ఆత్మ, స్వయం లక్షణాలపై సాంఖ్య, న్యాయ, బౌద్ధమత వివరణలు

జ్ఞానం గురించి సాంఖ్య వివరణ యొక్క వాదనలు

సాంఖ్య ఇలా చెప్తుంది - ఇది చాలా ఆసక్తికరంగా ఉంటుంది, ఎందుకంటే ఇది మన పాశ్చాత్య శాస్త్రీయ స్థితి లాగా అనిపిస్తుంది - అంటే ఇది వస్తువుల యొక్క జ్ఞానం పూర్తిగా శారీరక విషయం లాగా ఉంటుంది, ఇది మెదడు మరియు మెదడులోని తరంగాల విధంగా ఉంటుంది. సాంఖ్య ప్రకారం, పునర్జన్మతో ఈ స్థూల శరీరంలోకి ప్రవేశించే ఒక శారీరక శక్తి ఉంటుంది మరియు ఒక విధంగా చెప్పాలంటే, పాశ్చాత్య దేశాలలో మనం మెదడు మరియు నాడీ వ్యవస్థ అని పిలువబడే దాన్ని యాక్టివేట్ చేస్తుంది. జ్ఞానం అనేది మెదడు మరియు నాడీ వ్యవస్థ యొక్క శారీరక పని మరియు ఈ సూక్ష్మ శారీరక శక్తి ద్వారా యాక్టివేట్ చెయ్యబడటం వల్ల అవి ఇప్పుడు విషయాలను గ్రహించడానికి పనిచేస్తున్నాయి.

శరీరంలో నివసిస్తున్న ఆత్మ ఈ భౌతిక శక్తితో కలయికలోకి వస్తుంది. అవగాహనా గుణం ఉన్నప్పటికీ, ఆత్మ తనంతట తానుగా దేనినీ గ్రహించలేదు, కాబట్టి, అజ్ఞానంతో, అది ఈ భౌతిక ఇంద్రియ శక్తితో గుర్తించబడుతుంది మరియు విషయాలను గ్రహించడానికి దాన్ని ఉపయోగిస్తుంది. అయినా కానీ, వస్తువులను గుర్తించడం పూర్తిగా ఒక భౌతిక విషయమే. 

నేను సూచించినట్లుగా, జ్ఞానాన్ని పూర్తిగా భౌతిక విషయంగా చూడడం ఈ సాంఖ్య వివరణ జ్ఞానం యొక్క పాశ్చాత్య శాస్త్రీయ వివరణ లాగా అనిపిస్తుంది. అభిజ్ఞా శాస్త్రం మెదడు తరంగాలు లేదా న్యూరోఎలెక్ట్రిక్ ప్రేరణలు లేదా వేటి గురించి మాట్లాడినా మెదడులోని వివిధ భాగాల పనితీరును ప్రతిదీ సూచిస్తుంది. 

మానసిక పనితీరుని శాస్త్రీయ వర్ణనతో మనం ఎలా సంబంధం చూపించగలము? జ్ఞానం అనేది కేవలం ఈ రకమైన మెదడు తరంగాలా లేదా మెదడులోని వివిధ భాగాల ద్వారా ఉత్పత్తి అయ్యే ఆ రకమైన మెదడు తరంగాలా? దానితో "నాకు" ఉన్న సంబంధం ఏమిటి? జ్ఞానం అంటే ఇదే అయితే మనం ఎవరు? ఈ మానసిక పనితీరులో మనం ఒకేలా ఉన్నామని అనుకుంటున్నామా? సాంఖ్య కూడా మనం మామూలుగా అలాగే ఆలోచిస్తుంటాం కానీ అది కరెక్ట్ కాదని అంటుంది. ఈ పనితీరుని నియంత్రించేది మనమేనా, అది జరిగేలా చేసే మనమేనా? లేక "నేను" అనేది మెదడు యొక్క ఈ శారీరక పని యొక్క నిష్క్రియాత్మక పరిశీలనేనా? "నేను" అనే దానికి ఏమైనా తెలుసా? జ్ఞానం యొక్క ఆత్మాశ్రయ భాగం ఉందా లేదా ఇది కంప్యూటర్ లాగా యాంత్రికమైనదా?

సాంఖ్య స్థితి యొక్క ఈ పూర్వ పక్ష సవాలుతో మనం ఈ విధంగా విశ్లేషించి పనిచేస్తాము. అది తెచ్చిపెట్టే ప్రశ్నలు అంత సులభమైనవి కావని, అవి అస్సలు అర్ధం కావని మనం గమనించవచ్చు. ఏదేమైనా, 21 వ శతాబ్దంలో నివసిస్తున్న బౌద్ధమత అభ్యాసకులుగా, మనం సైన్స్ తో డీల్ చెయ్యాల్సిన అవసరం ఎంతో ఉంది. సైన్స్ ను మనం దూరం పెట్టలేము. దలైలామా గారు శాస్త్రజ్ఞులతో సమావేశాలు నిర్వహిస్తూ, "బౌద్ధమతం, విజ్ఞానం కలిసి ఉంటే చాలా బాగుంటుంది. ఉదాహరణకు, భూమి స్క్వేర్ మరియు ఫ్లాట్ గా ఉందనే అభిధర్మ మాట అనే బౌద్ధమత వాదనను ఖండించే సైన్స్ ఏదైనా ఉంటే మరియు అలా నిరూపించగలిగితే, మనం దాన్ని బౌద్ధమతం నుంచి తొలగించేస్తాము."

కాబట్టి, సాంఖ్య ప్రకారం మనకు విషయాలు ఇలా తెలుస్తాయి. ఆత్మలుగా మనకు ఏమీ తెలియని ఒక పాసివ్ అవగాహన ఉంటుంది. ఒక శరీరంలో ఉంటూ మెదడు మరియు మెదడు తరంగాల లాంటి దాని భౌతిక శక్తితో సంబంధం కలిగి ఉండటం ద్వారా మాత్రమే మనం విషయాలను తెలుసుకుంటాము.

జ్ఞానం గురించి న్యాయ వాదనలు

అవగాహన లేని, ఏమీ తెలియని ఆత్మ సూక్ష్మమైన అవగాహనా కణాలతో సంబంధం ద్వారా విషయాలను గుర్తిస్తుందని, కానీ దాని స్వభావ రీత్యా దానికి చైతన్య లక్షణం లేదని న్యాయ చెబుతుంది. ఇక్కడ వాళ్ళు ఈ చిన్న సూక్ష్మ కణాల గురించి మాట్లాడుతారు, అవి ఏవైనా కావచ్చు. "అవగాహన" అని పిలువబడే ఒక చిన్న సూక్ష్మ కణం ఉంటుంది.

న్యాయానికి చాలా ఆసక్తికరమైన ఫిలాసఫీ ఉంది. ఇది ప్రతిదాన్ని తెలుసుకోదగిన సరైన అస్తిత్వాలుగా చేస్తుంది - ఆధార విషయాలు, లక్షణాలు, పనులు మరియు సంబంధాలు. నేను ఎప్పుడూ దాని వ్యవస్థ గురించి రెండు బంతులు మరియు వాటిని కలిపే ఒక కర్ర విధంగా ఆలోచిస్తాను. "మన సంబంధం" గురించి మాట్లాడటానికి మనకు ఖచ్చితంగా ఆ విధమైన మార్గం ఉంటుంది. మీరు ఎప్పుడైనా అందులోకి వెళ్ళారా? "నువ్వు మన రిలేషన్ షిప్ కి సంబంధాన్ని కలిగి లేరు." "మన రిలేషన్ షిప్ కి నీకు ఎలాంటి సంబంధం ఉంది?" ఈ బంధం ఒక నిన్ను, మరియు ఒక నన్ను ని కలిపే ఒక గట్టి వస్తువులా ఉంటే, ఆపై దీనికి వేరుగా ఇంకొక "నేను" ఉంటుంది, ఇక్కడ అతను మన సంబంధంతో లేకుండా ఉండాలి. దీని గురించి ఆలోచిస్తే ఇది మనకు వింతగా ఉంటుంది. అదే న్యాయ పాఠశాల, న్యాయ స్థానం.

ఏమీ తెలియని ఒక ఆత్మ ఉంటే, ఈ "నేను" అనేది ఒక గుడ్డివాడితో సమానం అని బౌద్ధమతం చెబుతుంది: ఈ "నేను" ఈ చిన్న అవగాహనా కణంతో విషయాలను తెలుసుకోవడానికి ప్రపంచంలో ఎలా సంబంధాన్ని కలిగి ఉంటుంది? కళ్ళు లేని వాడికి కర్రతో ఉన్నంత ఇష్టమా? కర్ర సహాయంతో అతనికి ఎక్కడ అడుగు వెయ్యాలో తెలుస్తుంది అన్నట్టు. ఆత్మ విషయాలను ఈ విధంగా తెలుసుకుంటుందా - ఇది మనస్సు కణాలతో లేదా మెదడుతో ఒక రకమైన సంబంధాన్ని కలిగిస్తుంది, ఇది మనస్సు కణాలను కొంచెం కష్టతరం చేస్తుంది? ఇది చాలా ఆసక్తికరంగా ఉంది కదూ? అలాంటప్పుడు "నాకు" మెదడుకు ఉన్న సంబంధం ఏమిటి, ఆ కనెక్షన్ ఎలా ఏర్పడుతుంది? మీరు ఎప్పుడైనా దాని గురించి ఆలోచించారా?

