རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོ་ནས་ཆོས་རྒྱལ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེའུ་བཙན་གྱི་བར།

སྲོང་བཙན་སྒམ་པོ་ནི་བོད་དབུས་སུ་ཡོད་པའི་ཡར་ཀླུངས་ཞེས་པའི་རྒྱལ་ཁམས་ཆུང་ངུ་དེའི་རྒྱལ་ཐོག་སུམ་ཅུ་སོ་གཉིས་པ་རེད། ཁོང་གི་ས་ཁུལ་རྒྱ་སྐྱེད་དང་རྒྱལ་རྒྱུད་རྒྱ་ཆེན་པོ་སྐྲུན་པའི་རྒྱུད་རིམ་དེ་བེག་ཊྲི་ཡའི་ས་མཚམས་ནས་ཧན་རྒྱ་ནག་བར་དང་། བལ་ཡུལ་ནས་ཤར་ཏུར་ཀིའི་ས་མཚམས་བར་དུ་རྒྱ་ཁྱབ་ཕྱིན་པ་དང་དེ་ནས་ཁོང་གིས་ཞ་ཞུང་དབང་སྒྱུར་བྱས་པ་རེད། ལོ་རྒྱུས་ནང་འཁོད་པ་ལྟར་ན། དུས་སྐབས་གཅིག་ལ་ཞང་ཞུང་ནི་མཐོ་སྒང་བོད་ཁྱོན་ཡོངས་ལ་ཁྱབ་པ་རེད། འོན་ཀྱང་། དེ་ཕམ་པའི་དུས་སྐབས་སུ་དེའི་ནང་བོད་ནུབ་ཕྱོགས་གཅིག་པུ་ཚུད་ཡོད།

ད་ང་ཚོས་ཞང་ཞུང་གི་ས་མཚམས་མུ་མཐུད་དེ་རྒྱ་སྐྱེད་ཕྱིན་པ་དང་། དེའི་རྒྱལ་ཁམས་དར་བཞིན་པའི་སྐབས་སུ་ཞང་ཞུང་ལ་ནང་པ་དང་འདྲ་བའི་ཁྱད་རྣམ་ཡོད་པ། དེ་དག་ལ་སྲིད་རུང་བའི་འབྱུང་ཁུངས་ཡོད་པ་བཅས་ཀྱི་གནད་དོན་རྣམས་ཟུར་དུ་འཇོག་གི་ཡིན། ད་དུང་ཡང་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་སྔོན་གྱི་ཡར་ཀླུངས་བཙན་པོ་རྣམས་ཀྱི་བང་སོ་རྣམས་ནས་རྙེད་སོན་བྱུང་བའི་བདེན་དཔང་ལ་བརྟེན་ནས་རྒྱུ་མཚན་དང་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་ཚོད་དཔག་བྱེད་ཆོག་པ་ཞིག་ནི། མ་མཐར་ཡང་ཞ་ཞུང་གི་རྒྱལ་འབངས་ཞི་བདེའི་ཆེད་དུ་ཆོ་གའི་ལམ་ལུགས་བྱེད་སྲོལ་རྣམས་ནི་རྒྱལ་པོའི་ཕ་ཁྱིམ་གྱི་ས་ཁུལ་དང་ཁོང་གིས་དབང་སྒྱུར་བྱས་པའི་བོད་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ས་ཆ་གཉིས་ཀར་ཐུན་མོང་རེད། ནང་ཆོས་དང་མི་འདྲ་བར། ཞང་ཞུང་གི་ཆོ་གའི་རིགས་རྣམས་ཉམས་ལེན་དང་དད་པ་ནི་ཕྱི་ལུགས་ཤིག་མིན་པར། དེ་ནི་བོད་ཡོངས་ཁྱབ་ཀྱི་ཕ་མེས་ནས་བརྒྱུད་པའི་གཅེས་ནོར་གྱི་ཁ་བྲལ་དུ་མི་རུང་བའི་ཆ་ཤས་ཤིག་རེད།
 
ཆབ་སྲིད་ཀྱི་མནའ་འབྲེལ་བརྟན་པོ་བཟོ་བའི་ཕྱིར་དང་ཁོང་ཉིད་ཀྱི་དབང་ཆའི་གོ་གནས་ཀྱི་ཆེད་དུ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་ཐོག་མར་ཞང་ཞུང་གི་སྲས་མོ་ཁབ་ཏུ་བཞེས་པ་དང་། དེ་ནས་ཕྱིས་སུ་ཁོང་གི་སྲིད་དབང་སྐྱོང་ཡུན་རིང་ཐང་རྒྱ་ནག་དང་བལ་ཡུལ་གྱི་སྲས་མོའང་ཁབ་ཏུ་བཞེས་པ་རེད། ཞང་ཞུང་རྒྱལ་པོའི་སྲས་མོ་དང་ཆང་ས་རྒྱག་པའི་རྗེས་སུ་སྲས་མོའི་ཡབ་ལིག་མི་རྒྱ་ཞེས་པ་ཞང་ཞུང་རྒྱལ་པོ་མཐའ་མ་དེ་ལྐོག་གསོད་བྱས་པ་རེད། འདིས་རྒྱལ་པོའི་གསོལ་མཆོད་བྱེད་སྲོལ་ཡུལ་དེ་རང་གི་ཆོ་གའི་རིགས་རྣམས་ཁོང་རང་དང་ཧ་ཅང་མྱུར་པོར་རྒྱ་སྐྱེད་འགྲོ་བཞིན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ལ་བརྗེ་ལེན་བྱེད་ཆེད་དུ་རེད།

རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་ཁོང་གི་རྒྱ་ནག་ཧན་དང་བལ་པོའི་བཙུན་མོ་རྣམས་ཁབ་ཏུ་བཞེས་པ་བརྒྱུད་ནང་ཆོས་བོད་དུ་ངོ་སྤྲོད་གནང་བ་རེད། ཡིན་ནའང་། དེ་རྩ་བ་ལྟ་བུར་གྱུར་མེད་པའམ། ཡང་ན་དེའི་སྐབས་སུ་མི་འབོར་སྤྱི་ལ་ཁྱབ་མེད་པ་རེད། དེང་དུས་ཀྱི་མཁས་པ་འགའ་ཞིག་གིས་བལ་པོའི་བཙུན་མོའི་ལོ་རྒྱུས་ཁུངས་ལྡན་གྱི་རང་བཞིན་ལ་དྲི་བ་འདོན་གྱི་ཡོད་ཀྱང་། དེའི་སྐབས་ཀྱི་ཁང་བཀོད་བཟོ་རིག་གི་བདེན་དཔང་ལྟར་བྱས་ན། མ་མཐར་ཡང་དེའི་སྐབས་སུ་བལ་ཡུལ་ནས་ཤུགས་རྐྱེན་འགའ་ཞིག་སྤྲད་ཡོད་པ་སྟོན་གྱི་ཡོད།

ཕྱིའི་དད་པའི་རྣམ་པ་གཙོ་བོ་དེ་ནི་རྒྱལ་པོས་བཞེངས་པའི་ནང་པའི་ལྷ་ཁང་ཚན་པ་བཅུ་གསུམ་ཡིན་ཞིང་། དེ་དག་ཀྱང་དམིགས་བསལ་འབྲུག་ཡུལ་ཚུད་པའི་ཁོང་གི་རྒྱལ་ཁམས་ཀྱི་ཉེ་འཁོར་དུ་ས་ངོས་དཔྱད་རིག་འདེམ་སྒྲུག་གནང་ཡོད། བོད་ཀྱི་ས་དཔྱད་ནི་སྲིན་མོ་གན་རྐྱལ་དུ་འགྱེལ་འདྲའི་དབྱིབས་ལྟ་བུར་ཡོད་པས། ལྷ་ཁང་དེ་དག་ཆགས་ཡུལ་ནི་སྲིན་མོ་དེའི་ལུས་ལ་རྒྱའི་གསེར་ཁབ་རྒྱག་སྟངས་ཀྱི་ལམ་ལུགས་དང་བསྟུན་ནས་གཟབ་ནན་ཐོག་འདེམ་སྒྲུག་བྱས་ཡོད། སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་ཡུལ་དེའི་ནང་ཡོད་པའི་མ་རུང་གདུག་ཅན་གྱི་སྲིན་པོ་རྣམས་ལས་ཁོང་གི་སྲིད་དབང་ལ་ཁ་གཏད་གང་འདྲ་ཞིག་འབྱུང་རུང་དེ་དག་ནུས་མེད་བཟོ་རྒྱུའི་རེ་བ་བྱས་ཡོད།  

