તણાવ નો ત્યાગ કરવામાં મદદ કરવા માટે બૌદ્ધ વિશ્લેષણ

અલબત્ત, મોટા શહેરમાં પ્રદૂષણ, ટ્રાફિક વગેરે જેવી ઘણી બધી સમસ્યાઓ હોય છે, જે તમને ગામમાં નહીં મળે, પરંતુ આ એકમાત્ર પરિબળો નથી જે આપણા તણાવમાં ફાળો આપે છે. જ્યારે આપણે વધુ ઊંડાણપૂર્વક જોઈએ છીએ, ત્યારે આપણને એવી સમસ્યાઓ જોવા મળે છે જેનો સામનો આધુનિક દુનિયાના મોટાભાગના લોકો કરી રહ્યા છે, ભલે તેઓ ક્યાં પણ રહે છે, અને મને લાગે છે કે તે એ હકીકતને કારણે છે કે આપણી પાસે વધુને વધુ વસ્તુઓ ઉપલબ્ધ છે, વધુને વધુ વિકલ્પો છે, વધુ માહિતી છે, વધુ ટીવી સ્ટેશન છે, પસંદ કરવા માટે વધુ ફિલ્મો છે, પસંદ કરવા માટે વધુ ઉત્પાદનો છે. મોટાભાગના લોકો મોબાઇલ ફોન રાખે છે, અને તેથી તમારી પાસે ઇમેલ્સ, સતત સંદેશાઓ, ચેટ્સ, આ પ્રકારની વસ્તુઓ આવતી રહે છે અને તેથી એવું લાગવાનો તણાવ રહે છે કે આપણે બધું જ જોવું પડશે, આપણે તરત જ જવાબ આપવો પડશે, કારણ કે અન્ય લોકો અપેક્ષા રાખે છે કે આપણે તરત જ જવાબ આપીશું. અને જોકે આ બાબતોના ચોક્કસ ફાયદા છે જ્યારે કોઈના સાથે જોડાયેલા રહેવું મહત્વપૂર્ણ હોય ત્યારે આપણને બીજાઓ સાથે જોડાયેલા રાખવાની દ્રષ્ટિએ, પરંતુ ક્યારેક તે ખૂબ જ વધારે પડતું થઈ જાએ છે; તે સતત છે અને આપણે ખૂબ જ અસુરક્ષિત બની જઈએ છીએ કારણ કે જો તમે તેના વિશે વિચારો છો, તો તેની પાછળની માનસિકતા એ છે કે "હું કંઈક ચૂકવા માંગતો નથી. તે મહત્વપૂર્ણ હોઈ શકે છે. હું બાકાત થવા માંગતો નથી."

અને તેથી આપણે હંમેશા શું ચાલી રહ્યું છે તે ફરજિયાતપણે તપાસીએ છીએ, પરંતુ અલબત્ત તે આપણને ક્યારેય સુરક્ષિત અનુભવ કરાવતું નથી, કારણ કે હંમેશા કંઈક નવું થતું રહે છે, એક નવો સંદેશ અને નવી ચેટ આવતી રહે છે. જો આપણે કંઈક જોવાનું પસંદ કરીએ, ચાલો કહીએ યૂટ્યૂબ પર કે ટીવી પર - મને ખબર નથી કે અહીં મોસ્કોમાં તમારી પાસે કેટલા સ્ટેશન ઉપલબ્ધ છે, પરંતુ યુરોપ અને અમેરિકામાં, સેંકડો છે, અને તેથી તમે કંઈક જોવામાં આરામદાયક અનુભવતા નથી કારણ કે તમે વિચારો છો કે "સારું, કદાચ કંઈક વધુ સારું હશે", અને તેથી હંમેશા ફરજિયાતપણે આપણે જોઈએ છે એ જોવા કે, "સારું, કદાચ કંઈક વધુ સારું હશે જે હું ચૂકી રહ્યો છું".

મને લાગે છે કે આ પ્રકારની વસ્તુઓ ખરેખર આપણો તણાવ વધારે છે, ભલે આપણે ગમે ત્યાં રહીએ; મોટા શહેરમાં હોય કે ગામમાં, ખાસ કરીને આપણા આધુનિક વિશ્વમાં. આપણે કોઈ પ્રકારના સમાજમાં, કોઈ પ્રકારના મિત્રોના જૂથમાં રહેવા માંગીએ છીએ; તેથી આપણે આપણા ફેસબુક પેજ પર આપણે જે કંઈ પોસ્ટ કરીએ છીએ તેના માટે "લાઈક્સ" જોઈએ છે, જેથી આપણને લાગે કે આપણને કોઈક રીતે સ્વીકારવામાં આવે છે અને ઓળખવામાં આવે છે, પરંતુ આપણે તેના વિશે શાંત નથી. આપણને મળેલી લાઈક્સની સંખ્યાથી આપણે ક્યારેય સંતુષ્ટ નથી, આપણે હંમેશા વધુ ઇચ્છીએ છીએ, અથવા "શું ખરેખર તેમનો મતલબ એવો હતો?" તેઓ ફક્ત એક બટન દબાવી રહ્યા છે, અથવા કદાચ કોઈ મશીન બટન દબાવી રહ્યું છે (તમે ઘણી બધી લાઈક્સ મેળવવા માટે ચૂકવણી કરી શકો છો). અને જ્યારે આપણો ફોન સૂચવે છે કે આપણને કોઈ સંદેશ મળ્યો છે ત્યારે આપણે અપેક્ષાથી ઉત્સાહિત થઈએ છીએ; કદાચ તે કંઈક ખાસ હશે.

અને જ્યારે આપણે આપણા ફેસબુક પેજ પર જઈએ છીએ અને જોઈએ છીએ કે "શું આપણને વધુ લાઈક્સ મળ્યા?" અથવા આપણે એવા બની જઈએ છીએ, જેમ હું ઘણીવાર પોતાને વર્ણવું છું, એક સમાચારના શોખીન તરીકે, અને હું હંમેશા સમાચાર જોતો રહું છું, કંઈક નવું, કંઈક રસપ્રદ થઈ રહ્યું છે કે નહીં તે જોવા માટે, કારણ કે હું કંઈપણ ચૂકવા માંગતો નથી.

અલબત્ત, જો આપણે આ મુદ્દાનું વધુ ઊંડાણપૂર્વક વિશ્લેષણ કરીએ, તો આપણને જે મળે છે તે એ છે કે "હું એટલો મહત્વપૂર્ણ છું કે મારે શું થઈ રહ્યું છે તે બધું જાણવું જોઈએ. અને દરેકને હું ગમવો જોઈએ." આપણે બૌદ્ધ દ્રષ્ટિકોણથી ખૂબ ઊંડાણપૂર્વક વિશ્લેષણ કરી શકીએ છીએ કે મને શા માટે લાગે છે કે હું આટલો મહત્વપૂર્ણ છું, અને મારે બધું જ જાણવું જોઈએ, અને મારે આટલો સ્વીકૃત છું. આપણે શા માટે આટલા સ્વ-ચિંતિત છીએ, પરંતુ હું આજે સાંજે તે દિશામાં ઊંડાણપૂર્વક જવા માંગતો નથી.

બીજી બાજુ, આપણે ઘણીવાર આપણી આસપાસની પરિસ્થિતિથી અભિભૂત થઈ જઈએ છીએ, અને આપણે આપણા મોબાઇલ ઉપકરણ તરફ જોઈને, મેટ્રોમાં, અથવા ચાલતી વખતે સંગીત સાંભળીને બચવાનો પ્રયાસ કરીએ છીએ. આપણે હંમેશા આઇપોડ સાથે ઇયરફોન લગાવીએ છીએ, જે ખૂબ જ રસપ્રદ વિરોધાભાસ છે જો તમે તેના વિશે વિચારો તો. એક તરફ આપણે એક સામાજિક જૂથમાં સ્વીકાર્ય બનવા માંગીએ છીએ, પરંતુ બીજી તરફ જ્યારે આપણે ખરેખર સમાજમાં હોઈએ છીએ, ત્યારે આપણે આપણા ફોન પર ગેમ રમીને, અથવા ખરેખર, ખૂબ જ મોટેથી સંગીત સાંભળીને બધાને બંધ કરી દઈએ છીએ.

એનો અર્થ શું થાય છે? એનો અર્થ એકલતા થાય છે, ખરું ને? આપણે એ સામાજિક ઓળખ ઇચ્છીએ છીએ; આપણે એકલા છીએ, કારણ કે આપણને ક્યારેય એવું લાગતું નથી કે આપણને ખરેખર સ્વીકારવામાં આવ્યા છે, પરંતુ બીજી બાજુ, આપણે આપણી વર્ચ્યુઅલ દુનિયામાં ભાગી જઈને પોતાને બંધ કરી દઈએ છીએ, જે પણ ખૂબ જ એકલવાયું છે, ખરું ને?

આપણને અનિવાર્યપણે એવું લાગે છે કે આપણને મનોરંજનની જરૂર છે; એવી કોઈ ક્ષણ ન હોઈ શકે જ્યાં કંઈ જ ન બને. આ ફરીથી એક વિરોધાભાસ છે, કારણ કે એક તરફ આપણે શાંતિ અને નિશ્ચલ માટે ઝંખીએ છીએ, પરંતુ બીજી તરફ આપણે શૂન્યાવકાશ, માહિતીનો અભાવ અથવા સંગીતનો અભાવથી ડરીએ છીએ.