ఇవీ బౌద్ధమతం నుంచి, పూర్వ పక్షం నుంచి, మరో వైపు నుంచి వచ్చిన అభ్యంతరాలు. మనం బౌద్ధమతంలో ఆత్మ గురించి మాట్లాడుతున్నాము మరియు మనం ఒక అసాధ్యమైన ఆత్మను తిరస్కరిస్తున్నాము, అప్పుడు ఈ చిన్న పూర్వ పక్షం వస్తుంది. చర్చలో సాంఖ్య లేదా న్యాయ ప్రత్యర్థి అయిన ఈ మరో ప్రత్యర్థి మనల్ని సవాలు చేస్తూ ఇలా అడుగుతాడు: "సరే, మెదడు సంగతేమిటి? మెదడు తరంగాల మాటేమిటి?" అప్పుడు మనం మెదడు మరియు మెదడు తరంగాలను "నేను?" పరంగా వివరించాలి. మనకెలా ఇది తెలుస్తుంది? మెదడుకు మాత్రమే ఈ విషయాలు తెలిస్తే, మెదడుకు ఈ విషయాలు ఎలా తెలుస్తాయి? దాన్ని ఒక సీసాలో పెట్టండి. దానికి ఏమీ తెలియదు. ఇది ఎలా యాక్టివేట్ అవుతుంది? అందులోకి ఒక చిన్న మెదడు కణాన్ని చొప్పించి, ఇంజెక్ట్ చేస్తే మెదడు పనిచేస్తుందా? లేక స్పృహ అనే లక్షణం ఉన్న "నన్ను" ని అందులోకి చొప్పిస్తే మెదడు పనిచేస్తుందా? అందులోకి మనం చొప్పించే "నేను" ఆ "నేను" అనేది చైతన్యమేనా? లేక ఆ "నేను" స్పృహ లేనిదేనా, దాన్ని అందులోకి చొప్పించగానే, హఠాత్తుగా ఈ జీవాన్ని దానికి కనెక్ట్ చెయ్యడం ద్వారా అది విషయాలను తెలుసుకుంటుందా? 

ఈ పూర్వ పక్ష ప్రశ్నలు సాంఖ్య, న్యాయ స్థానాల నుంచి వచ్చాయి. ఈ సమస్యలే మనల్ని ఆలోచింపజేస్తాయి. మనకు ఏది ఎలా తెలుస్తుంది అని?

జ్ఞానం గురించి ఉన్న బౌద్ధమత వాదనలు

నేను ఇంతకు ముందు వివరించినట్లుగా, ఒక తిరస్కరించకూడని ఆత్మ, చైతన్యంపై ఆధారపడిన ఒక ప్రేరణ విషయంగా విషయాలను గుర్తిస్తుందని బౌద్ధమతం చెప్తుంది. ఇది అలాంటిది, మెదడు మరియు మెదడు తరంగాలు జ్ఞానం యొక్క భౌతిక ప్రతిరూపాలుగా ఉండటంలో ఎటువంటి తేడా లేదు. బౌద్ధమతం మానసిక పనుల విషయాన్ని - బౌద్ధమత నిర్వచనం ప్రకారం - కేవలం మానసిక హోలోగ్రామ్ మరియు అభిజ్ఞా నిమగ్నత యొక్క ఉత్పన్నం అని వివరిస్తుంది. ఒకే సంఘటనను వర్ణించడానికి ఇవి రెండు ఆత్మాశ్రయ మార్గాలు. అదే సంఘటనను ఇమిడి ఉన్న పదార్థం మరియు శక్తి పరంగా కూడా మనం దీన్ని వివరించవచ్చు, కాబట్టి మెదడు తరంగాలు మరియు వాటికి ఆధారం ఏమిటంటే: మెదడు, నాడీ వ్యవస్థ మరియు మొదలైనవి. దానితో ఎలాంటి సమస్యా లేదు. ఇది పూర్తి చిత్రం యొక్క ఇంకొక భాగం, కానీ మనం జ్ఞానం యొక్క పూర్తి ప్రాసెస్ ను కేవలం మెదడుకే ఉంచము లేదా ఇది చేసే "నేను" వరకే ఉంచము.

తర్వాతి విషయం: ఆత్మ తన నిజ స్వరూపం తెలియకపోవడం వల్ల పునర్జన్మతో ముడిపడి ఉంటుంది. ఈ మూడు వ్యవస్థలు - సాంఖ్య, న్యాయ, బౌద్ధమతం ఇలానే చెబుతున్నాయి. మనకు తెలియకపోవడం వల్లనే మనం పునర్జన్మను పొందుతాం; మనం ఎలా ఉన్నామో మనకు తెలియదు, లేదా మనకు తప్పుగా తెలుస్తుంది.

ఆత్మ దానికదే పునర్జన్మను తీసుకోదని సాంఖ్య చెబుతుంది. సూక్ష్మ శరీరం పునర్జన్మను తీసుకుంటుందని చెబుతుంది -ఉదాహరణకు, తర్వాత అభివృద్ధి చెందిన అద్వైత వేదాంతం కూడా ఇదే విషయాన్ని నొక్కి చెబుతుంది. సాంఖ్య ప్రకారం, సూక్ష్మ శరీరం ఇంద్రియానికి శారీరక శక్తి, సొంత-అవగాహన కోసం ఒక భౌతిక శక్తి, మనస్సుకు శారీరక శక్తి, ఇంద్రియ జ్ఞానానికి ఐదు భౌతిక సామర్థ్యాలు, పనులకు ఐదు భౌతిక సామర్థ్యాలు మరియు కేవలం ఇంద్రియ సమాచారం యొక్క ఐదు సూక్ష్మ విషయాలతో రూపొందించబడింది. కాబట్టి, ఒక రకంగా చెప్పాలంటే, సూక్ష్మ శరీరం సూక్ష్మమైన విషయాలు మరియు వివిధ భౌతిక శక్తులతో రూపొందించబడింది, ఇది పునర్జన్మ పొందినప్పుడు అది ఉండే శరీరం యొక్క స్థూల భౌతిక అంశాలను ఏదో ఒక విధంగా యాక్టివేట్ చేస్తుంది. మరణ సమయంలో, పునర్జన్మ యొక్క స్థూల భౌతిక శరీరం విచ్ఛిన్నమవుతుంది, కానీ జ్ఞానం మరియు సూక్ష్మ అంశాల కోసం ఈ భౌతిక సామర్థ్యాలు కొనసాగుతూ కొత్త స్థూల శరీరంలోకి ప్రవేశిస్తాయి. ఆత్మ స్థిరంగా ఉంటుంది కాబట్టి అది ఏమీ చెయ్యదు. ఇది ప్రతి జన్మలో ఈ సూక్ష్మ శరీరంతో సంబంధాన్ని కలిగి ఉంటుంది మరియు అజ్ఞానం నుంచి, ఇంద్రియానికి దాని భౌతిక శక్తితో గుర్తించబడుతుంది, కానీ ఇది సూక్ష్మ శరీరం యొక్క ఉనికి మాత్రమే ఎప్పటికి నిలిచిపోతుంది.

ఇది తంత్రం యొక్క అత్యున్నత తరగతిలో పునర్జన్మ గురించి బౌద్ధమత వివరణ లాగా అనిపిస్తుంది, కదా? సాధారణ అనుత్తరయోగ తంత్రం ప్రకారం, ఒక జీవితకాలం నుండి ఇంకొక దానికి వెళ్ళేది స్పష్టమైన కాంతి సూక్ష్మ మనస్సు మరియు సూక్ష్మమైన శక్తి-గాలి యొక్క భౌతిక విషయమే. కాలచక్రం సూక్ష్మమైన మాటలను మరియు శక్తి బిందువును జోడిస్తుంది, ఇందులో సూక్ష్మ మూలకాల జాడలు ఉంటాయి. పునర్జన్మ సమయంలో, ఇది స్పెర్మ్ మరియు అండం యొక్క స్థూల విషయాలతో కనెక్ట్ అవుతుంది, పునర్జన్మ ఒక మనిషిగా లేదా జంతువుగా ఉంటే, ఈ స్థూల విషయాలు మానసిక పనులకు ప్రాతిపదికగా పనిచేస్తాయి, ఇది దానికి అనుగుణంగా స్థూలంగా మారుతుంది. 

సరే, మనం ఇక్కడ సాంఖ్య యొక్క తీవ్రతలోకి వెళ్తున్నామా, ఈ సూక్ష్మమైన ప్యాకేజీ సాంఖ్యలో చెప్పబడిన సూక్ష్మమైన శరీరానికి బౌద్ధ సమానం మరియు అదే ఒక జీవితకాలం నుంచి ఇంకొక దానికి వెళుతుంది, మరియు "నేను" అనేది ఒక స్థిరమైన విషయం, అది ఏదో ఒక విధంగా దానితో ముడిపడి ఉంటుంది? సూక్ష్మమైన మనస్సు మరియు సూక్ష్మమైన శక్తి-గాలి యొక్క ఈ విషయం గురించి విన్నప్పుడు మనం పునర్జన్మ గురించి ఇలానే ఆలోచిస్తున్నాము - ప్రత్యేకించి బుద్ధ-ప్రకృతి పరంగా ఈ ప్యాకేజీ గురించి ఆలోచిస్తుంటే? ఒక జీవితకాలం నుంచి ఇంకొక దానికి వెళ్ళే ఆ విషయం "నేను" అని మనం అనుకుంటున్నామా? కాకపోతే వీటన్నిటిలో "నేను" అంటే ఏమిటి? ఇవి అనుత్తరయోగ తంత్ర వివరణ ద్వారా వచ్చిన పూర్వ పక్ష ప్రశ్నలు.