ནང་པའི་ལྷ་ཁང་བཅུ་གསུམ་གྱི་ནང་ནས་ཆེ་བ་དེ་བཙན་པོའི་རྒྱལ་ས་ནས་མེ་ལེ་བརྒྱད་ཅུའི་མཚམས་སུ་ས་ཆར་བཞེངས་པ་དང་དེ་ལ་དུས་ཕྱིས་སུ་ལྷ་ས་ཞེས་གྲགས་པ་རེད། དེའི་དུས་སུ་དེ་ལ་ར་ས་ཞེས་ཟེར་གྱི་ཡོད། ནུབ་ཕྱོགས་པའི་མཁས་པ་ཚོས། རྒྱལ་པོས་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ལྷ་ལ་འཁང་ར་མི་ཡོང་བའི་ཕྱིར། རྒྱལ་སར་ལྷ་ཁང་མི་བཞེངས་པར་ནན་སྐུལ་བྱས་ཡོད་ཅེས་ཚོད་དཔག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ནང་པའི་ལྷ་ཁང་དེ་དག་སུས་མཐུན་རྐྱེན་སྦྱར་བའི་ཐད་གསལ་པོ་ཞིག་མེད་ནའང་། དེ་དག་ནི་ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་གྲྭ་པ་ཚོ་ཡིན་ཚོད་འདུག བོད་ཀྱི་རབ་བྱུང་བ་དང་པོའི་གྲས་ལ་དུས་རབས་གཅིག་དང་ཕྱེད་ལ་ཉེ་བའི་བར་དུ་སྡོམ་པ་གནང་མེད།

ཆོས་འབྱུང་ཁག་གི་ནང་བཙན་པོ་ནི་ནང་པའི་དད་པའི་ལམ་ལུགས་ཀྱི་ཕུལ་དུ་བྱུང་བ་ཡིན་པར་མཚོན་པར་བྱེད་པ་དང་ནང་པའི་ཆོ་གའི་རིགས་རྣམས་ཁོང་ལ་ཕན་པའི་ཕྱིར་བསྒྲུབས་ཡོད་པ་ནི་ཐེ་ཚོམ་མེད་པ་ཞིག་ཡིན་ནའང་། དེ་དག་ནི་བཙན་པོའི་ཕོ་བྲང་གིས་སྦྱིན་བདག་བྱས་པའི་ཆོས་ཕྱོགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོའི་རྣམ་པ་ལོགས་སུ་ཡོད་པ་ཞིག་མིན། སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་ཁོང་གི་ཕོ་བྲང་དུ་བོད་རང་གི་མཆོད་དཔོན་དང་དེ་དག་གི་རྒྱབ་རྟེན་མི་དྲག་ཉར་ཡོད་པ་དང་། ར་སར་ཡོད་པའི་ལྷ་ཁང་གཙོ་བོའི་ནང་དུ་ནང་པའི་ཡི་དམ་གྱི་ལྷ་སྐུ་དང་མཉམ་དུ་ཡུལ་དེ་རང་ལ་སྔོན་ཚུད་ནས་ས་སྐྱེས་རྡོ་སྐྱེས་སུ་ཡོད་པའི་ཡི་དམ་གྱི་ལྷ་རྣམས་བསྐོ་འཛུགས་གནང་ཡོད། ཁོང་གི་མི་རབས་གོང་མ་ཚོ་ནང་བཞིན་ཁོང་དང་ཁོང་གི་རྗེས་འཛིན་པ་ཚང་མ་ནང་ཆོས་སྔོན་གྱི་གནའ་བོའི་བོན་ཡོངས་ཁྱབ་ཀྱི་ཆོ་ག་གཞིར་བཟུང་ཐོག་ཡར་ཀླུངས་ལ་སྐུ་ཕུང་སྦས་པ་རེད། དེ་ནས་ཕལ་ཆེར་དུས་རབས་དྲུག་གི་རྗེས་ཀྱི་ཆིང་གྷིས྄་ཁན་དང་འདྲ་བར། བོད་ཀྱི་བཙན་པོས་ཁོང་གི་ཡུལ་དེ་རང་གི་སྲོལ་རྒྱུན་ལ་ཡི་རང་བྱེད་པ་ཙམ་དུ་མ་ཟད། ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་ཆོས་ལུགས་ལའང་ཡི་རང་བྱས་ཡོད། དེ་ནི་ནང་པ་སངས་རྒྱས་པའི་ཆོས་རེད། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ཁོང་གི་སྟོབས་ཤུགས་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བ་དང་རྒྱལ་ཁམས་ལ་ཕན་པའི་ཆོ་གའི་རིགས་མཁོ་སྤྲོད་བྱེད་སྲིད་པ་རེད།

སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་ཕྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གསར་གཏོད་བཀོལ་སྤྱོད་ལ་བརྟེན་ནས་ཁོང་གི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་དབང་ཐང་ཇེ་ཆེར་གཏོང་བའི་སྲིད་བྱུས་གཞན་ཡོད་པའི་བདེན་དཔང་ལ་ཆ་བཞག་ན། ཁོང་གིས་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་གི་ཆེད་དུ་འབྲི་གཟུགས་ཡི་གེ་ཞིག་རང་ལུགས་སུ་བསྟེན་ཚུལ་དེ་རེད། ཞང་ཞུང་དེ་ཁོ་ཊན་ནམ་ལི་ཡུལ་དང་། གིལ་ཇིཏ། ཀཥྨིར་བཅས་དང་མཉམ་དུ་རིག་གཞུང་དང་དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཆ་ནས་ལོ་རྒྱུས་རིང་པོའི་འབྲེལ་བ་ཡོད་པ་ལས་ཁེ་བཟང་བླངས་ཏེ། རྒྱལ་པོས་ཐོན་མི་སཾ་བྷོ་ཊས་སྣེ་ཁྲིད་པའི་རིག་གཞུང་ཆེད་གཉེར་གྱི་གཞུང་འབྲེལ་མི་སྣ་ས་ཁུལ་དུ་བཏང་བ་རེད། ཀཥྨིར་ལ་ཐོན་མི་ལི་ཡུལ་གྱི་སློབ་དཔོན་ལི་བྱིན་དང་མཇལ་འཕྲད་བྱུང་བ་རེད། ལི་ཞེས་པ་ནི་བོད་སྐད་ནང་ལི་ཡུལ་ལ་གོ་བ་ཡིན་པས། ཁོང་གི་དགེ་རྒན་དེ་ལི་ཡུལ་ནས་ཡིན་པ་གསལ་པོ་སྟོན་གྱི་ཡོད། ལི་བྱིན་གྱི་རོགས་རམ་ལ་བརྟེན་ནས་ཁོང་ཚོར་གནའ་བོའི་རྒྱ་གར་གུཔྟའི་འབྲི་གཟུགས་གྱེན་དུ་འགྲེང་བ་དེ་ལི་ཡུལ་དང་བསྟུན་འགྱུར་བྱས་པ་དེ་ལ་གཞི་བཅོལ་ནས་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་འབྲི་བར་ཀ་མད་རྣམས་གསར་དུ་བསྐྲུན་པ་རེད། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཁག་གི་ནང་འབྲི་གཟུགས་གསར་པ་གང་དུ་བརྩམས་པའི་ས་ཆ་དང་འབྲི་གཟུགས་ཀྱི་མ་དཔེ་ངོ་མ་ག་ནས་བྱུང་བའི་ཐད་ལ་མགོ་རྨོངས་ཀྱི་ཡོད། དེར་བརྟེན་བོད་ཡིག་འབྲི་གཟུགས་ནི་ཀཥྨིར་གྱི་ཀ་མད་ལ་གཞི་བྱས་པ་རེད་ཅེས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།
 
དེང་དུས་བོད་ཀྱི་མཁས་པ་ཚོས་བོད་ཡིག་འབྲི་གཟུགས་འདི་དར་ཁྱབ་མ་བྱུང་གོང་དུ་ཞང་ཞུང་ལ་འབྲི་གཟུགས་སྔོན་ཚུད་ནས་ཡོད་པ་དང་། དེ་ནི་བོད་ཡིག་འཁྱུག་བྲིས་ཀྱི་གཞི་རྟེན་དུ་གྱུར་བར་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་ཡོད། འོན་ཀྱང་། ཞང་ཞུང་གི་འབྲི་གཟུགས་དཔེ་དེའང་ལི་ཡུལ་གྱི་ཀ་མད་ཡིན་པ་རེད།