આપણે બહારની દુનિયાના તણાવથી કોઈક રીતે ભાગી જવા માંગીએ છીએ, પછી ભલે તે મેટ્રોમાં હોય કે ગમે ત્યાં, જેથી આપણે ફોન, ઇન્ટરનેટની આપણી નાની વર્ચ્યુઅલ દુનિયામાં ભાગી જઈએ છીએ, પરંતુ ત્યાં પણ આપણે મિત્રો વગેરેની મંજૂરી શોધી રહ્યા છીએ, અને આપણે ક્યારેય સુરક્ષિત અનુભવતા નથી. આ એવી બાબત છે જેના વિશે આપણે ખરેખર વિચારવાની જરૂર છે: શું આપણા મોબાઇલ ઉપકરણમાં પાછા જવું ખરેખર આપણી તણાવની સમસ્યાનો ઉકેલ છે? ભલે આપણે મોટા શહેરમાં રહીએ કે ક્યાંય પણ, શું આ ઉકેલ છે?

આપણે જે કરવાની જરૂર છે તે એ છે કે જ્યારે આપણે આ રીઢો દિનચર્યાઓમાં અટવાઈ જઈએ છીએ ત્યારે આપણે જે નાખુશી અનુભવીએ છીએ તેને ઓળખવાની જરૂર છે અને તેના સ્ત્રોતોને ઓળખો. આપણે આ આદતોમાં શા માટે અટવાઈ ગયા છીએ?

પછી આ નાખુશીથી મુક્ત થવાનો નિર્ધાર કેળવવો, જે તેના સ્ત્રોતોથી પોતાને મુક્ત કરવાની પદ્ધતિઓ જાણવાના આધારે અને તે કાર્ય કરે છે તેવો વિશ્વાસ રાખવાના આધારે થાય છે. પરંતુ એવું નથી કે આપણે ફક્ત આ નાખુશીને દૂર કરવા માંગીએ છીએ અને પછી ઝોમ્બી જેવા બનીને કંઈ અનુભવ ન કરીએ, અને શહેરમાં મૃત વ્યક્તિની જેમ ફરીએ છીએ. ખુશી એ ફક્ત નાખુશીની ગેરહાજરી નથી; તે એક તટસ્થ, શાંત લાગણી ઉપરાંત કંઈક છે. આપણે લાગણીહીન બનવાનું લક્ષ્ય રાખતા નથી, તે પણ મુદ્દો નથી.

તો પછી, આપણે એ ઓળખવાની જરૂર છે કે બાહ્ય વસ્તુઓ અને પરિસ્થિતિઓ ખરેખર આપણે જે નાખુશી, વેદના અને તણાવ અનુભવીએ છીએ તેનું મૂળ નથી. જો એવું હોત, તો દરેક વ્યક્તિએ એને એક જ રીતે અનુભવ કરત.

અને સમસ્યા ઇન્ટરનેટની નથી, અને તે આપણા મોબાઇલ ઉપકરણોની પણ નથી. જ્યારે યોગ્ય રીતે ઉપયોગ કરવામાં આવે છે, ત્યારે તે આપણા જીવનમાં ખૂબ મદદરૂપ થઈ શકે છે. સમસ્યા તેમના પ્રત્યેના આપણા વલણની છે, અને તે જે લાગણીઓ લાવે છે અને મજબૂત બનાવે છે, અને આપણે ખરેખર ઇન્ટરનેટની આ અદ્ભુત દુનિયાનો કેવી રીતે વ્યવહાર કરીએ છીએ, અને આપણે જીવનમાં આપણી પરિસ્થિતિઓના જોડે કેવી રીતે વ્યવહાર કરીએ છીએ તેની છે.

આપણી પાસે ઘણી બધી સ્વ-વિનાશક આદતો છે, અને તે બધી મનની કોઈને કોઈ ખલેલ પહોંચાડતી સ્થિતિ દ્વારા લાવવામાં આવે છે, પછી ભલે તે અસુરક્ષા હોય, ડર હોય સ્વીકાર ન થવાનો , બાકાત થવાનો, ફરજિયાતપણું હોય, આ પ્રકારની વસ્તુઓ હોય. પરંતુ સોશિયલ મીડિયા વગેરેમાં ભાગીને આપણે જે વ્યૂહરચનાઓ અપનાવવાનો પ્રયાસ કરીએ છીએ તે આપણને વધુ તણાવમાં મૂકે છે; તે એક પ્રતિક્રિયા ચક્ર છે. તે ફક્ત "શું લોકો મને પસંદ કરશે?" વગેરેની ચિંતાને વધુ મજબૂત બનાવે છે.

અને જ્યારે આપણે કિશોરો અને ઇન્ટરનેટ પર ગુંડાગીરી વિશે વિચારીએ છીએ ત્યારે તે વધુ ખરાબ થઈ જાય છે. એવું નથી કે તમને ફક્ત લાઈક્સ મળે છે અને દરેક વ્યક્તિ જુએ છે કે તમારી પાસે કેટલી લાઈક્સ છે, પરંતુ જો તમને ગુંડાગીરી મળે છે - "પસંદ નથી" - એવી પ્રકારની વસ્તુ, તો પછી દરેક વ્યક્તિ તે પણ જુએ છે. આ ભયાનક છે, ખરું ને?

લોકો સોશિયલ મીડિયા પર પોતાના સમયનો આનંદ માણતા ચિત્ર પોસ્ટ કરે છે, ખરું ને? તેઓ ખરાબ સમયના ચિત્ર પોસ્ટ કરતા નથી. તો તમે તમારા બધા મિત્રોને આનંદ માણતા જુઓ છો, અને હું તો મારા ઓરડામાં મારા ફોન તરફ જોતો એકલો બેઠો છું. આ મનની ખૂબ ખુશ સ્થિતિ નથી, ખરું ને?

આ બધા સોશિયલ મીડિયા વગેરેમાં શું ચાલી રહ્યું છે તેના વિશે આપણે થોડું વાસ્તવિક વલણ રાખવાની જરૂર છે. આપણે એ સમજવું પડશે કે તમારા ફેસબુક પેજ પર ઘણી બધી લાઈક્સ હોવાથી તમને સુરક્ષિત લાગશે નહીં, તેમાં તે ક્ષમતા નથી. તે બરાબર વિપરીત છે. આપણે ભોળા છીએ, આપણે માનીએ છીએ કે તેનાથી મોટો ફરક પડશે, અને તે વધુ લાઈક્સ મેળવવાની ઝંખના લાવે છે - લોભ, આપણી પાસે ક્યારેય પૂરતું નથી - અને વધુ આવે છે કે નહીં તે જોવા માટે સતત તપાસ કરવાની અસુરક્ષિતતા.

હું કબૂલ કરું છું કે મારી વેબસાઇટ જોડે હું આ કરું છે; હું સતત આંકડાઓ જોઉં છું કે આજે કેટલા લોકોએ તેને જોયું. તે એક જ વાત છે. અથવા દરરોજ ચલણ વિનિમય દર તપાસવું, તે જોવા માટે કે તમે આજે કેટલું ગુમાવ્યું છે. આપણને ક્યારેય મનની શાંતિ નથી (હાસ્ય). અથવા આપણે ભોળાપણુંથી વિચારીએ છીએ કે આપણે કમ્પ્યુટર ગેમની વર્ચ્યુઅલ દુનિયામાં ભાગી શકીએ છીએ, અને કોઈક રીતે આપણી સમસ્યાઓ દૂર થઈ જશે. તે ખૂબ વોડકા પીવાથી બધું દૂર થઇ જશે એવું વિચારવાથી બહુ અલગ નથી.

જો આપણે આ સિન્ડ્રોમનું મૂલ્યાંકન કરીએ, તો આપણે જોઈએ છીએ કે તે ખૂબ જ સ્વ-વિનાશક છે, અને જીવનના દબાણ અને તાણનો સામનો કરવાનો પ્રયાસ કરવાની આપણી રીતો ફક્ત વધુ સમસ્યાઓ પેદા કરે છે.

આ સિન્ડ્રોમ્સનો સામનો કરવા માટે, આપણે જે પરિસ્થિતિઓમાં છીએ તેના વિશે ભેદભાવપૂર્ણ જાગૃતિની જરૂર છે. ઉદાહરણ તરીકે, એક મુશ્કેલ નોકરી: આપણે તેનો સામનો કરવો પડશે; તે વાસ્તવિકતા છે. આપણે તે વાસ્તવિકતા સ્વીકારવી પડશે. અને વાસ્તવિકતા એ છે કે આપણે સર્વોત્તમ જે કરી શકીએ છીએ એટલું જ આપણે કરી શકીએ છીએ. જો આપણે તે વાસ્તવિકતા સ્વીકારીએ, તો તે આપણને પ્રક્ષેપણ બંધ કરવામાં મદદ કરે છે કે આપણા કામ પર કે આ એક ભયંકર ત્રાસ છે, અને આપણી જાત પર કે "હું પૂરતો સારો નથી."

સમસ્યા એ છે કે આપણે વિચારીએ છીએ કે આપણે સંપૂર્ણ બનવું જોઈએ, અને સિવાય કે આપણે બુદ્ધ હોઈએ, કોઈ પણ સંપૂર્ણ નથી. અને જો આપણા શેઠ એવું વિચારે છે કે આપણે સંપૂર્ણ હોવું જોઈએ, અને આપણને સંપૂર્ણ બનવા માટે દબાણ કરે, તો પણ વાસ્તવિકતા એ છે કે તે અશક્ય છે. અને કારણ કે તે અશક્ય છે, તો પછી આપણે શા માટે દિવાલ પર માથું ઠોકીને દોષિત અનુભવીએ છીએ, કે આપણે કંઈક અશક્ય કરી શકતા નથી?

