Świat, w którym żyjemy, staje się coraz bardziej złożony, globalny i współzależny. Wyzwania stojące przed obecnymi i przyszłymi pokoleniami mają charakter ekspansywny i dalekosiężny. Radzenie sobie z tymi wyzwaniami z pewnością wymaga nowego sposobu myślenia i rozwiązywania problemów, opartego na współpracy, interdyscyplinarnego i globalnie zorientowanego. Samo współczucie nie wystarczy do zaangażowania się w świat. Współczucie musimy uzupełnić odpowiedzialnym podejmowaniem decyzji w oparciu o zrozumienie szerszych systemów, w których żyjemy.
Domena Globalna może początkowo wydawać się onieśmielająca ale jest zbudowana na tej samej wiedzy i umiejętnościach, które były przedstawione w Domenach Osobistej i Społecznej, zostały one po prostu rozszerzone na nasze społeczności, społeczeństwa i społeczność globalną. Wydaje się, że podobnie jak rozumiemy nasze własne zachowanie i zachowanie innych, nieodłączna jest nam również zdolność rozumienia, jak działają systemy. Dzięki pogłębianiu tej świadomości i używaniu krytycznego myślenia w złożonych sytuacjach, może pojawić się w nas etyczne zaangażowanie. Rozwiązywanie problemów staje się bardziej holistycznym procesem, dzięki czemu unikamy tendencji do dzielenia problemów na małe, niepowiązane ze sobą części.
Domenę Globalną zgłębiamy poprzez następujące tematy
- Rozumienie współzależności
- Rozpoznawanie wspólnego człowieczeństwa
- Angażowanie się w społeczności oraz zaangażowanie globalne
Rozumienie i docenianie ważności współzależności
Współzależność to koncepcja, zgodnie z którą rzeczy i zdarzenia nie powstają bez kontekstu, lecz zamiast tego ich istnienie zależy od szeregu innych rzeczy i zdarzeń. Na przykład, jeśli prześledzimy w czasie i przestrzeni skąd biorą się składniki naszego zwykłego posiłku, okazuje się, że pochodzą one z wielu różnych źródeł i od wielu rozmaitych ludzi. Współzależność oznacza również, że zmiany w jednym obszarze prowadzą do zmian w innych obszarach. Skutki mają przyczyny i mogą, w rzeczy samej, wynikać z wielu różnorodnych przyczyn i warunków.
Celem refleksji nad współzależnością nie jest wypracowanie suchego zrozumienia tego, jak działają nasze globalne systemy, ale odniesienie tej wiedzy do naszej troski o nas samych, innych i planetę. Możemy zbadać współzależność z dwóch perspektyw:
- Rozumienie współzależnych systemów
- Jednostki w kontekście systemów
Zrozumienie współzależnych systemów wiąże się z przejściem od skupianie się na „wewnętrznym” i „innym” do skupienia się „zewnętrznie” na szerszych systemach. Kierujemy naszą świadomość na zrozumienie zasad współzależności i systemów globalnych, takich jak przyczyna i skutek. Jeśli chodzi o jednostki w kontekście systemów to rozpoznajemy, jak nasza egzystencja, podobnie jak egzystencja innych wokół nas, jest misternie związana z szerokim wachlarzem wydarzeń, przyczyn i ludzi na całym świecie.
Zrozumienie współzależnych systemów
Współzależność jest zarówno prawem natury, jak i podstawową rzeczywistością ludzkiego życia. Nikt nie jest w stanie utrzymać się przy życiu, a tym bardziej rozkwitać, bez wsparcia niezliczonych innych ludzi, których praca zapewnia nam podstawowe artykuły spożywcze, wodę i schronienie, a także infrastrukturę pomocniczą niezliczonych instytucji odpowiedzialnych za edukację, egzekwowanie prawa, rząd, rolnictwo, transport, opiekę zdrowotną itd. Poważne i dobrze nagłośnione kryzysy, takie jak międzynarodowa recesja w latach 2007–2009 oraz rosnące obawy związane ze zmianami klimatycznymi i gwałtownymi konfliktami na świecie ukazują tego rodzaju współzależność gospodarczą i ekologiczną na poziomie globalnym.