དུས་རབས་གཉིས་ཀྱི་གོང་དུ་ཡར་ཀླུངས་ལ་རྒྱ་གར་ནས་ལེགས་སྐྱེས་སུ་འབྱོར་བའི་ལེགས་སྦྱར་སྐད་དུ་ཡོད་པའི་ནང་པའི་དཔེ་ཆ་དེ་དག་ཡིག་སྒྱུར་བྱ་ཕྱིར། སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་འབྲི་གཟུགས་གསར་པ་དེ་ཡིན་ཤག་གི་ཐོག་ནས་བཀོལ་སྤྱོད་གནང་བ་རེད། འོན་ཀྱང་། དེའི་སྐབས་སུ་ཡིག་སྒྱུར་གྱི་བྱེད་སྒོ་གཙོ་བོ་ནི་རྒྱ་ནག་གི་སྐར་རྩིས་རིག་པ་དང་རྒྱ་གར་དང་རྒྱ་ནག་གཉིས་ཀའི་གསོ་བ་རིག་པའི་སྨན་གྱི་གཞུང་རྣམས་ཡིན་པ་དང་དེ་ནི་གང་འཚམས་ཀྱི་ཚད་བཀག་ཅན་ཆགས་པ་རེད། རྒྱལ་པོས་འབྲི་གཟུགས་ཀྱི་ལམ་ལུགས་དེ་གཙོ་བོ་དམག་སྤྱི་ཚོར་གཡུལ་སར་གསང་བའི་བརྡ་ལན་གཏོང་བའི་ཆེད་དུ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་ཡོད། འདིའི་རྗེས་ནས་དགོས་དོན་དེའིི་རིགས་ལ་ཞང་ཞུང་གི་ལྡེའུའི་ལུགས་སྲོལ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་ཚུལ་དེ་དར་བ་རེད།

བོད་བཙན་པོའི་ཕོ་བྲང་ནང་གི་ཤོག་ཁག་གཅིག་ནི་རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་རོགས་མགོན་དང་ནང་ཆོས་ལ་ཡིད་ཆེས་བློ་གཏད་ཀྱི་རྒྱབ་འགལ་དུ་ལངས་ཡོད། རྒྱལ་པོས་ནང་པའི་ལྷ་ཁང་གཙོ་བོ་དེ་བཙན་པོའི་རྒྱལ་ས་དང་ཐ་ན་ཡར་ཀླུངས་ཀྱི་ས་ཁུལ་ཏུའང་མི་བཞེངས་བའི་ཐག་གཅོད་གནང་བ་དེའི་རྒྱབ་ཏུ་ཁོང་ཚོ་ཡོད་ངེས་པ་རེད། ཕྱིས་སུ་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ནང་ཁོང་ཚོ་ལ་བོན་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་མཁན་ཞེས་བརྗོད་ཡོད། དུས་རབས་གཅིག་ལས་མང་བའི་རིང་ཁོང་ཚོས་བཙན་པོའི་སྲིད་བྱུས་ལ་འགོག་རྒོལ་ཤུགས་ཆེན་བྱས་ཡོད། འོན་ཀྱང་། ནང་ཆོས་ལ་འགལ་ཟླར་ལངས་མཁན་བོན་གྱི་རྗེས་འབྲང་པ་དེ་ཚོ་སུ་དང་སུ་ཡིན་པ་དང་ཕྱིས་སུ་ཁ་ཆེའི་ཆོས་ལུགས་ལ་ཞི་འཇམ་གྱི་སྣེ་ལེན་བྱེད་པར་འགན་ཡོད་པ་ཐེ་ཚོམ་མེད་པ་རེད། ཁོང་ཚོའི་སྡང་བའི་ངང་ཚུལ་གྱི་རྒྱུ་མཚན་རྣམས་གང་རེད་དམ།

བོད་ཀྱི་མཁས་པ་ཚོའི་བཤད་པ་ལྟར་ན། བོན་ཞེས་པའི་ཚིག་ནི་ཆོས་ཕྱོགས་ཀྱི་ནུས་མཐུ་ལ་སྟངས་འཛིན་བྱེད་ཆེད་སྤྱོད་པའི་གཟུངས་སྔགས་ཀྱི་དོན་ཡིན་པ་དང་། དེའི་ནང་མོ་དང་། སྐར་རྩིས་རིག་པ། གསོ་ཐབས་ཀྱི་ཆོ་གའི་རིགས། སྨན་རྩྭ་བཅས་ཆ་ཤས་བཅུ་གཉིས་ཅན་གྱི་ལམ་ལུགས་ལ་གོ་བ་ཡིན།  

དུར་རབས་ ༡༡ པའི་སྨད་ཙམ་གྱི་སྔོན་ལ་བོན་ནི་གཡུང་དྲུང་བོན་ཆགས་མེད། མཁས་པ་འགའ་ལྟར་བྱས་ན། བོད་སྐད་ནང་གི་བོན་ཞེས་པའི་ཚིག་དེའང་སྐབས་དེའི་ཚེ་ན་བེད་སྤྱོད་བྱེད་ཀྱི་མེད་པ་དང་། ནང་པ་སྔོན་གྱི་བོད་རང་གི་དད་པའི་ལམ་ལུགས་དང་ཆོ་གའི་རིགས་སུ་མོ་དང་། སྐར་རྩིས། གསོ་ཐབས་ཀྱི་ཆོ་ག སྨན་བཅས་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་སྒྱུ་རྩལ་བཞི་ཡོད་པ་རེད། དེ་ནི་བཙན་པོའི་ཕོ་བྲང་གི་ནང་དམིགས་བསལ་གྱི་ཤོག་ཁག་ཁོ་ནའི་ཆེད་དུ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་སྲོལ་ཡོད་པ་རེད། བོན་གྱི་ཤོག་ཁག་གི་ནང་ཡུལ་དེ་རང་གི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་གཤེན་ཁག་གཅིག་ཡོད་པ་དང་དེ་དག་དང་འབྲེལ་བའི་མི་དྲག་ངེས་ཅན་ཡོད། སྡེ་ཁག་དེའི་མཚན་ཉིད་ནི་དེའི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་དད་པ་མིན་པར་གཙོ་བོ་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གོ་གནས་ཤིག་ཡིན་པ་རེད། མོ་དང་འབྲེལ་བའི་ཡུལ་དེ་རང་དུ་ས་སྐྱེས་རྡོ་སྐྱེས་སུ་ཡོད་པའི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་རྗེས་འབྲང་པ་སོགས་ཕོ་བྲང་གི་ཕྱི་ནང་གཉིས་ཀར་ཡོད། ཐ་ན་བོན་གྱི་རྗེས་འབྲང་པ་མིན་པའི་རྒྱལ་པོ་རང་ཉིད་ཀྱང་དེའི་ནང་ཚུད་ཡོད། ཕོ་བྲང་དུ་བོན་གྱི་མི་དྲག་རྣམས་ཡོད་པ་དང་དེ་དག་གིས་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་སྒྱུ་རྩལ་བཞི་པོ་ལ་ངེས་པར་དུ་ལྟོས་དགོས་ཀྱི་མེད། ཐ་ན་ཡུལ་དེ་རང་གི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་གཤེན་ཚང་མ་འདིའི་ཆ་ཤས་སུ་གཏོགས་ཀྱི་མེད། དཔེར་ན། ཕོ་བྲང་གི་ནང་ལོགས་སུ་བཙན་པོའི་གསོལ་མཆོད་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་ཆེད་དུ་ཆོ་ག་བསྒྲུབ་མཁན་ཡོད་པ་དང་བཙན་པོ་གྲོངས་པའི་སྐབས། སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་བཙན་པོའི་གཤིན་ཆོག་གོ་སྒྲིག་བྱེད་ངེས་རེད། ཕོ་བྲང་གི་ཕྱི་ལོགས་སུ་གནོད་གཞི་ཅན་གྱི་གདོན་སྲི་ལས་ཐར་བའི་ཆེད་མོ་དང་གསོ་ཐབས་ཀྱི་ཆོ་ག་བསྒྲུབ་མཁན་རྣམས་ཡོད། དེ་དག་ལས་གཅིག་ཀྱང་བོན་པོ་ཡིན་པ་བསམ་གྱི་མེད།
 