તેથી આપણે શક્ય તેટલું શ્રેષ્ઠ પ્રયાસ કરીએ છીએ, પ્રાથમિકતા આપીએ છીએ અને પરિસ્થિતિની વાસ્તવિકતાને સ્વીકારીએ છીએ. અને પછી આપણે એકાગ્રતા જાળવવાનો પ્રયાસ કરીએ છીએ; આપણે જે પરિસ્થિતિનો સામનો કરીએ છીએ તેની વાસ્તવિકતા પ્રત્યે સભાન રહીને, તેનો- અંદાજ કર્યા વિના - "આ અશક્ય છે" - અથવા તેને ઓછો અંદાજ કર્યા વિના, "હું ફક્ત મારા ફોનમાં ઘૂસીને ભાગી શકું છું, અને રમી શકું છું અને સર્ફ કરી શકું છું, તેનાથી બચવા માટે".

તમારે તેનો સામનો કરવો પડશે. તમારે કામનો સામનો કરવો પડશે. જો આપણે તેનો ઓછો અંદાજ લગાવીએ, તો આપણે વિચારીએ છીએ કે તે એવી વસ્તુ છે જેનો મારે ખરેખર સામનો કરવાની જરૂર નથી. ઉદાહરણ તરીકે, જ્યારે તમારી પાસે કોઈ કાર્ય હોય જે તમારે કામ પર કરવાનું હોય, અને તમને ખરેખર તે કરવાનું મન ન થાય, તો તમે શું કરો છો? શું તમારી પાસે ખરેખર તે બસ કરવાની શિસ્ત છે કે તમે તરત જ સર્ફિંગ શરૂ કરો છો, અથવા તરત જ તમારા ફોન તરફ જોવાની ઇચ્છા રાખો છો, અને જુઓ છો કે "સારું, કદાચ કોઈ નવો સંદેશ છે, કદાચ કોઈએ કંઈક વધુ રસપ્રદ પોસ્ટ કર્યું છે". તે એ હકીકતની વાસ્તવિકતાનો અધોમૂલ્યન છે કે તમારે આ કાર્ય કરવું પડશે. આ બધું મુક્ત રહેવાના આ નિશ્ચય સાથે સંકળાયેલું છે. તે શું છે એને ઓળખવાનો પ્રયાસ કરવો, એના કારણે આપણને ખરેખર સમસ્યા થાય છે.

આપણે આનો સામનો કેવી રીતે કરી શકીએ?

આપણે સ્વ-શિસ્તથી શરૂઆત કરીએ છીએ, અને નાની બાબતોથી શરૂઆત કરીએ છીએ, અને જો આપણે હોર્મોન્સની દ્રષ્ટિએ જોઈએ તો, વૈજ્ઞાનિક દૃષ્ટિકોણથી પણ, આપણે આપણા તણાવનો સામનો કેવી રીતે કરી રહ્યા છીએ તે સમજી શકીએ છીએ. તે આપણને એક સંપૂર્ણપણે અલગ સમજ આપે છે, અને બૌદ્ધ ધર્મ જે વાત કરે છે તેનો વૈજ્ઞાનિક આધાર આપે છે.

કોર્ટિસોલ અને ડોપામાઇન હોર્મોન્સ

તમે તણાવ અનુભવો છો, તો હોર્મોનલ સ્તર પર શું થઈ રહ્યું છે તે એ છે કે આપણું કોર્ટિસોલનું સ્તર વધી ગયું છે. કોર્ટિસોલ એ તણાવનો હોર્મોન છે, તેથી આપણે થોડી રાહત શોધીએ છીએ. આપણી વ્યૂહરચના શું છે, જે આપણને ખુશી આપશે જેથી આપણે આપણા શરીરમાં થી આ કોર્ટિસોલને દૂર કરી શકીએ. આપણે વિચારીએ છીએ કે, હું સિગારેટ પીશ, તે મદદ કરશે; અથવા આપણે ઇન્ટરનેટ પર સર્ફ કરીશું, સોશિયલ મીડિયા તપાસીશું, આ તણાવ દૂર કરવા માટે કંઈક રસપ્રદ શોધશું. થાય એ છે કે આપણને એવી અપેક્ષાનો ઉત્સાહ અને ખુશી હોય છે કે આનાથી આપણને સારું લાગશે, તેથી આપણું ડોપામાઇન સ્તર વધે છે. ડોપામાઇન એ પુરસ્કારની અપેક્ષાનું હોર્મોન છે; જ્યારે કોઈ પ્રાણી બીજા પ્રાણીનો પીછો કરે છે ત્યારે તે આવું અનુભવે છે; ત્યાં એક અપેક્ષા હોય છે. જ્યારે તમે કોઈ પ્રિય વ્યક્તિને મળવા જાઓ છો કે એવું કંઈક, ત્યારે તેને ઓળખવું સરળ છે. ડોપામાઇન ખૂબ જ વધી જાય છે, તે અપેક્ષા સાથે કે તે કેટલું અદ્ભુત હશે. જ્યારે તમે ખરેખર તે વ્યક્તિ સાથે હોવ છો, ત્યારે ભલે તે એટલું સરસ ન પણ હોય, પરંતુ તે અપેક્ષા છે જે આ ડોપામાઇનના આધારે તમારા આનંદનું સ્તર વધારે છે; આ હોર્મોન.

આપણે ખૂબ જ જૈવિક જીવો છીએ. પરંતુ સિગારેટ પીધા પછી, કે ઇન્ટરનેટ જોયા પછી, તે સંતોષ આપતું નથી, તેથી આપણો તણાવ પાછો આવે છે. તેથી તે ખૂબ સારી વ્યૂહરચના નથી.

તેથી, આપણે એવી ગેરસમજ માનવાના કે સિગારેટ સમસ્યાનું નિરાકરણ લાવશેના ગેરફાયદાની તફાવત કરવાની જરૂર છે . અથવા સમાચારમાં કંઈક રસપ્રદ શોધવાથી, અથવા મારા ફેસબુક પેજ પર કંઈક રસપ્રદ શોધવાથી, મારી તણાવની સમસ્યા હલ થશે.

અને જ્યારે આપણે એવું વિચારવાના ગેરફાયદા સમજીએ છીએ કે આ શ્રેષ્ઠ વ્યૂહરચના છે, ત્યારે આપણે આ પ્રકારની આદતથી મુક્ત થવાનો નિર્ણય વિકસાવી શકીએ છીએ; આ આદત કામ કરતી નથી.

નકારાત્મક રીઢો પ્રતિભાવોને અનુસરવાનું ટાળવું

તો આપણે સિગારેટનો આશ્રય લેવાનું બંધ કરીએ છીએ. અને સિગારેટ પીવી એ એક અલગ જ ક્ષેત્ર છે, એ દ્રષ્ટિએ કે: શું સિગારેટ પીવાથી કોઈ ફાયદો થાય છે? ના, એવું નથી. પરંતુ ઇન્ટરનેટના ઉપયોગ, સોશિયલ મીડિયાના ઉપયોગ અને આપણા સંદેશાઓને હંમેશા તપાસવાની દ્રષ્ટિએ, આપણે તેને નિયંત્રિત કરવાની જરૂર છે, તેને હંમેશા ખુલ્લું રાખવાની જરૂર નથી. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, તેનો ઉપયોગ આપણા આશ્રય તરીકે કરવાનું બંધ કરો. તેનો ઉપયોગ આપણા ભાગી જવાના માર્ગ તરીકે કરવાનું બંધ કરો. તેનો ઉપયોગ તેના ફાયદાકારક હેતુઓ માટે કરો, એવા હેતુ માટે નહીં જે તે પૂર્ણ કરી શકશે નહીં.

અને અલબત્ત, તે ખૂબ ખૂબ મુશ્કેલ છે, જ્યારે આપણે કંટાળી જઈએ છીએ, જ્યારે આપણે કંઈક એવું કરવાનું હોય છે  જે આપણને ખાસ ગમતું નથી, કામ પર કે ઘરે, ત્યારે તમારા ફોન તરફ જોવાની આ અનિવાર્ય ઇચ્છા હોય છે, ખરું ને? પરંતુ જેમ આપણે શારીરિક સ્થૂળતાથી છુટકારો મેળવવા માટે આહાર પ્રતિબંધ કરવાની જરૂર છે, તેવી જ રીતે માનસિક સ્થૂળતાથી છુટકારો મેળવવા માટે આપણે માહિતીપ્રદ પ્રતિબંધ કરવાની જરૂર છે. આપણે આપણા ખોરાકના સેવનને મર્યાદિત કરવાની જરૂર છે, તેવી જ રીતે આપણે માહિતી, સંદેશાઓ, સંગીત વગેરેનો વપરાશ મર્યાદિત કરવાનો પ્રયાસ કરવાની જરૂર છે.

હવે, શરૂઆતમાં આપણી જૂની સ્વ-વિનાશક આદતોથી દૂર રહેવાથી આપણા કોર્ટિસોલના તણાવનું સ્તર વધશે. કારણ કે જૂની આદતો ખૂબ ખૂબ મજબૂત હોય છે. તેથી, જેમ તમે સિગારેટ છોડી દો, અથવા જ્યારે તમે દારૂ અથવા ડ્રગ્સ છોડી દો ત્યારે આપણને ભયંકર ઉપાડના લક્ષણો દેખાય છે - કોર્ટિસોલ સ્ટ્રેસ હોર્મોન -  તેવી જ રીતે જ્યારે તમે ઇન્ટરનેટ, સામાજિક સંદેશાઓ, અથવા સંગીતનો નિયંત્રણ કરો છો, તેવી જ રીતે, ઉપાડનો તણાવ પણ થાય છે. તે ડિટોક્સ જેવું છે; લોકોએ સંગીતથી ડિટોક્સિફિકેશનનું વર્ણન કર્યું છે, ખાસ કરીને જ્યારે તેઓ હંમેશા આઇપોડ સાથે ઇયરફોન રાખવાના વ્યસની હોય છે, અને પછી ઘણા સમય સુધી, તમે સતત તમારા મગજમાં સંગીત ગાતા રહો છો. તેને શાંત થવામાં ઘણો સમય લાગે છે. મને લાગે છે કે તે ખૂબ જ સારી છબી છે; તમારા મગજમાં સંગીત સાથે મેદસ્વી રહેવું.. હૂફ, તમે જાણો છો, ત્યાં તે છે.

