Ogólne omówienie
Cztery czynniki wiążące
Według dzieła Lampa rozświetlająca blisko wiążące praktyki (Dam-tshig gsal-ba’i sgron-me) mistrza gelug Kejdrub’a Norcang-gjatso (mKhas-grub Nor-bzang rgya-mtsho), wyjąwszy piąte rdzenne ślubowanie tantryczne dotyczące nie porzucania aspirującej bodhiczitty, upadek rdzennych ślubów tantrycznych (gsang-sngags-kyi rtsa-ltung), podobnie jak upadek rdzennych ślubów bodhisattwy, wymaga złamania któregoś z czternastu rdzennych ślubowań przy całkowitym wystąpieniu czterech czynników wiążących [ – sprawcę czynu z pełnym karmicznym skutkiem – przyp. tłum.] (kun-dkris bzhi). Te czynniki trzeba utrzymywać od chwili bezpośrednio następującej po wzbudzeniu motywacji do złamania danego ślubu aż do chwili bezpośrednio następującej po dopełnieniu aktu wykroczenia. W takich przypadkach tracimy swe śluby tantryczne -w przeciwnym razie jedynie je osłabiamy.
Wspomniane cztery czynniki wiążące pochodzą z Rozdziału o etycznej samodyscyplinie (Tshul-khrims-gyi le’u) dzieła Asangi Etapy umysłu bodhisattwy (Byang-chub sems-dpa’i sa, sanskr. Bodhisattwabhumi). Są nimi:
- nie uznawanie negatywnego czynu za szkodliwy -postrzeganie jedynie jego zalet oraz popełnianie go bez żałowania,
- posiadanie nawyku popełniania tego wykroczenia już wcześniej -nie mając pragnienia czy zamiaru powstrzymywania się od powtarzania go, ani teraz, ani w przyszłości,
- rozkoszowanie się danym negatywnym czynem i podejmowanie go z radością,
- brak moralnej godności własnej albo troski o to, jak nasze czyny odbiją się na innych, a zatem brak intencji naprawy szkody wyrządzanej sobie i innym.
Występują trzy poziomy związania czynnikami wiążącymi. Śluby tantryczne tracimy jedynie w pierwszym przypadku:
- Jeśli obecne są wszystkie cztery czynniki wiążące podczas wykraczania przeciwko jakiemuś rdzennemu ślubowi, jest to wielka uwięź (kun-dkris chen-po).
- Jeśli obecne jest nie uznawanie danego negatywnego czynu za szkodliwy, lecz brak jest pozostałych trzech [czynników wiążących], jest to pośrednia uwięź (kun-dkris ‘bring).
- Jeśli nie ma nie uznawania danego negatywnego czynu za szkodliwy -czyli, innymi słowy, uznaje się dane wykroczenie za szkodliwe -lecz obecny jest któryś bądź wszystkie pozostałe czynniki wiążące, to jest to wtedy mała uwięź (kun-dkris chung-ngu).
Nawet przy występowaniu wszystkich owych czterech czynników wiążących podczas wykroczenia w postaci któregoś z ośmiu ciężkich uczynków (sbom-po, pomocnicze śluby tantryczne), nie jest to upadek i nie tracimy swych ślubów tantrycznych.
Czynniki bez których skutek karmiczny nie będzie pełny
Dodatkowo, tak samo jak w przypadku dziesięciu destrukcyjnych czynów i ślubów bodshisattwy, aby skutki karmiczne były pełne, musi całkowicie wystąpić:
- podstawa danego czynu, a mianowicie przedmiot, wobec którego ów czyn jest wymierzony,
- rzeczywiste dokonanie czynu,
- finał osiągany przez ów czyn.
W innym miejscu, do powyższych trzech dodaje się również konieczność całkowitego wystąpienia:
- osoby popełniającej dany czyn, a mianowicie posiadacza niezłamanych ślubów tantrycznych,
- poprawnego rozróżniania przedmiotu, wobec którego wymierzono ów czyn,
- postawy obejmującej wspomniane cztery czynniki wiążące.