བོན་གྱི་སྡེ་ཁག་ནི་བཙན་པོའི་རྒྱབ་འགལ་དང་། རྙིང་ཞེན་ཅན། དེ་དག་ཐམས་ཅད་ཀྱི་སྟེང་དུ་ཕོ་བྲང་དུ་རང་དོན་ཤོག་ཁག་གི་ཕྱི་མིར་སྡང་བའི་རྙིང་ཞེན་ཅན་གྱི་ཤོག་ཁག་ལ་ཚད་བཀག་ཅན་ཡིན་པ་རེད། ཁོང་ཚོ་ནི་དབང་ཆ་ལེན་འདོད་ཡོད་མཁན་ཀྱི་འགལ་ཟླའི་ཤོག་ཁག་ཡིན་པ་རེད། བཙན་པའི་ཁ་གཏད་དུ་ལངས་པ་ནི་ཁོང་ཚོས་རང་བཞིན་གྱིས་བཙན་པོའི་སྟོབས་ཤུགས་སྤེལ་སྲིད་པ་ལ་འགལ་ཟླར་གྱུར་གྱི་ཡོད། ལྷག་པར་དུ་གལ་ཏེ་དེ་ནི་ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་གསར་གཏོད་ཅིག་ཡིན་ན་དེ་ལྟར་ཆགས་ཀྱི་ཡོད། དེར་བརྟེན་ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་ཆོ་ག་དང་དད་པའི་ལམ་ལུགས་ཀྱི་ཕྱོགས་སུ་ཤོག་ཁག་འདིའི་སྡང་བའི་ངང་ཚུལ་ནི་ཇི་ལྟར་ཕྱིས་སུ་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཁག་ནས་སྟོན་ངེས་པ་ནང་བཞིན་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་བཟོད་མི་ཐུབ་པའི་རྣམ་པ་ཙམ་ཞིག་མིན། ཁོང་ཚོས་ནང་པ་ཡོད་པ་དེས་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ལྷ་ལ་ཁོང་ཁྲོ་བ་བྱེད་ངེས་པ་དང་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་བཀྲ་མི་ཤིས་པ་ཡོང་གི་རེད་ཟེར་བ་ལྟ་བུ་ནང་པར་རྒྱབ་འགལ་གྱི་སྲིད་བྱུས་རྒྱབ་གཉེར་ལ་ཁུངས་སྐྱེལ་བྱེད་པའི་ཆེད་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་གཞི་རྟེན་དེ་བེད་སྤྱོད་བྱས་ཡོད་སྲིད་ནའང་། འདིས་ཡུལ་དེ་རང་གི་ཆོས་སྲོལ་ལ་ངེས་པར་དུ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ཡོད་པ་སྟོན་གྱི་མེད། གང་ལྟར་ཡང་། བོན་གྱི་ཤོག་ཁག་གིས་རྒྱལ་པོར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་ཆེད་ཡུལ་དེ་རང་གི་ས་སྐྱེས་རྡོ་སྐྱེས་ཀྱི་ཆོ་གའི་རིགས་བསྒྲུབ་མཁན་གྱི་གཤེན་ནམ་བོན་བླ་རྣམས་ཁོངས་སུ་བཅུག་མེད།

བོན་གྱི་ཤོག་ཁག་ཅེས་ཟེར་བའི་ནང་པར་རྒྱབ་འགལ་གྱི་འདུ་ཤེས་དེ་ནི་ཞང་ཞུང་གྱེན་ལོག་གི་རྟགས་མཚན་ཞིག་ཀྱང་མིན། ཡུལ་དེ་རང་གི་གཤེན་བླ་རྣམས་དང་འགལ་ཟླ་བཟོ་མཁན་གྱི་སྐུ་དྲག་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བ་རྣམས་ནི་ཞང་ཞུང་ཕྱི་ལོགས་ཀྱི་མི་མིན་པར་བོད་དབུས་ནས་ཡིན་པར་ཐེ་ཚོམ་མེད་པ་རེད། ཕྱི་མ་ཞང་ཞུང་ནི་བཙན་འཛུལ་བྱས་པའི་ས་ཁུལ་ཞིག་ཡིན་པ་ལས། རྒྱལ་ཁམས་ཀྱི་ནང་མཉམ་སྡེབ་བྱས་པའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་རྫོང་ཞིག་མིན། དེའི་འགོ་ཁྲིད་ཚོས་རྒྱལ་པོའི་ཕོ་བྲང་གི་ཡིད་རྟོན་རུང་བའི་འབངས་མི་ཞིག་ལྟར་ཞབས་འདེགས་བསྒྲུབ་ཀྱི་ཡོད་པའི་ངེས་པ་ཆེར་མེད།
 
མདོར་བསྡུས་ན་ནང་པར་རྒྱབ་འགལ་ཅན་གྱི་བོན་གྱི་ཤོག་ཁག་ཟེར་བ་དེ་ནི་ཆོས་ཕྱོགས་དང་ས་ཁུལ་གང་རུང་ནས་ངོས་འཛིན་བྱས་པའི་སྡེ་ཁག་ཅིག་མིན། དེའི་ནང་ཡར་ཀླུངས་ལ་བཙན་པོའི་དབང་སྒྱུར་ལ་ཁ་གཏད་བྱེད་མཁན་རྣམས་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་དབང་ཆའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་སེམས་སྐུལ་བྱས་པ་དག་ཚུད་ཡོད། ཁོང་ཚོས་བོད་ཀྱི་བཙན་པོའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གོ་གནས་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་སྲིད་པའི་ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་འབྲེལ་བ་གང་འདྲ་ཞིག་ཡོད་ནའང་དེ་དག་ལ་འགོག་རྒོལ་དང་གེགས་བྱས་ཡོད་པ་དང་། སོ་སོ་རང་ཉིད་ཀྱི་གོ་གནས་ཞན་དུ་བཏང་བ་དང་ཁོང་ཚོའི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ལྷ་ལ་འཁང་ར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ཐ་ན་རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོ་གཤེགས་པའི་རྗེས་སུའང་། ཤོག་ཁག་འདིའི་ཕྱི་མིར་སྡང་བའི་རྙིང་ཞེན་ཅན་རྣམས་མུ་མཐུད་ནས་འཕེལ་རྒྱས་ཕྱིན་ཡོད།

བོད་བཙན་པོའི་ཕོ་བྲང་ནང་ཕྱི་མིར་སྡང་བའི་རྙིང་ཞེན་ཅན་གྱི་ཤོག་ཁག་གི་ལྟས་ངན་པ་དེ་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་མང་སྲོང་མང་བཙན་ (༦༤༩-༦༧༦) གྱི་སྲིད་དབང་བཟུང་བའི་ལོ་དང་པོའི་དུས་སུ་ཐང་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་བཙན་འཛུལ་བྱས་པའི་སྐབས། རྨང་གཞི་ཡང་དག་པ་བཙུགས་པ་ཆགས་ཡོད། ཧན་རྒྱའི་དམག་དཔུང་དེ་བོད་ར་སའི་བར་དུ་འབྱོར་ཞིང་། ཁོང་ཚོ་མཐར་ཕྱིར་སྐྲོད་དང་ཕམ་ཉེས་མ་བཏང་གོང་ལ་གཏོར་སྐྱོན་ཆེན་པོ་ཤོར་བ་རེད།

ཁོང་གི་འབྱུང་འགྱུར་གྱི་ལོའི་ནང་གི་སྲིད་དབང་གི་དུས་སྐབས་སུ་མང་སྲོང་མང་བཙན་ལ་ཤོག་ཁག་གཞན་ཞིག་གི་བློན་པོ་སྟོབས་ཤུགས་ཅན་ཞིག་གིས་དབང་གནོན་བྱས་ཡོད་པ་དང་། བློན་པོ་དེས་རྒྱལ་ཁམས་རྒྱ་སྐྱེད་གཏོང་རྒྱུའི་ཐབས་ཤེས་བྱས་ཡོད། བློན་པོ་འདིས་ལི་ཡུལ་ནང་པའི་འགྲོས་ཀྱི་རྗེས་སུ་འབྲང་མཁན་བོད་བྱང་ཤར་དུ་ཡོད་པའི་ནང་པའི་རྒྱལ་ཁམས་ཐུ་ལུ་ཧུན་ (Tuyuhun) ཟེར་བ་དེ་དབང་སྒྱུར་བྱས་ཤིང་། ཀཤ་གར་ (Kashgar) ཟེར་བ་དེའང་ལི་ཡུལ་གྱི་རིག་གཞུང་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་ཡོད་པ་རེད། ཕྱི་ལོ་ ༦༧༠ ལ་ཁོས་ལི་ཡུལ་དབང་སྒྱུར་བྱས་པ་དང་ཏུར་ཧྥན་ (Turfan) ལས་གཞན་པའི་ཏ་རིམ་བྷ་སིན་ (Tarim Basin) གྱི་བྱེ་ཐང་དཀྱིལ་གྱི་ས་ཁུལ་ལྷག་མ་རྣམས་དབང་དུ་བསྡུས་པ་རེད། ལི་ཡུལ་གྱི་རྒྱལ་པོ་ཐང་གོང་མའི་ཕོ་བྲང་དུ་བྲོས་ཕྱིན་པ་དང་དེར་རྒྱ་ནག་གོང་མས་ཁོང་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ཤིང་། ཁོས་བོད་མི་རྣམས་ལ་འགོག་རྒོལ་བྱེད་པར་བསྔགས་བརྗོད་བྱས་པ་རེད།

