བོད་ཀྱི་བླ་མ་དང་སོག་པོའི་ཡོན་བདག

ཆིང་གེ་སེ་ཁཱང་གི་རྗེས་སུ་ཁོང་གི་བུ་གསུམ་པ་ཨུ་གེ་ཏ་ཁཱང་ (༡༡༨༩-༡༢༤༡) གིས་ཁཱང་ཆེན་མོ་ལྟ་བུ་རྒྱུད་འཛིན་བྱས། ཁོང་གི་ཕ་ནང་བཞིན་ཨུ་གེ་ཏ་ཁཱང་ཡང་སོག་པོ་རྣམས་དང་ཕྲད་པའི་ཆོས་ལུགས་སྣ་ཚོགས་པའི་དབུ་ཁྲིད་ནས་བསླབ་བྱ་དང་སྨོན་ལམ་ཞུ་གི་ཡོད། དེར་བརྟེན་ཁོང་གི་ཕོ་བྲང་དུ་ས་གནས་དེ་རང་ནས་བྱུང་བའི་སོག་པོའི་ཤ་མའི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཁྱད་དུ་འཕགས་པའི་སྐུ་འདྲ་རྣམས་ཉར་ཚགས་བྱས་ཡོད་པ་མ་ཟད། རྒྱ་ནག་གི་ཛེན་ནང་པ་དང་། ཏའོ་ཆོས་ལུགས། ནེས྄་ཊོ་རིའི་ (Nestorian) ཡེ་ཤུའི་ཆོས་ལུགས་བཅས་ཀྱི་སྐུ་འདྲ་ཡོད་པ་དང་། དེ་བཞིན་ཀཤྨི་རའི་ནང་པའི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ན་མོ་ཞུ་བ་དེའང་གཅེས་ཉར་བྱས་ཡོད། 

སྤྱི་ལོ་ ༡༢༣༤ ལོར་ཀོ་རི་ཡ་དབང་དུ་བསྡུས་པའི་རྗེས་ཨུ་གེ་ཏས་ཇུར་ཆེན་རྒྱལ་རྒྱུད་ལ་མཇུག་རྫོགས་པར་བྱས་ཤིང་། བྱང་རྒྱ་ནག་ལྷག་མ་རྣམས་སོག་པོའི་རྒྱལ་ཁམས་ཀྱི་ནང་ཁུངས་སྒྲིལ་བྱས། དེ་ནས་ལོ་གཉིས་ཀྱི་རྗེས་ཏེ། སྤྱི་ལོ་ ༡༢༣༦ ལོར་ཁོས་ཇུར་ཆེན་གྱི་ས་ཁུལ་གོང་མ་རྣམས་ཁོང་གི་ཚ་བོ་ཀུབ་ལའི་ཁཱང་ནམ་ཡོངས་གྲགས་སུ་སེ་ཆེན་རྒྱལ་པོ་ (སོག་པོའི་སྐད་དུ་སེ་བཙན་ཁཱང་། ༡༢༡༥-༡༢༩༤) ལ་མངའ་གཞིས་ལྟ་བུར་བྱིན། ཨུ་གེ་ཏའི་བུ་གོ་དན་ཁཱང་ (སོག་སྐད་དུ་ཀོ་ཏོན་) (༡༢༠༦-༡༢༥༡) མི་ཉག་གོང་མའི་ས་ཁུལ་དུ་མངའ་གཞིས་ཤིག་བཟུང་། ས་གནས་དེའི་ཡུལ་མི་མི་ཉག་དང་དེར་སྡོད་མཁན་གྱི་ཡུ་གུར་སེར་པོ་རྣམས་ཀྱིས་བོད་བརྒྱུད་ནང་ཆོས་ཀྱི་རྗེས་སུ་དབང་ཤུགས་ཆེར་འབྲངས། གོ་དན་ཁཱང་ནས་ཡང་སེ་ཁོང་གི་མངའ་གཞིས་ཀྱི་ནུབ་ཕྱོགས་ཨ་མདོ་ལ་བཙན་རྒོལ་བྱས་ཡོད་པ་དང་དེར་ཡོད་ནང་པའི་དགོན་པ་རྣམས་འཕྲོག་བཅོམ་བྱས། 

སྤྱི་ལོ་ ༡༢༤༠ ལོར་གོ་དན་ཁཱང་གིས་སོག་པོའི་དམག་སྤྱི་དོར་རྟ་དར་ཁཱང་ (Doorda Darkhan) སྣེ་ཁྲིད་འོག་བོད་ནང་དུ་དམག་དཔུང་ཁྲི་གསུམ་བཏང་། ཝཡེ་ལིས་ (Wylie) བཤད་པ་ལྟར་བྱས་ན། དེ་ནི་སོག་པོ་རྣམས་ཀྱི་བོད་དབུས་དང་འབྲེལ་བ་བྱས་པའི་ཐོག་མ་དེ་ཡིན་པ་རེད།

དམག་དཔུང་དེ་དག་ལྷ་སའི་བྱང་འཕན་པོ་ས་ཁུལ་བར་དུ་འབྱོར་བ་དང་དེ་དག་གིས་འཕྲོག་བཅོམ་བྱས་པ་ཙམ་དུ་མ་ཟད། རྭ་སྒྲེང་དགོན་པ་དང་རྒྱལ་ལྷ་ཁང་ཡང་མེར་སྲེག་བཏང་། གཏོར་བཤིག་བཏང་བ་དེ་ལ་འགྱོད་པ་དང་བཅས་གོ་དན་ཁཱང་གིས་བློ་ཁ་འགྱུར་བ་བཏང་། ད་གཟོད་ཁོས་ནང་པའི་ཆོས་ཀྱིས་སོག་པོ་རྣམས་ལ་ཕན་ཐོགས་ཡོང་སྲིད་པ་ཚོར་ཡོད། 

ཝཡེ་ལིས་ལྟར་ན། ཆེད་མངགས་དཔུང་སྡེ་དེའི་སྐབས་སུ་སོག་པོས་བཀའ་གདམས་པའི་དགོན་པ་དེ་གཉིས་ལས་གཞན་པའི་དགོན་པ་འཕྲོག་བཅོམ་དང་གཏོར་བཤིག་བཏང་བ་ཡིག་ཆར་འཁོད་མེད་པ་དང་། དགོས་དོན་གཙོ་བོ་ནི་སོག་པོར་མགོ་འབུལ་ཞུ་བའི་བོད་ཀྱི་འགོ་ཁྲིད་འོས་འཚམས་ཤིག་འཚོལ་བར་དམག་དོན་མྱུལ་ཞིབ་ཡིན་པ་གོར་མ་ཆག །བོད་ཁྱོན་ཡོངས་ལ་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་འགོ་ཁྲིད་མེད་པ་སོང་ཙང་། དེའི་ཚབ་ལ་སོག་པོས་སྙན་གྲགས་ཅན་གྱི་ཆོས་ཕྱོགས་དབུ་ཁྲིད་ཅིག་བཙལ་བ་རེད། 

དེའི་ཕྱིར་གདན་ཞུ་ལ་བོད་ཀྱི་བླ་མ་སུ་བཟང་ཞེས་དྲིས་པར། དམག་སྤྱི་དོར་རྟ་དར་ཁཱང་གིས། “དགེ་འདུན་ལ་ཆ་བཞག་ན་བཀའ་གདམས་པ་ཆེ་བ་དང་། འཇིག་རྟེན་མི་ཆོས་ཀྱི་ཐད་ལ་སྟག་ལུང་པ་མཁས། གཟི་བརྗིད་ལ་མཚོན་ན་འབྲི་གུང་པ་ཆེ། འོན་ཀྱང་ཆོས་ཀྱི་ཐད་ལ་ས་སྐྱ་པནྜི་ཏ་མཁས་” ཞེས་ལམ་སྟོན་གནང་། དེའི་རྗེས་སུ་ཁཱང་གིས་ས་སྐྱ་པནྜི་ཏ་ (༡༡༨༢-༡༢༥༡) ཕོ་བྲང་དུ་ཁོང་དང་ཁོང་གི་འབངས་མི་སེར་ལ་ཆོས་གསུང་བར་ཕེབས་དགོས་པའི་བཀའ་མངགས་ཤིག་བཏང་།

ཝཡེ་ལིས་ལྟར་ན། གོ་དན་ཁཱན་གྱིས་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་གདམ་ཀ་བྱས་པའི་རྒྱབ་ལ་ཆ་སྲིད་ཀྱི་རྒྱུ་མཚན་ནི་ས་སྐྱའི་བརྒྱུད་པའི་ནང་གི་རྗེས་འཛིན་པ་ནི་འཁོན་རིགས་ནང་ཁུལ་གྱི་རྒྱུད་འཛིན་ཡིན་པ་རེད། དེར་བརྟེན་ཁོང་ལ་གདམ་ཀ་བྱས་པ་དེས་སོག་པོ་ལ་མགོ་འབུལ་མུ་མཐུད་བྱ་རྒྱུའི་ཉེན་སྐྱོན་ལས་ཟློག་ཐབས་བྱས་ཡོད། 

