ઘણા લોકો અને પ્રાણીઓ દરરોજ પીડાય છે. તેમને મદદ કરવાની ઘણી રીતો છે, પરંતુ તે તેમની પરિસ્થિતિને ઓળખવા અને મદદ કરવાની શ્રેષ્ઠ રીતને સમજવા પર આધાર રાખે છે. કરુણામય અને કુશળ બનવું પૂરતું નથી - આપણે આપણા સમય સાથે ઉદાર બનવાની પણ જરૂર છે, અને સ્વ-શિસ્ત, ધીરજ, દ્રઢતા, એકાગ્રતા અને વિદ્વતાની જરૂર છે. બીજાઓને મદદ કરવાની અહીં અગિયાર રીતો છે. તેઓ માત્ર જરૂરિયાતમંદોને જ લાભ લાવતા નથી, પરંતુ તેઓ આપણી એકલતાના કવચથી બહાર નીકળવામાં અને આપણા જીવનને અર્થપૂર્ણ બનાવવામાં પણ મદદ કરે છે:
૧. જેઓ પીડાઈ રહ્યા છે તેમની કાળજી કરવી
જેઓ બીમાર છે, અપંગ છે અથવા પીડામાં છે તેમની આપણે કાળજી કરવાની જરૂર છે. જો આપણે કોઈને ભારે ભાર અથવા મુશ્કેલ કાર્ય સાથે સંઘર્ષ કરતા જોઈએ, તો આપણે પગલું લઈને તેમના બોજ નો સહભાગ લેવો જોઈએ.
૨. પોતાને કેવી રીતે મદદ કરવી તે વિશે ગૂંચવાયેલા લોકોને માર્ગદર્શન આપો
જેઓ મુશ્કેલ પરિસ્થિતિઓમાં શું કરવું તે અંગે મૂંઝવણ અનુભવે છે, જો તેઓ પૂછે તો આપણે સલાહ આપવી જોઈએ, અથવા ઓછામાં ઓછું એમની વાત સાંભળવી જોઈએ. જો આપણો કૂતરો અથવા બિલાડી ઓરડામાં અટવાઈ જાય, તો આપણે તેને બહાર કાઢવા માટે દરવાજો ખોલીએ છીએ. જ્યારે માખી બારી પર ફરતી હોય ત્યારે પણ આપણે આ માર્ગદર્શિકા લાગુ કરીએ છીએ. તે માખી આપણા ઓરડામાં રહેવા માંગતી નથી; તે બહાર નીકળવા માંગે છે અને તેથી તેને બહાર જવા માટે આપણે બારી ખોલીએ છીએ.
૩. જેમણે આપણને મદદ કરી છે તેમની દયાનું વળતર આપો
અન્ય લોકોના કાર્યની પ્રશંસા કરવી મહત્વપૂર્ણ છે જે વિશ્વને ચલાવે છે, તેમની મદદ કરવાનો પ્રયાસ કરો - જેમ કે આપણા માતાપિતા - અને જેમણે અમારા માટે ઘણું કર્યું છે. આ નિષ્ઠાપૂર્વક કૃતજ્ઞતા સાથે કરવું જોઈએ, માત્ર દોષી અથવા જવાબદારીની ભાવનાથી નહીં.
૪. ડરથી ભરેલા લોકોને દિલાસો આપો અને રક્ષણ આપો
આપણે ભયભીત લોકો અને પ્રાણીઓને દિલાસો આપવા માટે શ્રેષ્ઠ પ્રયાસ કરવો જોઈએ. જો કોઈને કોઈ ખતરનાક જગ્યાએ જવાની જરૂર પડે જ્યાં તેને ઈજા થઈ શકે, તો આપણે તેમને સાથ આપવા અને રક્ષણ આપવા કેહવું જોઈએ. હિંસક ભૂતકાળમાંથી છટકી ગયેલા શરણાર્થીઓ માટે, આપણે તેમને સુરક્ષા આપીએ છીએ અને સ્થાયી થવામાં મદદ કરીએ છીએ. જેઓ યુદ્ધ અથવા અમુક પ્રકારના દુરુપયોગ દ્વારા આઘાત પામ્યા છે તેઓને ખાસ કરીને તેમના ભાવનાત્મક ઘાને સાજા કરવા માટે આપણી સમજ અને મદદની જરૂર છે.
