“Kalaczakra” oznacza cykle czasu, który jest miarą zmian zarówno zewnętrznie w świecie i wszechświecie, jak i wewnętrznie w ciele. Jako taki, czas może być mierzony na wiele sposobów. Zewnętrznie występują cykle orbit planet, miesięcy i pór roku, faz księżyca, godzin dnia itd, by nie wspomnieć o cyklach historycznych i okresach pokoju i wojny. Wewnętrznie występują cykle okresów życia (niemowlęctwo, dzieciństwo, młodość, dojrzałość i starość), cykle menstruacyjne, snu i cykle okołodobowe, ilość oddechów na dobę itp. Te zewnętrzne i wewnętrzne cykle ściśle odpowiadają sobie wzajemnie. Tak samo jak gwiazdy, galaktyki i wszechświaty przechodzą przez cykle powstawania, trwania, rozpraszania i zaniku, ludzie podlegają narodzinom, okresowi istnienia, starości i śmierci, wraz z bardo czyli okresem pośrednim. Dalej, zarówno cykle wewnętrzne, jak i wewnętrzne powtarzały się bez początku wraz z kontynuującym się odradzaniem wszechświatów i okresów życia.
Nasze doświadczanie owych zewnętrznych i wewnętrznych cykli czasu kształtuje nasza karma. Karma jest czynnikiem umysłowym, który w przymusowy sposób popycha nas do mówienia, mówienia lub myślenia czegoś i opiera się na nieświadomości i wewnętrznym zamęcie co do skutków naszego postępowania oraz sposobu istnienia – nas, innych i wszystkiego. Według niektórych objaśnień, karma obejmuje również przymusową energię, z którą działamy i mówimy, jak również przymusowy kształt naszych działań oraz przymusowy dźwięk naszej mowy. Wskutek karmicznego postępowania doświadczamy niekontrolowanego powtarzającego się odradzania poddawanego niszczącemu wpływowi zewnętrznych i wewnętrznych cykli czasu. Dalszym skutkiem jest doświadczanie tych cykli z cierpieniem kolejnych cykli nieszczęśliwości i tego rodzaju szczęśliwości, która nigdy nie trwa i nigdy nie zadowala. Kalaczakra dodaje do tego opisu cykle wiatrów karmy odpowiedzialnych za pozorne zjawiska (hologramy myślowe), których powstawanie powoduje nasza aktywność umysłu podczas cykli jawy, marzeń sennych, głębokiego snu oraz w czasie sporadycznych szczytowych doznań błogości orgazmicznej.
Występuje trzeci cykl czasu znany jako „zastępcza Kalaczakra”, cykl inicjacji tantrycznej (przekaz mocy), dwa etapy praktyki oraz osiągnięcie Stanu Buddy. Ten cykl jest nie tylko alternatywą dla zewnętrznej i wewnętrznej Kalaczakry, lecz również odtrutką na podleganie ich szkodliwemu wpływowi. Przecież, jeśli na naszą energię, jasność umysłu i nastroje wpływa pogoda, ilość światła słonecznego w ciągu dnia, zmiany hormonalne, degeneracja związana z wiekiem itd., nie tylko hamuje to zdolność do spełniania własnych celów, lecz również uniemożliwia bycie skuteczną pomocą dla innych.
Kalaczakra jest wyjątkowa pod wieloma względami. Jako część przedstawiania przez nią zewnętrznych cykli czasu, jej literatura dostarcza złożonych wzorów matematycznych do obliczania położenia słońca, księżyca i planet, długości dnia w przesileniu letnim, czasu zaćmień, kalendarza księżycowego i horoskopów astrologicznych. Zawiera nawet wskazówki do projektowania urządzeń mechanicznych użytecznych w czasach pokoju i wojny. Omówienie cykli wewnętrznych dostarcza szczegółowych opisów systemu subtelnych energii ciała z czakrami, kanałami i kroplami, oraz wielu aspektów włączonych do tybetańskiej tradycji medycznej, jak również analizy fonetyki sanskryckiej.
Inicjacja Kalaczakry i dwa etapy jej praktyki są również wyjątkowe, posiadając liczne cechy odmienne od innych tantr anuttarajogi. W zgodzie z równoległością zewnętrznych i wewnętrznych Kalaczakr, inicjacji udziela się w etapach odpowiadających i modelowanych zgodnie z etapami życia. Pałac mandali i ciało głównej postaci Buddy mają te same proporcje co model wszechświata i ludzkie ciało. Z powodu złożoności zewnętrznych i wewnętrznych światów oraz potrzeby oczyszczenia obu, mandala zawiera więcej postaci niż niemal wszystkie inne systemy tantry. Rozmaite zestawy postaci spośród 722 wewnątrz i wokół pałacu odpowiadają takim zestawom, jak ilości dni i miesięcy w roku kalendarzowym, znaki zodiaku, główne konstelacje gwiazd, ilość kości i stawów w ciele, jak również zmysły, żywioły i czynniki skupisk ciała i umysłu. Dalej, końcowe etapy praktyki z systemem subtelnej energii powodują powstanie wyjątkowego sposobu dostępu do umysłu jasnego światła (najsubtelniejszy poziom aktywności umysłu) oraz do wyjątkowego rodzaju ciała subtelnego (pozbawionego formy) służącego jako pierwowzór dla ciał formy Buddy.
Podsumowanie
Praktyka Kalaczakry jest niezwykle zaawansowana i wymyślna. Nawet w mniej złożonych formach, z uproszczonymi mandalami zawierającymi mniej postaci, nadal jest bardzo wymagającą praktyką. Tym niemniej, z odpowiednią motywacją, przygotowaniem i podtrzymywanym wysiłkiem jest niezwykle skuteczna dla osiągnięcia oświecenia dla dobra wszystkich.
Inaczej niż w przypadku innych zaawansowanych tantr, mamy tradycję udzielania inicjacji Kalaczakry wielkim grupom ludzi, jako sposób na rozwijanie harmonii i pokoju na świecie. Jego Świątobliwość Dalajlama udzielił pierwszy raz inicjacji w Lhasie w Tybecie w roku 1954 i od tamtego czasu blisko dwa miliony ludzi uczestniczyło w inicjacjach Kalaczakry, jakich udzielał na całym świecie.