អរិយសច្ចទីបួន៖ មាគ៌ាពិត

តាមធម្មតាកាលណាយើងជួបប្រទះឬសោយនូវសេចក្តីទុក្ខ ឬសោយនូវសេចក្តីសុខដែលមានរយៈពេលខ្លីមិនសមតាមបំណង ពេលនោះយើងចាប់ផ្តើមគិតបែបមិនធម្មតាថា សុខនិងទុក្ខនេះហាក់មិនរលាយបាត់ទៅណាសោះ។ ចូរអ្នកត្រូវដឹងថា គ្មានអ្វីពិសេសទេចំពោះអារម្មណ៍ណាមួយដែលកើតមាននៅក្នុងចិត្តយើងនោះ ហើយពួកវាតែងប្រែប្រួលមិនទៀត ប្រែប្រួលជាប់រហូត ហើយនៅទីបំផុតវានឹងរលាយបាត់ទៅវិញដោយឯកឯង។ ប្រសិនបើយើងគ្មានសតិដឹងចំពោះសច្ចៈភាពនៃការប្រែប្រួលនេះទេ ហើយបែរជាគិតផ្ទុយពីនេះវិញ និងយល់ច្រឡំថា «ខ្ញុំមិនចង់ឲ្យក្តីសុខនេះទៅណាឆ្ងាយពីខ្ញុំទេ មិនល្អសោះ ខ្ញុំមិនអាចទ្រាំបានទេ» ឬក៍«ខ្ញុំចង់ឲ្យអារម្មណ៍នេះឋិតនៅជារៀងរហូត វាធ្វើឲ្យខ្ញុំធូរស្បើយជាងមុន»ជាដើម។ ការគិតប្រកាន់មាំចំពោះតួអត្តភាព «ខ្ញុំ» និងការគិតបំប៉ោងចំពោះតួអត្តភាព «ខ្ញុំ» ថាជាតួអង្គពិតប្រាកដដ៍រឹងមាំអាចញាំងឲ្យកិលេស និងកម្មកិរិយាអកុសលកើតឡើង ដែលជាហេតុនាំទៅរកសេចក្តីទុក្ខ។ 

ចូរអ្នកសួរខ្លួនឯងថា ហេតុអ្វីអ្នកគិតថាអ្នកមានអត្ថិភាពឡើងនៅក្នុងតួអត្តភាពដ៍រឹងមាំនេះ ដែលគេហៅថា «ខ្ញុំ» ដែលចែកដាច់ចេញពីរាងកាយនិងចិត្ត ហើយជាអ្នកបន្លឺសម្លេងនៅក្នុងចិត្តអ្នកនោះ? ប្រសិនបើអ្នកឆ្លើយថា «ដោយសារតែខ្ញុំមានអារម្មណ៍បែបហ្នឹង ឬសោយសារតែខ្ញុំគិតបែបហ្នឹង» បើដូច្នេះចូរអ្នកសួរខ្លួនឯងទៀតមើល៍ថា «ដោយសារខ្ញុំគិតបែបហ្នឹង» តើពាក្យនេះស្តាប់ទៅអាចយកជាហេតុផលដើម្បីជឿលើអ្វីមួយបានទេ? កាលណាយើងជឿលើរឿងស្រមើស្រមៃ ជាពិសេសចំពោះខ្លួនឯង ដោយផ្អែកលើការគិតតែម៉្យាងថា «ដោយសារតែខ្ញុំគិតបែបហ្នឹង» ហើយសំនួរសួរទៀតថា ហេតុអ្វីយើងគិតមានអារម្មណ៍អសុវត្ថិភាពចំពោះរឿងនោះ? ដោយសារថាគ្មានអ្វីជាសំអាងដើម្បីយកមកគាំទ្រនូវការយល់ខុសរបស់យើង ដោយគ្មានហេតុនិងគ្មានផលអ្វីទេ។ 

សច្ចភាពពិតនោះគឺថាគ្មានអ្វីពិសេសចំពោះអារម្មណ៍សុខនិងទុក្ខ ឬគ្មានអ្វីពិសេសទេចំពោះការមើលឃើញ ការស្តាប់ ការស្រូបក្លឹន និងការប៉ះពាល់ ឬការគិតនោះទេ គ្មានអ្វីជាក់លាក់ដែលធ្វើឲ្យយើងជាប់ជំពាក់នឹងវាទេ បើយើងមានអារម្មណ៍ជាប់ជំពាក់មិនលែងបន្ទាប់ពីការសោយនូវរបស់ទាំងអស់នេះគឺហាក់បីដូចជាយើងរត់តាមចាប់ពពកដូច្នោះដែរ គ្មានប្រយោជន៍អ្វីទេ។ ហើយក៍គ្មានអ្វីពិសេសចំពោះពាក្យតំណាងឲ្យអត្តភាព «ខ្ញុំ» និងគ្មានអ្វីពិសេសនឹងពាក្យថា «អ្វីដែលធ្វើឲ្យយើងមានអារម្មណ៍នៅខណៈពេលនេះដែរ»។ គ្មានតួអត្តភាពពិតប្រាកដអ្វី ដូចដែលយើងគិតនោះទេ។ ពិតណាស់យើងមានរូបរាងកាយ មានកំណើតមែន ប៉ុន្តែមិនមែនមានអត្ថិភាពឡើងតាមការគិតយល់ខុស ឬគិតស្រមៃរបស់យើង ដោយសំអាងថា «យើងមានអារម្មណ៍បែបហ្នឹង»។ 

