బౌద్ధమతం మరియు అద్వైత వేదాంతంలో అద్వైతవాదం

అద్వైత వేదాంతం మధ్యమాక వ్యవస్థలతో కొంత పరిభాషను పంచుకుంటుంది, అలా అది అనేక సమానతలను కలిగి ఉంటుంది. అయితే, శంకరుని వ్యవస్థలో అనేక ముఖ్యమైన తేడాలు ఉన్నాయి:

సాంప్రదాయకమైనది

సాంప్రదాయకంగా ఉనికిలో ఉన్న, అనుభవపూర్వక సజీవ ఆత్మ (జీవం) అనేది నిష్క్రియాత్మక పరిశీలక చైతన్యం (సాక్షి) మరియు క్రియాశీల అంతర్గత భౌతిక అవయవం (అంతఃకరణ) రెండింటి కలయిక అని శంకర చెప్పాడు. ముక్తికి (మోక్షం) ముందు, ఈ రెండూ ఎప్పుడూ కలిసి ఉండేవి, అయినా కానీ, గాఢ నిద్రలో, పరిశీలక చైతన్యం అజ్ఞానం (అవిద్య) లోకి వెళుతుంది, ఇది ప్రతి ఒక్కరికి ఉండే భ్రమ (మాయ). సాంప్రదాయకంగా ఉనికిలో ఉన్న ఆత్మ అనేది సమ్మేళనాల యొక్క వ్యక్తిగత కొనసాగింపుపై ఆధారపడిన ఒక ప్రేరణ అని బౌద్ధమతం నొక్కి చెబుతుంది, కానీ ఇది వీటి యొక్క కలయిక కాదు.

ఆత్మకు, మరియు బ్రహ్మ లేదా శూన్యతకు మధ్య ఉన్న సంబంధం 

ప్రతి పరిశీలకుని చైతన్యం నిర్గుణ బ్రహ్మం (గుణాలు లేని బ్రహ్మం)తో సమానమని, ముక్తితో ఆ పరిశీలక చైతన్యంతో ముడిపడి ఉన్న అంతర్గత భౌతిక అవయవం మాయ భ్రమలోకి తిరిగి వస్తుందని, పరిశీలక చైతన్యం గుణాలు లేని బ్రహ్మంతో కలిసిపోతుందని శంకర వాదిస్తాడు. బౌద్ధమతంలో సాంప్రదాయకంగా ఉనికిలో ఉన్న ఆత్మ మరియు సొంత-శూన్యత (నిజమైన ఉనికి లేకపోవడం) మధ్య సంబంధాన్ని పరిశీలిస్తే, బౌద్ధమతం రెండూ ఒకేలా ఉన్నాయని లేదా అవి ముక్తి లేదా జ్ఞానోదయంతో కలిసిపోతాయని ఎప్పుడూ చెప్పలేదు. సొంత-శూన్యత అనేది సాంప్రదాయక ఆత్మ ఎలా ఉనికిలో ఉంటుంది అని అర్ధం, అంటే నిజమైన ఉనికిలో లేని ఆత్మ. నిజంగా ఉనికిలో ఉన్న ఆత్మ విషయానికొస్తే, అసలు అలాంటిదేమీ లేదు. మనం ఇతర శూన్యత పరంగా విశ్లేషించి, స్పష్టమైన-కాంతి మనస్సును సూచించడానికి ఇతర-శూన్యతను పరిగణలోకి తీసుకుంటే నిజంగా ఉనికిలో లేని ఆత్మ యొక్క రూపం మరియు నిజంగా ఉనికిలో ఉన్న ఆత్మ యొక్క రూపం రెండూ స్పష్టమైన-కాంతి మనస్సు యొక్క రూప అంశాలు అవుతాయి, అయినా కానీ అవి స్పష్టమైన కాంతి మనస్సుతో సమానంగా ఉండవు. బౌద్ధమతంలో "సమానం" అంటే పూర్తిగా ఆ రెండూ ఒకటే అని అర్ధం. జ్ఞానోదయంతో ఇకపై నిజంగా ఉనికిలో ఉన్న ఆత్మ కనిపించనప్పటికీ, ఒకదానిపై ఉన్న నమ్మకం పక్కన పెడితే, నిజమైన ఉనికిలో ఉన్న ఆత్మ స్పష్టమైన కాంతి మనస్సుతో కలిసిపోయిందని దీని అర్థం కాదు. అలాగే, జ్ఞానోదయంతో కూడా, నిజంగా ఉనికిలో లేని ఆత్మ యొక్క ప్రేరణ ఇప్పటికీ ఉంటుంది.

మాయ భ్రమ మాత్రమే ఈశ్వరుని శక్తి అని శంకరుడు ఎప్పుడూ చెప్తాడు. అందరూ బహిరంగంగా గ్రహించే అనుభావిక వాస్తవం ఈశ్వరుని (ఈశ్వర- సృష్టి) సృష్టి మరియు ఆచరణాత్మక జ్ఞానంతో ఉన్న ప్రపంచం (వ్యావహారిక). వ్యక్తిగతంగా గ్రహించబడిన వ్యక్తిగత రియాలిటీ, ప్రతి జీవి యొక్క సృష్టి (జీవ-సృష్టి) మరియు కనపడే ప్రపంచం (ప్రతిభాశిక). అనుభవ ప్రపంచం మరియు వివిధ వ్యక్తిగత ప్రపంచాలు రెండూ మాయ-భ్రమ నుంచి వస్తాయి. శంకరుని సృష్టి (పుట్టుక, సృష్టి) భావనను జన్మ మూలాలు, అలయవిజ్ఞానం గురించి చిత్తమాత్ర చర్చతో ఎలా పోలుస్తారో నాకు తెలియదు. అవి రెండూ ఒకటే అని నా అనుమానం.