W tradycyjnych społeczeństwach poczucie więzi i troski o innych było znacznie głębiej zakorzenione w życiu codziennym. Przetrwanie często zależało od dzielenia się i wymiany zasobów oraz od innych rodzajów współpracy społecznej, takiej jak zbiór plonów, budowanie struktur, zwalczanie drapieżników itp. Od czasu rewolucji przemysłowej, pragnąc poprawić status ekonomiczny, staliśmy się bardziej mobilni i oddzieleni od społeczności. Doprowadziło to do powstania iluzji niezależności, dzięki czemu łatwo jest uwierzyć, że po osiągnięciu dorosłości nie potrzebujemy już innych ludzi. To fałszywe poczucie samowystarczalności przyczynia się do wzrostu poczucia izolacji psychicznej i społecznej. Jesteśmy istotami silnie społecznymi, których przetrwanie, a także dobrostan psychiczny, zależy od związków z innymi.
Jednostki w kontekście systemów
Aby nasze rozumienie współzależnych systemów miało sens, musimy je uzupełnić, przyglądając się temu, jak wszyscy wpasowujemy w szerszy obraz. Pomaga to przeciwdziałać tendencji do błędnego postrzegania siebie jako niezwiązanych z innymi lub w jakiś sposób niezależnych od większego systemu. Tutaj badamy nasze relacje z innymi ludźmi i ich złożoność. Wyniki tego są trojakie:
- Prawdziwe poczucie wdzięczności dla innych na poziomie systemowym
- Głębsza świadomość potencjału, jaki posiadamy, by móc kształtować życie innych
- Rosnąca aspiracja do podejmowania działań zapewniających szerszy, powszechny dobrobyt
Zaczynamy od sprawdzenia, jak nasze zachowanie wpływa na innych i odwrotnie. Następnie badamy różne sposoby, na jakie inni przyczyniają się do naszego dobrego samopoczucia i dobrostanu. Możemy to zrobić, tworząc listę i przeglądając ją raz po raz. Zamiast skupiać się tylko na ludziach, których znamy, tak jak w Domenie Społecznej, tutaj uwzględniamy znacznie szersze spektrum: jednostki, społeczności i systemy, których możemy nie znać osobiście. Zrozumienie, że nie możemy się rozwijać – nie mówiąc już o przetrwaniu – bez wsparcia niezliczonych osób jest zatem niezbędne do rozwinięcia w sobie autentycznego rozumienie i doceniania innych.
Każdy odgrywa rolę w rozległej sieci ludzi, którzy wspierają nasze życie. Kiedy zdamy sobie z tego sprawę, rozwijamy w sobie poczucie wzajemności. Nie musimy już dokładnie widzieć, jakie korzyści zapewniają nam inni ludzie, zanim zaakceptujemy, że najprawdopodobniej w jakiś sposób robią dla nas coś korzystnego. Wraz ze wzrostem tej świadomości, wzajemny, obopólny korzystny charakter tych związków staje się powoli priorytetem przed wąsko skupionym na samym sobie lub opartym na rywalizacji spojrzeniu. To wzmocnione poczucie więzi z innymi przeciwdziała bezpośrednio samotności, zwiększając naszą zdolność do współczującej radości. Pozwala nam na radowanie się osiągnięciami innych i stanowi antidotum na zazdrość i zawiść, a także na ostrą samokrytykę lub nierealistyczne porównanie siebie z innymi.