તમે કંઈપણ વિચારી શકતા નથી, કારણ કે આ બધું સંગીત ચાલી રહ્યું છે, તેથી તમે કામ કરી શકતા નથી. ખાસ કરીને જ્યારે તે એક જ સંગીતની પંક્તિ વારંવાર પુનરાવર્તિત થાય છે, ત્યારે તમને પાગલ કરી દે છે. પરંતુ જો આપણે તેની સાથે ટકી રહો, તો પછી ત્યાગનો તણાવ સ્તર આખરે ઓછો થઈ જશે, અને આપણે મનની શાંતિનો અનુભવ કરીશું. અને પછી, આપણે આપણી નકારાત્મક ટેવોને સકારાત્મક ટેવોથી બદલવા માટે વધુ સારી સ્થિતિમાં છીએ.

અહીં આપણી પાસે ખૂબ જ સરસ બૌદ્ધ પદ્ધતિઓ છે જે ફક્ત બૌદ્ધો સુધી મર્યાદિત નથી: જેમ કે એ સમજવું કે આપણે આખી માનવતાનો ભાગ છીએ, અને આપણે બધા એકબીજા સાથે જોડાયેલા છીએ, આપણું કલ્યાણ બીજા બધા પર આધાર રાખે છે, અને આ બીજાઓ સાથે જોડાયેલા અને બંધાયેલા રહેવાની આપણી જરૂરિયાતને સંતોષવાનો એક વધુ સ્થિર માર્ગ છે, જે ઇન્ટરનેટ સોશિયલ નેટવર્કનો ભાગ બનવાથી ખરેખર થતું નથી.

ઓક્સીટોસિન હોર્મોન

તેના માટે એક હોર્મોન છે, ઓક્સીટોસિન. અને ઓક્સીટોસિન એ બંધન હોર્મોન છે જે તમારી પાસે છે; બાળકોનું માતાઓ જોડે, વગેરે. આપણી અંદરનો આ હોર્મોન છે જે એકબીજા સાથે બંધન બનાવવાની, કોઈ જૂથનો ભાગ અનુભવવાની જરૂરિયાતને પ્રેરે છે. આ સકારાત્મક રીતે સંતોષી શકાય છે, જેમ કે આપણે માનવતાનો એક ભાગ છીએ, આપણે બધા સમાન છીએ, દરેક વ્યક્તિ ખુશ રહેવા માંગે છે, કોઈ પણ નાખુશ રહેવા માંગતું નથી - આ પ્રકારની વસ્તુ, જે સોશિયલ મીડિયા જૂથનો ભાગ બનીને જે પછી લાઈક્સ પર આધાર રાખે છે, તેને સંતોષવાનો પ્રયાસ કરવા કરતાં ઘણી વધુ સ્થિર છે.

હું હોર્મોન્સ વિશેની આ માહિતી એક ચોક્કસ કારણસર લાવી રહ્યો છું. પરમ પૂજ્ય દલાઈ લામા વારંવાર કહે છે કે આપણે ૨૧મી સદીના બૌદ્ધ બનવાની જરૂર છે, અને આનો અર્થ એ છે કે બૌદ્ધ ઉપદેશો અને વિજ્ઞાન વચ્ચે એક સેતુ બનાવવો, જેથી દર્શાવી શકાય કે બૌદ્ધ ઉપદેશોમાં ઘણી બધી બાબતો છે જે વિજ્ઞાન સાથે સુમેળભરી છે, અને તેથી તેઓ વૈજ્ઞાનિકો સાથે મળવા, સમાનતા ક્યાં છે તે જોવા અને જીવનનું વધુ સંપૂર્ણ ચિત્ર મેળવવામાં બંને પક્ષો એકબીજાને કેવી રીતે મદદ કરી શકે તે જોવા માટે વારંવાર આ મન અને જીવન પરિષદોનું આયોજન કરે છે.

જો આપણે સમજીએ કે, ફક્ત ભૌતિક જૈવિક સ્તરે, આપણે ખુશી અનુભવીએ છીએ, આપણે સારું અનુભવીએ છીએ, આપણા શરીરમાં રહેલા ચોક્કસ હોર્મોન્સના આધારે, તો આપણે વિશ્લેષણ કરી શકીએ છીએ કે આપણે તેમને સંતોષવા માટે હમણાં કઈ વ્યૂહરચનાઓનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છીએ, અને જો તે કામ ન કરે, તો અન્ય વ્યૂહરચનાઓ શોધી શકીએ છીએ જે તેનો સકારાત્મક, બિન-સ્વ-વિનાશક રીતે લાભ લઈ શકે.

ડોપામાઇન, અપેક્ષા હોર્મોન, અને રચનાત્મક લક્ષ્યો નક્કી કરવા

આપણે ડોપામાઇન વિશે વાત કરી રહ્યા હતા, આ પુરસ્કારની અપેક્ષા, એક પ્રકારનો હોર્મોન. તે તમને ખૂબ જ ઉત્સાહિત કરે છે, જાણે સિંહ હરણને ખાવા માટે તેનો પીછો કરે છે. તેથી આપણી પાસે કેટલીક વિનાશક રીતો છે તે ડોપામાઇન સિન્ડ્રોમનો લાભ લેવાનો પ્રયાસ કરવા માટે જે કામ કરતું નથી, જેમ કે આપણા ફેસબુક પેજ પર વધુ લાઇક્સની અપેક્ષા - તે કામ કરતું નથી.

અથવા આપણે તેને સંતોષવા માટે તટસ્થ રીતે પ્રયાસ કરી શકીએ છીએ. મારો એક મિત્ર વેઇટલિફ્ટર છે. અને તેથી તે અપેક્ષા રાખે છે કે હમણાં તે ૧૮૦ કિલો વજન ઉપાડી શકશે, અને તે અપેક્ષા રાખે છે કે તે ૨૦૦ કિલો વજન ઉપાડી શકશે. તે ખૂબ જ ઉત્સાહિત છે, ઈનામની અપેક્ષાએ તેને ખૂબ ખુશ કરે છે. પરંતુ તેમ છતાં, કહો કે તે ૨૦૦ કિલો વજન ઉપાડી શકશે - એક બૌદ્ધ તરીકે, ખૂબ જ શંકાસ્પદ રીતે, આપણે કહીશું કે, શું તે તમને વધુ સારો પુનર્જન્મ આપશે? શું તે ૨૦૦ કિલો વજન ઉપાડવા સક્ષમ થવાથી તમને વધુ સારો પુનર્જન્મ મળશે; તેનથી તે સંતુષ્ટ નહીં થાય, હવે તેને ૨૧૦ કિલો વજન ઉપાડવું પડશે.

પરંતુ જો આપણે તે ડોપામાઇન સિન્ડ્રોમનો ઉપયોગ કરીને કામ કરીએ, ધારો કે, ક્ષમતા, સંપૂર્ણ એકાગ્રતા, અથવા ધીરજ પ્રાપ્ત કરવા, આપણા ગુસ્સા પર કાબુ મેળવવા, વગેરે તરફ, તો અહીં તે ખૂબ જ રોમાંચક બની જાય છે. હતાશ થવાને બદલે કે; "હું પૂરતો સારો નથી, હું તેને સહન કરી શકતો નથી," તમે તેની સાથે "અહીં એક પડકાર છે, હું આ પડકારનો સામનો કરવાનો પ્રયાસ કરીને ખરેખર ખુશ છું" ની દ્રષ્ટિએ કામ કરવાનું શરૂ કરી શકો છો.

આપણે આ કરવા માટે - ધ્યાનની સૂચનાઓમાં આ વાત છે - અપેક્ષાઓ કે નિરાશાઓ વિના પ્રયાસ કરવો પડશે. જ્યારે તમે અપેક્ષા રાખો છો કે તમને તાત્કાલિક પરિણામો મળશે, ત્યારે તમે અલબત્ત નિરાશ થાઓ છો. તેથી અપેક્ષાઓ વિના, પરંતુ તમે ધ્યેય તરફ કામ કરી રહ્યા છો. અને ધ્યેય તરફ કામ કરવું, ખાસ કરીને જો તે અર્થપૂર્ણ ધ્યેય હોય, તો તે એવી વસ્તુ છે જે ખુશીનો સ્ત્રોત છે. જે ખુશી આપણને મળશે તેનો જૈવિક આધાર છે, તેથી તે વૈજ્ઞાનિક પદ્ધતિ સાથે સંપૂર્ણપણે સુસંગત છે: ૨૧મી સદીનો બૌદ્ધ ધર્મ. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, આપણે એવી રીતે સમજાવી શકીએ છીએ જે વૈજ્ઞાનિકો સ્વીકારી શકે કે બૌદ્ધ પદ્ધતિઓ કેવી રીતે અને શા માટે અસરકારક છે. એ જ હેતુ છે.

ટૂંકમાં, આપણે મુક્ત થવાનો દૃઢ નિશ્ચય કેળવવાની જરૂર છે, જેને આપણે બૌદ્ધ ધર્મમાં ત્યાગ કહીએ છીએ. પછી આપણી જૂની નકારાત્મક આદતોથી મુક્ત થવા માટે, આપણે સ્વ-શિસ્ત, એકાગ્રતા અને ભેદભાવ જાગૃતિમાં પોતાને તાલીમ આપવાની જરૂર છે; કહેવાતા ત્રણ તાલીમો: શું મદદરૂપ છે, શું નુકસાનકારક છે, શું કામ કરે છે, શું કામ કરતું નથી તે ભેદ પાડવો, તેના પર એકાગ્રતા સાથે ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું, અને તે મુજબ આપણા વર્તનમાં ફેરફાર કરવાની શિસ્ત.