బౌద్ధ స్థితికి, బౌద్ధేతర స్థితికి మధ్య ఉన్న తేడా ఏమిటంటే, ఆత్మ, తిరస్కరించకూడని ఆత్మ ఈ విషయంతో సమానంగా ఉండదు, లేదా చైతన్యంతో లేదా వేరే దేనితో ఇది జతచేయబడదు, కానీ దాని నుండి ఇది ఒక ప్రత్యేక అస్తిత్వం లాగా ఉంటుంది. దానికి బదులుగా, తిరస్కరించబడని ఆత్మ, ఈ విషయాలపై ఆధారపడిన ఒక ప్రేరణ. ఆ తర్వాత ప్రతి పునర్జన్మ సమయంలో, ఆ పునర్జన్మతో అభివృద్ధి చెందే కలయికలపై ఆధారపడిన ఒక ప్రేరణ విషయం. విముక్తుడైనా, జ్ఞానోదయం పొందినా, ఈ ప్యాకేజీ ఆధారంగా ఇది ఇప్పటికీ ఒక అపోహాత్మక విషయమే.

అసాధ్యమైన ఆత్మను నిశ్చలంగా, పాక్షికంగా, విముక్తి అయినప్పుడు శరీరం మరియు మనస్సు నుంచి స్వతంత్రంగా ఉనికిలో ఉన్న సందర్భంలో తిరస్కరించబడుతున్న ఆత్మ యొక్క మూడు నిర్వచించే లక్షణాల వివరణ ఏమిటి? వాటిపై ఉన్న సాంఖ్య, న్యాయ స్థానాలు, బౌద్ధ వ్యతిరేకతలు ఏమిటి?

సాంఖ్య స్థానం

ఆత్మ స్థిరంగా ఉంటుందని సాంఖ్య నొక్కి చెబుతుంది: అది దేని వల్ల ప్రభావితం చెందదు; ఇది పాసివ్ గా ఉంది. స్థిరంగా మరియు దానితో నిష్క్రియాత్మకంగా ఉండటం వల్ల, ఇది ఏమీ చెయ్యదు మరియు దేన్నీ గ్రహించదు, ఎందుకంటే ఏదైనా చేయడం లేదా ఏదైనా తెలుసుకోవడం అంటే ప్రతి క్షణం స్థిరంగా ఉండటం మరియు మార్చడం అవుతుంది. ఆత్మ అనేది వస్తువు లేని ఈ స్థిరమైన, నిష్క్రియాత్మక అవగాహన మాత్రమే. దానికి ఏమీ తెలియదు. ఏదేమైనా, ఈ శారీరక శక్తితో దాని అనుబంధం కారణంగా, మరియు శారీరక శక్తి మెదడులోని స్థూల అంశాలను యాక్టివేట్ చేస్తుంది కాబట్టి, కర్మ సామర్థ్యాల ఫలితంగా ఉత్పన్నమయ్యే ఆనందం మరియు దుఃఖం యొక్క మెదడు తరంగాలను ఉత్పత్తి చేస్తుంది కాబట్టి, ఆత్మ కర్మ ఫలితాలను అనుభవిస్తుందని సాంఖ్య నొక్కి చెబుతుంది. కర్మ ఫలితంగా కలిగే సుఖదుఃఖాల అనుభవం కేవలం భ్రమ మాత్రమేనని చెప్తూ ఆత్మకు, స్వంతంకు మధ్య స్పష్టమైన వైరుధ్యాన్ని సాంఖ్య పరిష్కరిస్తుంది.

పార్ట్ లెస్ గా ఉండటం యొక్క నాణ్యత ఏమిటి? సాంఖ్య ప్రాథమిక పదార్థమైన "ప్రకృతి” ని నొక్కి చెబుతుంది మరియు అవన్నీ 24 విభిన్న రకాలుగా వర్గీకరించే అన్ని భౌతిక పదార్ధాలు ప్రాథమిక పదార్థం యొక్క "ఇబ్బందులు" - అంటే అది సాంకేతిక పదం అని చెప్తుంది. ప్రాథమిక పదార్థం మూడు భాగాల లక్షణాలతో తయారైంది - సత్వం, రజస్సు, మరియు తమస్సు - "త్రిగుణ" అని పిలువబడే ఈ మూడు లక్షణాలు తాడు యొక్క పూసల లాగా పెనవేసుకుపోయి ఉంటాయి. ఈ మూడూ ఆయుర్వేద వైద్యంలో కూడా కనిపిస్తాయి. ఈ మూడింటిని వివరించడానికి అనేక మార్గాలు ఉన్నాయి. ఏదేమైనా, ఈ మూడూ ఇబ్బందికి గురయ్యి వాటి సమతుల్యతను కోల్పోతాయి; ఆ అవాంతరాలను "ఇబ్బందులు" అని పిలుస్తారు మరియు వాటిలో 24 రకాలు భౌతిక విశ్వాన్ని ఏర్పరుస్తాయి. అంటే అన్ని భౌతిక విషయాలకు భాగాలు ఉంటాయి. దీనికి విరుద్ధంగా, సాంఖ్య "పురుష" అని పిలిచే ఆత్మ ఈ మూడు భాగాలతో ఏర్పడదు. ఇది పాక్షికమైనది.

అప్పుడు, "పాశ్చాత్య ఆలోచనలో, విజ్ఞానశాస్త్రంలో ఇలాంటిదేమైనా ఉందా?" అని మనం ఆలోచిస్తాం. అలాంటిది నిజంగా ఉంది. పరమాణు, ఉప పరమాణు కణాల పరంగా ఆలోచిస్తే మనకు పాజిటివ్ చార్జ్, నెగిటివ్ చార్జ్, న్యూట్రల్ అనేవి ఉంటాయి. ఇవి ఎలక్ట్రాన్లు, ప్రోటాన్లు మరియు న్యూట్రాన్లతో, అలాగే ఉప పరమాణు కణాలతో సంభవిస్తాయి. అన్ని పదార్ధాలు పాజిటివ్, నెగెటివ్ లేదా న్యూట్రల్ కణాలు మరియు ఉప పరమాణు కణాలతో తయారవుతాయి మరియు వాటి యొక్క విభిన్న కలయికలు ఉన్నందుకు అవి సమతుల్యతలో ఉండవు. ఈ మూడు ఛార్జీలు ఎప్పటికీ మారవు; అవి వివిధ కాంబినేషన్స్ లో ఉంటాయి. ఆ పోలికను మనం తలచుకుంటే, మూల పదార్థానికి సంబంధించిన సాంఖ్య వాదన మన పాశ్చాత్య ఆలోచనా విధానానికి అంత బయటిది కాదు కదా? ఈ మూడింటిని "సత్వం, రజస్సు, తమస్సు" అని పిలిస్తే సరిపోతుంది. అవి కేవలం పేర్లు మాత్రమే, కానీ పాశ్చాత్య శాస్త్రంలో లాగానే మనకు ఏదో ఒకటి ఉంటుంది. ఇది అంత వింత విషయం ఏమీ కాదు.

ఆత్మ అలాంటిది కాదు. ఆత్మను పాశ్చాత్య ఆలోచనా విధానంలోకి అనువదించాలనుకుంటే పాజిటివ్, నెగెటివ్, న్యూట్రల్ ఛార్జ్ డ్ కణాలతో తయారు చెయ్యబడలేదు. "నేను" అనే విషయంలో మనం ఆలోచిస్తున్నది అదేనా? మెదడు తరంగాలు ఉన్నాయా? అవును, ఖచ్చితంగా ఉన్నాయి. క్వాంటమ్ మెకానిక్స్ ఏదైనా తరంగం మరియు కణం రెండూ కావచ్చని చెబుతుంది, కాబట్టి మెదడు తరంగాలు కూడా పాజిటివ్, నెగెటివ్, న్యూట్రల్ భాగాలను కలిగి ఉన్నాయని పరిగణించవచ్చు. కానీ ఆత్మకు ఈ రకమైన భాగాలు ఉండవు - దానికి విద్యుత్ ఛార్జ్ ఉండదు. మనం అలా ఉండము.

ఆత్మ, స్వంతం, నిశ్చల పాసివ్ అవగాహన దేనికీ గురి కాకుండా, సత్వం, రజస్సు, తమస్సు భాగాలతో కలిసి ఉండకుండా, విముక్తి అయినప్పుడు, అది ప్రాథమిక పదార్థం మరియు దాని యొక్క అన్ని చికాకుల నుంచి స్వతంత్రంగా మరియు విడిగా ఉనికిలో ఉంటుందని, మెదడు తరంగాలు మరియు భౌతిక విషయాలతో సహా ఈ మూడు గుణాలు కూడా ఉనికిలో ఉంటాయని సాంఖ్య వాదిస్తుంది. విముక్తి పొందినప్పుడు, అది దాని నుంచి వేరుగా అవుతుంది.

అది ఆత్మ, ఈ మూడు లక్షణాలతో కూడిన స్వంతం, సాంఖ్య చెప్పినట్లుగా బౌద్ధమతం ఖండించిన ఆత్మ. స్థిర ఆత్మ ఎప్పటికీ మారకుండా శాశ్వతంగా ఉంటుంది, ఇది అన్ని పదార్థాన్ని ఏర్పరిచే ఈ మూడు భాగాలతో తయారు చెయ్యబడలేదు మరియు అది పదార్థం నుంచి వేరుగా ఉండవచ్చు. అజ్ఞానం వల్లనే అది సూక్ష్మ శరీరంలో భాగమైన ఇంద్రియ భౌతిక శక్తితో గుర్తించబడుతుంది, కానీ అది అలా ఉండదు. ఇది ఈ సూక్ష్మ భౌతిక శక్తితో ఎప్పుడూ సమానంగా ఉండదు; అది ఒక భ్రమ మాత్రమే.