Rozpoznawanie wspólnego człowieczeństwa
Głębsze zrozumienie współzależności, zwłaszcza w połączeniu z umiejętnościami kultywowanymi w Domenie Społecznej empatycznej troski, powinno prowadzić do większego poczucia troski o innych i rozpoznania sytuacji w jakich wszyscy jesteśmy ze sobą współ-powiązani. Można to następnie wzmacniać, rozszerzać i wspierać poprzez kultywowanie wyraźnego rozpoznawania wspólnego człowieczeństwa, jakie dzielimy z innymi. Aby tego dokonać, angażujemy się w krytyczne myślenie, starając się rozpoznać to, że na fundamentalnym poziomie wszyscy ludzie mają ze sobą coś wspólnego w odniesieniu do swego życia wewnętrznego i warunków życia. W ten sposób możemy rozwinąć w sobie pewien stopień zrozumienia, wdzięczności, empatii i współczucia dla każdej osoby, gdziekolwiek by nie była, nawet tych, którzy są daleko lub wydają się nam zupełnie inni od nas. Odkrywamy nasze wspólne człowieczeństwo rozważając dwa tematy:
- Rozumienie i docenianie podstawowej równości wszystkich
- Rozumienie i docenianie wpływu systemów na samopoczucie i dobrostan
Rozumiejąc i doceniając fundamentalną równość wszystkich, zdajemy sobie sprawę, że wszyscy – od naszych przyjaciół i rodziny po nieznajomych po drugiej stronie planety – są zasadniczo sobie równi pod względem dążenia do szczęścia i dobrobytu oraz pragnienia uniknięcia cierpienia. Zrozumienie w jaki sposób systemy wpływają na dobrostan, polega na rozpoznaniu, że systemy globalne mogą, albo wspierać dobrostan, albo go zakłócać poprzez przyjmowanie pozytywnych wartości lub utrwalanie problematycznych przekonań.
Rozumienie fundamentalnej równości wszystkich
Poszerzamy rozumienie fundamentalnej równości wszystkich ludzi na osoby spoza naszej najbliższej społeczności. Ostatecznie uprzytamniamy sobie, że rozciąga się ono na cały świat. Robimy to, koncentrując się na tym, co, jako ludziom jest nam wszystkim wspólne, a mianowicie pragnienie rozwijania się i powodzenia oraz unikanie cierpienia, przykrości i niezadowolenia. Pomaga to zmniejszyć nasze uprzedzenia i tendencję do ignorowania potrzeb innych.
Zauważając w ten sposób nasze podobieństwo do innych, naszą „najbliższą grupę” można rozszerzyć o ludzi różnych narodowości, grup etnicznych, religii itd. Zdolność ta przejawia się na różne sposoby w całym społeczeństwie, od oddawania przez ludzi krwi, przez przekazywanie datków charytatywnych podczas klęsk żywiołowych, po protestowanie przeciwko niesprawiedliwości wobec grup, do których sami nie należymy. Umiejętność rozumienia współzależności i empatyczna troska o innych są antidotum na wiele przeszkód, jakie możemy napotkać w relacjach z innymi, takich jak stronniczość, poczucie dystansu i brak troski o problemy osób spoza naszego najbliższego kręgu.
Kiedy skupiamy się na samych sobie, świat wydaje się mały, a nasze problemy i troski ogromne. Lecz kiedy skupiamy się na innych ludziach, świat się rozszerza. Nasze problemy dryfują na peryferie umysłu i wydają się mniejsze, a my poszerzamy w sobie zdolność do tworzenia więzi i współczującego działania.
Rozumienie jak systemy wpływają na dobrostan człowieka
Systemy mogą sprzyjać dobrobytowi i dobrostanowi na poziomie kulturowym i strukturalnym lub je pogarszać – szerząc pozytywne wartości lub utrwalając problematyczne przekonania i nierówności. Możemy poświęcić trochę czasu na zastanowienie się, jak się czujemy, kiedy jesteśmy stykamy się z nierównościami, uprzedzeniami, stronniczością lub faworyzowaniem. Aby zilustrować skutki takich problematycznych systemów, możemy również posłużyć się przykładami z historii i bieżących wydarzeń. Wreszcie, możemy zbadać, czy uprzedzenia i stronniczość są kiedykolwiek naprawdę uzasadnione, czy też wszyscy ludzie mają równe prawo do dążenia do szczęścia.