Czynniki powodujące wykroczenie przeciwko ślubowi
Wykroczenie przeciwko złożonym ślubom może powodować kilka czynników. Tantra ślubów dakini (mKha’-‘gro-ma’i sdom-pa’i rgyud, sanskr. Dakinisamwara tantra) wymienia następujące:
- nieznajomość danego ślubu,
- beztroska i niedbałość,
- przemożny wpływ przeszkadzających emocji,
- brak szacunku,
- roztargnienie,
- słaba uważność.
Metody oczyszczania
Procedura oczyszczania siebie z negatywnej siły zbudowanej przez wykroczenie i wynikłą z tego utratą ślubów tantrycznych ogólnie polega na otwartym przyznaniu się do danego wykroczenia oraz zastosowanie czterech sił przeciwnych (gnyen-po'i stobs-bzhi). Sił tych używamy również dla wzmocnienia swoich ślubów tantrycznych, jeśli je osłabiliśmy:
- szczery żal,
- mocna decyzja o nie powtarzaniu danego wykroczenia,
- potwierdzenie swojej podstawy, a mianowicie bezpiecznego kierunku (schronień) i celu bodhiczitty,
- zastosowanie przeciwdziałającej siły przeciwnej, takiej jak powtarzanie stusylabowej mantry Wadżrasattwy czy mantry Samajawadżry (Dam-tshig rdo-rje).
Jeśli utraciliśmy swoje śluby tantryczne poprzez sprowadzenie ich upadku, to przeciwdziałające siły przeciwne obejmują:
- sto tysięcy powtórzeń stusylabowej mantry Wadżrasattwy, a następnie ponowne złożenie ślubów tantrycznych przy ponownym upoważnieniu,
- ponowne złożenie ślubów jako część dokonywania samoinicjacji (bdag-‘jug) danej postaci Buddy (yi-dam) dotyczącej własnej praktyki. Takiej samoinicjacji można dokonać wyłącznie wtedy, kiedy uprzednio dopełniło się odosobnienia uzdatniającego (las-rung) do danej formy Buddy, podczas którego przynajmniej sto tysięcy razy powtórzyło się stosowną mantrę i następnie odprawiło odpowiednią pudżę ognia (sbying-sreg).
Dalsze szczegóły
Siedem powiązanych czynników
Mistrz z tradycji drikung kagju Rigdzin-czodrag (Kun-mkhyen Rig-‘dzin chos-grags), w pracy Girlanda wadżry -punkty do ćwiczenia się pod względem ślubów niezrównanej tantry (Bla-med rdo-rje theg-pa’i sdom-pa’i bslab-bya rdo-rje’i phreng-ba), wymienia siedem powiązanych czynników (sbyor-ba bdun), które muszą całkowicie wystąpić, aby miał miejsce upadek ślubów tantrycznych:
- bycie motywowanym przez jedną z trzech przeszkadzających emocji,
- wiedza o tym, że to jest wykroczenie -można to przyjmować w znaczeniu rozróżniania, iż dany czyn jest niewłaściwy, tak jak w przypadku czterech czynników wiążących lub poprawnego rozróżniania podstawy owego czynu, jak w przypadku czynników, bez których skutek karmiczny nie będzie pełny,
- nie powstrzymywanie uczynków swego ciała czy mowy,
- oddalenie się od szkody -według Encyklopedii wiedzy (Shes-bya kun-khyab) autorstwa mistrza Kongtrula z tradycji rimej (‘Jam-mgon Kong-sprul Blo-gros mtha’-yas) oznacza to, że jeśli w przeciągu trzech godzin od wykroczenia przeciwko ślubom użyjemy jakiejś siły przeciwnej, to to przełamuje czyli niszczy owo naruszenie i szkoda jest wtedy za mała, aby uczynić upadek całkowitym, natomiast w przypadku tego czynnika pozwalamy upłynąć więcej niż trzem godzinom,
- wiedząc (że czyn jest niewłaściwy), nie żałowanie go,
- radowanie się nim,
- nie bycie zwiedzionym w swej naturze -to oznacza zachowanie zdrowych zmysłów podczas popełniania czynu.