સ્વ-શિસ્ત માં અવરોધ: પસ્તાવો

આ ત્રણેયે સાથે મળીને સુમેળમાં કામ કરવાની જરૂર છે, પરંતુ તેમને યોગ્ય રીતે વિકસાવવા માટે, આપણે તેમને અવરોધતા પરિબળોથી પોતાને મુક્ત કરવાની જરૂર છે. પસ્તાવો આપણા સ્વ-શિસ્તને અવરોધે છે. ઉદાહરણ તરીકે, આપણને પસ્તાવો થાય છે કે આપણે ઇન્ટરનેટ તપાસ્યું નથી, અથવા સંદેશ અથવા ઇમેલનો તાત્કાલિક જવાબ આપ્યો નથી. આવા પસ્તાવો દિવસના ચોક્કસ કલાકો પર જ તેને તપાસવા માટે આપણા સ્વ-શિસ્તને નુકસાન પહોંચાડે છે.

મદદરૂપ વ્યૂહરચના એ છે કે આપણા કમ્પ્યુટર અથવા મોબાઇલ ઉપકરણ પર સૂચના એલાર્મ - "તમને મેલ આવ્યો છે" - અથવા સૂચક બંધ કરો, અને દિવસના ચોક્કસ સમયે જ તપાસો. ફક્ત જે મહત્વપૂર્ણ છે તેને જ વાંચતાની સાથે જવાબ આપો, તેથી આપણને સ્વ-શિસ્તની જરૂર છે, આકીન પછી માટે છોડવા માટે, પછીથી જવાબ આપવા માટે, એવા પ્રશ્નોના જવાબ આપવા માટે જે આપણે ઓછા વ્યસ્ત હોઈએ ત્યાં સુધી રાહ જોઈ શકે છે, અથવા દિવસના ચોક્કસ સમય માટે છોડી દો જે તમે નિયમિતપણે સંદેશાઓના જવાબ આપવા માટે અલગ રાખો છો.

મારે કબૂલ કરવું જોઈએ કે હું આ માટે ખૂબ જ દોષિત છું, અને તેથી મેં આવતા ઇમેલના પ્રવાહને પહોંચી વળવા માટે એક વ્યૂહરચના અપનાવી છે. હું સોશિયલ મીડિયા નથી વાપરતો, અને મને આ સંદેશાઓ મળતા નથી, પરંતુ મને દિવસમાં ઓછામાં ઓછા ત્રીસ કે તેથી વધુ ઇમેલ મળે છે. હું એમ કરું છું, કે તરત જ જવાબ આપવાને બદલે જેથી મારુ કોઈ કામ ક્યારે થશે નહીં, તે એ છે, આ રીતે.. હું તપાસું છું: જે ખરેખર મહત્વપૂર્ણ છે તેનો હું જવાબ આપું છું, પરંતુ બાકીનાને હું ફ્લેગ કરું છું. અને હું જાણું છું કે સાંજે, જ્યારે મારું મન એટલું સ્પષ્ટ નથી હોતું કે હું વધુ મહત્વપૂર્ણ વસ્તુઓ લખી શકું કે કરી શકું, ત્યારે હું તેનો જવાબ આપીશ. તેથી તમે ચોક્કસ સમય અલગ રાખો. નહિંતર, તમે નિયંત્રણ બહાર રહેશો.

એકાગ્રતામાં અવરોધો: ઊંઘ, માનસિક નીરસતા અને ઉડાન

ઊંઘ, માનસિક નીરસતા અને ઉડાન આપણી એકાગ્રતામાં અવરોધ ઉભો કરે છે. તેમાંથી કોઈપણ સાથે, આપણે એ હકીકત પ્રત્યે સચેતતા ગુમાવીએ છીએ કે આપણા સંદેશાઓ સતત તપાસવાનું ટાળવાથી જીવન સરળ બનશે. તેના પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવા માટે, યાદ રાખો કે સચેતતાનો અર્થ એ જ છે.

યાદ રાખવાનો પ્રયાસ કરો, જો હું એ હકીકત સ્વીકારી લઉં કે આમાંના મોટાભાગના સંદેશાઓનો જવાબ હું કહો કે, સાંજે આપવાનો છું, તો મારું જીવન ઘણું ઓછું તણાવપૂર્ણ, ઘણું ઓછું દબાણયુક્ત બનશે. અથવા ગમે તે સમયે, આપણે જે પણ સમય નક્કી કરીએ છીએ જયારે આપણે તેનો વ્યવહાર કરવાના છીએ. તેમાં જે અવરોધ છે, એ છે કે તમને ઊંઘ આવે છે, તમે થાકેલા છો, અને તેથી તમે ભૂલી જાઓ છો. અને તમારા ફેસબુક પેજ પર જવાનું સરળ છે. અથવા તમે નીરસતા અનુભવો છો, અને ઉઠીને પાણી પીવા અથવા એવું કંઈક કરવાને બદલે, તમે ઇન્ટરનેટ પર જાઓ છો. અથવા ઉડાન, મારું મન બધી જગ્યાએ ભટકતું રહે છે, અને આ થઈ રહ્યું છે; તે થઈ રહ્યું છે, અને ફક્ત વિચાર્યા વિના, તમે સંદેશનો જવાબ આપો છો. તમે તેને વાંચો છો. "હું કંઈક ચૂકવા માંગતો નથી".

ભેદભાવપૂર્ણ જાગૃતિમાં અવરોધો: અનિર્ણાયક ડગમગતા અને શંકા

છેલ્લે, અનિર્ણાયક ડગમગતા આપણી ભેદભાવપૂર્ણ જાગૃતિને અવરોધે છે. આપણે ફક્ત નિશ્ચિત સમયે જ આપણા સંદેશાઓ તપાસવા વિશે વારંવાર ડગમગતા રહીએ છીએ - "શું આ સાચો નિર્ણય હતો?" - આપણી જાત વિશે અનિશ્ચિત રહીએ છીએ. શંકા.

આવી શંકાઓ ઊભી થાય છે કારણ કે તપાસ કરવાથી દૂર રહેવું મુશ્કેલ અને તણાવપૂર્ણ છે. આ શંકાઓનો સામનો કરવા માટે આપણે આપણી આદતો બદલવાના ફાયદાઓ યાદ કરવાની જરૂર છે; જો હું ફક્ત એક જ વસ્તુ સાથે રહી શકું અને યોગ્ય ક્રમમાં, યોગ્ય માળખામાં વસ્તુઓનું ધ્યાન રાખી શકું તો તે મારા જીવનને ઓછું વિભાજિત બનાવશે. નહીં તો તે અરાજકતા છે, અને અરાજકતા તણાવપૂર્ણ છે.

આપણા જીવનને વધુ ખુશ બનાવવા માટે આપણે બીજી પણ વ્યૂહરચનાઓ અપનાવી શકીએ છીએ. ઉદાહરણ તરીકે, ભીડભાડવાળી મેટ્રોમાં રહેવું કેવી રીતે સંભાળવું. આપણે જેટલું વધારે ફક્ત પોતાના પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીએ છીએ, અને પોતાને બચાવવા માંગીએ છીએ, અને આપણા મોબાઇલ ફોનમાં ભાગી જઈએ છીએ, તેટલું જ આપણે બંધ અનુભવીએ છીએ. હું મેટ્રોમાં સમયનો શાંતિથી ઉપયોગ કરવાની વાત નથી કરી રહ્યો, કારણ કે ગમે ત્યાં પહોંચવામાં, પુસ્તક વાંચવામાં ઘણો સમય લાગે છે. હું ત્યારની વાત કરી રહ્યો છું જ્યારે તમે મોબાઇલમાં, અથવા તમારા સંગીતમાં, અથવા રમતમાં ઘુસીને ભાગી જાઓ છો. આપણે જેટલું વધારે પોતાની જાત પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીએ છીએ અને પોતાને બચાવવા માંગીએ છીએ, અને મોબાઇલ ફોનમાં ઘૂસીને ભાગી જઈએ છીએ, આપણે તેટલું વધારે બંધ અનુભવીએ છીએ, તેથી આપણી ઊર્જા સંકોચાઈ જાય છે, અને આપણે વધુ તણાવ અનુભવીએ છીએ. આપણે નિરાંતે નથી, કારણ કે આપણને જોખમનો ભય લાગે છે, ખાસ કરીને અહીં મોસ્કોમાં જ્યાં મેટ્રો ખૂબ જ ભીડવાળા હોય છે. બર્લિનમાં તે એટલી ભીડવાળી નથી.

ભલે આપણે આપણા મોબાઇલ પર રમાતી ગેમમાં કે આઇપોડ પર સાંભળી રહેલા મોટા અવાજમાં ડૂબી જઈએ, આપણે આપણી આસપાસ દિવાલ બનાવી દીધી છે, આપણને ખલેલ નથી જોયતી, તેથી આપણે રક્ષણાત્મક રહીએ છીએ. વાસ્તવમાં, તે ખૂબ જ અપ્રિય અનુભવ છે, ભલે આપણે મનોરંજન મેળવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા હોઈએ. આપણે શાંત નથી.