అద్వైతంలోని మాయ-భ్రమ అనేది ఉనికిలో ఉన్న ప్రాథమిక పదార్థం (ప్రకృతి) యొక్క సాంఖ్య వాదన లాంటిది కాదు, అన్ని వస్తువులు ప్రాథమిక పదార్థం యొక్క భ్రమ (మాయ) కలతలే (వికారాలు).

శంకరుని అభిప్రాయం ప్రకారం, మాయ-భ్రమను ఉనికిలో లేదా ఉనికిలో లేనిదిగా వర్గీకరించలేము. అజ్ఞానం అంటే మన వ్యక్తిగత ప్రపంచాన్ని ప్రజల ప్రపంచంతో చూసి భ్రమ పడడం. వ్యక్తిగతంగా గ్రహించిన వస్తువులు ఒక నిర్దిష్ట జీవి చేత గ్రహించబడేంత వరకు మాత్రమే ఉంటాయి, అయితే గ్రహించిన వస్తువులు ఎప్పుడూ ఈశ్వరుని చేత గ్రహించబడతాయి కాబట్టి వాటిని ఏ జీవి గ్రహించనప్పుడు కూడా అవి కనిపిస్తూనే ఉంటాయి. పైన చర్చించిన విధంగా చిత్తమాత్ర, మధ్యమాక రెండింటిలోనూ బౌద్ధమతం దీనికి చాలా వేరుగా ఉంటుంది.

స్పేస్ మరియు టైమ్

వివిధ జీవరాశులు, అలాగే మాయ భ్రమలు, ఈశ్వరుడు కూడా స్పేస్, టైమ్ లో లేరని శంకరుడు వాదిస్తాడు. బహిరంగంగా మరియు వ్యక్తిగతంగా గ్రహించిన వస్తువులన్నీ స్పేస్ మరియు టైమ్ లో ఉంటాయి, మరియు స్పేస్ అనేది టైమ్ లో ఉంటుంది. టైమ్ అనేది వివిధ జీవరాశులకు, మాయ భ్రమలకు సంబంధించినది.

మధ్యమాకలో టైమ్ మరియు స్పేస్ ని వస్తువులకు సంచులుగా భావించరు. టైమ్ అనేది మార్పు యొక్క కొలత, మరియు స్పేస్ అనేది ఒక భౌతిక వస్తువు మూడు డైమెన్షన్ లను ఆక్రమించకుండా నిరోధించే స్పష్టమైన లేదా అడ్డంకి ఏదీ లేకపోవడం. టైమ్ మరియు స్పేస్ రెండూ నిజమైన ఉనికిని కలిగి ఉండవు.

అద్వైతం

గుణాలు లేని బ్రహ్మం (నిర్గుణ బ్రహ్మం) స్పేస్ మరియు టైమ్ లో మాయ భ్రమ నుంచి వచ్చిన వివిధ వస్తువులుగా, అలాగే వివిధ వ్యక్తిగత జీవులు మరియు ఈశ్వరులుగా తనను తాను చూపించుకుంటుంది లేదా అనువదిస్తుంది (వివర్త, అక్షరాలా: మలుపులు). అయితే గుణాలు లేని బ్రహ్మం అస్సలు మారదు. మాయ భ్రమ నుంచి వచ్చే అర్థంలో ఈ విభిన్న ప్రదర్శనలన్నింటి ఐక్యత (ఐక్యం) అన్నీ లక్షణాలతో కూడిన బ్రహ్మం (సగుణ బ్రహ్మ). అయితే గుణాలు లేని బ్రహ్మం, ఏకత్వం, భిన్నత్వం అనే భేదానికి అతీతం అనే అర్థంలో అద్వైతం (అద్వైతం). అందువల్ల శంకరుని అద్వైత వేదాంత సిద్ధాంతం రామానుజుల విశిష్ట వేదాంత సిద్ధాంతంతో సమానం కాదు. ఇది మాయ భ్రమ మరియు బ్రహ్మం నుంచి జీవులు దాని పరివర్తనగా (పరిణమ) పరిణామం చెందుతాయి. భిన్నత్వంలో ఏకత్వం (భేదా-అభేదం) అనే కుమారిల పూర్వ మీమాంస సిద్ధాంతం అలాంటిది కాదు.

మధ్యమాక ఒకరి లేదా ఎక్కువ మంది వాదనను ఉపయోగించినప్పుడు, ఆత్మ మరియు సమూహం లాంటివి నిజంగా ఉనికిలో ఉంటే, అటువంటిది ఒకటి మాత్రమే ఉండాలి (ఈ సందర్భంలో ఆత్మ మరియు సమూహాలు ఒకేలా ఉంటాయి, అంటే పూర్తిగా సమానంగా ఉంటాయి) లేదా అనేక నిజమైన ఉనికిలో ఉన్న విషయాలు అవసరం అనే నిజాన్ని ఇది సూచిస్తుంది. ఒకదానికొకటి పూర్తిగా వేరుగా ఉంటాయి. ఈ రెండూ లాజికల్ గా ఉండవు కాబట్టి, నిజమైన ఉనికి అనేదే ఏదీ లేదు. శూన్యత అనేది నిజమైన ఉనికి లేకపోవడమే - ఒకటి లేదా అనేక నిజంగా ఉనికిలో ఉన్న వస్తువులు లేదా జీవులు ఉండకపోవడమే.