ལི་ཡུལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ལྟར་བྱས་ན། བྱེ་ཐང་དཀྱིལ་གྱི་ས་ཁུལ་དབང་སྒྱུར་བྱེད་པའི་སྐབས། བོད་མི་ཚོ་ལ་གཏོར་སྐྱོན་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཡོད་པ་དཔེར་ན། ནང་པའི་དགོན་པ་དང་ལྷ་ཁང་རྣམས་གཏོར་སྐྱོན་ཤོར་ཡོད་པ་ལྟ་བུ་རེད། ཡིན་ནའང་། དེའི་ཏོག་ཙམ་རྗེས་ནས་ཁོང་ཚོས་བྱས་པའི་ལས་ལ་འགྱོད་པ་སྐྱེས་ནས་ནང་ཆོས་ལ་དོ་སྣང་ཆེན་པོ་བྱས་ཡོད། ཆོས་འབྱུང་ལོ་རྒྱུས་འདི་ནི་ཆོས་རྒྱལ་མྱ་ངན་མེད་ཀྱི་དཔེ་མཚོན་གྱི་ཁ་གསབ་ཅིག་ཡིན་སྲིད། རྒྱལ་པོ་མྱ་ངན་མེད་ནི་རྒྱ་གར་མཽརྱན་གྱི་རྒྱལ་པོ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་ཁོང་གིས་འགྱོད་པ་མ་སྐྱེས་གོང་དང་ནང་ཆོས་རང་ལུགས་སུ་མ་བསྟེན་གོང་ལ་ནང་པའི་ལྷ་ཁང་དང་སྐུ་རྟེན་མང་པོ་གཏོར་བཤིག་བཏང་ཡོད། འོན་ཀྱང་། ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་མཁས་པ་འགའ་ཞིག་གིས་སྐབས་འདི་ནས་བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་ལ་དོ་གལ་ཆེ་བའི་སྒོ་ནས་འཇུག་པར་རྗེས་གཅོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། གལ་ཏེ་ནང་ཆོས་དེ་སྔོན་ཚུད་ནས་བོད་མི་ཚོའི་ཁྲོད་དུ་ཤུགས་ཆེན་པོ་ཡོད་ན། ཁོང་ཚོས་དེ་ལ་ཆེ་བསྟོད་བྱས་ཡོད་པ་ལས་ལི་ཡུལ་གྱི་དགོན་པ་རྣམས་ལ་གཏོར་བཤིག་བཏང་ཡོད་ངེས་མ་རེད།

ཡིག་འབྲུ་རེ་རེའི་ཐ་སྙད་སྒྲུབ་ཚུལ་ཞིག་གི་ཐོག་ནས་ལི་ཡུལ་གྱི་ནང་པའི་ཐུན་མིན་གྱི་མིང་ཚིག་སྒྱུར་ཚུལ་དང་ལེན་བྱེད་ཅིང་། ད་ཆ་བོད་མི་ཚོས་ལི་ཡུལ་གྱི་ནང་པའི་དཔེ་ཆ་འདེམ་སྒྲུག་བྱེད་པ་འགའ་ཞིག་ནང་འདྲེན་དང་སྒྱུར་རྒྱུ་འགོ་འཛུགས་བྱས་ཡོད། མཁས་དབང་ཚོས་དེ་སྔོན་ལེགས་སྦྱར་སྐད་ནས་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་ཟིན་པའི་རྒྱ་གར་གྱི་སྨན་གཞུང་ཞིག་ལི་ཡུལ་སྐད་དུ་བསྒྱུར་ཡོད་པ་དང་རིག་གཞུང་གི་འབྲེལ་བ་དེ་ཕྱོགས་གཉིས་ཀ་ནས་བྱུང་ཡོད། བཙན་པོའི་ཕོ་བྲང་ནས་ཕྱི་མི་དང་འབྲེལ་བ་ཤུགས་ཆེན་པོ་དེའི་རིགས་བཟོ་བ་ལ་བརྟེན་ནས་ཕྱི་མིར་སྡང་བའི་རྙིང་ཞེན་ཅན་གྱི་ཁ་གཏད་ཀྱི་དངངས་སྐྲག་དེ་སླར་ཡང་འཕེལ་འགོ་ཚུགས་པ་རེད།
 
དེའི་རྗེས་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་ཁྲི་འདུས་སྲོང་མང་རྗེ་ (༦༧༧-༧༠༤) དང་སྔོན་གྱི་བློན་པོའི་རིགས་རྒྱུད་དབར་གྱི་དབང་ཆའི་འཐབ་རྩོད་ཀྱིས་ཡར་ཀླུངས་ཀྱི་ཕོ་བྲང་དེ་ཧ་ཅང་ཞན་དུ་བཏང་ཡོད། ཏ་རིམ་མངའ་ཁུལ་ལ་དབང་སྒྱུར་གྱི་དམག་དཔུང་དང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་བདག་དབང་དེ་བོད་ལག་ནས་ཤོར་ཡོད་ནའང་། བྱེ་ཐང་གི་ལྷོའི་ས་ཁུལ་ནང་རིག་གཞུང་གི་རྣམ་པ་མ་ཉམས་པར་རྒྱུན་གནས་བྱས་ཡོད། ཡིན་ནའང་། བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ཁམས་ནི་ད་དུང་ཡང་མངོན་འདོད་ཅན་ཡིན་པ་རེད། ཕྱི་ལོ་ ༧༠༣ ལོར་བོད་ཀྱིས་ཤར་ཏུར་ཀི་དང་མནའ་འབྲེལ་ཐོག་ཐང་རྒྱ་ནག་གི་ཁ་གཏད་བྱས་པ་རེད།

དེའི་སྐབས་སུ་རྒྱ་ནག་གོང་མའི་བཙུན་མོ་ཝུ་ (༦༨༤-༧༠༥) ཡིས་ཁོ་མོ་ནི་མ་འོངས་པའི་སྟོན་པ་བྱམས་པ་མགོན་པོ་ཡིན་ཞེས་ཁྱབ་བསྒྲགས་དང་བཅས་གློ་བུར་གྱེན་ལངས་ཤིག་འགོ་ཁྲིད་ནས་གནས་སྐབས་རིང་ཐང་རྒྱལ་རྒྱུད་གོ་དབང་ནས་དབྱུང་བ་རེད། བོད་ཀྱི་རྒྱལ་པོའི་བཙུན་མོ་ཁྲི་མ་ལོད་ནི་རྒྱལ་པོ་ཁྲི་འདུས་སྲོང་མང་རྗེའི་ཡུམ་ཡིན་པ་དང་། ཁོ་མོ་ནི་བོད་བྱང་ཤར་གྱི་རིགས་རྒྱུད་སྟོབས་ཤུགས་ཅན་ཞིག་ནས་ཡིན་ཞིང་། དེ་ལ་ཐུ་ལུ་ཧུན་གྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ལ་བརྟེན་ནས་ལི་ཡུལ་གྱི་ནང་པའི་རྒྱབ་གཉེར་དང་སྙིང་རྗེ་ཡོད་པ་ཙམ་དུ་མ་ཟད། ཐང་རྒྱ་ནག་དང་མཉམ་དུའང་འབྲེལ་བ་ཆེན་པོ་ཡོད་པ་རེད། ཁོ་མོ་རྒྱ་ནག་གོང་མའི་བཙུན་མོ་ཝུ་དང་མཉམ་དུ་འབྲེལ་གླེང་བྱུང་ཡོད་པ་དང་ཁོང་གི་སྲས་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་ཁྲི་འདུས་སྲོང་མང་རྗེ་ཕྱི་ལོ་ ༧༠༤ ལོར་གཤེགས་པའི་སྐབས། ཁོ་མོས་རང་ཉིད་ཀྱི་ཚ་བོ་གནས་དབྱུང་བཏང་ནས་ཕྱི་ལོ་ ༧༡༢ ལོར་མ་གྲོངས་བར་དུ་ཤུལ་འཛིན་རྒྱལ་ཡུམ་གྱིས་དབང་བཟུང་ཡོད། ཁོང་གིས་ད་དུང་རྒྱ་ནག་གོང་མའི་བཙུན་མོ་ཝུ་དང་མཉམ་དུ་འབྲེལ་གླེང་དང་བཅས་ཧན་རྒྱ་ནག་གི་སྲས་མོ་ཁྲིན་ཁྲེང་ (Wade-Giles: Chin-ch’eng) བོད་དུ་བསླེབས་ནས་ཁོང་གི་ཚ་བོ་མེས་ཨག་ཚོམས་སམ་ཡང་ན་ཁྲི་ལྡེ་གཙུག་བརྟན་གྱི་མནའ་མར་གོ་སྒྲིག་བྱས་ཡོད། དེའི་སྐབས་སུ་ཁྲི་ལྡེ་གཙུག་བརྟན་མེས་ཨག་ཚོམས་ནི་ཆུང་བྱིས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་རེད། སྲས་མོ་ཁྲིན་ཁྲིང་ནི་ནང་པ་ཆོས་དད་ཅན་ཞིག་ཡིན་པ་དང་བོད་བཙན་པོའི་ཕོ་བྲང་དུ་བུད་མེད་ཚོར་ཆོས་ཁྲིད་པའི་ཆེད་དུ་ཁོང་གིས་ཧན་རྒྱ་རིགས་ཀྱི་གྲྭ་པ་ཞིག་ཁྲིད་པ་རེད།