అవును, మనం అనుకుంటున్నది అదేనా? ఇది మన అయోమయం, అజ్ఞానం వల్ల ఈ శరీరంతో, ఈ ఇబ్బంది పెట్టే భావోద్వేగాలతో మనం గుర్తిస్తున్నాము, కానీ అది ఒక భ్రమ, దానికి భిన్నమైన "నేను" ఉందని, అది కేవలం అవగాహన మాత్రమేనా అని ఆలోచించాల్సిన అవసరం ఉంది.

న్యాయ స్థానం

ఆత్మ స్థిరంగా ఉందని కూడా న్యాయ చెప్తుంది. ఇది దేని వల్ల ప్రభావితం కాదు మరియు దానికి ఎటువంటి అవగాహన ఉండదు. అది ఒక నిర్దిష్ట సంబంధం ద్వారా మాత్రమే విషయాలను తెలుసుకుంటుంది మరియు చేస్తుంది. "కంటింజెంట్" అంటే తాత్కాలికం అని అర్థం. ఇది మొత్తం మరియు అన్నీ భాగాల సంబంధం లాంటిది కాదు, ఎప్పుడూ ఉండేదే. "అజ్ఞానం" అంటే ఈ సంబంధం అజ్ఞానం మీద ఆధారపడి ఉంటుంది. అజ్ఞానం ప్రభావం వల్ల, ఏమీ తెలుసుకోకుండా, ఏమీ చెయ్యలేని ఈ ఆత్మ, కర్రల లాగా, తొమ్మిది లక్షణాల జాబితాతో ముడిపడి ఉంది - ఇంద్రియ జ్ఞానం, ఆనందం, విచారం, కోరిక, విరక్తి, ప్రయత్నం, అలవాట్లు, ఆనందం కోసం నైతిక శక్తి మరియు దుఃఖం కోసం అనైతిక శక్తి.

ఆత్మ కూడా ఏ భాగం లేనిదే, అంటే దానికి పూర్తి మరియు భాగాల యొక్క అంతర్లీన లక్షణం లేదు. ఇది భాగాలు ఉన్న ఒక వస్తువు లాంటిది కాదు. ఇది ఐదు రకాల అంతర్లీన, నిరంతర సంబంధాలను సూచిస్తుంది, వీటిలో ఒకటి పూర్తి మరియు దాని భాగాల మధ్య ఉన్న సంబంధం. ఈ సంబంధాలు రెండు బంతులను కలిపే కర్రల లాంటివి, కాబట్టి ఆత్మ ఈ తొమ్మిది అస్థిర లక్షణాలకు అటువంటి కర్రతో అనుసంధానించబడదు. 

ఇంకా, విముక్తి అయినప్పుడు, ఆత్మ ఈ తొమ్మిది లక్షణాల నుంచి స్వతంత్రంగా ఉంటుంది. న్యాయ ప్రకారం దీనికి ఈ లక్షణాలు ఉండాల్సిన అవసరం లేదు. ఇది వాటి నుంచి స్వతంత్రంగా మరియు మనస్సు కణం లేదా శరీరం యొక్క భౌతిక కణాలతో ఎటువంటి సంబంధం లేకుండా స్వతంత్రంగా ఉండవచ్చు. మనం ఈ లక్షణాలు మరియు కణాలతో సంబంధం కలిగి ఉండటం మానేయాలి. మనం ఈ కనెక్షన్ చెయ్యాల్సిన అవసరం లేదని గ్రహించడం ద్వారా ఆగిపోతాము, అప్పుడు మనం స్వేచ్ఛగా ఉండి విముక్తిని పొందుతాము.

మనం అలా అనుకుంటున్నామా? "నాకు మోక్షం ఎలా లభిస్తుంది? అని. ఇక నుంచి శరీరం మరియు ఈ గందరగోళ మనస్సుతో సంబంధాన్ని పెట్టుకోవద్దు, మరియు నేను వాటి నుంచి స్వతంత్రంగా ఉండగలను. వాటితో నాకు ఏ సంబంధం లేదు. అది నిజంగా 'నేను' కాదు." అని మనం అనుకోవచ్చు. దాన్ని సరిగ్గా అర్థం చేసుకుంటే మనకు విముక్తి లభిస్తుందని అనుకోవచ్చు. 

దీన్ని బౌద్ధమతం ఖండిస్తోంది. న్యాయ అవగాహనతో మనకు ఇంకా విముక్తి లభించలేదు. మనం విముక్తి పొందామని అనుకుంటున్నాం అంతే, కానీ అలా ఏమీ జరగలేదు. మాకు ఇంకా దురాశ ఉంటుంది, మరియు మనకు ఇంకా కోపం వస్తుంది. కానీ, నేను వాటన్నిటినీ దాటుకుని వచ్చాను. నిజంగానా? మన ఆలోచనా విధానం ఇదేనా?

బౌద్ధమత స్థానం

బౌద్ధమతం ఏం చెబుతోంది? ఆత్మ స్థిరమైనది కాదని బౌద్ధమతం చెబుతోంది. ఇది ఎప్పుడూ ఒకేలా ఉండదు. ఇది ఎప్పుడూ మారుతూ ఉంటుంది. ఇది ఎప్పుడూ పనులు చేస్తూ మిగతా విషయాలను ప్రభావితం చేస్తుంది, వాటిల్లో మనం విముక్తి పొందినప్పుడు మరియు అర్హత్ అయినప్పుడు, మరియు మనం జ్ఞానోదయం పొందినప్పుడు మరియు బుద్ధుడిగా మారినప్పుడు కూడా.

అర్హత్ లు ఏం చేస్తారు? ఉదాహరణకు, వాళ్ళు ధ్యానం చేస్తారు. వాళ్ళు ఏమీ చెయ్యకుండా అలాగే ఉంటారు. అవి ఏదో ఒక గందరగోళంలో ఉండిపోరు. ఇందులో రెండు రకాల అర్హత్ లు ఉన్నారు. కొందరు అర్హత్ లు బుద్ధ క్షేత్రాల్లో ఉండి ధ్యానం చేస్తారు. వాళ్ళు చేసే పని అదే. కొన్నిసార్లు వారు ఒక రకమైన ఆనందాన్ని అనుభవిస్తున్నారు. కొన్నిసార్లు వాళ్ళు ఏకాగ్రత యొక్క అత్యంత లోతైన ధ్యాన స్థితిలో ఉన్నప్పుడు ఆనందం లేదా విచారం లేని ఒక రకమైన తటస్థ భావనను అనుభవిస్తారు. వారికి ఎలాంటి బాధలు ఉండవు, కానీ వాళ్ళు ఏదో ఒకటి చేస్తూ ఉంటారు; ఏదో అనుభవిస్తూ, ఏదో తెలుసుకుంటూ ఉంటారు. ఇంకొక రకం అర్హత్ బోధిచిత్తను అభివృద్ధి చేసుకుంటారు, మన లోకాలకు తిరిగి వచ్చి జ్ఞానోదయాన్ని పొందడానికి పనిచేస్తూ ఉంటారు.

బుద్ధులు కూడా ఖచ్చితంగా కొన్ని పనులు చేస్తారు. వాళ్ళు ఇతరులకు సహాయం చేస్తారు. వాళ్ళు సర్వజ్ఞులు, కాబట్టి వారికి అన్నీ తెలుసు. వారికి మన కర్మ తెలుసు, జ్ఞానోదయం పొందడానికి మనకు ఎలా సహాయపడాలో కూడా వారికి బాగా తెలుసు, కాబట్టి వారికి అన్ని విషయాలు తెలుసు.

ఆత్మకు భాగాలు ఉన్నాయని బౌద్ధమతం చెబుతోంది. దీనికి భాగాలు ఎందుకు ఉన్నాయి? ఎందుకంటే ఇది శరీరం, మనస్సు, సంతోషంగా ఉండటం, అసంతృప్తిగా ఉండడం మొదలైన ఐదు సమ్మేళనాల యొక్క వ్యక్తిగత కొనసాగింపు ఆధారంగా ఒక ప్రేరణ సందర్భం. కాబట్టి, అక్కడ తాత్కాలిక భాగాలు ఉన్నాయి, ఎందుకంటే, ప్రతి క్షణంలో, ఇది ఐదు విషయాల యొక్క వేరే వేరే నెట్‌వర్క్ ఆధారంగా ఒక ప్రేరణ విషయం. కుటుంబ జీవితం, వ్యాపార జీవితం, క్రీడా జీవితం మొదలైన వాటి నేపధ్యంలో ఆత్మ లాంటి విభిన్న కోణాలు, విభిన్న భాగాలు కూడా ఇందులో ఉన్నాయి.