སྤྱི་ལོ་ ༡༢༤༤ ལོར་ས་སྐྱ་པཎྜི་ལ་ས་སྐྱ་དགོན་པ་ནས་ཕེབས་ཐོན་གནང་ཞིང་། མཉམ་དུ་རོགས་སུ་ཁོང་གི་ཚ་བོ་དགུང་ལོ་བཅུ་ཅན་གྱི་འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པ་བློ་གྲོས་རྒྱལ་མཚན་ (༡༢༣༥-༡༢༨༠) དང་དགུང་ལོ་དྲུག་ཏུ་སོན་པའི་ཕྱག་ན་རྡོ་རྗེ་ (༡༢༣༩-༡༢༦༧) གཉིས་ཡོད། ཝཡེ་ལིས་ལྟར་ན། ས་སྐྱ་ལ་ལར་ཞེན་ཡུན་གནས་ཐུབ་པར་ངེས་བརྟན་བཟོ་བའི་ཆེད་ཁོང་གི་ཚ་བོ་རྣམས་ཡོང་དགོས་ཞེས་བཙན་སྐུལ་བྱས་ཡོད། འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པ་ནི་ས་སྐྱ་པའི་ཆོས་ཕྱོགས་ཀྱི་རྒྱུད་འཛིན་ཡིན་པ་དང་ཕྱག་ན་ནི་འཁོན་རིགས་གདུང་བརྒྱུད་ཀྱི་དཔོན་ཆེན་ཆགས་ཀྱི་ཡོད། ཁོང་རྣམས་ཡེ་ལོ་ ༡༢༤༧ ལོར་ལིང་ཆུར་ (Lanzhou) འབྱོར། དེ་ནི་དེ་སང་ཀན་སུའུའི་རྒྱལ་ས་ཡིན། གོ་དན་ཁཱང་རང་གི་སྲས་རྒན་པ་གོ་ཡུག་ཁཱང་དེ་བཞིན་ (༡༢༠༦-༡༢༤༨) ཁཱང་ཆེན་མོའི་ཁྲི་འདོན་མཛད་སྒོ་ནས་ཕྱིར་ལོག་ཕེབས་པའི་སྐབས་དེར་མཇལ་འཕྲད་བྱུང། ཨུ་གེ་ཏ་ཁཱང་གི་ནེས྄་ཊོ་རིའི་ཡེ་ཤུ་ཡིན་པའི་ཡུགས་མོ་ཊོ་རེ་ཇཱིན་ (Toregene) ཟེར་བ་དེས་སྤྱི་ལོ་ ༡༢༤༡ ལོར་ཨུ་གེ་ཏ་ཁཱང་འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར་བ་དང་ཁོ་མོའི་བུ་གོ་ཡུག་ཁཱང་སྤྱི་ལོ་ ༡༢༤༦ ལོར་ཁྲིར་འཁོད་པའི་བར་གྱི་བར་མའི་དུས་ཡུན་ལ་དབང་སྒྱུར་བྱས། 

གོ་ཡུག་ཁཱང་གིས་ཡིད་སྨོན་སྐྱེད་པའི་སྒོ་ནས་ནང་ཆོས་ལ་བློ་ཁ་ཕྱོགས་པ་དང་ཀཤྨིར་གྱི་ནང་པའི་དགེ་རྒན་ན་མོ་ཞུ་བ་དེ་ནས་ཆོས་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱས། ཁོང་ནས་ན་མོ་ལ་གུ་ཤྲཱི་ཞེས་པའི་མཚན་གནས་གནང་། དེའི་དོན་ནི་མངའ་སྡེའི་སློབ་དཔོན་ཡིན། སོག་པོས་མི་ཉག་ནས་རྒྱ་ནག་གི་མིང་གནས་གཡར་ཡོད། ན་མོའི་སྔོན་དུ་ཚལ་པ་བཀའ་བརྒྱུད་ཀྱི་མཁས་པ་གུ་ཤྲཱི་རྟོགས་པ་ཡོངས་གསལ་གྱིས་སྤྱི་ལོ་ ༡༢༢༦ ལོར་ཆིང་གེ་སེ་ཁཱང་གིས་བཙན་འཛུལ་མ་བྱས་གོང་མི་ཉག་གི་ཕོ་བྲང་དུ་མཚན་གནས་འདི་བཞེས་ཡོད། 

སྤྱི་ལོ་ ༡༢༤༨ ལོར་གོ་ཡུག་ཁཱང་འདས་པའི་རྗེས་སུ་བར་མའི་དུས་ཡུན་ཐུང་ངུའི་དབང་སྒྱུར་གཞན་ཞིག་ནི་ཆིང་གེ་སེ་ཁཱང་གི་བུ་བཞི་པའི་བུ་རྒན་ཤོས་མོང་ཀེ་ (སྲིད་བསྐྱངས་ལོ། ༡༢༥༡-༡༢༥༩) ཡིན་པ་དང་ཏོ་ལུའི་ (༡༡༩༠-༡༢༣༢) ཁཱང་ཆེན་མོ་ཆགས། སྤྱི་ལོ་ ༡༢༥༢ ལོར་མོང་ཀེས་ན་མོ་ལ་རང་གི་རྒྱལ་ཁམས་ཡོངས་ཀྱི་ནང་པའི་ལས་དོན་ཁག་ལ་འཛིན་སྐྱོང་བྱ་རྒྱུའི་ལས་འགན་སྤྲད། 

ས་སྐྱ་པནྜི་ཏས་གོ་དན་ཁཱང་ལ་ནང་ཆོས་བསླབས་གནང་བ་དང་ཆུས་ཁྱེར་བ་ལ་བརྟེན་ནས་ས་གནས་ཀྱི་རྒྱའི་མི་འབོར་བཅུ་ཆ་སྡེབ་གསོད་བྱ་རྒྱུ་མཚམས་འཇོག་བྱེད་པར་ཡིད་ཆེས་སུ་བཅུག་པ་རེད། ཁོང་གིས་ཁཱང་པགས་ནད་ཚབས་ཆེན་པོ་ཞིག་ལས་བཅོས། དེའི་ལན་དུ་གོ་དན་ཁཱང་གིས་སོག་པོའི་མིང་ཐོག་ནས་བོད་ལ་གནས་སྐབས་རིང་གི་དབང་ཚད་སྤྲད། ས་སྐྱ་པནྜི་ཏས་བོད་དབུས་དང་གཙང་དེ་བཞིན་མདོ་ཁམས་སུ་ཡོད་པའི་ནང་པའི་མཁས་པ་རྣམས་དང་དེ་དག་གི་ཡོན་མཆོད་རྣམས་ལ་ཕྱག་བྲིས་ཤིག་ཕུལ། དེའི་ནང་ཁོང་གིས་སོག་པོའི་དམག་མི་ལ་འགོག་རྒོལ་བྱ་རྒྱུ་དེ་ནི་དོན་མེད་ཅིག་ཡིན་པ་དང་དེའི་ཚབ་ལ་བསྔགས་བརྗོད་ཀྱི་རྟེན་འབུལ་དགོས་ཞེས་བསླབ་བྱ་གནང་། བོད་མི་ཚོས་ས་སྐྱ་པནྜི་ཏ་བོད་དུ་ཕེབས་རོགས་ཞེས་འབོད་སྐུལ་ཞུས་ཀྱང་། གོ་དན་ཁཱང་གིས་ཁོང་ལ་ལྟ་ཚུལ་ཧ་ཅང་ཡག་པོ་འཛིན་པ་དང་ཁོང་སོག་པོ་དང་། ས་གནས་དེར་གནས་པའི་ཡུ་གུར། མི་ཉག་དེ་བཞིན་རྒྱ་མི་བཅས་ཀྱི་ཁྲོད་དུ་ཡོད་པ་དེ་ནི་རིན་ཐང་ཆེ་བ་ཡོད་པ་སྟབས། ཁོང་ནས་རང་གིས་རང་ལ་སྙད་བཏགས་ནས་རང་འཇགས་བཞུགས།

ཝཡེ་ལིས་དཔྱད་ཞིབ་ལྟར་ན། ས་ཁུལ་གསར་པ་ཞིག་གི་ནང་དབྱེར་མེད་དུ་ཐིམ་པའི་སྐབས། གོང་དུ་བྱུང་རྐྱེན་དེ་དག་གིས་ནམ་རྒྱུན་སོག་པོས་རྗེས་སུ་འབྲངས་པའི་ལུགས་སྲོལ་དང་མཐུན་པར་བྱས་ཡོད་ཅེས་བརྗོད། མགོ་འབུལ་ཞུ་བར་ས་ཁུལ་དེའི་དབང་སྒྱུར་བྱེད་པོས་སྒེར་གྱི་ངོས་ནས་ཁཱང་གི་མདུན་དུ་མགོ་བཏགས་ཞུ་དགོས་ཀྱི་ཡོད། ཁཱང་གིས་དེ་ལྟར་དབང་སྒྱུར་བྱེད་པོ་དེ་མི་གཏེ་ལྟ་བུར་རྟེན་འབུལ་ཏག་ཏག་ལ་ཉར་ངེས་ཡིན་པ་དང་མངའ་ཁུལ་གསར་པ་དེ་དབང་སྒྱུར་བྱེད་མཁན་གྱི་སོག་པོའི་སྤྱི་ཁྱབ་ཅིག་ངོ་ཚབ་ཏུ་བསྐོ་བ་ཡིན། 