Kultywowanie szerszej empatii ma kluczowe znaczenie, ponieważ jako ludzie, nasza nieodłączna zdolność do empatii nie wydaje się automatycznie obejmować cierpienia na dużą skalę lub problemów na poziomie globalnym. Na przykład, większość z nas ma silną tendencję do wczuwania się raczej w cierpienie pojedynczej ofiary niźli w cierpienie dużej liczby ofiar. Jednak dzięki zapoznawaniu się z kwestiami strukturowymi i kulturowymi nasze rozumienie i wgląd w cierpienie będzie wzrastać, podobnie jak jakość naszych reakcji na cierpienie.
Dzięki rozpoznawaniu wspólnego człowieczeństwa, mając bardziej realistyczne zrozumienie i oczekiwania wobec innych, możemy nauczyć się lepiej komunikować się i współpracować z innymi grupami etnicznymi i społecznymi. Mając większą świadomość tego, co podzielamy się z innymi, jesteśmy w stanie bardziej doceniać i rozumieć pozorne różnice, zamiast traktować je z nieufnością, dzięki czemu zmniejszają się uprzedzenia i izolacja. Dzięki zrozumieniu, w jaki sposób systemy kształtują dobrobyt i dobrostan jednostek, nasza empatia będzie stawać się głębsza i bardziej obejmująca, podobnie jak nasze krytyczne myślenie o możliwościach rozwiązywania problemów, a tym samym ludzkiego cierpienia.
Zaangażowanie w społeczność i zaangażowanie globalne
Rozumienie współzależności, dostrajanie się do sposobów, w jakie przynosimy pożytek innym oraz uznanie naszego wspólnego człowieczeństwa może wytworzyć poczucie odpowiedzialności i chęć podjęcia działania. Będziemy wtedy naturalnie chcieć odwdzięczyć się za wiele dobrodziejstw, jakie otrzymujemy od społeczeństwa i działać na rzecz innych, którzy doświadczają rozmaitych trudności i są w potrzebie. Ale jak możemy skutecznie angażować się w złożone systemy czy to na poziomie wspólnotowym czy to globalnym?
Głównym celem wiedzy SEE jest umożliwienie nam rozpoznania i realizacji naszego własnego potencjału jako współczujących obywateli świata. Aby to osiągnąć, należy rozważyć dwa kroki:
- Nasz potencjał dokonywania pozytywnych zmian w społeczności i na świecie
- Angażowanie się w rozwiązania społecznościowe i globalne
Te dwa punkty są podobne, ale pierwszy pomaga nam rozpoznać, co sami możemy zrobić, by przyczynić się do pozytywnej zmiany w oparciu o nasze umiejętności i możliwości. Drugi pomaga nam odkrywać kreatywne rozwiązania problemów wpływających na naszą społeczność i świat.
Nasz potencjał do przyczyniania się do pozytywnych zmian w społeczności i na świecie
Jeśli mamy angażować się w społeczność lub świat, w sposób korzystny dla nas i innych i wychodzić naprzeciw jego potrzebom, nie poddając się rozpaczy, chcąc być realistycznym i skutecznym, musimy uznać zarówno nasze ograniczenia, jak i nasze możliwości. Ważne jest, by zbadać dlaczego nie wszystko jest bezpośrednio w naszej mocy i że zmiana głęboko zakorzenionych problemów wymaga czasu. Nie oznacza to, że nie możemy angażować się w skuteczne działania. W rzeczy samej, jeśli w konfrontacji z trudnymi sprawami czujemy się bezsilni, będzie to znacznie utrudniać kultywowanie współczucia dla innych i samego siebie. Dzieje się tak, ponieważ współczucie – pragnienie lub intencja, by ulżyć innym w cierpieniu – zależy od nadziei – przekonania, że cierpienie można usunąć.