ཡར་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་པ་དེ་ལ་བོད་རང་གི་གཤེན་དང་མི་དྲག་རྙིང་ཞེན་ཅན་ཚོ་ཧ་ཅང་སེམས་ངར་ལངས་པ་རེད། ཕོ་བྲང་དུ་ཁོང་ཚོའི་ཤུགས་རྐྱེན་ནི་ད་ཆ་སླར་ཡང་སྔོན་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་དུས་སྐབས་སུ་བྱུང་བ་ནང་བཞིན་ཧན་རྒྱ་མི་ཡིན་པའི་ནང་པའི་གྲྭ་པ་ཚོས་རྩོད་ལེན་བྱས་པ་རེད། གང་ལྟར་ཡང་། སྐབས་འདིར་འཇིགས་སྐུལ་དེ་ཛ་དྲག་ཆེ་བ་བྱུང་ཡོད། གང་ཡིན་ཞེ་ན། ཕྱི་མི་ཚོ་ད་ལྟ་རྒྱལ་ས་རང་དུ་ཡོད་པས་རེད། ཡུལ་ལུང་གཞན་གྱི་ཆོས་ལུགས་འདིའི་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རིགས་ལ་བརྟེན་ནས་བཙན་པོའི་དབང་ཆ་དེ་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་བ་དང་། ཐང་གིས་བོད་དབུས་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱས་ནས་ལོ་དྲུག་ཅུའི་སྔོན་དུ་བྱུང་བ་ལྟར། ཁོང་ཚོའི་ཡུལ་དེ་རང་གི་ལྷ་རྣམས་ཀྱི་འཁོན་ལན་ལ་ཞེད་སྣང་སྐྱེས་པ་རེད། འོན་ཀྱང་། སྐབས་གཅིག་གི་རིང་ལ་བོན་ཤོག་ཁག་གིས་དེའི་དུས་སྐབས་ལ་གནས་ཐུབ་པ་ཙམ་བྱུང་ཡོད།

ཤུལ་འཛིན་རྒྱལ་ཡུམ་བཙུན་མོ་ཁྲི་མ་ལོད་ནི་རྒྱ་ནག་གི་ཕོ་བྲང་དང་འདྲིས་པོ་ཡོད་པ་སོང་ཙང་། ད་ལྟ་བོད་ཀྱི་དམག་གི་མངོན་འདོད་དེ་ཁ་ཕྱོགས་དེ་ལས་བསྒྱུར་ནས་ཕྱི་ལོ་ ༧༠༥ ལོར་ཏུར་ཀིའི་ཤ་ཧི་ (Turki Shahis) རྣམས་གན་དྷ་ར་ (Gandhara) དང་བེག་ཊྲི་ཡར་ (Bactria) དང་མཉམ་དུ་མནའ་འབྲེལ་ཞིག་བཟོས་པ་དང་། འདིའི་སྐབས་སུ་ཨུ་མེ་ཡད་ཨེ་རབ་ (Umayyad Arabs) ཀྱི་ཁ་བཏད་ཡིན་པ་རེད། ཤུལ་འཛིན་རྒྱལ་ཡུམ་བཙུན་མོ་ཁྲི་མ་ལོད་ཕྱི་ལོ་ ༧༡༢ ལོར་གྲོངས་དང་མེས་ཨག་ཚོམས་བོད་ཀྱི་བཙན་པོའི་ཁྲིར་འཁོད་ནས་ཕྱི་ལོ་ ༧༡༢ ནས་ ༧༥༥ བར་དུ་སྲིད་དབང་བཟུང་ནའང་། ཁོང་ད་དུང་ཡང་ན་ཚོད་ལོན་མེད། ཚེ་འདས་ཀྱི་བཙུན་མོ་ཤུལ་འཛིན་རྒྱལ་ཡུམ་དང་འདྲ་བར་རྒྱ་ནག་གོང་མའི་བཙུན་མོ་ཇིན་ཁྲེང་ (Jincheng) གིས་རྗེས་སུ་བོད་བཙན་པོའི་ཕོ་བྲང་དུ་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཞིག་སྤྲོད་རྒྱུར་འབད་བརྩོན་བྱས་ཡོད།

དེ་དང་མཉམ་དུ་ནུབ་ཏུར་ཀིའི་དབང་ཆའི་འཐབ་རྩོད་དེ་མུ་མཐུད་པ་རེད། ཕྱི་ལོ་ ༧༡༥ ལོར་ཨེ་རབ་ཀྱི་དམག་སྤྱི་ཁུ་ཏཻ་བྷས་ (Qutaiba) བེག་ཊྲི་ཡ་ཏུར་ཀི་ས་ཧི་ནས་ཕྱིར་བླངས་པའི་རྗེས་སུ་བོད་ཀྱིས་ཁ་ཕྱོགས་བརྗེས་ཏེ། འཐབ་རྒོལ་བྱེད་བཞིན་པའི་ཨུ་མེ་ཡ་དའི་དམག་དཔུང་དང་མནའ་འབྲེལ་བྱས་པ་རེད། དེ་ནས་བོད་ཀྱི་དམག་དཔུང་གིས་ཏུར་གི་ཤ་ (Tur gish) ནས་ཧྥར་གྷ་ན་ (Ferghana) ལེན་པའི་ཆེད་ཨེ་རབ་ཀྱི་དམག་སྤྱིར་རོགས་བྱས་པ་དང་ཏུར་ཀིས་བཟུང་བའི་ཀཤ་གར་ལ་སྔོན་ཚུད་ནས་ཁ་གཏད་གཅོག་རྒྱུའི་གྲ་སྒྲིག་བྱེད་པ་རེད། ཏུར་ཀི་ཤ་ཧི་དང་མཉམ་དུ་བོད་ཀྱི་མནའ་འབྲེལ་ཡོད་པ་དང་ཨུ་མེ་ཡ་ད་རྣམས་ནི་དམག་དང་། དཔལ་འབྱོར། ཆབ་སྲིད་བཅས་ཏ་རིམ་བྷ་སིན་ལ་སླར་ཡང་རྩ་འཛུགས་བྱེད་པའི་རེ་བ་དང་བཅས་བེག་ཊྲི་ཡར་རྐང་སྟེགས་འཇོག་སའི་གོ་གནས་བརྟན་པོ་ཞིག་ཉར་བའི་འོས་བབས་ཤིག་ཡིན་པ་ནི་ཐེ་ཚོམ་མེད་པ་རེད། དར་སྐུད་ཚོང་ལམ་གྱི་ཚོང་གི་ཡོང་འབབ་ཆེན་པོ་དེ་ནི་ཁོང་ཚོའི་བྱེད་ལས་ཁག་ལ་རྟག་ཏུ་ཡོད་པའི་བསླུ་བྲིད་ཡིན་པ་རེད།
 