དེ་གང་མགྱོགས་འཆི་ངེས་ཡིན་པར་ཚོར་ནས་ས་སྐྱ་པནྜི་ཏས་ནོར་སྐལ་ལྟ་བུར་དཔེ་དེབ་ཅིག་བཞག་གནང་ཡོད་པ་ནི་ཐུབ་པའི་དགོངས་གསལ་ཞེས་སུ་གྲགས་པ་དེ་དང་། གོ་དན་ཁཱང་གིས་བོད་ཕྱོགས་ལ་འཛིན་པའི་ཀུན་སློང་བཟང་པོ་ལ་གདེང་ཚོད་ཡོད་སྐོར་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་པའི་འཕྲིན་ཡིག་ཅིག་སྐྱ་བོ་མི་ནག་ཚོའི་ཆེད་དུ་བཞག་གནང་། ཁོང་གི་རྒྱུད་འཛིན་པ་འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པ་བསྐོ་བཞག་གནང་རྗེས་ས་སྐྱ་པནྜི་ཏ་སྤྱི་ལོ་ ༡༢༥༡ ལོར་ལིང་ཆུར་ (Lanzhuo) སྐུ་གཤེགས། 

འདི་ནས་མི་རིང་བར་གོ་དན་ཁཱང་ཡང་འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར། ཁོང་གི་རྗེས་སུ་རྒྱུད་འཛིན་པ་ནི་ཁཱང་ཆེན་མོ་མོང་ཀེའི་གཅེན་པོ་གཞོན་པའི་ནང་གི་གཅིག་དང་གོ་དན་ཁཱང་གི་ཚ་བོ་ཡིན་པ་ཀུབ་ལའི་ཁཱང་གིས་མི་ཉག་གོང་མའི་ས་ཁུལ་དུ་དབང་སྒྱུར་བྱེད་མཁན་དུ་གྱུར། ཀུབ་ལའི་ཁཱང་གིས་སྤྱི་ལོ་ ༡༢༣༦ ནས་བཟུང་རྒྱ་ནག་བྱང་ཕྱོགས་ཀྱི་བོགས་གཞིས་བཟུང་། 

ཀུབ་ལའི་ཁཱང་གིས་སྤྱི་ལོ་ ༡༢༥༣ ལོར་འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པ་ཁོང་གི་སྡོད་སྒར་དུ་འདུ་སྐོང་བྱས་ཏེ། ཁོང་གི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་དུ་བསྟེན། ཀུབ་ལའི་ཁཱང་གིས་འཕགས་པ་ལ་སྒེར་གྱི་ངོས་ནས་ཕྱག་འཚལ་རྒྱུ་ཐག་གཅོད་བྱུང་བ་ལས་མང་ཚོགས་ཀྱི་མདུན་དུ་ཕྱག་འཚལ་རྒྱུའི་ཐག་གཅོད་བྱུང་མེད། དེར་མ་ཟད། ཁཱང་གིས་བོད་ཀྱི་འབྲེལ་བའི་ཐག་གཅོད་ཐད་འཕགས་པའི་བཀའ་འཁྲོལ་ཞུ་ངེས་རེད་ལ། འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པས་སོག་པོས་དབང་སྒྱུར་བྱས་པའི་ས་ཁུལ་གཞན་ཁག་གི་གནད་དོན་ཐད་ཐེ་བྱུས་གནང་ངེས་མ་རེད། དེ་ནི་ཨེ་ཤི་ཡའི་སྲིད་གཞུང་ནང་བླ་ཡོན་གྱི་འབྲེལ་བ་ཐོག་མ་དེ་གྱུར་བ་རེད། 

འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པས་ཁཱང་དང་། ཁོང་གི་བཙུན་མོ་བགྲེས་པ། བློན་པོ་ཉེར་ལྔ་བཅས་ལ་ཀྱཻ་རྡོ་རྗེའི་དབང་གནང་། དེའི་དབང་ཡོན་ལྟ་བུར་འཕགས་པར་བོད་ཁྲི་སྐོར་བཅུ་གསུམ་གྱི་དབང་ཚད་དེ་གནང་། དེ་ནི་བོད་དབུས་དང་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་འཛིན་སྐྱོང་གྱི་དབང་ཚད་དེ་ཡིན་ཞིང་། དུས་ཕྱིས་སུ་བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་ཁག་གསུམ་མམ་ཆོལ་ཁ་གསུམ་སྟེ། དབུས་གཙང་དང་། ཁམས་ (མདོ་སྟོད་) ཨ་མདོ་ (མདོ་སྨད་) བཅས་གསུམ་རེད། 

ཝཡེ་ལིས་བཤད་པ་ལྟར་ན། སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་འདིའི་ནང་ཁྲི་སྐོར་ཞེས་བརྗོད་པ་ནི་ལོ་ཚིགས་ནོར་འཁྲུལ་ཞིག་རེད། འདི་ནི་བོད་དབུས་དང་ནུབ་ཕྱོགས་དེ་ཁྲི་སྐོར་བཅུ་གསུམ་དུ་དབྱེ་བ་ནི་སྤྱི་ལོ་ ༡༢༦༨ ལོའི་སོག་པོས་ཁྲལ་བསྡུ་བར་མཐུན་རྐྱེན་སྦྱོར་བའི་ཆེད་མི་འབོར་གྲངས་བཤེར་གྱི་རྗེས་སུ་གཞི་ནས་བྱུང་ཡོད། ཁྲི་སྐོར་དེའི་ནང་ནང་མི་ཁྲི་གཅིག་ཡོད་པའི་ས་ཁུལ་རྣམས་ཚུད་ཀྱི་ཁུལ་ཡིན་ནའང་། གྲངས་འབོར་ངོ་མ་ནི་རྦད་དེ་ཉུང་བ་ཡོད། 

གཞན་ཡང་སྤྱི་ལོ་ ༡༢༥༣ ལོར་མོང་ཀེ་ཁཱང་གིས་ཀུབ་ལའི་ཁཱང་ལ་ནན་ཞའོ་ (དེང་སང་ཡུ་ནན་ཞིང་ཆེན་) ལ་འཐབ་རྒོལ་གྱིས་དབང་དུ་བསྡུ་དགོས་པའི་བཀའ་མངགས་བཏང་། འདིའི་སྐབས་སུ་དེ་ལ་ཏ་ལི་ (Dali) ཞེས་གྲགས། ཀུབ་ལའི་ཁཱང་གིས་ཁམས་བརྒྱུད་ནས་ཏ་ལིར་ཕྱིན་ནའང་། སོག་པོའི་དམག་དཔུང་རྣམས་དེའི་རྗེས་སུ་དེར་གནས་མེད། འོན་ཀྱང་རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་གི་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་ཚོས་ཡོན་རྒྱལ་རྒྱུད་དེ་སྤྱི་ལོ་ ༡༢༧༡ ལོའི་བར་དུ་རྩ་འཛུགས་བྱས་མེད་པའི་བདེན་དོན་ལ་མ་ལྟོས་པར། གློ་བུར་བཙན་འཛུལ་འདི་ནས་བཟུང་སྟེ། བོད་ནི་ཡོན་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་ཡིན་ཚུལ་བརྗོད། 

ཁོང་ཏ་ལི་ནས་ཕྱིར་ལོག་པ་དང་ཀུབ་ལའི་ཁཱང་གིས་ཀརྨ་པ་སྐུ་ཕྲེང་གཉིས་པ་ཀརྨ་པཀྵི་ (༡༢༠༤-༡༢༨༣) རང་གི་སྡོད་སྒར་དུ་གདན་དྲངས། ཀརྨ་བཀའ་བརྒྱུད་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་ནི་སྤྱི་ལོ ༡༢༥༥ ལོར་ཕེབས་འབྱོར་བྱུང་། ཀུབ་ལའི་ཁཱང་གིས་ཁོང་ལ་བཞུགས་རོགས་ཞེས་རེ་སྐུལ་ཞུས་ཀྱང་། ཀརྨ་པ་པཀྵིས་ངོས་བཞེས་མ་གནང་བར་དེའི་ཚབ་ལ་ཀ་ར་ཀོ་རམ་དུ་ཁཱང་ཆེན་མོ་མོང་ཀེའི་ཕོ་བྲང་ལ་ཕེབས་པ་རེད། ཀ་ར་ཀོ་རམ་ནི་སོག་ཡུལ་དུ་ཁོང་གི་བཞུགས་སའི་ལྟེ་བ་དེ་ཡིན། ཁོང་དེར་ལོ་རྗེས་མའི་ཡེ་ལོ་ ༡༢༥༦ ལོར་ཕེབས་འབྱོར་བྱུང་། 

