་གྱི་ས་ཁོངས་ལུམ་བི་ནི་ཞེས་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་འཁྲུངས་ཡུལ་དེར་དགོན་པ་ཞིག་བརྒྱབས་ཡོད། ལོ་འདིེར་ཐེངས་དང་པོར་རྒྱ་གཞུང་གིས་རྒྱ་མིའི་ནང་པ་རྣམས་བལ་ཡུལ་དང་རྒྱ་གར་དུ་དགོན་པ་འདི་དབུ་འབྱེད་ཆེད་གནས་སྐོར་ལ་གཏོང་གི་ཡོད། གནས་སྐོར་བསྐྱོད་ཆོག་པའི་གྲངས་ཚད་ནི་བརྒྱད་ཅུ་ཡིན་པ་དང་དེ་ཡང་དགེ་འདུན་པ་ཁོ་ནར་ཡིན། གྲངས་ཚད་འདིའི་ནང་ནས་དགེ་འདུན་པ་བཅུ་ནི་བོད་སྲོག་གི་ནང་པ་དང་ལྷག་འཕྲོས་རྣམས་ཧན་རྒྱ་རིགས་ཀྱི་དགོན་སྡེ་ཁག་ནས་ཡིན། བོད་སྲོག་གི་ནང་པ་རྣམས་རྒྱ་གར་དུ་གནས་སྐོར་བསྐྱོད་མི་ཆོག་པའི་དམ་དྲག་དེ་དག་༧གོང་ས་མཆོག་དང་འབྲེལ་བ་བྱེད་པའི་དོགས་སྣང་ལ་བརྟེན་ནས་ཡིན། གནས་སྐོར་གྱི་རིན་ཚད་ནི་བདུན་ཕྲག་གཉིས་ལ་ཨ་སྒོར་ ༣༠༠༠ ཡིན་པ་དེ་མི་མང་ཆེ་བའི་མཁོ་སྒྲུབ་གནང་མི་ཐུབ་པ་ཞིག་ཡིན།

ཁ་ཆེའི་གནས་བབས་ནི་ནང་པ་དང་རྩ་བ་ཉིད་ནས་གཅིག་པ་མིན། རྒྱ་ནག་ནང་ཁ་ཆེའི་མི་འབོར་ནི་ཡུ་གུར་ (Uighurs) དང་ཧུའེ་ཁ་ཆེའི་ (Hui) མི་རིགས་བརྩིས་ནས་ས་ཡ་ཉི་ཤུ་ཙམ་ཡོད། ཁོང་ཚོར་མཐོ་རིམ་སློབ་གྲྭ་ཆེན་པོ་དགུ་ཡོད་པ་དང་དེ་དག་རེ་རེའི་ནང་སློབ་མ་བརྒྱ་ལྷག་ཙམ་ཡོད། པེ་ཅིང་ལ་རྒྱ་ཁ་ཆེའི་མཐོ་སློབ་ཡོད་པ་མ་ཟད་རྒྱ་ཁ་ཆེའི་ཚོགས་པའི་སྤྱི་ཁྱབ་ལས་ཁུངས་ཀྱང་ཡོད། ནང་པ་ཚོར་མངའ་བའི་མཐུན་རྐྱེན་དང་ཡོངས་སུ་མི་མཚུངས་པར་ཁ་ཆེའི་མཐོ་སློབ་དང་ཁ་ཆེའི་ཚོགས་པ་རྣམས་ཀྱི་ཁང་པ་ནི་རྒྱ་ཆེ་ཞིང་མཐུན་རྐྱེན་འཛོམས་པ་ཞིག་ཡོད། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༠ ལོ་དཀྱིལ་ཙམ་ལ་བརྒྱབས་པའི་ཁང་པ་རྣམས་ད་ལྟ་བཟོ་བཅོས་རྒྱག་བཞིན་ཡོད། བཟོ་བསྐྲུན་ངོ་མ་དང་བསྐྱར་བཟོ་གཉིས་ཀ་གཞུང་ནས་ཆ་ཤས་ཙམ་ཞིག་འགྲོ་གྲོན་གཏོང་བཞིན་ཡོད། ཧུའེ་ཁ་ཆེའི་མི་རིགས་ཀྱི་གནས་གཞི་ནི་ནན་ཤིའི་རང་སྐྱོང་ས་ཁུལ་ (Ningxia Autonomous Region) གྱི་རྒྱལ་ས་ཡེན་ཁྲོན་ (Yinchuan) ནང་ཡོད་པའི་མཐོ་སློབ་དེ་ཆེ་ཤོས་ཡིན། མཐོ་སློབ་ཆེ་ཤོས་དེ་སའོ་དྷི་ཨ་རབྷྱས་ (Saudi Arabia) སྦྱིན་བདག་གནང་ཡོད། ནང་པ་རྣམས་དང་མི་མཚུངས་པར་ལོ་ལྟར་རྒྱ་ཁ་ཆེའི་སློབ་ཕྲུག་ལྔ་བཅུ་བརྒལ་བ་ཕྱི་རྒྱལ་ཡུལ་གྲུ་ཨི་ཇེབ་ (Egypt) དང་། སའོ་དྷི་ཨ་རབྷྱཱ། (Saudi Arabia) པ་ཀི་སི་ཐན། (Pakistan) ལིབྷྱཱ། (Libya) མ་ལེཤྱཱ་ (Malaysia) བཅས་ལ་ཁ་ཆེའི་ཆོས་ལུགས་སློབ་གཉེར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