అలాగే, బుద్ధుడు ముక్తి పొందినప్పుడు కూడా ఆత్మ ఎప్పటికీ ఉనికిలో ఉండదు లేదా దాని ఆధారం నుంచి విడిగా మరియు స్వతంత్రంగా తెలుసుకోబడదు. వివిధ రకాల విషయాలు ఉంటాయి. కర్మ సామర్ధ్యం మొదలైన వాటి నుంచి లభించే గందరగోళంతో నిండిన ఐదు కలయికలకు బదులుగా, బుద్ధులు స్వచ్ఛమైన, కలుషితం కాని సమ్మేళనాలను కలిగి ఉంటారు. వారికి ఇప్పటికీ శరీరాలు ఉన్నాయి. అయితే రూపం పొందిన శరీరాలు, నిర్మాణ కాయ, సంభోగ కాయ సంగతేంటి? అవి చాలా సూక్ష్మమైన కాంతితో తయారైన శరీరాలను కలిగి ఉంటాయి, కానీ అవి అప్పటికి కూడా శరీరాలే. వాటికి చైతన్యం ఉంటుంది. వాటికి విషయాలు తెలుసు. ఇది ఒక స్వచ్ఛమైన అవగాహన స్థాయి, రిగ్ పా స్థాయి లేదా స్పష్టమైన కాంతి స్థాయిలో మాత్రమే ఉంటుంది, కానీ వాటికి స్పృహ ఉంటుంది. వాళ్ళు ఎప్పుడూ కల్మషం లేని ఆనందాన్ని కలిగి ఉంటారు, కాబట్టి వాళ్ళు స్వచ్ఛమైన అనుభూతిని కలిగి ఉంటారు. వాళ్ళు ఐదు రకాల లోతైన అవగాహనను కలిగి ఉంటారు: వాళ్ళు వస్తువుల యొక్క వ్యక్తిత్వాన్ని తెలుసుకుంటారు మరియు వాటికి ఎలా సహాయం చెయ్యాలో తెలుసుకుంటారు. అవి స్వచ్ఛమైన కలయికల భాగాలు. ఐదు ధ్యాని బుద్ధులు ప్రాతినిధ్యం వహించిన వాటి గురించి మనం మాట్లాడినా, లేదా వాటిని ఐదు రకాల బుద్ధ జ్ఞానాలు అని పిలువబడే ఐదు రకాల లోతైన అవగాహనలుగా మాట్లాడినా - వాటికి అవి ఉంటాయి. ఒక బుద్ధుడి స్వయం ఉనికిలో లేదు మరియు అలాంటి ఆరోపణకు ఆధారం నుంచి దాన్ని విడిగా తెలుసుకోవచ్చు.

ఇదే విషయాన్ని బౌద్ధమతం చెబుతోంది. ఆత్మ నిశ్చలంగా, క్షణక్షణానికి మారుతూ ఉంటుంది మరియు అన్ని విషయాలను తెలుసుకుంటుంది. దీనికి భాగాలు ఉన్నాయి ఎందుకంటే ఇది భాగాలు, కలయికలు అయిన శరీరం, మనస్సు మొదలైన వాటిని కలిగి ఉన్న ఒక ప్రేరణ విషయం. ఇది శరీరం మరియు మనస్సు యొక్క ఆధారం లేకుండా స్వతంత్రంగా ఎప్పటికీ ఉనికిలో ఉండదు. ఇది అపవిత్రత లేకుండా స్వతంత్రంగా ఉండగలదు. ఏదేమైనా, ఇది అపవిత్ర ప్రాతిపదిక నుంచి స్వతంత్రంగా ఉనికిలో ఉన్నంత మాత్రాన అది ఏ ఆధారం లేకుండా స్వతంత్రంగా ఉనికిలో ఉండగలదని అర్థం కాదు - అంటే, ఒక స్వచ్ఛమైనదానిగా.

బౌద్ధమతాన్ని సమీపించినప్పుడు మనకు ఇక్కడే ప్రమాదం వస్తుంది. ఎందుకంటే, అనారోగ్యానికి గురై వృద్ధాప్యంలోకి వెళ్లి, మళ్లీ బాల్యం, వీటన్నిటినీ అనుభవించాల్సిన శరీరంతో ఆత్మ ముడిపడి ఉండటం మనకు ఇష్టం లేదు కాబట్టి, "సరే, అసలు శరీరం లేకపోవడం మంచిది" అని మనం అనుకోవచ్చు. మన కళ్ల ముందు ఉన్న దాన్ని చూడటానికే పరిమితం అయి, అన్నీ తెలుసుకోలేని మనసు మనకు అవసరం లేదు. ఇంతకీ మనం ఏం ఆలోచిస్తున్నాం? దాని నుంచి మనకు విముక్తి లభిస్తుందనా, అయితే ఆ తర్వాత ఏమిటి? ఇదే పాయింట్, ఆ తర్వాత ఏమిటి? "అప్పుడు ఏమిటి" అనేది ముక్తి పొందినప్పుడు ఆత్మకు జరుగుతుందని సాంఖ్య, న్యాయ చెప్పినంత పెద్ద విషయం కాదు. కానీ మనం ఒక అర్హత్ గా విముక్తి పొందిన తర్వాత లేదా బుద్ధునిగా జ్ఞానోదయం పొందిన తర్వాత అది పెద్ద విషయం కాదని మనం అనుకోవచ్చు - మనం ఏదో అతీత నిర్వాణలో ఉంటాము. కానీ అది అలా ఉండదు, కాబట్టి ఆ పూర్వ పక్ష అపోహను మనం గమనించాలి.

సాంఖ్య, న్యాయ, బౌద్ధ మతాలకు సమానంగా, సంసార బాధల నుంచి విముక్తి, నియంత్రణలో లేని రిపీట్ అయ్యే పునర్జన్మ, ఆత్మ, స్వయం, ఒక తప్పు, అసాధ్యమైన ఆత్మగా ఉందని ఖండించడం ద్వారా లభిస్తుంది. అవన్నీ కాదనలేని అసాధ్యమైన ఆత్మ గురించి మాట్లాడుతాయి. వారికి ఆ వ్యక్తీకరణ ఉండకపోవచ్చు, కానీ వాటన్నిటికీ ఆ లక్షణం ఉంటుంది. 

సాంఖ్య కోసం ముక్తిని సాధించాలంటే ఆత్మకు కేవలం నిష్క్రియాత్మకమైన అవగాహన లక్షణం ఉన్నప్పటికీ, అది వస్తువులను గ్రహించడానికి అనుమతించే భౌతిక శక్తితో సమానం కాదని మరియు సూక్ష్మ శరీరంలో భాగంగా జీవితకాలం నుంచి జీవితాంతం ప్రయాణిస్తుందని మనం అర్థం చేసుకోవాలి. కానీ, అజ్ఞానం వల్ల - ఇది తప్పు అని తెలుసుకోకుండా - ఆత్మ, స్వయం, ఈ శక్తితో గుర్తించబడుతుంది. అది "నేను" అని మనం అనుకుంటాం. అది అబద్ధమని గ్రహించి, ఆ తర్వాత విముక్తి పొందినప్పుడు, వస్తువులను గ్రహించే శరీరం లేదా మనస్సు లేకుండా మనం మనుగడ కొనసాగిస్తాము.

కాబట్టి, కొన్ని బౌద్ధమత సిద్ధాంత వ్యవస్థలు ఆత్మ యొక్క నిర్వచించే లక్షణం ప్రేరణకు, మానసిక చైతన్యానికి ఆధారం అని చెబుతుంటే, మనం సాంఖ్య స్థానంలో ఉండిపోకుండా జాగ్రత్త పడాలి. ఆత్మ యొక్క నిర్వచించే లక్షణం మానసిక స్పృహలో లేదని, అప్పుడు మనం శరీరం లేదా మనస్సు నుంచి స్వతంత్రమైన ఆత్మగా ఉనికిలో ఉంటామని, కానీ ఏ వస్తువు లేకుండా నిష్క్రియాత్మక చైతన్యం యొక్క నిర్వచించే లక్షణాన్ని నిలుపుకుంటుందని మనం అనుకుంటే ఆ ప్రమాదాన్ని మనం ఎదుర్కోవచ్చు. 

న్యాయ కోసం, ఆత్మ, స్వయం, జ్ఞానం, ఆనందం, బాధ మొదలైన లక్షణాలతో సహజంగా సంబంధం కలిగి లేదని, అది భౌతిక ఆధారంతో ముడిపడి లేదని మనం అర్థం చేసుకోవాలి. ఈ లక్షణాలు మరియు పదార్థంతో మనల్ని కలిపే సంబంధాలు చెక్క ముక్కలను కలిపే కర్రల లాంటివి. అవి అనూహ్యమైనవి, తాత్కాలికమైనవి మరియు అవసరం లేనివి. ఈ లక్షణాలతో, భౌతిక పదార్థంతో మనల్ని ముడిపెట్టే సంబంధాలు మనకు సహజంగా లేవని గ్రహించినప్పుడు మనకు మోక్షం లభిస్తుంది. ఆ తర్వాత వాటి నుంచి మనం విడిపోతాం.

కానీ అది తప్పించుకోవడం కాదా? త్యాగం అంటే అదేనా అని మనం అనుకుంటున్నాం? "జరుగుతున్న ఈ చెడు విషయంతో నాకు సంబంధం లేదు, అదే సంసారంతో. నేను దాని నుంచి బయటకు రావాలనుకుంటున్నాను. నన్ను నేను డిస్ కనెక్ట్ చేసుకోబోతున్నాను." మనల్ని మనం డిస్ కనెక్ట్ చేసుకుంటే సరిపోతుందా? మనల్ని మనం ఎలా డిస్ కనెక్ట్ చేసుకోవాలి? "నేను డిస్ కనెక్ట్ అయ్యానా?" అనేది కేవలం ఒక భ్రమ మాత్రమే. "నేను డిస్ కనెక్ట్ అయ్యాను" అని చెప్పి మనం కోపంలో కూడా ఉండిపోవచ్చు. 