૫. જે દુઃખી છે તેમને સાંત્વના આપો
જ્યારે લોકો છૂટાછેડા અથવા કોઈ પ્રિય વ્યક્તિના મૃત્યુથી શોક અનુભવે છે, ત્યારે આપણે તેમને દયાળુ રીતે દિલાસો આપવાનો પ્રયાસ કરવો જોઈએ. "ઓહ બિચારી" એમ વિચારીને આપણે ક્યારેય તેમને આશ્રય આપવો જોઈએ નહીં, પરંતુ પોતાને તેમના પગરખાંમાં મૂકીને તેમની પીડા ને સહભાગ કરવો જોઈએ.
૬. જેઓ ગરીબ છે તેમને સામગ્રી સહાય આપો
ધર્માદાને દાન આપવું સારું છે, પણ આપણે શેરીઓમાં જોતા ભિખારીઓને આપવાનું પણ મહત્વનું છે. આપણે આપણી પાસે હોય તેવી કોઈપણ સંયમતાને દૂર કરવાની જરૂર છે, ખાસ કરીને જો બેઘર ભિખારીઓ ગંદા અને બિનઆકર્ષક દેખાય, અને તેમની તરફ સ્મિત અને આદરપૂર્વક વર્તવાનું તો દૂર રહ્યું, આપણે તેમની તરફ જોવા પણ માંગતા નથી. કલ્પના કરો કે જો તે શેરીમાં રહેતી વ્યક્તિ આપણી માતા હોય કે આપણો પુત્ર: આપણે કેવી રીતે ઠંડા દિલથી તેમને જોઈને ત્યાંથી પસાર કરી શકીએ જાણે કે તેઓ દુર્ગંધયુક્ત કચરાનો ટુકડો હોય?
૭. જેઓ આપણી સાથે જોડાયેલા છે તેમને ધર્મનો પરિચય આપો
જેઓ હંમેશા આપણી આસપાસ રહેવાનું પસંદ કરે છે તેમને મદદ કરવા માટે પણ આપણે કામ કરવાની જરૂર છે. આપણે નથી ઇચ્છતા કે તેઓ આશ્રિત બને, પરંતુ જો તે આપણી સાથે ખૂબ જ મજબૂત જોડાણ ધરાવે છે, તો આપણે તેમની સુખ પ્રાપ્તિ અને અન્યને મદદ કરવા માટેની મૂળભૂત બૌદ્ધ પદ્ધતિઓ શીખવીને મદદ કરવાનો પ્રયાસ કરી શકીએ છીએ, પરંતુ જો તેઓ રસ દાખવે તો જ. તે લોકોનું ધર્મપરિવર્તન કરવા વિશે નથી, પરંતુ સામાન્ય મદદ અને સલાહ આપવા વિશે છે. આ રીતે, આપણે સંબંધને અર્થપૂર્ણ બનાવી શકીએ છીએ.
૮. અન્યોને તેમની ઈચ્છા અનુસાર મદદ કરો
આપણે બીજાઓને અનુકૂળ હોય તે રીતે મદદ કરવાનો પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. જો કોઈ આપણને તેમને કંઈક શીખવવાનું કહે, ભલે તે આપણી મનપસંદ વસ્તુ ન હોય, જો તે તેમના માટે યોગ્ય હોય અને આપણે તેમ કરી શકીએ, તો આપણે આપણા શ્રેષ્ઠ પ્રયાસો કરવા જોઈએ. એના જેવું છે કે જો આપણે મિત્રો સાથે રેસ્ટોરન્ટમાં જઈએ, તો હંમેશા જવાનો અને આપણને ગમે તે પ્રકારનો ખોરાક લેવાનો આગ્રહ રાખવો એ અવિચારી અને સ્વાર્થી છે. આપણે પણ ક્યારેક બીજાને જે ગમે છે તેવું કરી શકીએ. સંબંધની જેમ, આપણે શું જોઈએ છે અને બીજી વ્યક્તિ શું ઈચ્છે છે તે વચ્ચે સમાધાન કરવાની જરૂર છે. તે હંમેશા આપણા વિશે અને આપણને શું ગમે છે તેના બારે માં હોઈ એવું જરૂરી નથી.