ཁོང་གི་མི་རྒྱུད་གོང་མ་ནང་བཞིན་ཁཱང་ཆེན་མོ་མོང་ཀེ་ལ་ཁོང་གི་ཕོ་བྲང་དུ་ཆོས་ལུགས་སྣ་ཚོགས་པའི་སྐུ་ཚབ་ཡོད། ཆོས་ལུགས་དེ་དག་ལས་གང་མཆོག་ཏུ་གྱུར་བ་ཡིན་པ་ལྟ་ཕྱིར། དེ་དག་གི་དབར་ལ་རྩོད་གླེང་ཆེད་སྦྱིན་བདག་གནང་རྒྱུ་ཐུགས་དབྱིངས་སླེབས། སྤྱི་ལོ་ ༡༢༥༤ ལོར་རུ་བྷྲ་ཀའི་ཝིལྱམ་ (William of Rubruck) སྟེ། ཧྥལེ་མིཤ་ ཧྥརེན་སིས྄་ཁེན་ (Flemish Franciscan) གྱི་ཆོས་ལུགས་སྤེལ་མཁན་དེ་དང་མཉམ་དུ་ནེས྄་ཊོ་རིའི་ཡེ་ཤུ་ཆོས་ལུགས་ (Nestorian Christianity) དང་ཁ་ཆེའི་སྐུ་ཚབ་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་ཛེན་ནང་པ་རྣམས་ཀྱི་ཁ་གཏད་དུ་རྩོད་གླེང་བྱས། དེ་ལ་ “འདྲ་སྐུར་གསོལ་མཆོད་བྱེད་མི་” ཞེས་ཁྱད་ཆོས་མཚོན་པར་བྱས་ཡོད། ཡེ་ལོ་ ༡༢༥༥ ལོར་ཁཱང་ཆེན་མོས་སྦྱིན་བདག་གནང་ནས་ན་མོས་སྐུ་ཚབ་བྱས་ཏེ་ནང་པ་དང་ཏའོ་ (Daoist) ཆོས་ལུགས་དབར་རྩོད་གླེང་བྱས་ཤིང་། ཏའོ་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་བཞེད་ཚུལ་ལ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ལའོ་ཙིའི་ (Laozi) སློབ་མ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། ལའོ་ཙིས་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ས་ཆ་རྣམས་ཏའོ་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ནང་བསྒྱུར་བར་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད། ན་མོ་ནི་རྒྱལ་ཁ་ཐོབ་མཁན་དེ་རེད། 

མོང་ཀེ་ཁཱང་ཁོང་གི་པོ་པོ་ཆིང་གེ་སེ་ཁཱང་དང་ཞང་པོ་ཨུ་གེ་ཏ་གཉིས་ཀྱིས་འགོ་བཙུགས་པའི་རྒྱ་ནག་དབང་སྒྱུར་བྱ་རྒྱུ་དེ་མཇུག་རྫོགས་པར་བྱེད་པའི་དམིགས་དོན་བཟུང་ཡོད། སྤྱི་ལོ་ ༡༢༥༦ ལོར་ཀུབ་ལའི་ཁཱང་བྱང་རྒྱ་ནག་གི་མངའ་གཞིས་རྒྱུད་འཛིན་པ་ཡིན་པའི་ཆ་ནས་དེང་སང་པེ་ཅིང་གི་བྱང་ཕྱོགས་ཤང་དུ་ (Chin. Shangdu) ལ་ཁོང་ཉིད་ཀྱི་ཆེད་དུ་ཕོ་བྲང་ཞིག་བཞེངས་ཟིན་པ་རེད། ཀུབ་ལའི་ཁཱང་དེ་ནས་སྤྱི་ལོ་ ༡༢༥༨ ལོར་ལྷོའི་སུང་རྒྱ་ནག་གི་ཁ་གཏད་དུ་ལས་འགུལ་ཞིག་གི་ནང་མོང་ཀེ་ཁཱང་དང་མཉམ་བཞུགས་བྱས། 

ལས་འགུལ་དེར་མ་འགྲོ་སྔོན་མོང་ཀེས་ཀུབ་ལའི་ཁཱང་ལ་ནང་པ་དང་ཏའོ་དབར་ལ་རྩོད་པ་གཞན་ཞིག་འཚོགས་དགོས་པའི་བཀའ་བཏང་། དེ་ནི་སངས་རྒྱས་ལའོ་ཙིའི་སློབ་མ་ཡིན་སྐོར་གྱི་གནད་དོན་དང་འབྲེལ་བ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། སྐབས་འདི་ལ་འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པ་ནང་པའི་སྐུ་ཚབ་གནང་ཞིང། སླར་ཡང་ཏའོ་རྣམས་ཕམ་པར་བྱས། ཏའོ་ཆོས་ལུགས་དེ་ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་སུང་ས་ཁུལ་ཁག་ལ་ཧ་ཅང་གྲགས་ཆེན་པོ་ཡིན་སྟབས། གྲུབ་མཐའི་རྒྱལ་ཁ་ཐོབ་པ་དེ་ནི་བཀྲ་ཤིས་པ་ཞིག་ལྟར་སྣང་ཡོད། 

འོན་ཀྱང་མོང་ཀེ་ཁཱང་ཚད་པས་ནད་ཀྱིས་སྤྱི་ལོ་ ༡༢༥༩ ལོར་ལས་འགུལ་དེའི་སྐབས་འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར། ཁོང་འདས་གྲོངས་སུ་ཕྱིན་པའི་སྐབས། མོང་ཀེའི་གཅེན་པོ་གཉིས་ཏེ། ཀུབ་ལའི་དང་ཨ་རིག་བོ་ཀེ་གཉིས་ཀྱི་དབར་ལ་རྗེས་སུ་ཁཱང་ཆེན་མོའི་གོ་གནས་ཐོག་འཐབ་རྩོད་ཅིག་བྱུང་། མོང་ཀེས་ལས་འགུལ་འདིའི་ཆེད་དུ་ཐོན་པའི་སྐབས། ཨ་རིག་བོ་ཀེ་ལ་ཀ་ར་ཀོ་རམ་གྱི་འགན་དབང་དུ་བཞག་པ་རེད། སྤྱི་ལོ་ ༡༢༦༠ ལོར་ཨ་རིག་བོ་ཀེ་ (Ariq Boke) ཀ་ར་ཀོ་རམ་ (Karakorum) དུ་ཁཱང་ཆེན་མོར་འོས་ཐོན་བྱུང་བ་དང་ཀུབ་ལའི་ཁཱང་ཡང་ཁཱང་བ་ལིཁ་ (Khanbaliq) ལ་གོ་གནས་གཅིག་མཚུངས་སུ་འོས་ཐོབ་བྱུང་། དེ་གཉིས་ཀྱི་བར་ལ་དམག་འཁྲུག་བྱུང་བ་དང་མཐར་སྤྱི་ལོ་ ༡༢༦༤ ལོར་ཀུབ་ལའི་ཁཱང་གིས་ཨ་རིག་བོ་ཀེ་ཕམ་པར་བྱས། 

ནང་འཁྲུག་གི་འཐབ་རྩོད་དེ་འགྲིགས་འཇགས་ཆགས་པ་དང་ཀུབ་ལའི་ཁཱང་གིས་འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པ་ལ་ཏི་ཤྲཱི་ཞེས་པའི་མཚན་གནས་བྱིན། དེའི་དོན་ནི་ “རྒྱལ་པོའི་དབུ་བླ་” ཟེར། མཁས་པ་ཝཡེ་ལིས་དང་གཞན་དག་ལྟར་བྱས་ན། དེའི་སྐབས་སུ་འཕགས་པ་ལ་གུ་ཤྲཱི་ཞེས་མངའ་སྡེའི་སློབ་དཔོན་ཞེས་མཚན་གནས་ཁོ་ན་ཙམ་ཞིག་གནང་ཞེས་བརྗོད། 

ཀུབ་ལའི་ཁཱང་གིས་འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པའི་ཆོས་བརྒྱུད་ས་སྐྱ་ཁོ་ན་ཉམས་ལེན་བྱེད་ཆོག་པར་བྱ་འདོད་ཡོད་ཀྱང་། འཕགས་པས་ཀརྨ་བཀའ་བརྒྱུད་གཙོས་པའི་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་ཆོས་བརྒྱུད་གཞན་དག་ཀྱང་ཉམས་ལེན་བྱེད་དུ་འཇུག་དགོས་ཞེས་ཨུ་ཚུགས་གནང་། སྔོན་ཀརྨ་པཀྴིས་ཀུབ་ལའི་ཁཱང་དང་མཉམ་དུ་བཞུགས་པའི་ཆེད་གདན་ཞུ་ལྟར་ངོས་བཞེས་མ་གནང་བ་དང་། ཀརྨ་པཀྴིའི་ཨ་རིག་བོ་ཀེར་དྭོགས་གཞི་ཅན་གྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་བའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་ཀུབ་ལའི་ཁཱང་ཆེན་མོ་ཆགས་པའི་རྗེས་སུ་ཁོང་ལ་རོགས་སྐྱོར་གནང་མེད། ལུ་སིཡ་ནོ་ པེ་ཏེག་གིས་ (Luciano Petech) (Central Tibet and the Mongols: The Yüan – Sakya Period of Tibetan History) (བོད་དབུས་དང་སོག་པོ། ཡོན། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ས་སྐྱའི་དུས་སྐབས་) ཞེས་པའི་ནང་བཀོད་པ་ལྟར་བྱས་ན། ཀུབ་ལའི་ཁཱང་གིས་ཀརྨ་པཀྴི་འཛིན་བཟུང་བྱས་པ་དང་ཏ་ལིར་ཕྱིར་འབུད་བཏང་ཞིང་། དེ་ནས་ཁོང་བོད་དུ་སྤྱི་ལོ་ ༡༢༦༩ ལ་གཞི་ནས་ལོག་ཕེབས་ཆོག་པ་རེད་ཅེས་བརྗོད་ཡོད། 

