Przedmioty skupienia do rozwijania śamathy i wipaśany

Wszechobecne przedmioty skupienia są tak nazywane, ponieważ przenikają i obejmują wszystkie przedmioty skupienia w pozostałych trzech kategoriach. Innymi słowy, mogą one być dowolnym z pięciu rodzajów przedmiotów skupienia do oczyszczania swego zachowania, którymkolwiek z pięciu rodzajów przedmiotów skupienia posiadających wiedzę, czy też jednym dwóch rodzajów przedmiotów skupienia do oczyszczania się z przeszkadzających emocji i postaw. Są cztery rodzaje wszechobecnych przedmiotów skupienia:

• wszechobecne przedmioty będące umysłowymi pochodnymi z dyskursywną myślą (rnam-par rtog-pa-dang bcas-pa’i gzugs-brnyan),
• wszechobecne przedmioty będące umysłowymi pochodnymi bez dyskursywnej myśli (rnam-par rtog-pa med-pa’i gzugs-brnyan),
• wszechobecne przedmioty mieszczące się w obszarze istniejących zjawisk (dngos-po’i mtha’),
• wszechobecne przedmioty z w pełni określonymi potrzebnymi celami (dgos-pa yongs-su-grub-pa).

Wszystkie cztery rodzaje odnoszą się do tego samego zbioru przedmiotów skupienia. Pierwsze dwa rozróżniają przedmioty podług medytujących nad nimi osób, trzeci, według samych przedmiotów. Zaś czwarty rodzaj rozróżnia je podług przekształconych stanów umysłu osiągniętych poprzez usunięcie poszczególnych niepożądanych umysłowych stanów ze swego własnego umysłu.

Wszechobecne przedmioty będące umysłowymi pochodnymi z dyskursywną myślą

Wszechobecne przedmioty będące umysłowymi pochodnymi z dyskursywną myślą obejmują przedmioty, na jakich skupiają się praktykujący usiłujący osiągnąć wyjątkowo przenikliwy stan umysłu (lhag-mthong, sanskr. wipaśana, szczególny wgląd). W takich przypadkach, skupieniu towarzyszy pojęciowa analiza [dokonywana] za pomocą dyskursywnego myślenia. Na przykład, analiza niestatyczności (nietrwałości) czy też pustki danego przedmiotu.

Wszechobecne przedmioty będące umysłowymi pochodnymi bez dyskursywnej myśli

Wszechobecne przedmioty będące umysłowymi pochodnymi bez dyskursywnej myśli obejmują przedmioty, na jakich skupiają się osoby starające się osiągnąć spokojny i osadzony stan umysłu (zhi-gnas, sanskr. śamatha, nieporuszone trwanie, umysłowe wyciszenie). W takich przypadkach, skupieniu nie towarzyszy dyskursywne analityczne myślenie.

Wszechobecne przedmioty mieszczące się w obszarze istniejących zjawisk

Wszechobecne przedmioty znajdujące się w obszarze istniejących zjawisk mogą być,albo wykładnikiem obszaru tego jak wiele jest istniejących zjawisk (ji-snyed-pa’i dngos-po’i mtha’), albo wykładnikiem tego jak (w jaki sposób) istniejące zjawiska istnieją (ji-lta-ba’i dngos-po’i mtha’).

Pierwsza odmiana zbiera przedmioty w ogólne kategorie i skupia się na nich z myślą, że w tej kategorii jest właśnie tyle istniejących zjawisk (dngos-po) i nic ponadto. Tymi kategoriami mogą być:

• Pięć skupisk – forma fizycznych zjawisk, uczucie poziomu szczęśliwości, rozróżnianie, świadomość, oraz inne mające wpływ zmienne. W tym przypadku myśl polega na tym, że dotknięte tym zjawiska, (‘dus-byas, uwarunkowane zjawiska) zawierają się w pięciu skupiskach.
• Osiemnaście źródeł poznania (khams bco-brgyad) czy też dwanaście stymulatorów poznania (skye-mched bcu-gnyis). Osiemnaście źródeł poznania są przedmiotami (yul), poznawczymi czujnikami (dbang-po, poznawczymi zdolnościami) i świadomością (rnam-shes) każdej z władz poznawczych należących do oczu, uszu, nosa, języka, ciała i umysłu. Dwanaście stymulatorów funkcji poznawczych są przedmiotami i poznawczymi czujnikami każdej z sześciu zdolności poznawczych. Tutaj chodzi o to, że wszystkie zjawiska (chos) zawierają się w tych osiemnastu lub dwunastu.
• Cztery Szlachetne Prawdy – prawdziwe cierpienia, prawdziwe przyczyny, prawdziwe ustania i prawdziwe umysły ścieżki (prawdziwe ścieżki). Tutaj chodzi o to, że wszystkie prawidłowe (prawomocnie) poznawalne, a tym samym istniejące, zjawiska (shes-bya’i dngos-po) zawierają się w Czterech Szlachetnych Prawdach.

Druga odmiana skupia się na przedmiotach z myślą, że sposób, w jaki istniejące zjawiska istnieją jest tylko taki, a nic poza tym. Medytacja taka wiąże się z skupieniem na istniejących zjawiskach w sensie znaczenia ich pustki dowodzonej tokiem logicznego rozumowania.

Wszechobecne przedmioty z w pełni określonymi potrzebnymi celami

Wszechobecne przedmioty z w pełni określonymi potrzebnymi skupiają się na tych samych co poprzednio zbiorach przedmiotów, lecz z przekształconymi stanami umysłu osiągniętymi poprzez usunięcie poszczególnych niekorzystnych stanów. Usunięcie to odbywa się mocą zwracania uwagi na te przedmioty, oddania się im w pełni i przywyknięcia do nich jako do przedmiotów skupienia w [praktyce] śamathy i wipaśany, i wielokrotne tego powtarzane.

Jest pięć rodzajów przedmiotów skupienia do oczyszczania swego zachowania dla tych, którzy cierpią z powodu określonego przeszkadzającego uczucia czy stanu umysłu:

• przedmioty skupienia [traktowane] jako brzydkie (mi-sdug-pa),
• przedmioty skupienia do [rozwijania] miłości (byams-pa),
• przedmioty skupienia powstające zależnie (rten-‘brel),
• przedmioty skupienia dzielone na swe składowe żywioły (khams-kyi rab-dbye),
• wdech i wydech jako przedmioty skupienia (dbugs-‘byung rngub).

Przedmioty skupienia [traktowane] jako brzydkie

Przedmioty skupienia [traktowane] jako brzydkie, to różne wewnętrzne przedmioty naszego własnego ciała, takie jak włosy, skóra lub smarki oraz różne zewnętrzne przedmioty ciał innych, takie jak siny kolor trupa. Skupiając się na nich, postrzega się je umysłem jako brzydkie. Takie skupienie oczyszcza zachowania osób z pożądliwymi pragnieniami i przywiązaniem do tych przedmiotów. Skupianie się na takich przedmiotach jako brzydkich szczególnie skutecznie zmniejsza rozbieganie umysłu (rgod-pa) w medytacji śamathy. Z tego powodu Śantidewa w swym dziele Angażowanie się w działania bodhisattwy (sPyod-‘jug, sanskr. Bodhisattwaczarjawatara) zalecał je jako pomocne w osiągnięciu dogłębnej stabilności umysłowej (bsam-gtan phar-phyin, doskonałość koncentracji).

Przedmioty skupienia do [rozwijania] miłości

Przedmiotami skupienia [rozwijania] miłości są przyjaciele, wrogowie oraz ci, którzy są nam obojętni. Skupiamy się na nich z miłością i życzeniem, by byli szczęśliwi i by dobrze im się wiodło. Życzenia takie opierają się na traktowaniu ich wszystkich z bezstronną równością.

Przedmioty skupienia powstające zależnie

Przedmioty skupienia powstające zależnie są jakimikolwiek powstającymi zależnie zjawiskami lub sytuacjami doświadczanymi w przeszłości, teraźniejszości lub przyszłości. Skupiamy się na nich jako na posiadających następujące znaczenie. Zależne powstawanie działa w oparciu jedynie o zjawiska powstające jako skutki karmiczne i jedynie o te zjawiska, od których zależy owe ich powstawanie. Oprócz jedynie tych, zależne powstawanie działa bez prawdziwie istniejących czynników karmicznych działań czy też prawdziwie istniejących [osób] doświadczających skutki karmiczne. Skupienie na przedmiotach powstających zależnie, oczyszcza zachowanie dotkniętych naiwnością, co do tego w jaki sposób zjawiska lub sytuacje powstają zależnie od tej czy tamtej okoliczności.