བེག་ཊྲི་ཡ་དེ་ཨུ་མེ་ཡ་ད་ནས་སྲུང་སྐྱོབ་ཆེད་བོད་དང་ཏུར་ཀི་ཤ་ཧིའི་དབར་གྱི་མནའ་འབྲེལ་དེའི་སྔོན་ནི་བོན་གྱི་ཤོག་ཁག་ཟེར་བ་དེས་དེ་ནི་བོན་པོ་ཚོའི་ཕ་ཡུལ་སྟག་གཟིག་གི་ཡུལ་དང་གཅིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་པ་དང་། དེའི་དགོན་པ་གཙོ་བོ་ན་ཝ་བི་ཧཱ་རའི་ (Nava Vihara) བྱིན་རླབས་ཉམས་དམས་སུ་འགྲོ་བ་དེ་སྔོན་འགོག་བྱེད་པའི་རྐྱེན་གྱིས་ཡིན་པ་རེད། ཡིན་ནའང་། དེའི་སྐབས་སུ་བོན་ནི་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་ཆོས་ལུགས་ཤིག་ཡིན་པ་དང་བོན་གྱི་ཤོག་ཁག་ནི་ཆོས་ཕྱོགས་ཀྱིས་སྡེ་ཁག་ཚད་འཛིན་བྱས་པ་ཞིག་ཡིན་ཞེས་མི་ཞིག་གིས་དེའི་འཁྲུལ་སྣང་ཅན་གྱི་རྗེས་དཔག་གཉིས་བཀོལ་ཏུ་བཅུག་ནའང་། མཇུག་སྡོམ་འདིས་རྒྱུ་མཚན་དང་མཐུན་གྱི་མེད། ཐ་ན་དེར་བོན་གྱི་དད་པའི་ལམ་ལུགས་ཀྱི་རྣམ་པ་འགའ་ཞིག་ལ་བེག་ཊྲི་ཡའི་ནང་པ་ནས་བྱུང་བ་ཞིག་ཡོད་སྲིད་ནའང་། བོན་གྱི་རྗེས་འབྲང་པ་ཚོས་ཁྱད་ཆོས་དེ་དག་ནང་པ་ལྟ་བུར་ངོས་འཛིན་བྱས་མེད། དོན་ངོ་མར་དུས་ཕྱིས་ཀྱི་བོན་གྱི་རྗེས་འབྲང་པ་ཚོས་བོད་ནང་གི་ནང་པ་ཚོས་ཁོང་ཚོའི་ཆོས་མང་པོ་ཞིག་རྐུ་བཤུས་བྱས་ཡོད་ཚུལ་བཤད་པ་རེད།

དེར་བརྟེན་བོད་བཙན་པོའི་ཕོ་བྲང་དུ་ཡོད་པའི་བོན་གྱི་ཤོག་ཁག་གིས་བེག་ཊྲི་ཡ་ལ་“ཆོས་དམག་”རྒྱག་གི་མེད། དེར་མ་ཟད། བེག་ཊྲི་ཡ་ཕམ་ཉེས་བྱུང་བ་དང་ན་ཝ་བི་ཧཱ་ར་རྩ་མེད་བཟོས་པའི་རྗེས་སུ་བོད་མི་ཚོས་བེག་ཊྲི་ཡའི་ནང་མུ་མཐུད་ནང་ཆོས་སྲུང་སྐྱོབ་མ་བྱས་པར། མནའ་འབྲེལ་བརྗེ་པོ་རྒྱག་ནས་ཨེ་རབ་ཁ་ཆེ་དང་མཉམ་བཞུགས་བྱས་པ་རེད། བོད་མི་ཚོའི་ཕྱི་འབྲེལ་གྱི་སྲིད་བྱུས་རྒྱབ་ཀྱི་སྐུལ་ཤུགས་གཙོ་བོ་ནི་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར་གྱི་རང་ཁེ་ཡིན་པ་ལས་ཆོས་ལུགས་མིན།

དེའི་ཨུ་མེ་ཡ་དའི་མནའ་འབྲེལ་ལ་མི་དགའ་བ་མི་བཟོ་བ་དང་དེ་དག་གི་འབྲེལ་བ་ལ་ཉེན་ཚབས་མི་བཟོ་བའི་ཕྱིར། ཕྱི་ལོ་ ༧༡༧ ལོར་བོད་བཙན་པོའི་ཕོ་བྲང་གིས་ཁ་ལིཧྥ་ཨུ་མར་གཉིས་པའི་བསྐུལ་ངོར་ཁ་ཆེའི་དགེ་རྒན་ཞིག་གདན་འདྲེན་ཞུ་རྒྱུར་མོས་མཐུན་བྱས་པ་རེད། འོན་ཀྱང་། ཁ་ཆེའི་ཆོས་ལ་དོ་དབྱིངས་དངོས་གནས་ཤིག་ཡོད་པའི་ཐད་ལ་འབྲེལ་བ་ཅུང་ཟད་ལས་མེད། ལེགས་ཤོས་ལ་བཙུན་མོ་ཇིན་ཁྲེང་ (Jincheng) གིས་དེ་ནི་རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་ཐོག་མར་ནང་ཆོས་ནི་བཙན་པོའི་གོ་གནས་སྟོབས་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་སྲིད་པའི་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་འབྱུང་ཁུངས་གཞན་ཞིག་ལྟར་བརྩི་མཐོང་གནང་བ་ལྟར་བལྟས་ཡོད་སྲིད། ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་བོད་བཙན་པོའི་ཕོ་བྲང་དུ་ཡོད་པའི་རྙིང་ཞེན་ཅན་གྱི་གཤེན་དང་མི་དྲག་ཚོས་ཨེ་རབ་ཀྱི་སེར་མོ་བ་ལ་སྡང་པོ་བྱས་ཡོད། ཁོང་ཚོས་ཕྱི་མིའི་ཤུགས་རྐྱེན་གཞན་ཞིག་ལ་འཇིག་སྣང་སྐྱེད་ངེས་པ་དང་དེའི་ཆོ་གའི་རིགས་ཀྱིས་བཙན་པོའི་གསོལ་མཆོད་མུ་མཐུད་ནས་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་དང་། དེ་དག་གི་དབང་ཆ་ཞན་དུ་གཏོང་བ། བོད་ལ་བཀྲ་མི་ཤིས་པའི་རྐྱེན་ངན་འདྲེན་སྲིད་པ་རེད།
 
བོད་ནང་ཁ་ཆེའི་དགེ་རྒན་དེ་ལ་ཁྱད་གསོད་ཀྱི་སྣེ་ལེན་ཐོབ་པ་རེད། དེ་ནི་གཙོ་བོ་བོད་བཙན་པོའི་ཕོ་བྲང་དུ་འགལ་ཟླའི་ཤོག་ཁག་ལ་བརྟེན་ནས་རྙིང་ཞེན་ཅན་ཁྱབ་སྤེལ་གྱི་ཁོར་ཡུག་སྤྱིའི་རྐྱེན་གྱིས་རེད། དེ་ནི་ཁ་ཆེ་དང་ནང་པའམ་ཡང་ན་ཁ་ཆེ་དང་བོན་གྱི་རྩོད་རྙོག་གི་བརྡ་མཚོན་ཞིག་མིན། ལོ་ངོ་ཕལ་ཆེར་བདུན་ཅུའི་རིང་ཤོག་ཁག་དེའི་སྡང་འཛིན་ནི་ནང་ཆོས་ལ་ཁ་ཕྱོགས་བསྟན་ཡོད་པ་དང་མུ་མཐུད་ནས་ཁ་ཕྱོགས་རྒྱུ་ཡིན་པ་རེད། ཁོང་ཚོའི་ཁ་ཆེའི་ཕྱོགས་ལ་བློའི་ཁྱེར་སོ་དེ་རྙིང་ཞེན་ཅན་གྱི་འགྲོས་འདིའི་ནང་རན་འཚམས་ཇི་ལྟར་ཆགས་ཀྱི་ཡོད་པའི་ཐད་ལ་རྗེས་སུ་ཡི་རང་བྱེད་པར། དེའི་རྗེས་སུ་བོད་དུ་བྱུང་བའི་དོན་རྐྱེན་ཁག་ལ་མདོ་ཙམ་བལྟ་རྒྱུ་ཡིན།