སྤྱི་ལོ་ ༡༢༦༤ ལོར་ཀུབ་ལའི་ཁཱང་གིས་ཨ་རིག་བོ་ཀེ་ཕམ་པར་བྱས་ནས་རྩོད་མེད་ཀྱི་ཁཱང་ཆེན་མོ་ཆགས་པའི་ལོ་དེ་གའི་ནང་ཁོས་བོད་དང་ནང་པའི་ལས་དོན་ཆེད་དུ་ “དབང་འཛིན་གྱི་དོན་གཅོད་ཁང་གཙོ་བོ་” (Chin. Zongzhi yuan) དེ་སྲོལ་གཏོད། འདི་ནི་རྒྱ་ནག་ཏུ་ཀུབ་ལའི་ཁཱང་གིས་ཡོན་རྒྱལ་རྒྱུད་སྲོལ་གཏོད་ནས་ལོ་བདུན་གྱི་སྔོན་ལ་རེད། དོན་གཅོད་ཁང་དེ་ལ་སྡེ་ཚན་གསུམ་ཡོད་པ་དང་གོང་དུ་བོད་ཀྱི་ཆོལ་ཁ་གསུམ་ཞེས་བརྗོད་པ་ལྟར་ན། མདོ་སྟོད་ (ཁམས་) དང་། མདོ་སྨད་ (ཨ་མདོ།) དབུས་གཙང་ (དབུས་དང་གཙང་) བཅས་རེད། དེ་དག་རེ་རེ་ནི་ལས་ཁུངས་ཐ་དད་པའི་འོག་ཏུ་འཛིན་སྐྱོང་བྱས་ཡོད། དེ་ཡང་ཡུ་གུར་ནས་བོད་པར་གྱུར་བའི་གྲྭ་པ་སེང་གེ་ (Chin. Sang-ge, Wade-Giles: Sang-ko) ཞུ་བ་དེས་འགོ་ཁྲིད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེའི་རྗེས་སུ་དོན་གཅོད་ཀྱི་གོ་གནས་འགོ་ཁྲིད་ནི་རྟག་ཏུ་ནང་པའི་གྲྭ་པ་ཞིག་གིས་བཟུང་ཡོད། དོན་གཅོད་ཀྱིས་བོད་ནང་གི་སྦྲག་ཁང་ལ་སྟངས་འཛིན་བྱེད་པ་དང་། མངའ་སྡེ་དང་རྒྱལ་པོའི་ཁྱིམ་ཚང་གི་ཆེད་དུ་ནང་པའི་ཆོ་ག་གོ་སྒྲིག་བྱེད་པ་བཅས་རེད། བོད་ནང་གི་དམག་གི་ལས་དོན་རྣམས་ཀྱང་དོན་གཅོད་འདིའི་ཞི་བྱེད་ལས་ཁུངས་ (Pacification Office) འོག་ཏུ་གོ་སྒྲིག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། 

ཧར་བྷརྚ་ ཧྥརེན་ཀེས་ (Herbert Franke) (Tibetans in Yüan China, in China under Mongol Rule) (ཡོན་རྒྱ་ནག་སྐབས་ཀྱི་བོད་མི། རྒྱ་ནག་ནང་སོག་པོའི་དབང་སྒྱུར་འོག་) ཅེས་པའི་ནང་འགྲེལ་བ་ལྟར་ན། བོད་དང་ནང་པའི་ལས་དོན་གྱི་ཆེད་དུ་བོད་མི་དང་སོག་པོ་ཁོ་ནས་དབང་འཛིན་གྱི་དོན་གཅོད་ཀྱི་ལས་བྱེད་མཁོ་སྤྲོད་བྱས་པ་ལས། ཧཱན་རྒྱ་མི་ལ་ནི་མིན། ཞི་བྱེད་ཀྱི་ལས་ཁུངས་ནང་སོག་པོ་ཁོ་ན་ཡོད། དེར་བརྟེན་དོན་གཅོད་དེ་ནི་སོག་པོ་རྒྱལ་པོའི་སྲིད་གཞུང་གི་ནང་ཐ་དད་པའི་སྡེ་ཚན་ཞིག་ཆགས་པ་དང་། དེ་ནི་ཕྱིས་སུ་ཡོན་རྒྱ་ནག་འཛིན་སྐྱོང་གི་ཆེད་དུ་བསྐྲུན་པའི་འཛིན་སྐྱོང་གི་ལས་ཁུངས་ཁག་དང་རྦད་དེ་ལོགས་སུ་གྱུར། རྒྱུ་མཚན་དེ་ལྟ་བས་ན། བོད་ཆོལ་ཁ་གསུམ་པོ་ཡོན་རྒྱ་ནག་གི་མངའ་སྡེར་ནམ་ཡང་བཟོས་མེད། འོན་ཀྱང་རྟག་ཏུ་སོག་པོའི་ས་ཁུལ་ཁག་ཏུ་ལོགས་སུ་འཛིན་སྐྱོང་བྱས་ཡོད། དོན་ངོ་མར་སོག་པོས་ཐ་ན་ཚོང་དོན་ཆེད་ས་ཚིགས་བསྟི་གནས་ཁག་བཙུགས་པ་དང་། རྒྱ་ནག་དང་མཉམ་དུ་ཨ་མདོ་དང་ཁམས་ཀྱི་ས་མཚམས་སུ་ཁྲིམས་མཐུན་ཆོག་མཆན་ཡོད་པའི་ས་མཚམས་ཀྱི་ཁྲོམ་ར་ཁག་ཀྱང་བཙུགས་པ་དེས་བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་ཁག་ནི་རྒྱ་ནག་ལས་ལོགས་སུ་སོག་པོའི་རྒྱལ་རྒྱུད་ཀྱི་ཆ་ཤས་ཐ་དད་པ་ཞིག་ཡིན་པ་སྟོན་གྱི་ཡོད། ཁོང་ཚོས་རྒྱ་ནག་གི་ས་མཚམས་ནང་ཁུལ་ལ་ཚོང་དོན་ཆེད་དེ་དང་གཅིག་མཚུངས་ཀྱི་ས་ཚིགས་འདྲ་བཙུགས་མེད། 

སྤྱི་ལོ་ ༡༢༦༥ ལོར་འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པ་ཁོང་ཆུང་བྱིས་པ་ནས་བཟུང་ཐེངས་དང་པོ་བོད་དུ་ཕྱིར་ལོག་ཕེབས། ཁོང་གི་ཕྱག་རོགས་སུ་གཅུང་པོ་ཕྱག་ན་རྡོ་རྗེ་ཡོད། ཕྱག་ན་རྡོ་རྗེ་ནི་བོད་དབུས་ཀྱི་ས་གནས་དེའི་འཛིན་སྐྱོང་གི་འགོ་འཛིན་ངོ་ཚབ་ཏུ་བསྐོ་བཞག་བྱས། ཤོག་ཁག་དེ་ད་དུང་སོག་པོའི་དམག་མི་དྲུག་སྟོང་གིས་རོགས་ཟླ་བྱས་ཡོད། མཁས་པ་ཝཡེ་ལིས་ཀྱིས་ (The First Mongol Conquest of Tibet Reinterpreted) (སོག་པོས་བོད་དབང་སྒྱུར་དང་པོ་བྱེད་པ་དེ་སླར་ཡང་བཀྲལ་བ་) ཞེས་པའི་ནང་། ནང་པ་དང་བོད་མི་ཚོའི་གནད་དོན་ཆེད་དབང་འཛིན་གྱི་དོན་གཅོད་ཁང་གཙོ་བོའི་འོག་ཏུ་གཞུང་འཛིན་བྱས་པའི་སོག་པོའི་དབང་ཚད་ལ་ཡིད་ཆེས་འཕེར་བ་བཟོ་བར་སོག་པོའི་རྟ་དམག་འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པ་དང་ལྷན་དུ་ཕྱིན་པ་རེད། འགྲོ་ལམ་དུ་སོག་པོ་ཚོས་ཨ་མདོར་དབང་སྒྱུར་བྱེད་ཐུབ་པ་བྱུང་ཞེས་གསལ།

སྤྱི་ལོ་ ༡༢༦༧ ལོར་ཕྱག་ན་བོད་དུ་སྐུ་གཤེགས། ཁོང་གི་ཚབ་ཏུ་ས་སྐྱ་བཟང་པོ་ (འདས་ལོ། ༡༢༧༥) བསྐོ་བཞག་མཛད་པ་དང་ས་སྐྱ་ལ་སྤྱི་ཁྱབ་ལས་ཁུངས་ཤིག་དང་བཅས་ཁོང་ལ་དཔོན་ཆེན་ཞེས་པའི་མཚན་གནས་གནང་བ་རེད། 

འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པ་སྤྱི་ལོ་ ༡༢༦༧ ལོར་བོད་ནས་ཀུབ་ལའི་ཁཱང་གི་རྒྱལ་ས་གསར་པ་ཁན་བ་ལིག་ (ད་ཡེ་དུ་) (དེང་སང་པེ་ཅིང་) ལ་ཕྱིར་ལོག་མཛད། འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པ་ཐོན་པའི་རྗེས་སུ་སྤྱི་ལོ་ ༡༢༦༨ ལོར་བོད་ཀྱི་མི་འབོར་གྲངས་བཤེར་བྱས། དེ་ནི་ས་སྐྱ་བཟང་པོའི་མངའ་འོག་ཏུ་སོག་པོའི་སྐད་ནང་གོ་སྒྲིག་བྱས་ཡོད་པ་དང་སོག་པོའི་ལས་སྣེ་པ་རྣམས་རྒྱབ་ཏུ་ལུས། མི་འབོར་གྲངས་བཤེར་དེའི་འབྲས་བུར། བོད་དབུས་དེ་ཁྲི་སྐོར་བཅུ་གསུམ་མམ་ཡང་ན་འཛིན་སྐྱོང་གི་སྡེ་ཚན་དེ་འགོ་ཚུགས་པ་དང་། དེ་དག་རེ་རེ་བཞིན་ཁྲི་དཔོན་རེས་འགོ་འཛིན་བྱས། དེའི་སྐབས་སུ་སོག་པོ་རྣམས་ཀྱང་བོད་དང་ནང་པའི་ལས་དོན་གྱི་དོན་གཅོད་ཀྱི་སྟངས་འཛིན་འོག་ནས་ཁམས་ཐོབ་པའི་ཆེད་མུ་མཐུད་ནས་སོང་། 