Chociaż możemy nie być w stanie zmienić całego systemu, koncentrując się na jego kluczowych elementach, możemy działać w sposób maksymalizujący zmiany. Może to zapewnić nam poczucie mocy i sprawczości, bez poczucia bycia przytłoczonym skalą problemów globalnych i systemowych. Jeśli zidentyfikujemy kilka kluczowych czynników, które odpowiadają za większość skutków w systemie, możemy skupić się na zajęciu się tymi czynnikami i osiągnąć znaczące rezultaty. Warto również zastanowić się nad tym, że choć być może nie możemy natychmiast doprowadzić do zmian na dużą skalę, to nawet zmiany na mniejszą skalę, jakie możemy wprowadzić, są bardzo wartościowe. Zmiany na małą skalę teraz mogą przekształcić się w znacznie większe zmiany później. Większe zmiany mogą pojawić się wskutek kumulacji mniejszych działań, takich jak sortowanie surowców wtórnych z wysypiska śmieci. Dzięki dokładnemu zrozumieniu współzależnych systemów zyskujemy pewność, że działania i zachowania na mniejszą skalę przygotowują grunt pod większe zmiany w przyszłości, nawet jeśli nie możemy bezpośrednio zobaczyć ich rezultatów w tej chwili.
Złożone problemy społeczne i globalne należy podzielić na mniejsze elementy, które można przeanalizować i którymi można się zająć. Kiedy widzimy, jak nasze działania mogą pomóc w rozwiązywaniu mniejszych komponentów problemów i jak owe komponenty są współzależne w szerszych systemach, zyskujemy pewność siebie, poczucie sprawczości i mocy. W tym celu potrzebujemy umiejętności krytycznego myślenia. Tutaj krytyczne myślenie obejmuje praktykę przemyśliwania złożonych kwestii w sposób oparty na podstawowych ludzkich wartościach. Chociaż nie gwarantuje to, że podjęte działania zostaną na pewno uznane przez innych za korzystne, to jednak krytyczne myślenie zwiększa prawdopodobieństwo osiągnięcia konstruktywnego wyniku.
Angażowanie się w rozwiązania społecznościowe i globalne
Nawet jeśli wprowadzenie skutecznych rozwiązań może nie leżeć w naszej mocy, nadal możemy zastanawiać się nad problemami i możliwymi rozwiązaniami. Aby zbadać problemy, przed którymi stoimy, możemy skorzystać z następującego schematu:
- Rozpoznanie systemów i ich złożoności
- Ocena krótko- i długoterminowych konsekwencji działań
- Ocena sytuacji w kontekście podstawowych wartości ludzkich
- Minimalizowanie wpływu negatywnych emocji i uprzedzeń
- Pielęgnowanie otwartej, opartej na współpracy postawy, cechującej się intelektualną pokorą
- Rozważenie wad i zalet jakiegoś konkretnego sposobu działania
Zbyt często podejmuje się działania bez właściwej oceny krótko- i długoterminowych konsekwencji. Kiedy badamy konkretną kwestię, musimy również pomyśleć o różnych populacjach, na które wpłynie dane działanie. Jeśli prześledzimy ten proces i zaznajomimy się z nim, w naturalny sposób zaczniemy myśleć o szerszych implikacjach działań i ich wpływie na ludzi, którzy na pierwszy rzut oka wydają być daleko od problemu. Musimy również przyjrzeć się, jak kwestie te odnoszą się do podstawowych wartości ludzkich oraz w jaki sposób dane rozwiązania wspierają indywidualny, społeczny i globalny rozwój i rozkwit.
Zaangażowanie społeczne i globalne w dużym stopniu wspiera otwarta postawa, cechująca się chęcią współpracy z innymi, chęcią uczenia się od nich oraz szanowaniem perspektyw, opinii, wiedzy i doświadczeń innych osób. Zdrowa debata jest możliwa tylko wtedy, gdy bierzemy pod uwagę to, że inni, kiedy zajmują jakieś stanowisko, również wykorzystują swoją zdolność rozumowania i doświadczenie, nawet jeśli ich stanowisko różni się od naszego. Bez intelektualnej pokory i otwartości umysłu debata i wzajemne zrozumienie i konsens stają się niemożliwe, a rozmowa może przerodzić się w bezproduktywne konflikty i walki o władzę.