બીજી બાજુ, જો આપણે પોતાને મેટ્રો પરના લોકોના સમગ્ર ટોળાના ભાગ તરીકે જોઈએ, અને આપણી જેમ જ પરિસ્થિતિમાં રહેલા દરેક વ્યક્તિ માટે ચિંતા અને કરુણા વિકસાવીએ, તો આપણા મન અને હૃદય ખુલ્લા રહેશે. આપણે અલબત્ત, ભય પ્રત્યે સતર્ક રહી શકીએ છીએ, પરંતુ ફક્ત પોતાના પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાના ગભરાટ વિના. આપણે ઇચ્છીએ છીએ કે દરેક વ્યક્તિ સુરક્ષિત રહે. આપણે સંગીતમાં ડૂબીને બીજા બધાને બહાર કાઢવાનો પ્રયાસ કરતા નથી કે રમતમાં ઘૂસીને બધાથી ભાગતા નથી. તે ફક્ત આપણને એકલું કરી દે છે. આપણે પોતાને એકલા નથી પાડવા માંગતા.

બધા પ્રત્યે નિખાલસતા અનુભવવું એ વધુ મદદરૂપ છે, પરંતુ નિખાલસ રહેવું, તે ખૂબ જ નાજુક પણ છે. જો તમે અંદરના મજબૂત "હું" ને પકડી લો છો, તો હવે હું ખુલી ગયો છું, હવે હું સંવેદનશીલ છું, મને ઈજા થશે. તે પ્રકારના આધારે કરી શકાતું નથી. દરેક વિશે વિચારવા માટે નિખાલસ રહેવું, એક તરફ તે ટોળાનો ભાગ બનવાની આ પ્રાણી વૃત્તિને સંતોષે છે. જ્યારે તમે ટોળાનો ભાગ હોવ છો ત્યારે તમે સુરક્ષિત અનુભવો છો, પોતાને ટોળાથી અલગ કરવાને બદલે. તેથી પ્રાણી સ્તરે તે કામ કરે છે. પરંતુ હવે આપણે દિવાલો નીચે રાખીને અંદર રહેલા આ મજબૂત "હું" ને ડિકન્સ્ટ્રક્ટ કરવા વિશે પણ સાવચેત રહેવું પડશે... "હવે બધા મારા પર હુમલો કરશે".

આ એક નાજુક કામગીરી છે પણ જો તમે તે કરી શકો તો તે ખૂબ જ મદદરૂપ થશે. આ કરવા માટે આપણે સ્વ-શિસ્ત, એકાગ્રતા અને ભેદભાવપૂર્ણ જાગૃતિને જોડવાની જરૂર છે.

આપણા જીવનમાં તણાવનો સામનો કરવા માટે આપણે ઘણી બીજી યુક્તિઓ અપનાવી શકીએ છીએ, ખૂબ જ સરળ વાલી પણ. જેમ કે જો આપણને સખત કામમાંથી વિરામની જરૂર હોય, તો ઇન્ટરનેટ પર સર્ફિંગ કરવાને બદલે ઉભા થાઓ, પાણી પીઓ, બારી બહાર જુઓ - આવું કંઈક. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, વધુ ઉત્તેજના કરતાં ઓછી ઉત્તેજના. તણાવ અતિશય ઉત્તેજનાથી આવે છે. તમે વધુ ઉત્તેજના લાવીને તેને ઉકેલવા માંગતા નથી. જેટલું ઓછું એટલું વધુ સારું.

સ્વતંત્ર રહેવાના આ દૃઢ નિશ્ચય સાથે, આ ત્રણ તાલીમોનો ઉપયોગ કરીને: સ્વ-શિસ્ત, એકાગ્રતા અને ભેદભાવપૂર્ણ જાગૃતિ, આપણે આપણા રોજિંદા જીવનમાં મળતા તણાવ અને આપણી પાસે રહેલી સ્વ-વિનાશક ટેવોને ઓછી કરી શકીશું. કામ, કુટુંબ, આર્થિક પરિસ્થિતિ વગેરેના દબાણનો સામનો કરવા માટે આપણે ખૂબ વધુ શાંત મનમાં રહીશું. અને તે આપણી આધુનિક પરિસ્થિતિઓમાં સામનો કરવામાં ખાસ કરીને અસરકારક રહેશે જેમાં ઇન્ટરનેટ, સોશિયલ મીડિયા, સંગીત વગેરે જેવી ઘણી બધી ઉપલબ્ધતા છે. તેનો અર્થ એ નથી કે આપણે ઇન્ટરનેટ છોડી દેવાનું, આપણા મોબાઇલ ઉપકરણો ફેંકી દેવાના, ફરી ક્યારેય સંગીત સાંભળવાનું નહીં; તેનો અર્થ એ નથી. પરંતુ એક સારી વ્યૂહરચના, સારી ટેવો વિકસાવવી, તેનો સ્વસ્થ અને ફાયદાકારક રીતે ઉપયોગ કરવા માટે. આભાર.

સમસ્યા એ છે કે આધુનિક જીવનમાં, આપણે વસ્તુઓ પર પ્રતિક્રિયા આપવી પડે છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો આપણે સમાચાર જોઈએ છીએ, તો આપણે ફક્ત સ્વ-ચિંતાથી દેખતા નથી, પણ આપણે જાણવા માંગીએ છીએ કે આપણે શું કરવું જોઈએ, વસ્તુઓ પર કેવી પ્રતિક્રિયા આપવી. ઉદાહરણ તરીકે, દર, ક્યારેક તેઓ ઓનલાઈન બતાવે છે કે તે કેવી રીતે બદલાઈ રહ્યું છે અને આપણે તેના પર પ્રતિક્રિયા આપવાની જરૂર પડી શકે છે. અથવા કોઈ તમને સંદેશ મોકલી શકે છે કે કોઈ વ્યક્તિ બીમાર છે અને તેને મદદની જરૂર છે. અથવા આપણા સાથીદારો આપણને લખી શકે છે અને તેઓ આપણને કંઈક પૂછવા માંગે છે, અને જો આપણે જોશું નહીં, તો આપણને તે મળશે નથી. અથવા ઉદાહરણ તરીકે હવામાન અહેવાલ. જો આપણે સવારે હવામાન અહેવાલ ન તપાસીએ, અને આપણે બહાર જઈએ, તો ઠંડી પડી શકે છે, આપણને તે વિશે ખબર ન હતી, અને આપણે બીમાર પડી શકીએ છીએ. આ બધા કિસ્સાઓમાં આપણે ઓછા કાર્યક્ષમ બનીએ છીએ અને આપણે આપણો સમય અથવા સ્વાસ્થ્ય બગાડી શકીએ છીએ અથવા અન્યથા.

એટલા માટે મેં કહ્યું કે આપણે એક સ્વસ્થ વ્યૂહરચના વિકસાવવાની જરૂર છે, ઇન્ટરનેટનો ઉપયોગ કેવી રીતે કરવો તે અંગે એક બુદ્ધિશાળી વ્યૂહરચના. જો આપણે શારીરિક રીતે મેદસ્વી હોઈએ અને આપણે આહાર પ્રતિબંધ પર જઈએ, તો તેનો અર્થ એ નથી કે આપણે ખાવાનું સંપૂર્ણપણે બંધ કરી દઈએ. આપણે જે ખોરાક ખાઈએ છીએ તેને મર્યાદિત કરીએ છીએ. તેવી જ રીતે, જો આપણી પાસે માહિતી સ્થૂળતા હોય, તો આપણે શું જોઈએ છીએ તે મર્યાદિત કરીએ છીએ અને ફક્ત શું જરૂરી છે, શું મદદરૂપ છે અને અન્ય વસ્તુઓ જોઈએ છીએ, જેમ મેં કહ્યું, ઓછામાં ઓછું મારા ઇમેલ પ્રોગ્રામમાં, તમે કંઈક ફ્લેગ કરી શકો છો જેથી તમે તેને પછીથી જોઈ શકો; પછીથી તેની સાથે વ્યવહાર કરો.

પરંતુ આ વ્યૂહરચના સૂચવે છે કે કોઈ પણ સંજોગોમાં, આપણે બધી માહિતી મેળવીએ છીએ અને પછી આપણે પસંદ કરીએ છીએ કે આપણે શું જવાબ આપીએ છીએ, શું નહીં, પરંતુ તેમ છતાં આપણે આપણા બધા સંદેશાઓ વાંચીએ છીએ, અને આપણે બધા સમાચાર વાંચીએ છીએ, વગેરે.

ફરીથી, તમારે અલગ વ્યૂહરચનાઓ અપનાવવી પડશે. સવારે ઉઠતી વખતે હવામાન અહેવાલ તપાસવા અને રાત્રે તમને કેટલી લાઈક્સ મળી છે તે તપાસવા વચ્ચે ઘણો તફાવત છે. તમારે કેટલી લાઈક્સ મળી છે તે તપાસવાની જરૂર નથી. અને તમારા સંદેશાઓ જે તમને મળે છે, તેમાંથી કેટલાક જાહેરાત છે, તેમાંથી કેટલાક એવા લોકો તરફથી છે જે તમારા કામની દ્રષ્ટિએ એટલા મહત્વપૂર્ણ નથી વગેરે; કેટલીક બાબતો જે તમે પછીથી સંભાળી શકો છો. તમે તમારી પોતાની સરનામુ પુસ્તકમાં જાણો છો કે શું મહત્વપૂર્ણ છે અને શું ઓછું મહત્વપૂર્ણ છે. મારો એક મિત્ર છે જે તે જે નાસ્તા તૈયાર કરે છે એના ફોટા લેવાનું પસંદ કરે છે અને તેને લોકોને મોકલે છે. મને ચોક્કસપણે તે જોવાની જરૂર નથી.

તે જાણે છે કે તમે નથી જોતા?

હું તેને પછી જોઈશ, પણ હું ચોક્કસપણે તેને જોવા માટે મારા કામમાં વિક્ષેપ નહીં પાડું.

અન્ય ધર્મો પણ આપણને આ હોર્મોનલ "સારું લાગે છે" ની ભાવના મેળવવાની પદ્ધતિઓ પ્રદાન કરે છે. તો પછી તેમાં અને બૌદ્ધ ધર્મ વચ્ચે શું તફાવત છે?