སྤྱི་ལོ་ ༡༢༦༩ ལོར་འགྲོ་མགོན་འཕགས་པ་ཀུབ་ལའི་ཁཱང་གི་ཕོ་བྲང་དུ་ཕྱིར་ལོག་ཕེབས། དེ་ནི་སྤྱི་ལོ་ ༡༢༦༦ ལོར་མཱར་ཁོ་པོ་ལོ་ (Marco Polo) དེར་འབྱོར་བའི་ལོ་གསུམ་གྱི་རྗེས་སུ་ཡིན། ཁོང་ནས་སོག་པོའི་སྐད་འབྲི་ཆེད་བོད་ཀྱི་འབྲི་གཟུགས་ལ་གཞིར་བྱས་པའི་ཡིག་གཟུགས་ཤིག་གསར་གཏོད་གནང་། འབྲི་གཟུགས་དེ་ནི་ལེགས་སྦྱར་དང་བོད་ཀྱི་ཡི་གེ་རྣམས་སྒྲ་ཕབ་པར་སྔོན་ཡུ་གུར་ལ་གཞི་བྱས་པའི་འབྲི་གཟུགས་ལས་ཀྱང་ཡག་ག་ཡོད། དུས་ཡུན་མི་རིང་བའི་ནང་འཕགས་པའི་འབྲི་གཟུགས་དེ་གཞུང་འབྲེལ་ལས་ཁུངས་དང་ཚོང་དོན་ཆེད་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་འགོ་ཚུགས། འོན་ཀྱང་འབྲི་གཟུགས་དེ་དབྱིབས་གྲུ་བཞི་ཅན་ཡིན་པས་ཁྱད་མཚར་ཞིག་ཏུ་མཐོང་ནས་སྤྱི་ལོ་ ༡༢༩༥ ལོར་ཀུབ་ལའི་ཁཱང་འདས་པའི་རྗེས་སུ་དེ་སྤྱོད་རྒྱུ་དོར་བ་རེད། 

མཁས་དབང་ཝཡེ་ལིས་ལྟར་ན། སྤྱི་ལོ་ ༡༢༧༠ ལོར་འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པ་ལ་ཏི་ཤྲཱི་ཞེས་པའི་མཚན་གནས་དེ་གཅིག་པུ་བསྩལ་ཡོད་པ་དང་། དེ་ཡང་ཀུབ་ལའི་ཡོན་རྒྱལ་རྒྱུད་སྲོལ་གཏོད་པའི་རེ་འདུན་དང་སྤྱི་ལོ་ ༡༢༧༡ ལོར་དེའི་རྒྱལ་པོ་དང་པོ་ཡོན་ཤི་ཙུ་ (Yuan Shizu) ལ་ཁྲི་འདོན་གྱི་ཆེད་དུ་ཡིན་པ་རེད། མཚན་གནས་དེ་བོད་ཀྱི་བླ་མ་ཞིག་ལ་གནང་བའི་སྐབས། ཀུབ་ལས་སྤྱི་ལོ་ ༡༢༥༡ ནས་དབང་འཛིན་བྱས་པའི་ས་ཁུལ་དེ་གའི་མི་ཉག་ཚོས་བསྟན་པའི་དཔེའི་རྗེས་སུ་འབྲང་བཞིན་ཡོད། འབའ་རོམ་བཀའ་བརྒྱུད་ཀྱི་བླ་མ་ཏི་ཤྲཱི་རས་པ་སངས་རྒྱས་རས་ཆེན་ (འཁྲུངས་ལོ། ༡༡༦༤) གྱིས་སྤྱི་ལོ་ ༡༡༩༦ ནས་ ༡༢༢༦ བར་དུ་མི་ཉག་རྒྱལ་པོ་གསུམ་མམ་བཞིའི་དབང་སྒྱུར་འོག་ལ་མི་ཉག་ཕོ་བྲང་དུ་མཚན་གནས་འདི་བཟུང་ཡོད། ནམ་རྒྱུན་ཏི་ཤྲཱི་ཞེས་པའི་མཚན་གནས་དེ་ནི་རྒྱུད་འཛིན་པ་དེས་རྒྱལ་པོར་གསང་སྔགས་ཀྱི་དབང་གནང་བར་ཤུགས་ཀྱིས་བསྟན་ཡོད། 

འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པ་སྤྱི་ལོ་ ༡༢༧༦ ལོར་ས་སྐྱར་ལོག་ཕེབས། མཁས་དབང་ཝཡེ་ལིས་ལྟར་ན། དེ་ནི་ས་སྐྱ་བཟང་པོ་ལོ་དེའི་སྔོན་ལ་སྐུ་གཤེགས་པ་སོང་ཙང་། ཁོང་གི་ངོ་ཚབ་ཅིག་འཚོལ་བའི་ཆེད་དུ་ཡིན་ཞེས་ཟེར། འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པས་ས་སྐྱ་བཟང་པོ་དཔོན་ཆེན་རྗེས་མར་བསྐོ་བཞག་གནང་། 

ཀུབ་ལའི་ཁཱང་གིས་བོད་དང་ནང་པའི་གནད་དོན་ཆེད་དུ་དབང་འཛིན་དོན་གཅོད་གཙོ་བོ་དེའི་ཁྲིམས་ལུགས་ཀྱི་དབང་ཚད་རྒྱ་ནག་ཁྱོན་ཡོངས་སུ་རྒྱ་སྐྱེད་བཏང་། སྤྱི་ལོ་ ༡༢༧༧ ལོར་བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་ཁག་ཙམ་མིན་པར། རྒྱ་ནག་ནང་དུ་ཡོད་པའི་ནང་པའི་དགོན་པ་ཡོད་དོ་ཅོག་ལ་དབང་འཛིན་བྱས། ལོ་གཉིས་ཀྱི་ནང་སྟེ། སྤྱི་ལོ་ ༡༢༧༩ ལོར་ཀུབ་ལའི་ཁཱང་གིས་ལྷོ་སུང་རྒྱ་ནག་དབང་སྒྱུར་བྱ་རྒྱུ་དེ་མཇུག་རྫོགས་པར་བྱས། ཁོས་སུང་གི་རྒྱལ་པོ་མཐའ་མ་དེ་ཕམ་པར་བྱས་ནས་ནང་པའི་དགེ་འདུན་པ་ཞིག་ཆགས་པའི་ཆེད་བོད་ལ་སྐྱབས་བཅོལ་ཏུ་བཏང་། 

དེ་དང་ཆབས་ཅིག་སྤྱི་ལོ་ ༡༢༨༠ ལོར་བོད་དུ་འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པ་གསང་བའི་སྒོ་ནས་སྐུ་གཤེགས། ཀུན་དགའ་བཟང་པོས་ཁོང་ལ་དུག་སྤྲད་ཅེས་ནག་ཉེས་འཛུགས་པ་དང་སྤྱི་ལོ་ ༡༢༨༡ ལོར་ཀུབ་ལས་ཁོང་མི་གསོད་ཀྱི་ནག་ཉེས་སུ་སྲོག་ཐོག་བཏང་། དེའི་རྗེས་སུ་ལྷིང་འཇགས་མེད་པའི་དུས་ཟིང་བྱུང་། སྤྱི་ལོ་ ༡༢༨༥ ལོར་འབྲི་གུང་བཀའ་བརྒྱུད་ཀྱིས་ས་སྐྱའི་དབང་སྒྱུར་གྱི་ཁ་གཏད་དུ་བཙན་གྱིས་གྱེན་ལོག་བྱས་ཏེ། ས་སྐྱའི་དགོན་པ་མང་དག་ཅིག་མེར་སྲེག་བཏང་། གྱེན་ལོག་དེ་ཀུབ་ལའི་ཚ་བོ་ཐེ་མུར་ཁཱང་ (༡༢༦༥-༡༣༠༧) གྱི་བཀའ་ཁྱབ་འོག་ཏུ་བོད་དང་ནང་པའི་གནད་དོན་གྱི་ཆེད་དུ་དབང་འཛིན་དོན་གཅོད་ཁང་གཙོ་བོའི་འགོ་དཔོན་སེང་གེས་གོ་སྒྲིག་བྱས་ནས་སོག་པོའི་དམག་གིས་དྲག་གནོན་བྱས། ས་སྐྱར་ལར་ཞེན་ཡོད་མཁན་དེ་དག་གི་རོགས་ལ་བརྟེན་ནས་སོག་པོའི་དམག་མིས་འབྲི་གུང་གི་དགོན་པའི་སྤྱི་ཁྱབ་ལས་ཁུངས་མེར་སྲེག་བཏང་། 