རྒྱ་ནག་ནང་ལ་ཁ་ཆེའི་ལྷ་ཁང་ ༤༢༠༠༠ ཡོད་པ་དང། ནང་པའི་དགོན་སྡེ་ཁག་དང་མི་འདྲ་བར་ཚང་མ་ཕྱག་མཆོད་གནང་བར་སྒོ་ཕྱེ་བ་དང་གཅིག་ཀྱང་འགྲེམས་སྟོན་གྱི་ངོ་བོར་གནས་མེད། ཁ་ཆེའི་ལྷ་ཁང་ཚང་མའི་ནང་དུ་མཁན་པོ་རེ་ཡོད་པ་དེས་མི་སྐྱ་ཚོར་ཁ་ཆེའི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་སློབ་ཁྲིད་གནང་གི་ཡོད། རིག་གནས་གསར་བརྗེ་སྐབས་ནང་པ་ལས་ཁ་ཆེའི་མཁས་པ་མང་བ་འཚོ་གནས་ཐུབ་ཡོད། ལོ་འདིར་རྒྱ་ཁ་ཆེ་ ༦༠༠༠ ཙམ་ཧཱ་ཇི་ (haj) གནས་སྐོར་ཆེད་མེ་ཁཱ་ (Mecca) ལ་བསྐྱོད་ཀྱི་རེད། གནས་སྐོར་དེ་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་མཇུག་སྒྲིལ་བ་ནས་ཆོག་མཆན་ཐོབ་པ་ཞིག་རེད། གནས་སྐོར་དེའི་འགྲོ་གྲོན་ནི་ཉིན་བཞི་བཅུ་ལ་ཨ་སྒོར་ ༢༥༠༠ རེད།

རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་༧གོང་ས་མཆོག་ནི་ཁ་བྲལ་རིང་ལུགས་པའི་ལས་འགུལ་ཡོངས་ཀྱི་རྒྱབ་ཏུ་ཡོད་པར་བལྟས་ནས་ཁོང་མང་ཚོགས་ཀྱི་དགྲ་བོ་ཨང་དང་པོའི་རྟགས་སུ་བཀོད་ཡོད། བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་ལ་གདུག་རྩུབ་བཏང་བ་དེ་༸གོང་ས་མཆོག་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་མཁན་ཚོར་གནོད་སྐྱོན་བཏང་བ་བཞིན་ངེས་པར་དུ་རྟོགས་ཐུབ། སྤྱིའི་ཆ་ནས་དབང་ཆ་འཛིན་མཁན་རྣམས་ནང་ཆོས་ལ་འཇིགས་སྐྲག་སྐྱེ་གི་ཡོད། རྒྱ་ནག་ཏུ་ཁ་ཆེ་ཚོས་གཞན་གྱི་བསམ་བློ་བསྒྱུར་བཅོས་གཏོང་གི་མེད་སྟབས་ཁ་ཆེ་ཚོ་ཧན་རྒྱ་རིགས་ལ་ཉེན་ཁ་གང་ཡང་མཐོང་གི་མེད། རྒྱའི་མི་འབོར་ལས་བརྒྱ་ཆ་ ༩༢ ཧན་རྒྱ་རིགས་ཆགས་ཀྱི་ཡོད། འོན་ཀྱང་ཧན་རྒྱ་རིགས་མང་ཆེ་བ་ནི་ནང་པར་ངོས་འཛིན་གྱི་ཡོད་པ་དང་། ནང་ཆོས་དེ་དམར་པོའི་རིང་ལུགས་ལ་དངོས་སུ་ཉེན་ཁ་ཡོད་པ་དང། གཙོ་བོ་མི་དམངས་ཀྱི་ལ་རྒྱ་དང་ཡིད་ཆེས་བརྟན་པོ་འཐོབ་པའི་གནད་ཀྱང་ཡིན་ནོ།།