Przedmioty skupienia dzielone na swe składowe żywioły

Przedmioty skupienia dzielone na swe żywioły są przedmiotami podzielonymi na poszczególne żywioły ziemi, wody, wiatru, przestrzeni i świadomości. Skupienie się na tych przedmiotach oczyszcza zachowanie tych, którzy żywią dumę lub arogancję.

Wdech i wydech jako przedmioty skupienia

Wdechy i wydechy jako przedmioty skupienia są ruchem oddechu na zewnątrz i do wewnątrz ciała, gdy liczy się je lub tylko obserwuje. Skupienie na oddechu oczyszcza zachowanie tych, których cechuje wielka ilość pojęciowego myślenia, jednak bez jakiejś szczególnie dominującej przeszkadzającej emocji. W Klejnotowej ozdobie wyzwolenia (Thar-pa rin-po-che’i rgyan), Gampopa (sGam-po-pa) wyjaśnia to tak samo, co uczynił Asanga w odniesieniu do przedmiotów skupienia do oczyszczania zachowania osób zdominowanych pożądliwym pragnieniem, gniewem, czy naiwnością oraz osób charakteryzujących się wielką ilością pojęciowego myślenia. Dla tych, których zachowanie zdominowane jest przez zazdrość, jak wyjaśnił, [zalecane] jest skupianie się na równości siebie i innych pod tym względem, że wszyscy chcemy być szczęśliwi i unikamy cierpienia. Dla tych, których zachowanie jest zdominowane przez dumę lub arogancję, jak wyjaśnił, [zalecane] jest zamienienie swojego punku widzenia na punkt widzenia innych. Pozostaje to w zgodzie z interpretacją zrównywania oraz zamieniania siebie z innymi jako przedmiotami skupienia do osiągania umysłowej stabilności.

Przedmioty skupienia z wiedzą są przedmiotami, na których skupiamy się coś o nich wiedząc. Jest ich pięć rodzajów:

• skupiska,
• źródła poznawcze,
• bodźce poznawcze
• zależnie powstające zjawiska,
• to co właściwe i to co nie właściwe (gnas-dang gnas ma-yin).

Skupiska

Skupiska jako przedmioty skupienia z wiedzą są pięcioma skupiskami, gdy skupiamy się na nich wiedząc, że konwencjonalnie istniejące „ja” lub konwencjonalnie istniejące rzeczy, które są „moje” nie istnieją jako coś całkowicie oddzielnego od pięciu skupisk.

Skupienie z wiedzą na skupiskach jest szczególnie [przydatne] dla tych, którzy są oszołomieni i pozostają w pomieszaniu co do charakterystycznej natury (mtshan-nyid) dotykających [ich] zjawisk (‘du-byed) (zjawiska, które na nie wpływają). Jest ono również [przydatne] dla zdezorientowanych i pomieszanych co do jaźni (bdag), ograniczonej istoty (sems-can, czująca istota), siły życiowej (srog), tego kto się narodził (skye-ba-po), tego kto odżywia (gso-ba), lub osoby (gang-zag).

Zgodnie z Antologią specjalnych tematów wyższej wiedzy Asangi (Chos mngon-pa kun-las btus-pa, sanskr. Abhidharmasamuczaja), w tym kontekście ograniczona istota to taka, która nie rozumie tego jak istnieje jaźń, a siła życiowa to taka [istota], która ma siłę życiową. Ten kto narodzony, to ten co doświadcza cierpień narodzin, choroby, starości i śmierci, a ten kto odżywia to ten, kto karmi, czy też kultywuje pozytywną lub negatywną karmę.

Źródła poznawcze

Źródła poznawcze jako przedmioty skupienia z wiedzą są osiemnastoma źródłami poznawczymi,gdy skupiamy się na nich znając przyczynowe warunki (rgyu’i rkyen), poprzez które powstają one ze swoich tendencji (sa-bon, nasiona, utajenia, uśpienia). Skupienie na źródłach poznawczych jest szczególnie [przydatne] dla tych, którzy są w pomieszaniu co do przyczyn (rgyu).