མཁས་དབང་ཝཡེ་ལིས་ལྟར་བྱས་ན། བྱུང་རྐྱེན་དེ་དག་ནི་ཕལ་ཆེར་ཀུབ་ལའི་ཁཱང་གིས་རང་གི་དོ་ཟླ་ཨུ་གེ་ཏའི་ཚ་བོ་ཀ་ཡེ་དུ་ (Kaidu) ཁཱན་ (༡༢༣༠-༡༣༠༡) གྱི་ཁ་གཏད་དུ་དམག་གི་ལས་འགུལ་རྒྱ་ཆེ་བ་དེའི་ཆ་ཤས་རེད་ཅེས་བརྗོད། སྤྱི་ལོ་ ༡༢༦༨ ལོར་ཀ་ཡེ་དུས་ཤར་ཏུར་ཀི་དང་ནུབ་ཏུར་ཀིའི་ཆ་ཤས་རྣམས་སོ་སོ་རང་ཉིད་ཀྱི་ཁ་ན་ཏེ་ (Khanate) བཙུགས་པ་དང་། ཀུབ་ལའི་ནམ་ཡང་ཁཱང་ཆེན་མོར་ངོས་ལེན་བྱས་མེད། ཁ་ཆེའི་ཆོས་ཀྱི་ཕྱོགས་སུ་བསྟོད་བསྔགས་དང་བཅས་ཏེ་བློ་ཁ་སྒྱུར་བའི་ཀ་ཡེ་དུ་ཡིས་འབྲི་གུང་བཀའ་བརྒྱུད་པ་རྣམས་ལ་སྦྱིན་བདག་བྱས། འདི་མཁས་དབང་ཝཡེ་ལིས་བོད་དུ་འབྲི་གུང་གྱེན་ལོག་གི་རྒྱབ་ཏུ་ཀ་ཡེ་དུ་ཡོད་ཤག་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། སྤྱི་ལོ་ ༡༢༨༨ ལོར་ཀུབ་ལའི་དམང་དཔུང་གིས་ཀ་ཡེ་དུ་ཕམ་པར་བྱས། 

ལོ་དེ་གའི་ནང་ཀུབ་ལས་བོད་དང་ནང་པའི་གནད་དོན་གྱི་ཆེད་དུ་དབང་འཛིན་གྱི་དོན་གཅོད་ཁང་གཙོ་བོ་དེ་སྭོན་ཆིང་དབེན་ནམ་སྤྱིར་བཏང་སྒྲིག་ཁྲིམས་ཀྱི་དོན་གཅོད་ཁང་ (Chin. Xuanzheng yuan) ལ་བརྗེས་པ་རེད། དེ་ལ་སྔོན་གྱི་དོན་གཅོད་ལ་ཡོད་པའི་བྱེད་ལས་གཅིག་མཚུངས་ཡོད་པ་དང་སེང་གེས་འགོ་ཁྲིད་བྱས། སྤྱིར་བཏང་དེ་ནི་རྒྱལ་པོའི་དབུ་བླའི་ལས་ཁུངས་ཀྱི་འོག་ཏུ་ཡོད། དེ་ལ་བསྐྱར་དུ་འཛུགས་བསྐྲུན་དེ་སྤྱི་ལོ་ ༡༢༨༧ ལོར་སོག་པོས་བོད་ཀྱི་མི་འབོར་གྲངས་བཤེར་ཐེངས་གཉིས་པ་གོ་སྒྲིག་བྱས་རྗེས་སུ་བྱུང་། 

ཐེ་མུར་ཁཱང་གིས་ཀུབ་ལའི་རྗེས་སུ་ཡོན་གོང་མ་ཡོན་ཆེང་ཙུང་ (༡༢༩༤-༡༣༠༧) ནང་བཞིན་རྒྱུད་འཛིན་བྱས། ཁོང་གི་སྲིད་དབང་དུས་སྐབས་སུ་སྤྱི་ལོ་ ༡༣༠༥ ལོར་ཁོང་གིས་མི་ཉག་གི་ནང་པའི་སྡེ་སྣོད་གསུམ་པར་དུ་བསྐྲུན་པར་སྦྱིན་བདག་བྱས། འདིས་ཆིང་གེ་སེ་ཁཱང་གི་མི་འབོར་སྡེབ་གསོད་དེ་ལ་མ་ལྟོས་པར། མི་ཉག་ལ་མུ་མཐུད་དེ་གུས་ཞབས་བསྟན་ཡོད་པ་དེ་གསལ་པོར་སྟོན་གྱི་ཡོད། སོག་པོའི་རྒྱལ་པོ་རྗེས་མ་ཁ་ཡེ་ཤན་ཁཱང་ཡོན་ཝུ་ཙུང་ (༡༣༠༨-༡༣༡༢) གི་སྲིད་དབང་གི་མངའ་འོག་ཏུ་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་བའི་སངས་རྒྱས་ཀྱི་གསུང་བཀའ་འགྱུར་གྱི་ཁོངས་སུ་སོག་པོའི་སྐད་དུ་བསྒྱུར་བའི་གཞུང་ལུགས་དེ་དག་འཇུག་འགོ་ཚུགས། བོད་ཀྱི་བཀའ་འགྱུར་དང་པོ་ནི་དེའི་སྐབས་སུ་སྣང་ཐང་དགོན་དུ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་མཛད། དེ་ཡང་སྤྱི་ལོ་ ༡༣༥༡ ལོར་ས་སྐྱའི་བླ་མ་བུ་སྟོན་རིན་ཆེན་གྲུབ་ (༡༢༩༠-༡༣༦༤) ཀྱིས་ཞ་ལུ་དགོན་པར་བསྐྱར་ཞིབ་མཛད།

འོན་ཀྱང་སྤྱི་ལོ་ ༡༢༩༤ ལོར་ཀུབ་ལའི་ཁཱང་འདས་པའི་རྗེས་ལྐོག་ཟ་རུལ་སུངས་དང་། དཔལ་འབྱོར་འཛིན་སྐྱོང་ཞན་པ། དེ་བཞིན་མུ་གེའི་རྐྱེན་པས་རྒྱ་ནག་ཏུ་སོག་པོའི་དབང་ཤུགས་དེ་ག་ལེར་ག་ལེར་ཉམས། དེ་དང་ཆབས་ཅིག་གདུང་རྒྱུད་ཀྱི་སྲས་མང་པོ་བྱུང་བའི་འབྲས་བུར་ཆོས་ལུགས་ཟུར་གྱེས་ཀྱི་རྐྱེན་པས་བོད་ནང་གི་ས་སྐྱའི་གདུང་རྒྱུད་ཀྱི་དབང་ཤུགས་དེའང་ཉམས། སྤྱི་ལོ་ ༡༣༡༩ ལོར་ས་སྐྱའི་སྲིད་དབང་གི་རྒྱུད་པ་དེ་ཕོ་བྲང་བཞིར་ཁ་གྱེས། གནས་སྟངས་ལ་ཡིད་མ་ཆེས་པ་དང་རང་ཉིད་ཞན་དུ་གཏོང་བའི་སྒོ་ནས་སོག་པོས་རིམ་བཞིན་ས་སྐྱར་དམག་གི་རྒྱབ་སྐྱོར་ཕྱིར་འཐེན་བྱས། 

གང་ལྟར་ཡང་། དེའི་སྐབས་སུ་ཀརྨ་པའི་དབང་ཤུགས་དེ་ཆེ་རུ་ཕྱིན། ཆང་ཇུན་ཡིས་ (Chang Jiunn Yih) (The Relationship between the Yuan and the Sakya Sect After Khubilai Khan, Bulletin of the Institute of China Border Area Studies, vol. 16) (རྒྱ་ནག་ས་མཚམས་ས་ཁུལ་གྱི་སློབ་སྦྱོང་དང་འབྲེལ་བའི་བསྟི་གནས་ཁང་གི་གསར་འཕྲིན། པོད། ༡༦ ནང་འཁོད་པའི་ཀུབ་ལའི་ཁཱང་གི་རྗེས་སུ་ཡོན་དང་ས་སྐྱ་ཆོས་བརྒྱུད་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་) ཞེས་པའི་ནང་བཤད་པ་ལྟར་ན། སོག་པོ་ཚོས་རྒྱུད་འཛིན་གྱི་རིམ་པ་བརྟན་པའི་བོད་ཀྱི་ཆོས་བརྒྱུད་ཅིག་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱ་འདོད་ཡོད། ཀརྨ་པ་སྐུ་ཕྲེང་རིམ་བྱོན་ནི་བོད་ཀྱི་སྤྲུལ་སྐུ་ཐོག་མ་དེ་ཡིན་པས། ས་སྐྱ་ལ་ཕུགས་རེ་ཆེ་བའི་གདམ་ཀ་ཞིག་སྤྲད་ཅེས་གསལ། 