એ સાચું છે કે અન્ય ધર્મો ચોક્કસપણે આ પ્રદાન કરે છે, "ઈસુ મને પ્રેમ કરે છે" અને "ભગવાન મને પ્રેમ કરે છે" વગેરે દ્રષ્ટિએ - સ્વીકારવામાં આવે છે અને લક્ષ્યો તરફ કામ કરે છે. આ ચોક્કસપણે ત્યાં છે, તે સાચું છે. હું જે પદ્ધતિઓ વિશે વાત કરી રહ્યો હતો તે બૌદ્ધ ધર્મ માટે ખૂબ જ વિશિષ્ટ નથી, તે કોઈપણ જરૂરી ધાર્મિક સંદર્ભ વિના જોવા મળે છે; તે ફક્ત સામાન્ય વ્યૂહરચનાઓ છે જે કોઈપણ માટે મદદરૂપ છે. હું જે કહી રહ્યો હતો તેમાં વિશિષ્ટ રીતે કઈ બૌદ્ધ નથી.

જ્યારે આપણે પૂછીએ છીએ કે વિશિષ્ટ રીતે બૌદ્ધ શું છે, તો તે ખૂબ જ સૂક્ષ્મ સ્તરે વાસ્તવિકતા પ્રત્યેનો દૃષ્ટિકોણ છે. અને વૈજ્ઞાનિકો સાથેની આ વાતચીતો જે દર્શાવે છે તે એ છે કે તે પણ એટલું અનોખું નથી, કારણ કે વાસ્તવિકતાનો આ દૃષ્ટિકોણ ક્વોન્ટમ બ્રહ્માંડના દૃષ્ટિકોણ સાથે એકદમ સુસંગત છે. જો તમે બ્રહ્માંડની રચનાના સંદર્ભમાં ક્વોન્ટમ સિદ્ધાંતને તેના તાર્કિક નિષ્કર્ષ પર લઈ જાઓ છો, તો તમને શૂન્યતા અને આશ્રિત ઉદ્ભવ પર ના બૌદ્ધ ઉપદેશો મળે છે.

જો આપણે ખરેખર કોઈને રૂબરૂ મળવા માટે તૈયાર હોઈએ અને આપણે તે વ્યક્તિને મળવા જઈએ, પરંતુ જ્યારે આપણે ખરેખર તે વ્યક્તિને મળીએ, ત્યારે તે ફક્ત તેના મોબાઇલ ફોન તરફ જોઈ રહ્યો હોય અને આપણી તરફ વધુ ધ્યાન ન આપતો હોય, તો આપણે શું કરવું જોઈએ? આ સ્થિતિમાં શું આ વ્યક્તિને સ્પષ્ટપણે કહેવું યોગ્ય છે કે તે બરાબર નથી, કારણ કે આપણે સાચી મુલાકાત કરી રહ્યા છીએ?

વ્યક્તિગત રીતે, મને એવું લાગે છે. મને લાગે છે કે વ્યક્તિને કહેવું યોગ્ય છે કે "નમસ્તે! હું અહીં છું!" મોબાઇલ ફોન શિષ્ટાચાર નામની એક ચોક્કસ વસ્તુ છે જે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે, ખાસ કરીને જો તમે માતાપિતા છો અને તમારા કિશોરવયના બાળકો છે, તો રાત્રિભોજનના ટેબલ પર ટેક્સ્ટ ન મોકલવા અને ફોન પર વાત ન કરવાનો શિસ્ત સ્થાપિત કરવા માટે. હા, તમે કહો છો કે તેની પરવાનગી નથી, અને તમે તેમનો ફોન તેમના પાસે દૂર મુકાવો છો. મારી એક મિત્ર છે જે એક અમેરિકન યુનિવર્સિટીમાં ભણાવે છે, અને તે તેના વિદ્યાર્થીઓને લેક્ચર દરમિયાન તેમના સેલફોન ડેસ્ક પર મુકાવે છે. તેમને એ તેમની સીટ પર જોડે રાખવાની મંજૂરી નથી. મને લાગે છે કે તે સંપૂર્ણપણે યોગ્ય છે. ખૂબ જ રસપ્રદ વાત એ છે કે દરેક - હું ભૂલી જાઉં છું કે તે ૪૫ મિનિટનો હોય કે એક કલાકનો, કારણ કે તે ત્રણ કલાકનો સેમિનાર છે - તેણીએ લોકોને ટેલિફોન બ્રેક આપવો પડે છે. એવું નથી કે તેમને શૌચાલય જવું પડે છે, પરંતુ તેઓ તેમના ફોન તપસ્યા વગર એટલા તંગ થઈ જાએ છે કે તે બ્રેક દરમિયાન ઉતાવળ કરીને તેમને તેમના ફોન ઉપાડીને જોવાની જરૂર પડે છે. તે ખૂબ જ રસપ્રદ છે, સમાજશાસ્ત્રની દ્રષ્ટિએ.

આ ખરેખર એક દીર્ઘકાલીન વ્યસન છે જે લોકોને તેમના ફોન પ્રત્યે હોય છે, અને એવી વસ્તુ જે ઘણીવાર તમારે લોકોને કોઈ પ્રકારની સામાજિક શિસ્ત વિકસાવવામાં મદદ કરવી પડે છે. મને લાગે છે કે તે યોગ્ય છે, જો તે નમ્ર રીતે કરવામાં આવે. ફરીથી, શું કોઈ પ્રકારની આપત્તિ છે જેના વિશે તેમને જાણવું પડે છે, અથવા કે તે ફક્ત ખૂબ જ બિનમહત્વપૂર્ણ વસ્તુ વિશે વાત કરી રહ્યા છે, વચ્ચે તફાવત છે. અને ચાલો વાસ્તવિક રીતે વાત કરીએ તો, આપણને કેટલી વાર આપત્તિઓના ટેલિફોન કોલ્સ આવે છે? અને જો આપણે કોઈને મળીએ, અને આપણે ફોન કોલની રાહ જોઈ રહ્યા હોઈએ કે મારું બાળક સુરક્ષિત રીતે ઘરે પહોંચી ગયું છે, અથવા એવું કંઈક, તો તમે તે વ્યક્તિને કહો. નમ્ર બનો: "હું કોલની અપેક્ષા કરું છું. હું પુષ્ટિની રાહ જોઈ રહ્યો છું કે મારું બાળક સુરક્ષિત રીતે ઘરે પહોંચી ગયું છે," પછી તેઓ સમજે છે, બધું સ્પષ્ટ છે.

મેટ્રો, સબવેમાં મુસાફરી કરતી વખતે, હું હંમેશા સંગીત સાંભળું છું, પરંતુ હું તે વધુ ઉત્તેજના મેળવવા માટે નહીં, પરંતુ નકારાત્મક ઉત્તેજનાની માત્રા ઘટાડવા માટે કરું છું. કારણ કે મારી આસપાસ એવા લોકો હોય છે જે કંઈક વિશે વાત કરે છે અને ક્યારેક હું તે સાંભળવા માંગતો નથી, આ વાતોમાં ઘણી નકારાત્મકતા હોય છે. મેટ્રોમાં જાહેરાતો પણ હોય છે, જે કંઈક એવું કહે છે જે તમે હંમેશા હૃદયથી જાણો છો. તેથી આ બધા નકારાત્મક ઉત્તેજકોથી દૂર રહેવા માટે, હું ફક્ત સંગીત સાંભળું છું. શું હું ભાગી રહ્યો છું? અથવા હું નકારાત્મક અને ખૂબ જ તીવ્ર ઉત્તેજકોને ઓછા તીવ્ર અને ઓછા વિનાશક ઉત્તેજકોમાં બદલી રહ્યો છું.

આ એક ખૂબ જ રસપ્રદ પ્રશ્ન છે. મારા મનમાં સૌથી પહેલી વાત એ ભારતીય જવાબ આવે છે, જે કદાચ સૌથી યોગ્ય જવાબ ન પણ હોય: જ્યારે તમે ભારતમાં રાત્રી વિડીયો કોચમાં હોવ, જે બસમાં વિડીયો હોય, તો તે આખી રાત ચાલુ રહે છે. વારંવાર એક જ ફિલ્મ, મોટા અવાજ પર. જો તમે ડ્રાઇવરને પૂછો, "શું તમે કૃપા કરીને તેને ઓછું કરી શકો છો" અથવા કંઈપણ, તો ભારતીય જવાબ "એને સાંભળો નહીં" છે.

મેટ્રોમાં, તમારે બધા શું કહી રહ્યા છે તે સાંભળવાની જરૂર નથી. તે એકાગ્રતાની વાત છે. તમે શેના પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહ્યા છો? જો તમારી એકાગ્રતા બધા લોકો પર હોય, અને ધારો કે, તેમના ચહેરા પરના હાવભાવ જોઈ રહ્યા છો, અને જો તેઓ ખૂબ ખુશ ન હોય, તો તેમના માટે કરુણા સાથે ઇચ્છા રાખો કે તેઓ તેમના નાખુશીથી મુક્ત થાય, તેઓ ખુશ થાય, તો તમારું ધ્યાન તેઓ શું કહી રહ્યા છે તેના પર કેન્દ્રિત નથી; તમે જાહેરાત જોઈ રહ્યા નથી. તમારી એકાગ્રતા બીજે છે.

જો આપણે તે કરવા સક્ષમ ન હોઈએ, તો ઠીક છે, સંગીત. પરંતુ સંગીત લોકોને અવગણવાનું બહાનું ન હોવું જોઈએ. તે કરુણાનો અભ્યાસ કરવાની એક સંપૂર્ણ તક છે.