Podług Skarbnicy tematów wyższej wiedzy Wasubandhu (Chos mngon-pa’i mdzod, sanskr. Abhidharmakośa), przyczynowe warunki odnoszą się do sześciu rodzajów przyczyn:

• Jednocześnie powstające przyczyny (lhan-cig ‘byung-ba’i rgyu) są równoczesne ze skutkiem i nie utrudniają go. Na przykład, cztery składowe żywioły (ziemia, woda, ogień, wiatr), z których składają się widoki, zapachy, smaki oraz odczucia fizyczne (dotyk).
• Przyczyny równego stanu (skal-mnyam-gyi rgyu) są przyczynami stwarzającymi coś, będącego w tej samej kategorii co one same. Przykładami tego mogą być poprzednia chwila jakiejś wazy wytwarzająca kolejną chwilę jej ciągłości i mająca tę samą konwencjonalną tożsamość, jak również konstruktywna przyczyna wytwarzająca konstruktywny skutek.
• Zgodne przyczyny (mtshungs-ldan-gyi rgyu) są przyczynami dzielącymi pięć zgodnych (przystających do siebie) cech ze skutkiem. Odnosi się to do świadomości pomocniczej, która towarzyszy, a zatem jest [także] jednoczesna ze świadomością podstawową.
• Wszechobecne przyczyny (kun-‘gro’i rgyu) są przyczynami poprzedzającymi niepokojące (przeszkadzające) emocje i postawy. Odnoszą się one do poprzednich chwil niepokojących emocji i postaw – choć nie koniecznie do tych samych, które je powodują – prowadzących do późniejszych chwil niepokojących emocji i postaw na tym samym poziomie istnienia (khams, obszar).
• Dojrzewające przyczyny (rnam-smin-gyi rgyu) są przyczynami dojrzewającymi do swego skutku. Odnoszą się one do konstruktywnych i destruktywnych działań splamionych nieświadomością (zag-bcas) powodujących powstawanie samsarycznej szczęśliwości i nieszczęśliwości (cierpienia).

Zgodnie z Antologią specjalnych tematów wyższej wiedzy Asangi przyczynowe warunki zawierają szósty rodzaj przyczyn:

• Oddziałujące przyczyny (byed-rgyu) są przyczynami niepowstrzymującymi powstawanie skutku; zalicza się do nich wszystko inne niż skutek. Zatem oddziałującą przyczyną widoku niedawno nabytej wazy jest nie tylko osoba, która tę wazę zrobiła. Do dodatkowych oddziałujących przyczyn zaliczają się: osoba, która ją sprzedała, osoba, którą wydobyła z ziemi glinę do jej wyprodukowania itd., jak również przestrzeń, światło, i stół na którym owa waza stoi.

Stymulatory poznawcze

Stymulatory poznawcze jako przedmioty skupienia z wiedzą są dwunastoma poznawczymi stymulatorami, gdy się na nich skupia wiedząc, że:

• sześć wewnętrznych (czujniki poznawcze) to dominujące warunki (bdag-rkyen) sześciu rodzajów świadomości podstawowej,
• sześć zewnętrznych (przedmioty poznawcze) to ich centralne warunki (dmigs-kyen),
• świadomość podstawowa bezpośrednio poprzedzającej chwili, która właśnie ustała jest ich bezpośrednio poprzedzającym warunkiem (de-ma-thag rkyen).

Skupienie na stymulatorach poznawczych z wiedzą jest szczególnie [przydatne] dla tych, którzy są w pomieszaniu i zdezorientowani co do warunków (warunki).

Zależnie powstające zjawiska

Zależnie powstające zjawiska jako przedmioty skupienia z wiedzą są dwunastoma ogniwami zależnego powstawania – nieświadomością, mającymi wpływ zmiennymi itd., gdy skupia się na nich wiedząc, że są niestatyczne, że są cierpieniem oraz że brakuje im prawdziwie istniejącej jaźni. Skupienie z wiedzą na zależnie powstających zjawiskach jest szczególnie [przydatne] dla będących w pomieszaniu, co do tego co jest niestatyczne, co jest cierpieniem i czemu brakuje prawdziwie istniejącej jaźni.