ཐང་རྒྱལ་རྒྱུད་ཀྱི་དབང་སྒྱུར་དེ་ཕྱི་ལོ་ ༧༠༥ ལོར་བཙུན་མོ་ཝུའི་གོ་གནས་དོར་བ་ལ་བརྟེན་ནས་སླར་གསོ་བྱས་པ་རེད། ཡིན་ནའང་། བཙུན་མོའི་ཚ་བོ་ཤུའན་ཙུང་ (Xuanzong ༧༡༣-༧༥༦) གི་སྲིད་དབང་བར་དུ་གནས་སྟངས་བརྟན་པོ་ཞིག་ཆགས་མེད། རྒྱལ་པོ་གསར་པ་སྟོབས་ཤུགས་ཅན་འདིས་ནང་པར་རྒྱབ་འགལ་གྱི་སྲིད་བྱུས་ཤིག་གི་རྗེས་སུ་བསྙེགས་ནས་ཁོང་གི་རྨོ་མོའི་ལས་འགུལ་ལ་རོགས་སྐྱོར་ཞན་དུ་གཏོང་ཐབས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ཕྱི་ལོ་ ༧༢༠ ལོར་ཐང་རྒྱལ་པོའི་ནང་པར་རྒྱབ་འགལ་གྱི་སེམས་འཁུར་བྱེད་མི་རྣམས་ཡུལ་དེའི་ལི་ཡུལ་ནང་པའི་རྒྱལ་པོ་གནས་དབྱུང་བཏང་ནས་རྒྱལ་སྲིད་བཟུང་བ་རེད། ཆོས་ལུགས་ཀྱི་སྡུག་སྦྱོང་མང་པོ་དེའི་རྗེས་སུ་བྱུང་ཡོད་པ་དང་ནང་པ་མང་པོ་བྲོས་པ་རེད། ཨུ་མེ་ཡ་དས་ན་ཝ་བི་ཧཱ་ར་གཏོར་སྐྱོན་བཏང་བའི་རྐྱེན་གྱིས་བེག་ཊྲི་ཡའི་གྲྭ་བ་སྐྱབས་བཅོལ་བ་མང་པོ་དུས་གཅིག་ལ་ལི་ཡུལ་དུ་ལོ་ལྔའི་སྔོན་ནས་འབྱོར་བ་སོང་ཙང་། དེ་དག་བེག་ཊྲི་ཡ་ལ་སེམས་སྡུག་གི་ཉམས་མྱོང་ཞིག་ཡང་ནས་ཡང་དུ་འབྱུང་བར་ཞེད་སྣང་སྐྱེས་ནས་ལི་ཡུལ་ལ་བྲོས་མཁན་དང་པོ་དེ་ཡིན་ངེས་པ་ལ་དྭོགས་པ་ཟ་བ་དེ་རྒྱུ་མཚན་མེད་པ་མ་རེད།
 
ཕྱི་ལོ་ ༧༢༥ ལོར་བཙུན་པོ་ཇིན་ཁྲེང་གིས་ལི་ཡུལ་དང་ཧན་རྒྱ་ནག་ནས་ནང་པའི་གྲྭ་པ་སྐྱབས་བཅོལ་བ་རྣམས་གོ་སྒྲིག་བྱས་ཏེ། བོད་དུ་སྐྱབས་བཅོལ་དུ་སྣེ་ལེན་བྱས་ནས་ཁོང་ཚོའི་ཆེད་དགོན་པ་བདུན་བཞེངས་ཡོད། དེའི་ནང་ནས་དགོན་པ་གཅིག་ར་སར་བཞེངས་ཡོད། འདི་ལ་བརྟེན་ནས་ཕོ་བྲང་དུ་ཡོད་པའི་རྙིང་ཞེན་ཅན་གྱི་བློན་པོ་རྣམས་སྔར་ལས་སེམས་རྣལ་དུ་མི་གནས་པ་བཟོས་ཡོད། ཕྱི་ལོ་ ༧༣༩ ལོར་འབྲུམ་པའི་ནད་ཡམས་ཀྱིས་རྐྱེན་པས་བཙུན་མོ་གྲོངས་པའི་སྐབས། ཁོང་ཚོས་གོ་སྐབས་དེ་བེད་སྤྱོད་བྱས་ཏེ། རྒྱལ་ཁབ་ཏུ་ཡོད་པའི་ཕྱི་མི་གྲྭ་པ་ཚང་མ་བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་ནང་པའི་མཐུན་ཕྱོགས་ཏུར་ཀི་ཤ་ཧིས་དབང་སྒྱུར་བྱས་པའི་གན་དྷ་ར་ལ་རྒྱང་འབུད་བཏང་བ་རེད། ཁོང་ཚོའི་ལྷ་རྣམས་ལ་སླར་ཡང་འཁང་ར་ཆགས་ནས་འཁོན་ལན་བསློགས་པར་ཡིད་ཆེས་ཏེ། བློན་པོ་ཚོས་བོད་ནང་ཕྱི་མི་ཚོ་དང་དེ་དག་གི་ཆོས་ཀྱི་ཆོ་གའི་རིགས་ཡོད་པ་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ནད་ཡམས་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་ཕྱིན་པ་རེད་ཅེས་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ཡོད། ཏུར་ཀི་ཤ་ཧི་ཚོ་ནི་བེག་ཊྲི་ཡའི་དབང་སྒྱུར་མཁན་ཡིན་པ་དང་དེ་ལས་རབ་བྱུང་བ་མང་པོ་ཞིག་བྱུང་བར་གོར་མ་ཆག་པ་སོང་ཙང་། གན་དྷ་ར་ནི་གྲྭ་པ་ཚོར་རྒྱུ་མཚན་ལྡན་པའི་འགྲོ་ཡུལ་ཞིག་ཡིན་པ་རེད། མི་གྲངས་མང་པོ་ཞིག་ནི་མཐར་གན་དྷ་རའི་བྱང་གི་ཨོ་རྒྱན་ཡུལ་ལམ་ཨོ་ཌི་བི་ཤའི་ཡུལ་གྱི་ཆར་གཏོགས་པ་བྷལ་ཏིསྟཱན་ (Baltistan) གྱི་རི་རྒྱུད་ས་ཁུལ་དུ་གཞིས་ཆགས་པ་རེད།

རྙིང་ཞེན་ཅན་གྱི་ཤོག་ཁག་འདིའི་དབང་ཤུགས་ནི་ལོ་ངོ་བཅུ་དྲུག་གི་རྗེས་སུ་མཐར་སོན་པ་བྱུང་ཡོད། དེ་ནི་ཕྱི་ལོ་ ༧༥༥ ལོར་ཁོང་ཚོས་རྒྱལ་པོ་མེས་ཨག་ཚོམས་ཐང་རྒྱ་ནག་དང་ནང་ཆོས་ལ་འདོད་མོས་ཤུགས་ཆེན་ཡོད་པའི་རྐྱེན་གྱིས་ལྐོག་གསོད་བཏང་བའི་སྐབས་རེད། དེའི་ལོ་བཞིའི་སྔ་རོལ་གྱི་ཐང་དམག་དཔུང་གིས་སྟོབས་ཆེན་པོའི་སྒོ་ནས་ནུབ་ཏུར་ཀིསྟཱན་ཕམ་པར་བྱས་ཤིང་ཕྱིར་འབུད་བཏང་བའི་ལོ་དེ་གའི་ནང་རྒྱལ་པོས་ནང་ཆོས་ཀྱི་སྐོར་མང་ཙམ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་ཆེད་བོད་ཀྱི་གཞུང་འབྲེལ་མི་སྣ་ཞིག་ཧན་རྒྱ་ནག་ལ་མངགས་གནང་ཡོད། དེ་ནི་ཐང་གོང་མའི་ཕོ་བྲང་གི་བོད་ཀྱི་སྐུ་ཚབ་གོང་མའི་བུ་སྦ་སང་ཤིས་འགོ་ཁྲིད་བྱས་པ་རེད། ཕྱི་ལོ་ ༧༥༥ ལོའི་གྱེན་ལོག་ཅིག་གི་ནང་ཐང་གི་རྒྱལ་པོ་ཤུའན་ཙུང་ (Xuanzong) གནས་དབྱུང་བཏང་བའི་སྐབས། བོན་གྱི་ཤོག་ཁག་རྣམས་ནས་གལ་ཏེ་ཁོང་ཚོས་མེས་ཨག་ཚོམས་ཀྱིས་གླེན་པའི་བྱ་གཞག་ལ་བཀག་འགོག་བྱས་མེད་ན། གཞུང་འབྲེལ་མི་སྣ་འདིའི་རྗེས་འབྲས་སུ་བཙན་པོའི་ཕོ་བྲང་དུ་ཧན་རྒྱ་མིའི་གྲྭ་པ་མང་བ་གདན་འདྲེན་ཞུས་ཡོད་པར་ཐེ་ཚོམ་མེད་པ་དང། དེ་དུས་ཁོང་ཚོའི་དབང་ཆ་ཤོར་རྒྱུ་ཡིན་པ་མ་ཟད། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་རྒྱལ་ཁབ་ལ་སླར་ཡང་བཀྲ་མི་ཤིས་པའི་རྐྱེན་ངན་འབྱུང་ངེས་ཡིན་པར་ཡིད་ཆེས་རྙེད་པ་རེད། དེ་ལྟར་རྒྱལ་པོ་བཀྲོངས་པའི་རྗེས་སུ་ཁོང་ཚོས་ལོ་དྲུག་གི་རིང་བོད་དུ་ནང་ཆོས་ལ་སྡུག་སྦྱོང་འགོ་བརྩམས་ཡོད།།