૯. જેઓ સાચુ જીવન જીવે છે તેમને પ્રોત્સાહિત કરો
જે લોકો સકારાત્મક માર્ગને અનુસરે છે અને સારું કામ કરે છે - જેઓ સાચુ જીવન જીવે છે તેમની પ્રશંસા કરીને આપણે મદદ કરી શકીએ છીએ - એ જ સમય તેઓ ઘમંડી ન બને તેની કાળજી રાખીને. નીચા આત્મસન્માન ધરાવતા લોકો સાથે વ્યવહાર કરતી વખતે આ ખાસ કરીને ઉપયોગી છે. સારા ગુણો ધરાવતા લોકોના કિસ્સામાં, જેઓ પહેલેથી જ ઘમંડી છે, આપણે બીજાઓ સમક્ષ તેમની પ્રશંસા કરી શકીએ, પણ તેમના સામે નહિ. આપણે હજુ પણ તેમને અન્ય લોકોના લાભ માટે તેમની ક્ષમતાઓનો ઉપયોગ કરવા પ્રોત્સાહિત કરીએ છીએ, પરંતુ તેઓ જે ભૂલો કરે છે તે તેમને દર્શાવીને તેમનું અભિમાન ઘટાડવામાં પણ મદદ કરીએ છીએ.
૧૦. જેઓ વિનાશક જીવન જીવે છે તેમને રચનાત્મક વર્તન શીખવો
જો આપણે એવા લોકોનો સામનો કરીએ કે જેઓ ખૂબ જ વિનાશક, નકારાત્મક જીવન જીવતા હોય, તો આપણે તેમને ક્યારેય બરતરફ, નકારવા અથવા નિંદા ન કરવી જોઈએ. લોકોનો માપ કરવાને બદલે, જો તેઓ બદલવા માટે ખુલ્લા હોય તો આપણે નકારાત્મક વર્તનને દૂર કરવાના માર્ગો બતાવવાનો પ્રયાસ કરવો જોઈએ.
૧૧. કોઈપણ અસાધારણ ક્ષમતાઓનો ઉપયોગ કરો, જ્યારે બાકીનું બધું નિષ્ફળ જાય
આપણામાંના કેટલાકમાં સામાન્ય કરતાં વધુ ક્ષમતાઓ છે. આપણે માર્શલ આર્ટના નિષ્ણાત હોઈ શકીએ છીએ, પરંતુ અન્ય લોકોને બતાવતા નથી. તેમ છતાં, જો આપણે કોઈ પર હુમલો થતો જોઈએ, તો આપણે હુમલાખોરને વશ કરવા માટે આપણી ક્ષમતાઓનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ, જો તેને રોકવાનો બીજો કોઈ રસ્તો ન હોય.
બીજાને ફાયદો પહોંચાડવાની ઘણી બધી રીતો છે. કૌશલ્ય એ છે કે માત્ર કેવી રીતે મદદ કરવી અને કોને શું મદદ કરવી તે જાણવું, પણ આવી મદદ ક્યારે આપવી અને ક્યારે પીછેહઠ કરવી જેથી અન્ય લોકો પોતાને મદદ કરવાનું શીખી શકે. જેઓ સ્પષ્ટ રીતે પીડાઈ રહ્યા છે, પછી ભલે તે શારીરિક કે માનસિક રીતે, અમારી તાત્કાલિક સંભાળની જરૂર છે. પરંતુ મદદ માત્ર યોગ્ય માપદંડમાં જ લાગુ થવી જોઈએ - વધારે નહીં અને બહુ ઓછી નહીં. આપણે કમનસીબને તેમના પગ પર પાછા લાવામાં મદદ કરવાની જરૂર છે, પરંતુ કદાચ શ્રેષ્ઠ લાંબા ગાળાની મદદ એ છે કે અન્ય લોકો ચાલવા અને પોતાની સંભાળ લઈ શકે તે માટે પરિસ્થિતિઓ અને સાધનો પ્રદાન કરવા.