ដើម្បីកម្ចាត់បង់ការយល់ខុសនិងភាពអវិជ្ជាចំពោះខ្លួនឯងនេះយើងចាំបាច់ត្រូវតែចម្រើននូវចេតសិកបដិបក្ខដើម្បីទប់ទល់ជាមួយការយល់ខុសទាំងអស់នោះ។ ដោយគ្រាន់តែរម្ងាប់ចិត្ត ឈប់គិត គឺអាចជាការទប់ស្កាត់ការយល់ខុសរបស់យើងមិនឲ្យកើតមានឡើងបណ្តោះអាសន្នតែប៉ុណ្ណោះ មិនអាចទប់ស្កាត់វាមិនឲ្យកើតជារៀងរហូតបានទេ។ មាគ៌ាផ្លូវចិត្តដើម្បីឈានទៅសម្រេចបាននូវការបញ្ឈប់ពិតនៃមូលហេតុពិតនៃបញ្ហារបស់យើង នោះប្រាកដណាស់ត្រូវតែជាសភាពនៃចិត្តដែលបើកទូលាយផ្ទុយពីភាពអវិជ្ជានេះ។ ភាពផ្ទុយពីអវិជ្ជា គឺវិជ្ជា(ការមានសតិដឹង)ដូច្នេះសំនួរសួរថាតើយើងត្រូវការសតិដើម្បីអ្វី? ពិតណាស់ដើម្បីលុបបំបាត់ការយល់ខុសចំពោះបៀបដែលយើងកើតថាខ្លួនមានតួអត្តភាពរឹងមាំជាដើម។ ការយល់ខុសចំពោះភាពសូន្យឬសុញ្ញភាព គឺមិនមែនការយល់ត្រូវផ្តោតលើសុញ្ញភាពតាមរយៈទស្សនៈណាមួយដែលយើងបានយល់នោះទេ។ ការមានសតិដឹង ឬការយល់ត្រូវតាមរយៈហេតុផលអាចជួយកម្ចាត់បង់ការស្រមើស្រមៃនិងការយល់ខុសរបស់យើងបានពិតប្រាកដ មិនមែនគ្រាន់តែសំអាងលើការគិតថា «ដោយសារតែខ្ញុំគិតបែបហ្នឹង»នោះទេ។ ពីព្រោះទម្លាប់និងកម្មកិរិយានៃភាពគ្មានសតិដឹងត្រូវបានចាក់ឬសយ៉ាងជ្រៅនៅក្នុងពេលកន្លងមកនៅក្នុងជីវិតរបស់យើង ហើយការលុបបំបាត់វាគឺប្រើពេលសន្សឹមៗ បន្តិចម្តងៗ និងយូរអង្វែងណាស់។ 

ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធព្រះអង្គបានពន្យល់បន្ថែមទៀតថាយើងអាចយល់ច្បាស់អំពីមាគ៌ាពិតនេះតាមរយៈប្រាជ្ញា ដែលហែរហមអមដំណើរសម្មាទិដ្ឋិចំពោះសុញ្ញភាព។ ចេតសិកនេះបែងចែកអ្វីខុសអ្វីត្រូវ។ 

• ជាបឋម ប្រាជ្ញានេះគឺជាមាគ៌ាផ្លូវចិត្តពិតដែលនាំទៅរកការលុបបំបាត់ និងទៅរកការបញ្ឈប់ពិតនៃអវិជ្ជាគ្រប់កំរិតទាំងអស់។ ដំបូងវាជួយកម្ចាត់បង់ភាពអវិជ្ជា និងការយល់ខុសដោយផ្អែកលើជំនឿ និងទំនៀមផ្សេងៗ ដូចជាពីគ្រួសារ និងពីសង្គមជាដើមនោះ ឲ្យរលាយសាបសូន្យអស់ពីសណ្តាន។ ប្រការនេះក៍រួមទាំងឥទ្ធិពលទទួលរងពីការផ្សព្វផ្សាយពាណិជ្ជកម្មនានាដើម្បីតែប្រយោជន៍ និងបណ្តាញសង្គមផងដែរ។
  