బౌద్ధమతంలో, మనం అర్థం చేసుకోవాల్సిన విషయం ఏమిటంటే, స్వయం అనేది అసాధ్యమైన ఆత్మతో సమానం కాదు. ఇది ఒక ప్రేరణ విషయంగా ఉన్న కలయికలతో సమానంగా లేదా వేరుగా ఉండదు. ఆత్మ, కలయికలు "ఒకటి కాదు, అనేకం కూడా కాదు." మధ్యమాకవతార, మధ్య దారిలో నిమగ్నమై ఉండడం అనే మీ అధ్యయనంతో మీరు దీన్ని అధ్యయనం చేశారని నేను ఖచ్చితంగా అనుకుంటున్నాను. ఆత్మ అనేది పంచ కలయికలైన శరీరం మరియు మనస్సుపై ఆధారపడిన ఒక ప్రేరేపణ విషయం. ఇది దాని ఆధారం నుంచి స్వతంత్రంగా ఉనికిలో ఉండదు లేదా తెలుసుకోబడదు, కాబట్టి ఇది దాని ఆధారంతో సమానంగా ఉండదు లేదా దాని ఆధారంతో వేరైనది మరియు సంబంధం లేనిది కాదు.

ఇప్పుడు ముక్తి పొందిన ఆత్మ, ఖండించే ఆత్మ సంగతేమిటి? విముక్తి ఆత్మ ఎప్పటికీ ఉనికిలోనే ఉంటుంది. అని అందరూ అంటుంటారు కానీ అది ఎలా ఉనికిలో కొనసాగుతుంది?

ఆత్మ, స్వయం ఏ వస్తువు లేకుండా కేవలం నిష్క్రియాత్మక చైతన్యంగా కొనసాగుతుందని సాంఖ్య చెబుతుంది. ఇది విశ్వమంతటా వ్యాపించి ఉంటుంది. ఇది సుఖదుఃఖాలను అనుభవించడం లేదు. ఇది ఏమీ చెయ్యడం లేదు, మరియు ఇది అన్ని భౌతిక విషయాల నుంచి వేరుగా ఉంటుంది.

కాబట్టి, సాంఖ్య ప్రకారం, ప్రాథమిక పదార్థం మరియు భౌతిక విషయాలు ఉన్నాయి, అవి పూర్తి విశ్వాన్ని చుట్టుముట్టాయి మరియు అవి శాశ్వతమైనవి. కణాలు, శక్తి, రేడియేషన్ ఇలా దేని గురించైనా సరే పాశ్చాత్య శాస్త్రం చెబుతోంది. కానీ విశ్వంలో శాశ్వతంగా వ్యాపించి ఉన్న అపరిమితమైన ముక్త ఆత్మలు కూడా ఉన్నాయని సాంఖ్య చెప్తుంది. ఇది అందరూ ఒక్కటవుతారని చెప్పడం లేదు. అది సాంఖ్య తత్వం కాదు. ఈ వాదన కొన్ని తర్వాతి హిందూ తత్వాలలో వస్తుంది, కానీ వాటికి పూర్వం ఉన్న సాంఖ్యలో కాదు. ఈ విముక్త ఆత్మలు వ్యక్తిగతమైనవి మరియు అన్నీ ఒకటి కాదు. కాబట్టి, భౌతిక విషయాలు మరియు వ్యక్తిగత అస్థిర ఆత్మలు విశ్వంలో వ్యాపించి ఉన్నాయి. ఆత్మలు ఎటువంటి వస్తువులు లేని పాసివ్ అవగాహన లాంటిది మాత్రమే, భౌతిక విషయాలు తమంతట తాముగా క్రియాశీల అవగాహనను కలిగి ఉండవు.

దాని గురించి ఆలోచిస్తే ఇది చాలా ఆసక్తికరంగా ఉంటుంది. విశ్వమంతటా వ్యాపించి ఏమీ తెలియని ఈ పాసివ్ అవగాహనగా మనం కోరుకునేదేనా? కొంత మందికి, అది ఆకర్షణీయంగా అనిపించవచ్చు, కానీ ముక్తి స్థితి ఇలా ఉంటుంది, సాంఖ్య ప్రకారంగా. మనం సుఖదుఃఖాలను అనుభవించము. మనకు ఏమీ చెయ్యాలని అనిపించదు, ఏమీ తెలియదు, కానీ మనకు ఇంకా అవగాహన ఉంది. ఇది కాస్త మత్తులో ఉన్నట్లు అనిపిస్తుంది.

ముక్తి పొందిన ఆత్మకు ఏ గుణాలు లేవు, చైతన్యం లేదు, ఏమీ ఉండదు అని న్యాయ చెప్తుంది. ఇది సుఖదుఃఖాలను అనుభవించదు. ఇది ఏమీ చెయ్యదు. ఇక్కడ న్యాయ, వైశేషికకి తేడా ఉంది:

• ఆత్మ అనేది ఎటువంటి భాగాలు లేని ఒక చిన్న కణం యొక్క పరిమాణం లాంటిది, ఇది ఒక రకమైన జీవం యొక్క నిప్పురవ్వ లాంటిదని న్యాయ చెబుతుంది.
• వైశేషిక సాంఖ్య లాగా, ఇది పూర్తి విశ్వంలో వ్యాపించి ఉంది కాని అన్ని భౌతిక విషయాలతో ఇది సంబంధాన్ని కలిగి ఉండదు అని చెప్తుంది.

సాంఖ్య, న్యాయ, వైశేషిక మధ్య తేడాలు ముక్తి పొందిన ఆత్మ విశ్వమంతటా వ్యాపించిందా లేదా ఒక చిన్న కణం మాత్రమేనా అని ఆందోళన చెందుతాయి. అది కేవలం ఒక చిన్న కణం అయితే దానికి అవగాహన ఏమీ ఉండదు, కానీ అది పూర్తి విశ్వంలో వ్యాపించి ఉంటే, దానికి చైతన్యం ఉంటుందా ఉండదా? 

బౌద్ధమతం ఏమి చెప్తుంది? ముక్తి పొందిన ఆత్మకు ఇప్పటికీ విషయాలు తెలుసని బౌద్ధమతం చెప్తుంది. కదా? అర్హత్ లు ఇప్పటికీ ఆ పనులనే చేస్తున్నారు - వాళ్ళు బుద్ధ క్షేత్రంలో నివసిస్తున్నప్పటికీ ఇంకా ధ్యానం చేస్తున్నారు - మరియు వాళ్ళు ఇప్పటికీ విషయాలను తెలుసుకుంటున్నారు మరియు పనులను చేస్తున్నారు. 

నేను ఇంతకు ముందు చెప్పినట్లుగా, అర్హత్ లో రెండు రకాలు ఉన్నాయి. కేవలం బుద్ధ క్షేత్రాల్లో ధ్యానం చెయ్యడం తప్ప ఇంకేమీ చెయ్యని వాళ్ళు ఉన్నారు. అప్పుడు, బోధిచిత్తను అభివృద్ధి చేసి, మన రాజ్యానికి తిరిగి వచ్చి బోధిసత్వ మార్గంలో కొనసాగే వాళ్ళు కూడా ఉన్నారు. వాళ్ళు అలా చెయ్యగలరు.

"హినయాన" మార్గం, శ్రవక మార్గం, స్వార్ధంగా ముక్తిని లక్ష్యంగా చేసుకోవడం గురించి విన్నప్పుడు, ఇది హినయాన అభ్యాసకులు అనుసరించే ధ్యాన మార్గం గురించి మాట్లాడటం కాదని మనం అర్థం చేసుకోవాలి. అనుసరించే మార్గం స్వార్థం కాదు. ఉదాహరణకు, థెరవాడీయులు విపరీతమైన మెట్ట ధ్యానం చేస్తారు - "మెట్ట" అనేది ప్రేమకు పాళీ పదం. ప్రేమ, కరుణ, సమతౌల్యం, ఆనందం అనే నాలుగు అపారమైన విషయాలపై వాళ్ళు ధ్యానిస్తారు. అవన్నీ వాళ్లే చేస్తుంటారు.

ఇది ప్రేమ, కరుణ లేని హినయాన ధ్యాన మార్గం కాదు. ఇది వాటి ఫలితంతో ఎక్కువ సంబంధాన్ని కలిగి ఉంటుంది. వాళ్ళు లక్ష్యంగా పెట్టుకున్నది కేవలం శాంతియుతమైనది మరియు ఇతరులకు సహాయం చేసే మంచి పనులలో చురుకుగా పాల్గొనేది కాదు. ఈ లక్ష్యం స్వయం ఆధారితమే తప్ప మార్గం కాదు. క్లాసికల్ మహాయాన గ్రంథాలలో కూడా ఇది చాలా ప్రెజెంటేషన్లలో స్పష్టంగా చెప్పబడలేదు కాబట్టి ఆ విషయం గురించి చాలా గందరగోళం ఉంది. ఆ తేడాను తెలుసుకోవడం అవసరమని నేను అనుకుంటున్నాను; లేకపోతే, థెరవాడ లాంటి హినయాన సంప్రదాయాలకు మనం అన్యాయం చేస్తున్నాము. థెరవాడ వాళ్ళు ప్రేమ, కరుణ ధ్యానం చెయ్యరని చెప్పడం మన అజ్ఞానాన్ని చూపిస్తుంది. వాళ్ళు నిజంగా అవన్నీ చేస్తారు.