To co właściwe i co niewłaściwe

To co właściwe i co niewłaściwe jako przedmioty skupienia z wiedzą, to również dwanaście ogniw zależnego powstawania. Jednakże, tutaj chodzi o to, że skupiamy się na nich wiedząc, że na przykład przyjemna świadomość kontaktu jest czymś właściwym dla dojrzewania [przyczyn] konstruktywnego działania, zaś czymś niewłaściwym dla dojrzewania [przyczyn] destruktywnego działania. Wiąże się to nie tylko z ogólną wiedzą na ten temat, lecz także z znajomością konkretnych karmicznych przyczyn i konkretnych skutków. Tak więc, to co właściwe i co niewłaściwe jest podkategorią zależnie powstających zjawisk jako przedmiotów skupienia z wiedzą. Skupienie na nich jest również [przydatne] dla tych, którzy są zdezorientowani, co do tego co jest niestatyczne, co jest cierpieniem i co do tego, czemu brakuje prawdziwie istniejącej jaźni.

Przedmioty skupienia do oczyszczania się z przeszkadzających emocji i postaw są [przydatne] do oczyszczania się ze wszystkich z nich razem, nie zaś z poszczególnych z nich. Są ich dwa rodzaje:

• przedmioty skupienia [służące] jedynie do osłabiania tendencji (nasion) przeszkadzających emocji i postaw (nyon-mongs-kyi sa-bon nyams-smod-par byed-pa tsam),
• przedmioty skupienia [służące] do pozbywania się przeszkadzających emocji i postaw u ich korzeni (nyon-mongs-kyi sa-bon rtsad-nas spong-ba).

Przedmioty skupienia [służące] jedynie do osłabiania tendencji (nasion) przeszkadzających emocji i postaw to różne płaszczyzny [istnienia] i stany odrodzenia w samsarze, gdy skupiamy się na niższych z nich jako niesubtelnych, a na wyższych z nich jako przepełnionych pokojem. Odnosi się to do stanów odrodzenia na trzech poziomach samsarycznego istnienia, jakim są: poziom zmysłowych pragnień (‘dod-khams, świat pragnień), poziom eterycznych form (gzugs-khams, świat formy), poziom bezforemnych istot (gzugs-med khams, świat bezforemny). Skupienie na nich jest szczególnie [przydatne] dla tych, którzy pragną być wolni od pożądliwych pragnień i przywiązania do któregoś ze stanów odrodzenia na którymś z tych poziomów istnienia. Pragną oni zyskać taką wolność osiągając spokój stanu wyższego odrodzenia na jakim mniej subtelny poziom pragnienia i przywiązania zostaje czasowo uśmierzony.

Przedmioty skupienia [służące] do pozbywania się przeszkadzających emocji i postaw u ich korzeni są szesnastoma aspektami czterech szlachetnych prawd, takimi jak to, że prawdziwe cierpienie jest niestatyczne, przepełnione bólem itd. Skupienie na nich jest szczególnie [przydatne] dla pragnących rozwinąć w sobie odrazę do wszelkich nietrwałych grup skupisk (‘jig-tshogs) – innymi słowy, do skupisk we wszystkich stanach odrodzenia oraz dla tych, którzy pragną uzyskać całkowite od nich wyzwolenie.

W Średnim przedstawieniu etapów medytacji (sGom-rim bar-pa, sanskr. Bhawanakrama), Kamalaśila objaśnił trzy rodzaje przedmiotów skupienia [stosowanych] w medytacji. Są nimi:

• Treść dwunastu kategorii nauk zawartych w pismach (gsung-rab yan-lag bcu-gnyis), których znaczenie musi być dobrze zrozumiane. Skupiamy się na wszystkich dwunastu jako streszczonych w fakcie, że prowadzą one do pustki, będą prowadzić do pustki i prowadziły do pustki.
• Systemy klasyfikacji takie jak zaliczanie elementów do ich kategorii, zebrawszy te elementy, każdy po kolei, w etapach każdej z owych kategorii (na przykład, pięć skupisk). Skupiamy się na tych systemach jako zawierających wszystkie dotknięte zjawiska.
• Umysłowe pochodne (wizualizacje) buddów, których się widziało, słyszało lub o nich czytało.