ཀརྨ་པ་སྐུ་ཕྲེང་གསུམ་པ་རང་བྱུང་རྡོ་རྗེ་ (༡༢༨༤-༡༣༣༩) ཐོ་གོན་ཐེ་མུར་གོང་མ་ཡོན་ཝེན་ཙུང་ (Togh Temur, Emperor Yuan Wengzong) (༡༣༢༩-༡༣༣༢) གིས་སྤྱི་ལོ་ ༡༣༣༡ ལོར་རྒྱ་ནག་ཡོན་སོག་པོའི་ཕོ་བྲང་དུ་གདན་ཞུའི་བཀའ་བཏང་། ཀརྨ་པ་སྐུ་ཕྲེང་གསུམ་པ་དེའི་སྐབས་སུ་མཁས་གྲུབ་གཉིས་ལྡན་གྱི་བླ་མ་ཧ་ཅང་མཚན་སྙན་གྲགས་ཆེན་པོར་གྱུར་བ་དང་ཡུ་གུར་དང་སོག་པོའི་ས་ཁུལ་ཁག་ཏུ་ཆོས་རྒྱ་ཆེར་གསུང་མུས་རེད། ཀརྨ་པ་ལམ་བར་དུ་ཕེབས་བཞིན་པའི་སྐབས། ཐོ་གོན་ཐེ་མུར་ (Togh Temur) དང་ཁོང་གི་རྗེས་འཛིན་པ་ཨི་རིན་ཆི་བལ་ཡོན་ནིང་ཙུང་ (Irinchibal, Yuan Ningzong) (སྲིད་བསྐྱངས་ལོ། ༡༣༣༢) འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར། མཐར་སྤྱི་ལོ་ ༡༣༣༣ ལོར་ཀརྨ་པ་ཏ་ཡེ་དུ་ (Daidu) ལ་འབྱོར་བའི་སྐབས། ཁོང་གིས་ཐོ་གན་ཐེ་མུར་ཡོན་གྱི་རྒྱལ་པོ་མཐའ་མ་ཡོན་ཤུན་དི་ (Yuan Shundi) (༡༣༣༣-༡༣༧༠) གོང་མའི་ཁྲི་འདོན་ལ་ལས་ཚབ་གནང་། 

ཀརྨ་པ་སྐུ་ཕྲེང་གསུམ་པ་སྤྱི་ལོ་ ༡༣༣༤ ལོར་བོད་དུ་ཕྱིར་ལོག་ཕེབས་པ་དང་། ལོ་གཉིས་ཀྱི་རྗེས་སླར་ཡང་རྒྱ་ནག་ཏུ་སོག་པོ་རྒྱལ་པོས་གདན་འདྲེན་ཞུས་ཤིང་། སྐབས་དེ་དུས་སྔར་ལས་གུས་ཞབས་ཆེ་བའི་འགྲོ་སྟངས་ཐོག་ནས་གདན་ཞུ་བྱས། སྤྱི་ལོ་ ༡༣༣༨ ལོར་དེར་ཆིབས་སྒྱུར་བཅངས་ནས་རྒྱལ་པོར་དུས་འཁོར་གྱི་དབང་གནང་ཞིང་། གུ་ཤྲི་མཚན་གནས་ཐོབ། དེའི་བར་དུ་གོ་གནས་སམ་མཚན་གནས་དེ་ས་སྐྱའི་བླ་མ་ཁོ་ནས་བཟུང་ཡོད། འོན་ཀྱང་དེ་ལ་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་དབང་ཚད་གང་ཡང་མེད། ཀརྨ་པ་སྐུ་ཕྲེང་གསུམ་པས་ཏ་ཡེ་དུ་ལ་ཀརྨ་བཀའ་བརྒྱུད་ཀྱི་ལྷ་ཁང་ཞིག་ཀྱང་བཞེངས་པ་དང་མི་རིང་བར་དེར་སྐུ་མྱ་ངན་ལས་འདས། 

སྤྱི་ལོ་ ༡༣༥༢ ལོར་བོད་དེ་ས་སྐྱ་པའི་དབང་སྒྱུར་ལས་བདག་བཟུང་ཆེད་ཕག་གྲུ་ཁྲི་དཔོན་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་ (༡༣༠༢-༡༣༦༤) གྱིས་བོད་དབུས་སུ་དམག་གི་བཙན་ཤེད་འགོ་འཛུགས་བྱས། ས་སྐྱ་པ་ནང་བཞིན་ཕག་མོ་གྲུ་པ་ལའང་གདུང་བརྒྱུད་གཅིག་ནས་རྒྱུད་པའི་བརྒྱུད་པ་ཞིག་ཡོད། སོག་པོ་རྒྱལ་པོ་ཐོ་གན་ཐེ་མུར་གྱིས་ས་སྐྱ་པར་དམག་རོགས་གང་ཡང་བཏང་མེད། རྩོད་རྙོག་ནང་འཇུག་རྒྱུའི་ཚབ་ལ་ཁོང་གིས་སྤྱི་ལོ་ ༡༣༥༦ ལོར་ཏ་ཡེ་དུ་ལ་ཀརྨ་པ་སྐུ་ཕྲེང་བཞི་པ་རོལ་པའི་རྡོ་རྗེ་ (༡༣༤༠-༡༣༨༣) གཞོན་ནུའི་སྐབས་སུ་གདན་དྲངས། ཀརྨ་པ་ལམ་དུ་ཕེབས་བཞིན་པའི་སྐབས། བོད་ཀྱི་ས་སྐྱ་བའི་དཔོན་ཆེན་མཐའ་མ་དེ་གནས་དབྱུང་བཏང་ནས་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་སྤྱི་ལོ་ ༡༣༥༨ ལོར་བོད་སྤྱི་ལ་ཆོས་ཕྱོགས་ཀྱི་སྲིད་དབང་གཉིས་པ་འགོ་ཚུགས། དེ་ནི་ཕག་གྲུའི་མངའ་དབང་བསྐྱངས་པའི་དུས་སྐབས་ཏེ། སྤྱི་ལོ་ ༡༤༣༤ བར་དུ་ཡུན་གནས་བྱུང་། 

ཐོ་གན་ཐེ་མུར་གྱིས་ཕག་གྲུ་སྲིད་དབང་འགོ་ཚུགས་ཟིན་པ་དང་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་གྱི་ཏའི་སི་ཏུ་ཞེས་པའི་གོ་གནས་ལ་ངོས་ལེན་གནང་ནའང་། བོད་ནང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ལས་དོན་ཐོག་ཁོང་ནས་མཉམ་ཞུགས་གནང་མེད། ཀརྨ་པ་སྐུ་ཕྲེང་བཞི་པ་གདན་ཞུ་བྱས་ཀྱང་། ཁོང་ནས་རིགས་རྒྱུད་གཉིས་དབར་གྱི་རྩོད་རྙོག་ལ་ཕྱོགས་འཛིན་བྱ་རྒྱུ་སྤོང་འདོད་ཡོད་པ་ལྟ་བུར་སྣང་། 

ཏ་སི་ཏུའམ་ཡང་ན་སི་ཏུ་ཞེས་པ་ནི་ལས་དོན་དང་ཁྲལ་འབབ་གྱི་བློན་ཆེན་ཡང་ན་ཤེས་ཡོན་གྱི་བློན་ཆེན་གང་རུང་ལ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པའི་སྲོལ་རྒྱུན་རྒྱ་ནག་འཛིན་སྐྱོང་གི་གོ་གནས་སམ་མཚན་གནས་ཤིག་ཡིན་པ་རེད། བོད་ནང་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་བའི་མཚན་གནས་སུ་ཏའི་སི་ཏུ་ཞེས་ཁྲི་དཔོན་ལ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དུས་ཕྱིས་སུ་མཚན་གནས་དེ་རྒྱ་ནག་གོང་མ་ཚོས་གོང་མའི་ཕོ་བྲང་དུ་འགྲུལ་བཞུད་གནང་མཁན་གྱི་གྲགས་ཅན་བླ་མ་རྣམས་ལ་གནང་ཡོད། 

ཐོ་གན་ཐེ་མུར་ནི་བུད་མེད་ལ་དངོས་དོན་གྱི་སྤྱོད་ཚུལ་ཉམས་པའི་སྒོ་ནས་ཁོང་གི་ཕོ་བྲང་དུ་གསང་སྔགས་ཀྱི་ཆོ་ག་གོ་སྒྲིག་བྱེད་པའི་ཐད་གྲགས་པ་ངན་པ་ཡོད་པ་ཡིན་ནའང་། ཀརྨ་པ་སྐུ་ཕྲེང་བཞི་པ་ཡོན་ཕོ་བྲང་དུ་སྤྱི་ལོ་ ༡༣༥༩ ནས་ ༡༣༦༣ བར་དུ་བཞུགས། ཁོང་གི་སྐུ་ཐོག་གོང་ཀརྨ་པ་སྐུ་ཕྲེང་གསུམ་པ་ནང་བཞིན་ཁོང་གིས་གོང་མ་དང་གོང་མའི་བཙུན་མོ་གཉིས་ཀར་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་དབང་བསྩལ་གནང་ཡོད། 

ཐོ་གན་ཐེ་མུར་སྤྱི་ལོ་ ༡༣༦༨ ལོར་ཞུ་ཡོན་ཞང་ (Zhu Yuanzhang) གིས་ཏ་ཡེ་དུ་ནས་ཕྱིར་འབུད་བཏང་བ་དང་ཁོང་གིས་བྱང་ཡོན་རྒྱལ་རྒྱུད་ (༡༣༦༨-༡༤༡༢) མུ་མཐུད་པའི་སོག་ཡུལ་དུ་ཕྱིར་འཐེན་བྱས། ཞུ་ཡོན་ཞང་གིས་རྒྱ་ནག་དབང་སྒྱུར་བྱས་ཏེ། ནན་ཅིང་ (Nanjing) དུ་རྒྱལ་སར་ཆགས་པའི་མིང་རྒྱལ་རྒྱུད་ (༡༣༦༨-༡༦༤༤) སྲོལ་གཏོད། ཁོང་ནི་ཧུང་ཝུ་མིང་ཏའི་ཙུ་ (Hungwu Emperor, Ming Taizu) (སྲིད་བསྐྱངས་ལོ། ༡༣༦༨-༡༣༩༩) ཞེས་སུ་གྲགས་སོ།།