Niewiele jest poważnych problemów, które możemy rozwiązać samodzielnie, jako jednostki bez współpracy i pracy z innymi, zaś współpraca z innymi wymaga umiejętności jasnego przekazywania naszych pomysłów i wartości. Ważnym wsparciem dla zaangażowania społecznego i globalnego jest zatem umiejętność wyrażania swojego stanowiska, zadawania pytań, uczenia się od innych i angażowania się w konstruktywną debatę. Umiejętność jasnego i wyraźnego komunikowania się w oparciu o nasze krytyczne myślenie i głęboko zakorzenione wartości oraz umiejętność przemawiania we wspierający i inspirujący sposób, nawet w imieniu tych, którzy nie mają głosu, to potężna narzędzie nas wszystkich jako globalnych obywateli i liderów transformacji.
Streszczenie
W pierwszych dwóch częściach nauczyliśmy się sterować emocjami i harmonijnie współpracować z rodziną, przyjaciółmi i współpracownikami. W tej trzeciej i ostatniej części zaczynamy rozumieć, w jaki sposób świat jest współzależny, jak wszyscy ludzie mają wspólne pragnienie, by być szczęśliwym i unikać cierpienia oraz jak nasze działania mogą przyczyniać się do szerszych globalnych zmian.
Świat, w którym żyjemy, jest złożony. Jako dorosłym, czasami może się nam wydawać, że możemy przetrwać sami, bez nikogo innego. Może nam się wydawać, że inni ludzie na całym świecie nie mają znaczenia – w końcu są tak różni od nas. I często może się nam wydawać, że dokonanie jakiejkolwiek rzeczywistej zmiany na świecie jest zbyt trudne lub zgoła niemożliwe. Kiedy jednak zaczynamy rozumieć rzeczywistość naszych sytuacji – to, że całe pożywienie, którym się żywimy, ubrania, które nosimy i samochody, którymi jeździmy, pochodzą z pracy innych, to w naturalny sposób będziemy czuć wobec nich wdzięczność. Kiedy widzimy, że ci ludzie, nasi bliźni, podobnie jak my, również pragną szczęścia, rozwiniemy w sobie pragnienie, by byli szczęśliwi. Wreszcie, mając świadomość, że małe działania, kumulując się prowadzą do większych rezultatów, będziemy pewni, że wszystkie nasze konstruktywne czyny – bez względu jak niewielkie – będą przynosić korzyści światu.
Ten program szkoleniowy nie jest powstał po to tylko, by go przeczytać i o nim zapomnieć; musimy go praktykować, punkt po punkcie. Jako ludzie, wszyscy się różnimy, ale wszyscy napotykamy szereg wyzwań, przechodząc przez niezliczone indywidualne doświadczenia i sytuacje społeczne. Jeśli chodzi o radzenie sobie ze wzlotami i upadkami życia, istnieje wyraźne rozróżnienie między działaniami motywowanymi własnym interesem a działaniami, które uwzględniają dobro innych. Dzięki dużej świadomości naszych impulsów i uprzedzeń, a także umiejętności radzenia sobie z naszymi reakcjami i krytycznego badania sytuacji, możemy poradzić sobie ze wszystkim, co napotykamy w życiu. Możemy iść naprzód i realizować nasz własny ogromny potencjał bycia siłą działającą dla dobra: naszego własnego dobra, dobra innych i dobra całego świata.
Jeśli chcesz zagłębić się w ten temat, przeczytaj pełną wersję programu Wiedzy SEE i zapoznaj się z innymi programami, jakie powstały w the Center for Contemplative Science and Compassion-Based Ethics (Centrum Nauk Kontemplacyjnych i Etyki Opartej na Współczuciu).