  នៅលើបណ្តាញសង្គម ពេលដែលអ្នកបានឃើញរូបសែលហ្វីបុគ្គលណាម្នាក់ដែលគេមើលទៅស្រស់ស្អាត និងសប្បាយរីករាយ តើរូបនោះធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់អារម្មណ៍របស់អ្នកបែបណាខ្លះ តើវាជះឥទ្ធិពលដល់អ្នកថាអ្នកគួរតែស្អាត់ដូចគេទេ ហើយជីវិតអ្នកគួរតែរស់បែបនោះទេ? តើវាធ្វើឳ្យមានអារម្មណ៍ល្អឬមិនល្អ? មានប្រាជ្ញាគិតថារូបដែលគេផុសនោះមិនតំណាងឳ្យជីវិតពិត គឺពិតជាមាគ៌ាផ្លូវចិត្តពិតប្រកដដើម្បីកម្ចាត់បង់ការយល់ច្រឡំរបស់យើង។ ការមានប្រាជ្ញានៃការគិតនេះជាលទ្ធផលវាជួយកម្ចាត់បង់ក្តីទុក្ខ និងការបាក់ទឹកចិត្ត បណ្តាលមកពីការយល់ខុស កាលណាយើងធ្វើការប្រៀបធៀបខ្លួនយើងជាមួយអ្នកដ៍ទៃ និងស្រមៃចង់ក្លាយខ្លួនដូចគេ។
  
  អ្វីដែលជ្រៅជាងដំណាក់កាលដំបូងនេះ កាលណាយើងបានត្រាស់ជាព្រះអរហន្ត ប្រាជ្ញានេះនឹងជួយកម្ចាត់បង់នូវភាពអវិជ្ជនានាដែលកើតឡើងឳ្យរលាយបាត់ទៅវិញ ឧបមាថា៖ «ការស្រមៃថាមានតួអត្តភាពរឹងមាំ ដែលជាអ្នកនៅចាំបញ្ជារូបយើងពីក្រោយ» កាលណាការគិតស្រមៃបែបនេះកើតឡើងប្រាជ្ញាអាចជួយកម្ចាត់បង់ការគិតនេះឳ្យសាបសូន្យទៅវិញបាន ពេលនោះយើងអាចសម្រេចបានការរួចរំដោះ និងការត្រាស់ដឹងពេញលេញ។ កាលណាយើងយល់ច្បាស់ថា ប្រាជ្ញាជាអាវុធដើម្បីចាក់ទំលុះ និងយល់ច្បាស់ចំពោះសុញ្ញភាពហើយ វានឹងជួយកម្ចាត់បង់មូលហេតុពិតនៃទុក្ខ និងជួយលុបរំបាត់ការយល់ច្រឡំរបស់យើង ការយល់ច្រឡំនេះមិនអាចនាំយើងទៅរកនិព្វានបានទេ។ 

• ទីពីរ ប្រាជ្ញាយល់ថាគ្មានតួខ្លួនអ្វីទេ ជាមធ្យោបាយដើម្បីកម្ចាត់បង់នូវភាពអវិជ្ជានិងការយល់ខុសគ្រប់កំរិតទាំងអស់។ អ្នកមិនអាចជឿថាមានអ្វីមួយ និងគ្មានអ្វីមួយនៅក្នុងពេលតែមួយបានទេ អាចទេ? ត្រង់ចំណុចនេះអាចជួយលុបបំបាត់នូវការយល់ច្រឡំ ហើយប្រាជ្ញានេះគឺជាមធ្យោបាយដើម្បីឈានទៅសម្រេចបាននូវការបញ្ឈប់ពិត។ 
• ទីបី ប្រាជ្ញាចាក់ធ្លុះសុញ្ញភាពគឺជាមធ្យោបាយដើម្បីឈានទៅសម្រេចបាននូវការត្រាស់ដឹងជាព្រះអរហន្ត និងត្រាស់ដឹងជាសម្មាសម្ពុទ្ធ។ 
• ចុងក្រោយបង្អស់ ប្រាជ្ញានេះគឺជាមធ្យោបាយដើម្បីកម្ចាត់បង់កិលេសកុំឳ្យកើតឡើងជាថ្មីទៀតបាន និងកម្ចាត់បង់នូវទម្លាប់នៃកិលេសដែលជាគ្រឿងសៅហ្មងរារាំងយើងពីការត្រាស់ដឹង។ 

មាគ៌ាផ្លូវចិត្តនៃសម្មាទិដ្ឋិចំពោះសុញ្ញភាព រួមទាំងមានប្រាជ្ញាផង គឺជាគ្រឿងដើម្បីលុបបំបាត់នូវមូលហេតុពិតនៃសេចក្តីទុក្ខ។ មាគ៌ាផ្លូវចិត្តនេះបើកាលណាសម្រេចបានហើយ វាជួយកម្ចាត់បង់នូវភាពអវិជ្ជា និងការយល់ខុស ដែលជាដើមហេតុញាំងឳ្យក្តីសុខនិងទុក្ខកើតឡើងនៅក្នុងជីវិតមិនឈប់ ពីជាតិមួយទៅជាតិមួយទៀតមិនលែង។ តើការទទួលបាននូវសភាពចិត្តបែបនេះមិនមែនជារឿងល្អដែលយើងគួរព្យាយាមបដិបត្តិ មែនទេ?