ટોંગલેન ના સિદ્ધાંત વિશે વિચારો, આ લેવા અને આપવાની ખૂબ જ અદ્યતન બૌદ્ધ પ્રથા છે. આ પરિસ્થિતિમાં તમે જે કરવાનો પ્રયાસ કરશો તે એ છે કે બીજા લોકો જે વાત કરી રહ્યા છે તેની આસપાસ દિવાલો ઉભી કરવાને બદલે, તમે તેને સ્વીકારો છો, જેથી તમે ખુલ્લા રહો, અને તમે સ્વીકારો છો કે તેઓ કંઈક તુચ્છ અથવા કંઈક નકારાત્મક વિશે વાત કરી રહ્યા છે, અને પછી તમે તેમને પ્રેમાળ શુભેચ્છાઓ મોકલો છો કે જે કંઈ પણ તેમને પરેશાન કરી રહ્યું છે, તમે ઈચ્છો છો કે તે દૂર થાય. તેઓ વધુ અર્થપૂર્ણ સકારાત્મક બાબતોમાં વધુ સામેલ થઈ શકે. તેથી આ ટોંગલેન અભ્યાસ માટે આ એક શ્રેષ્ઠ તક છે.

ઘણી વાર, જ્યારે આપણે પહેલી વાર મુક્ત થવાનો નિર્ણય લઈએ છીએ, ત્યારે કોઈક સમયે તે ઓછો થઈ જાય છે, અને કદાચ આળસ અથવા અન્ય બાબતોને કારણે, આપણને હવે આનો અનુભવ થતો નથી, અને જો આવું થાય તો તેને પુનઃસ્થાપિત કરવા માટે શું કરવું.

સામાન્ય રીતે આપવામાં આવતી મુખ્ય સલાહ એ છે કે આપણે જે કંઈ પણ થી મુક્ત થવાનો નિર્ણય લીધો છે તેના ગેરફાયદા વિશે પોતાને યાદ અપાવીએ; ગમે તેવી વેદના ની પરિસ્થિતિ હોય, અને તેમાંથી મુક્ત થવાના ફાયદા વિશે. અને તેમાંથી મુક્ત થવાની પદ્ધતિઓ કઈ છે તે પોતાને યાદ અપાવીએ, અને વિશ્વાસની પુષ્ટિ કરીએ કે પદ્ધતિ ફક્ત કામ જ નથી કરતી, પરંતુ આપણે તે કરવા પણ સક્ષમ છીએ. આ બધા મુક્ત થવાના આ નિર્ણયનો ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ ભાગ છે. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, પોતાને યાદ અપાવીએ કે "જો હું પૂરતી મહેનત કરું તો હું તેમાંથી મુક્ત થઈ શકું છું." નહિંતર તમે નિરાશ થાઓ છો અને પછી તમે કંઈ કરતા નથી, તમે હાર માનો છો.

જો આપણે ધ્યાનનો અભ્યાસ કરીએ છીએ, તો તે આપણને વધુ સ્થિર બનાવે છે, અને આ એવી વસ્તુ છે જે આપણે સિદ્ધ કરીએ છીએ. પરંતુ જ્યારે આપણે વધુ સ્થિર બનાવવા માટે દવાઓ લઈએ છીએ, ત્યારે આ એવી વસ્તુ છે જે આપણને મૂળભૂત રીતે પ્રયત્નો વિના મળે છે, અને તે આપણને બદલતી નથી. અલબત્ત, જો કોઈ વ્યક્તિ બીમાર હોય, તો દવા લેવાની જરૂર છે. પરંતુ જો કોઈ વ્યક્તિ રોજિંદા જીવનમાં ફક્ત પોતાની સ્થિતિ સુધારવા, તણાવ અને મન પરના અન્ય નકારાત્મક પ્રભાવોને ઘટાડવા માટે કંઈક લે છે તો શું?

મને લાગે છે કે આપણે બૌદ્ધ પદ્ધતિઓ વિશે વાસ્તવિક બનવાની જરૂર છે. બૌદ્ધ પદ્ધતિઓ એવા લોકો માટે અસરકારક છે જેઓ પહેલાથી જ પરિપક્વતા અને સ્થિરતાના ચોક્કસ સ્તર પર પહોંચી ગયા છે. જો તમે ભાવનાત્મક રીતે, માનસિક રીતે ગંભીર રીતે વ્યગ્ર છો, તો તમે હજુ સુધી બૌદ્ધ પદ્ધતિઓ લાગુ કરવા સક્ષમ નથી. તમારે કોઈ પ્રકારની સ્થિરતા પ્રાપ્ત કરવાની જરૂર છે, અને દવા ખૂબ મદદરૂપ થઈ શકે છે - પછી ભલે તે ટ્રાન્ક્વીલાઈઝર હોય, પછી ભલે તે એન્ટી-ડિપ્રેસન્ટ્સ હોય, ગમે તે હોય. તમારે મદદ કરવા માટે કંઈક વસ્તુની જરૂર છે. ફક્ત એવું કહેવું કે, "સારું, ફક્ત ધ્યાન કરો," આવા લોકો હજી સક્ષમ નથી. પરંતુ એકવાર તમે વધુ સ્થિર થઈ જાઓ, પછી અલબત્ત તમારે દવાના વ્યસનને દૂર કરવું પડશે. જ્યારે તમે વધુ સ્થિર થાઓ છો, ત્યારે તમે મનની એવી સ્થિતિમાં છો જ્યાં તમે ખરેખર ધ્યાન પદ્ધતિઓ લાગુ કરી શકો છો. તે પહેલાં તમે ખૂબ જ વ્યગ્ર છો; તેથી કોઈ એકાગ્રતા નથી.

બર્મામાં, હેડફોન પહેરીને બુદ્ધની છબીવાળી રેસ્ટોરન્ટની જાહેરાત લટકાવવા બદલ ત્રણ લોકોને જેલમાં ધકેલી દેવામાં આવ્યા હતા. બૌદ્ધ દ્રષ્ટિકોણથી તમે આના પર શું ટિપ્પણી કરશો?

બુદ્ધના ઈર્ષાળુ પિતરાઈ ભાઈ દેવદત્ત હંમેશા તેમને નુકસાન પહોંચાડવાનો પ્રયાસ કરતા હતા, પરંતુ બુદ્ધને નુકસાન પહોંચાડી શક્યા નહીં, અને તેઓ ચોક્કસપણે તેનાથી નારાજ થયા નહીં. તેથી હેડફોન વાળા ફોટો થી બુદ્ધ નારાજ થશે નહીં. પરંતુ, બૌદ્ધ ધર્મના અનુયાયીઓ અથવા કોઈપણ ધર્મના અનુયાયીઓ માટે, જ્યારે લોકો તેમના મુખ્ય વ્યક્તિત્વનો અનાદર કરે છે, ત્યારે આ ખૂબ જ અપમાનજનક છે. અને લોકોનો અપમાન કરવાનું કોઈ કારણ નથી; તે ખૂબ જ અસંસ્કારી છે. તેમને જેલમાં ધકેલી દેવા, અથવા ખરેખર ખૂબ જ ભારે દંડ, કદાચ બિલકુલ યોગ્ય નથી. જોકે, તેમણે એવું ન કરવું જોઈએ. વાણી સ્વાતંત્ર્યનો અર્થ લોકોનો અપમાન કરવાની સ્વતંત્રતા નથી; ખાસ કરીને જ્યારે તમે જાણો છો કે તે વસ્તીને ભડકાવશે. હવે તે ચોક્કસપણે કોણ નક્કી કરે છે કે શું અપમાનજનક છે કે નહીં, અને તેનો દુરુપયોગ થઈ શકે છે. પરંતુ જ્યારે ધર્મના ક્ષેત્રની વાત આવે છે, જેમ કે ઈસુ, મોહમ્મદ અથવા બુદ્ધ માટે અપમાનજનક કંઈક કરવું, ત્યારે તે સ્પષ્ટ છે કે આ અયોગ્ય છે. ખ્રિસ્તીઓ ક્રોસ પર ઈસુના હેડફોન પહેરીને એમના આઇપોડને સાંભળતા આઇપોડની જાહેરાત પર કેવી પ્રતિક્રિયા આપશે? મને નથી લાગતું કે મજબૂત ખ્રિસ્તી વિશ્વાસીઓ તેની પ્રશંસા કરશે.

આપણે કાં તો દુન્યવી ધ્યેયો પ્રાપ્ત કરવા માટે પ્રયત્નશીલ રહી શકીએ છીએ, અથવા આધ્યાત્મિક ધ્યેયો પ્રાપ્ત કરવા માટે. મેં જોયું છે કે બે ચરમસીમા હોઈ શકે છે. એક છે દુન્યવી ધ્યેયો પર વધુ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું, પરંતુ આ કિસ્સામાં તે અનંત છે, અને તમે એક ધ્યેય પૂર્ણ કરો છો, અને પછી બીજું ધ્યેય હોય છે. બીજી ચરમસીમા જે હું બૌદ્ધ સમુદાયોમાં જોઈ શકું છું, ઉદાહરણ તરીકે, તેઓ આધ્યાત્મિક ધ્યેયો પ્રાપ્ત કરવાનો પ્રયાસ કરે છે, પરંતુ તેઓ દુન્યવી ધ્યેયો ભૂલી જાય છે. શું આ મુદ્દાને ઉકેલવા અને સંતુલન શોધવા માટે કોઈ પદ્ધતિઓ અથવા રસ્તાઓ છે?

પરમ પવિત્ર દલાઈ લામા હંમેશા ૫૦/૫૦ કહે છે. આપણે જોવું પડશે કે આપણા જીવનની વાસ્તવિકતાઓ શું છે, આપણી જવાબદારીઓ શું છે: આપણી નાણાકીય પરિસ્થિતિ, શું આપણી પાસે આશ્રિતો છે? તેથી વાસ્તવિક બનો.