నేను చెప్పినట్లుగా, ఒక రకమైన అర్హత్ లు కేవలం బుద్ధ క్షేత్రాల్లోనే ఉంటుంది. వాళ్ళు ఇతరులకు దయతో సహాయం చెయ్యరు, కానీ వాళ్ళు బోధిచిత్తను అభివృద్ధి చేసుకోగలరు, మరియు మన లోకానికి తిరిగి రాగలరు, కాబట్టి వాళ్ళు ధ్యానంతో పాటు ఇతర పనులు చేస్తారు మరియు అన్ని భావాలను అనుభవిస్తారు. ఆ భావాలు కళంకితమైనవా లేదా కలుషితం కానివా - సరే, ఈ పదాలకు అనేక అర్ధాలు ఉన్నాయి, కాబట్టి ఆ వైవిధ్యాలలోకి మనం వెళ్ళకూడదు. ఏదేమైనా, వాళ్ళు ఏ ధ్యానంలో నిమగ్నమయ్యారనే దానిపై ఆధారపడి, అర్హత్ లు ఇప్పటికీ ఆనందం లేదా విచారం లేని తటస్థ భావనను అనుభవిస్తారు. ఉన్నత ధ్యాన అభ్యాసకులకు సుఖదుఃఖాలు ఉండవు; అవి రెండింటికీ అతీతమైన ఒక తటస్థ రకమైన భావనను కలిగి ఉంటాయి. ధ్యానం యొక్క దిగువ స్థితులు ఇప్పటికీ సంతోషాన్ని కలిగి ఉంటాయి. ఈ రెండు అనుభూతుల్లో ఏదో ఒక దాన్ని అర్హత్ అనుభవిస్తాడు. 

అర్హత్ లు ఇప్పటికీ శరీరంతో సంబంధాన్ని కలిగి ఉంటారు. ముక్తిని పొందిన ఈ స్థూల శరీరం నుంచి వాళ్ళు మరణించిన తర్వాత, బుద్ధ క్షేత్రానికి వెళ్ళాలని అనుకుంటే, వాళ్ళు సూక్ష్మ కణాలతో తయారైన శరీరాన్ని కలిగి ఉంటారు. ఇది బుద్ధుని శరీరం లాగా సూక్ష్మమైనది కాదు. దీన్ని కొన్నిసార్లు "మానసిక శరీరం" అని పిలుస్తారు, కానీ, వాళ్ళు చెప్పేది ఏమిటంటే, ఇది సూక్ష్మ కణాలతో తయారైన శరీరాన్ని పోలి ఉంటుంది, సూక్ష్మమైనది కాదు, కానీ కలల శరీరం లాగా ఉంటుంది అని. బుద్ధ క్షేత్రంలో వారికి ఉండే శరీరం అలాంటిదే. 

ఇప్పుడు ఇది చాలా ఆసక్తికరంగా మారింది. వాళ్ళు జ్ఞానోదయం పొందినప్పుడు, బుద్ధుని ఆత్మ, బుద్ధుని స్వయం ఇప్పటికీ తన వ్యక్తిత్వాన్ని నిలుపుకుంటుంది. శాక్యముని బుద్ధుడు మైత్రేయ బుద్ధుడు కాదు, మైత్రేయ బుద్ధుడు శాక్యముని బుద్ధుడు కాదు. ఒకరితో ఒకరికి సంబంధం లేదు. అంతేకాక, ఒక బుద్ధుడు సర్వజ్ఞుడు కాబట్టి వారి మనస్సులు - వారి మానసిక కార్యకలాపాలు - ప్రతి ఒక్కటి విశ్వం అంతటా వ్యాపించాయి. ఎందుకంటే బుద్ధుని మానసిక పని విశ్వమంతా వ్యాపించి ఉంటుంది కాబట్టి, ఆ మానసిక పనికి ఆధారమైన సూక్ష్మ శక్తి-గాలి దాని నుంచి విడదీయరానిది కాబట్టి, దానితో తయారైన బుద్ధుని శరీరం కూడా విశ్వం మొత్తం వ్యాపించి ఉంటుంది. ఈ కారణంగా, ఒక బుద్ధుడు ఏకకాలంలో అన్ని చోట్లా ఒక జిలియన్ రూపంలో దర్శనమిస్తాడు.

అప్పుడు మనం వెళ్ళి, "అయ్యో, అదేమిటి? ఇది విశ్వంలో వ్యాపించి ఉన్న ముక్తి ఆత్మ యొక్క సాంఖ్య లేదా వైశేషిక వాదనలతో సమానమైనది కాదా?" అని అంటాము. కాదు, ఇది ఆ వాదనలతో సమానం కాదు. సాంఖ్య, వైశేషికల ప్రకారం ముక్తులు విశ్వం అంతటా వ్యాపించి ఉండవచ్చు, అయినా కానీ అవి విశ్వం నుంచి వేరు చెయ్యబడతాయి. వాళ్ళకు విశ్వంలోని దేని గురించి తెలియదు మరియు విశ్వంలోని దేనితో లేదా ఎవరితోనూ మాట్లాడరు. మరోవైపు, బుద్ధుని సర్వజ్ఞుడైన మనస్సు, విశ్వంలోని ప్రతి దాని గురించి వెంటనే తెలుసుకుంటుంది, మరియు బుద్ధుని శరీరాలు అన్ని జీవులతో సంకర్షణ చెందుతాయి, అలా వారికి జ్ఞానోదయ మార్గాన్ని చూపుతాయి. కాబట్టి, ఇక్కడ పెద్ద తేడా ఉంది.

బౌద్ధమతానికి, భారతీయ బౌద్ధేతర వ్యవస్థలకు మధ్య ఒకటిగా పంచుకోబడిన కొన్ని ప్రాథమిక సమస్యలు ఇవి, కానీ విభిన్న వ్యాఖ్యానాలతో, ఈ వ్యవస్థలన్నింటిలో చర్చించిన ఈ ఒక్క అంశాన్ని, ఆత్మ, స్వయం అనే అంశాన్ని పరిశీలిస్తే మనకు కనిపిస్తాయి. కర్మ మరియు కారణం లాంటి ఇతర విషయాలను వాళ్లంతా చర్చిస్తారు. సృష్టికర్త ఉన్నాడా లేదా? అని. ఈ విషయాలన్నీ పూర్వ పక్షం పద్ధతిని ఉపయోగించి బౌద్ధమత గ్రంథాలలో చర్చించబడ్డాయి, అవతలి వైపు నుంచి అభ్యంతరాలు ఉన్నాయి.

ఈ అభ్యంతరాల్లో వ్యక్తమైన అభిప్రాయాలను సీరియస్ గా తీసుకోవడం చాలా ముఖ్యమని, వాటిని కొన్ని శతాబ్దాల క్రితం కొందరు అజ్ఞానులు, మూర్ఖులని మనం గమనించవచ్చు. టిబెటన్ మఠాలలో వాళ్ళ గురించి అనేక ప్రసిద్ధ కథలు ఉన్నాయి - ఈ భారతీయ బౌద్ధేతర పాఠశాలలలో ఒకదాని స్థానాన్ని నిజంగా మంచి చర్చా కర్త తీసుకోవచ్చు మరియు ఇతర బౌద్ధమత విద్యార్థులు లేదా గెషెస్ లేదా ఖేంపోలు ఎవరూ వారిని ఓడించలేరు. వాళ్ళు అవతలి స్థానంలో ఉండి చాలా బాగా వాదిస్తారు, కాబట్టి ఈ స్థానాలు తెలివితక్కువవి కావు. నా గురువు సెర్కాంగ్ రింపోచే గారు నన్ను ఇలా తిట్టేవారు, "మీ అహంకారమే వాళ్ళు మూర్ఖులని అనుకునేలా చేస్తుంది." అని. వాళ్లు అసలు మూర్ఖులు కాదు. వాళ్ళు చాలా తెలివైన వారు, చాలా స్థిరంగా ఉంటారు.

వాళ్లంతా ఒకే రకమైన సమస్యలతో వ్యవహరిస్తున్నారు. బౌద్ధమతంతో సహా భారతీయ తత్వశాస్త్రంలో ప్రతి ఒక్కరూ అవే సమస్యలతో బాధపడుతున్నారు మరియు ప్రతి పాఠశాల వాళ్ళు దాని పరిష్కారాన్ని కనిపెడుతుందని అనుకుంటుంది. కాబట్టి బౌద్ధమతాన్ని పూర్తిగా అర్థం చేసుకోవాలంటే, ఇతర భారతీయ ఆలోచనా విధానాలు, వాటి మధ్య పూర్వ పక్ష చర్చల నేపధ్యంలో మనం దాన్ని అర్థం చేసుకోవాలి.  

ఇప్పుడు, బౌద్దులు, "సరే, మీ స్థానాలు ఇప్పటికీ మిమ్మల్ని కోపం మరియు దురాశతో వదిలివేస్తాయి, మరియు మా స్థానం అలా చెయ్యదు." అని చెప్పినప్పుడు వాళ్ళు అహంకారపూరితంగా ఉన్నారని మనం అనవచ్చు. అయితే, మనం చేయగలిగిందల్లా, చెప్పడానికి ప్రతి వ్యవస్థ యొక్క బోధనలు మరియు పద్ధతులను అనుసరించడం యొక్క ఫలితాన్ని చూడడమే.

ఈ పూర్వ పక్ష స్థానాల గురించి మనం సీరియస్ గా ఆలోచించాలి. లాజిక్ పోటీలో ఎవరు గెలుస్తారనేది ఇక్కడ విషయం కాదు. అది అసలు విషయం కాదు. ఇంతకీ విషయం ఏంటి? బాధలను తొలగించాలంటే. ఈ చర్చలన్నీ బాధలను తొలగించడంలో ముడిపడి ఉన్నాయి. ఈ భారతీయ బౌద్ధేతర పాఠశాలలు కూడా దీని గురించి ఆందోళన చెందుతున్నాయి; ఇదే వారి సమస్య. ఆ లక్ష్యాన్ని ఎలా సాధించాలో మనం ఎనలైజ్ చేసుకోవాలి. మనం అన్నింటికీ దూరమై ఒక గుహలో జీవించి, ఏకాగ్రతతో ఉన్నత స్థితిలో లీనమవ్వాలి అని మనం అనుకోవచ్చు, "నేను ఈ కోరికల ఇంద్రియ వస్తువులతో మరియు వాటి గురించి ఈ కలవరపరిచే ఆలోచనలతో సంబంధం కలిగి ఉండవలసిన అవసరం లేదు. నేను నా ధ్యానంలో ఏదో ఒక అతీత లోకానికి వెళ్తాను." కానీ, హేయ్, అదేమిటి? అది ధ్యానంలో ఒక రూపం లేని ప్రపంచంలోకి వెళుతుంది. గ్రంధాలు చాలా స్పష్టంగా చెబుతున్నాయి, "అటువంటి స్థితి చాలా కాలం ఉండవచ్చు, కానీ చివరికి మీరు దాని నుంచి బయటపడతారు." కాబట్టి, ఒక లోతైన ట్రాన్స్ లాంటి ధ్యాన స్థితిలోకి వెళ్లడం ద్వారా మనం పరిష్కారాన్ని కనిపెట్టలేదు; ఇది తాత్కాలికంగా తప్పించుకోవడం మాత్రమే.

మన౦ ఇలా పరిశీలి౦చాలి: "ఈ అభిప్రాయాల్లో దేనినైనా నమ్మడ౦ నన్ను బాధల ను౦చి మాత్రమే కాదు, ఆ బాధలను కలిగించే కారణాల ను౦చి కూడా విముక్తులను చేస్తు౦దా?" అని. వారి అవగాహనలు అజ్ఞానాన్ని తొలగిస్తాయని మనం చెప్పలేము ఎందుకంటే ప్రతి ఒక్కరూ మనకు తెలియని వాటిని వేరుగా చూస్తారు, కాబట్టి మనం అలా చెప్పలేము. కోపం, దురాశ, మమకారం, అసూయ, ఇలాంటి భావోద్వేగాలను మనం ఎక్కువగా చూడాలి. వారి అవగాహన నన్ను వాటి నుంచి విముక్తి చేస్తుందా? అని చూడాలి. అది నన్ను కర్మ యొక్క నిర్బంధం నుంచి విముక్తి చేస్తుందా? అని.

మనం కర్మ గురించి మాట్లాడినప్పుడు, చాలా మంది దాన్ని "పనులు" అని అనువదించి చాలా తప్పుగా అర్థం చేసుకుంటారు. దీని అర్ధం పనులు అని కాదు. ఏ వ్యవస్థలోనూ ఇది పనులు అని అర్థం ఇవ్వదు. ఇక్కడ సమస్య ఏమిటంటే కర్మకు టిబెటన్ పదం [లాస్] అనేది కర్మలకు ఒక వ్యావహారిక పదం. అందువల్ల, టిబెటన్లు దీనిని ఆంగ్లంలోకి "పనులు" అని అనువదిస్తారు ఎందుకంటే ఇది వ్యావహారిక పదం, కానీ దాని అర్థం అది కాదు. దాని అర్థం అలా ఎందుకు కాదు? లాజికల్ గా ఆలోచించండి. మన బాధలకు పనులే కారణమైతే, మనం చెయ్యవలసిందల్లా ధ్యానం చెయ్యడం, తినడం మరియు శ్వాస తీసుకోవడంతో సహా ఏమీ చెయ్యకుండా ఉంటే మనం విముక్తిని పొందుతాము. ఇది అసంబద్ధం, కాబట్టి మనం ఆపాల్సినవి పనులు మాత్రమే కాదు.

కర్మ ఏమి చెబుతుంది అని - నేను దీని గురించి ఇంకా చెప్పాలని అనుకోవడం లేదు - అప్పుడు ఇది మన ప్రవర్తన యొక్క బలవంతం అవుతుంది. ఇది అలవాటైన ప్రవర్తనను రిపీట్ చెయ్యడానికి, నమూనాలను రిపీట్ చెయ్యడానికి మనల్ని ప్రేరేపిస్తుంది. ఆ నిర్బంధాన్ని మనం వదిలించుకోవాలి, విధ్వంసకరంగా వ్యవహరించాలనే బలవంతం లేదా పాజిటివ్ గా వ్యవహరించాల్సిన బలవంతం. "నేను బాగుండాలి" అని అనుకోవాలి. పర్ఫెక్షనిస్ట్ కావాలనే ఈ పూర్తి నిర్బంధం చాలా న్యూరోటిక్ గా ఉంటుంది. దానిలో ఎంత బాధ ఉంటుంది? అన్నింటి పైనా మనకు నియంత్రణ ఉండాలని మనం అనుకుంటాం. ఉదాహరణకు, మనం తప్పనిసరిగా శుభ్రం చేసినప్పటికీ, మన శరీరాలను లేదా మన ఇళ్లను పూర్తి పరిశుభ్రంగా ఉంచలేము. ఒక అద్భుతమైన టిబెటన్ ఇలా చెప్పాడు: "మీరు ఎంత సేపు ఒక పొయ్యిని కడిగినా కానీ; మీరు దాన్ని ఎప్పటికీ పూర్తిగా శుభ్రం చెయ్యలేరు." ఇదొక అద్భుతమైన సామెత. అలాంటి వాటిని మనం వదిలించుకోవాలి.

అప్పుడు, మనం ఇలా ఆలోచించాలి, "నేను అన్నింటి నుంచి వేరుగా ఉన్నానని అనుకుంటే, నేను దేని గురించి ఆందోళన చెందాల్సిన అవసరం లేదు, ఎందుకంటే నేను అన్నింటికీ పూర్తిగా అతీతుడిని కాబట్టి, అది నా బలవంతపు ప్రవర్తన నుంచి నన్ను విముక్తి చేస్తుందా? అది నన్ను స్వార్థం, చిరాకు పడటం మొదలైన వాటి నుంచి విముక్తి చేస్తుందా?" అని. ఇక్కడే మన ఆచరణలో ఫలితాలు ఎలా ఉంటాయో చూడాలి. మన అభ్యాసం సరిగ్గా ఉండాలి, ఏదో ఒక నీరసమైన అభ్యాసం లాగా కాకుండా. నీరసమైన అభ్యాసం అస్తవ్యస్తమైన ఫలితాలను ఇస్తుంది. సరైన అభ్యాసం మంచి ఫలితాలను ఇస్తుంది. ఇది చాలా సులభం, కదా?

ఇంకొక విషయం ఏమిటంటే, ఈ భారతీయ బౌద్ధేతర వ్యవస్థలను మరియు వాటి ఆచారాలను అనుసరించడం ద్వారా, అవి ఎటువంటి ప్రయోజనాన్ని ఇవ్వవు మరియు అవి మన బాధలను తగ్గించడానికి సహాయపడవని మనం అనుకోకూడదు. ఇక్కడ అసలైన ప్రశ్న ఏమిటంటే, అవి ఎంతవరకు సహాయపడతాయి? అనేదే. 

మనం చాలా విషయాలను కవర్ చేశాము, నాకు తెలుసు, కానీ ఇది నేను తయారు చేసిన దాని యొక్క చిన్న వెర్షన్ మాత్రమే, ఇందులో ఉన్న దాని యొక్క సారాన్ని కొద్దిగా పొందడానికి ప్రయత్నిస్తున్నాను. సాంఖ్య, న్యాయ వ్యవస్థల వివరాలన్నీ తెలుసుకోవాలనుకుంటే మీరు నా వెబ్ సైట్ లో చదవవచ్చు. అందులో అనేకమైనవి ఉన్నాయి. న్యాయ నిజానికి వస్తువుల లిస్ట్ లలో ఉంది - అన్ని విభిన్న గుణాలు, లక్షణాలు, మరియు అన్ని రకాల అస్తిత్వాలు, మొదలైనవి.

సాంఖ్య అనేది ఆ సమయంలో అత్యంత ప్రజాదరణ పొందిన బౌద్ధేతర ఆలోచనా విధానం అయిన కాలచక్రంకు అనుగుణంగా నిర్మించబడుతుందని నమ్మే ప్రధాన వ్యవస్థ. ఆ వ్యవస్థ పట్ల అనుబంధాన్ని అధిగమించడానికి ప్రజలకు సహాయపడటానికి ఇది ఇలా రూపొందించబడింది. కాలచక్ర యొక్క 24 చేతులు 24 రకాల భౌతిక విషయాల యొక్క శుద్ధి చేయబడిన రూపాలు మరియు మొదలైనవి. జ్యోతిషశాస్త్ర కాలచక్ర వ్యవస్థలో సత్వం, రజస్సు, తమస్సు గురించి కూడా చర్చ జరుగుతోంది. కాలచక్రం సాంఖ్య అనుచరులకు కొంచెం సౌకర్యంగా అనిపించే విధంగా తనను తాను నిర్మించుకుంటుంది, కానీ తర్వాత అది "చూడండి, దాన్ని మార్చడానికి ఒక మార్గం ఉంది" అని చెప్తుంది.

బౌద్ధమతానికి, ఈ వ్యవస్థలకు మధ్య అనేక స్థాయిలలో పరస్పర చర్యలు జరిగాయి. వారి పూర్వ పక్ష స్థితిగతులపై శ్రద్ధ పెట్టడం వల్ల ఆ విషయాల యొక్క బౌద్దుల వాదనల గురించే నా ఖచ్చితత్వం మరియు నిశ్చయతను పొందడానికి మాకు సహాయపడుతుంది.