Rigdzin-czodrag dodaje dalsze zastrzeżenie:
- dopuszczenie do tego, by upłynął dłuższy (niż dopuszczalny) czas, zanim otwarcie wyzna się (ów upadek swemu mistrzowi tantrycznemu, o ile jeszcze żyje) i ponownie złoży śluby.
Z drugiej strony Kongtrul zalicza nie żałowanie popełnionego czynu i radowanie się nim jako jeden czynnik oraz umieszcza dopuszczenie do upłynięcia czasu dłuższego niż dopuszczalny jako siódmy na liście siedmiu powiązanych czynników.
Dopuszczalny czas otwartego wyznania upadku i ponownego złożenia ślubów tantrycznych zależy od poziomu mistrza tantrycznego od którego owe śluby otrzymaliśmy.
- Jeśli otrzymaliśmy je od mistrza o trzech kompetencjach (gsum-ldan-gyi slob-dpon), dopuszczalnym okresem czasu jest jeden rok,
- jeśli od mistrza o dwóch kompetencjach (gnyis-ldan-gyi slob-dpon) dwa lata,
- jeśli od mistrza tantrycznego o jednej kompetencji (gcig-ldan-gyi slob-dpon) – trzy lata.
Owe trzy poziomy mistrzów tantrycznych rozróżnia się pod kątem tego, co od danego mistrza otrzymaliśmy:
- Mistrz tantryczny o jednej kompetencji to taki, od którego otrzymaliśmy tylko dane upoważnienie (dbang; inicjacja).
- Ten o dwóch kompetencjach to taki, od którego -oprócz upoważnienia -otrzymaliśmy również objaśnienie tantry.
- Ten o trzech kompetencjach to ów, od którego -oprócz upoważnienia i objaśnienia ukrytych (tajemnych) punktów tantry -otrzymaliśmy również słowne wskazówki przewodnie (man-ngag) dotyczące danej praktyki tantrycznej.
Stopień wykroczenia
Występuje kilka stopni wykroczenia przeciw ślubom tantrycznym. Rigdzin-czodrag objaśnia je następująco:
- Jeśli podczas wykroczenia przeciwko danemu ślubowi całkowicie występowały wszystkie siedem czynników powiązanych, lecz nie upłynął jeszcze przepisany czas na otwarte wyznanie przekroczenia i ponowne złożenie ślubów, to jest to rdzenny upadek (rtsa-ltung). W takich przypadkach możemy ponownie złożyć śluby tantryczne.
- Jeśli oprócz całkowitego wystąpienia owych siedmiu czynników upłynął już także przepisany okres czasu, to wtedy wykroczenie nie jest już dłużej upadkiem, lecz całkowitą porażką (pham-pa). To odbiera nam możliwość otrzymania innego upoważnienia i ponownego złożenia ślubów.
- Jeśli nasze wykroczenie nie oddaliło się od szkody -czyli, innymi słowy, jeśli przed upływem trzech godzin od dopuszczenia się owego wykroczenia zastosujemy środki przeciwstawne -lecz obecne są pierwsze trzy powiązane czynniki, to wtedy jest to ciężki uczynek (sbom-po).
- Jeśli czyny naszego ciała i mowy były zaledwie niedbałe (bag-med-pa), ale nie wystąpiło pozostałych sześć powiązanych czynników, to jest to zaledwie niewłaściwy postępek (nyes-byas). Kongtrul dodaje, że niewłaściwym postępkiem jest również wykroczenie przeciwko jakiemuś ślubowi z powodu zapomnienia go.
Jeśli występuje jakaś nadzwyczajna potrzeba wykroczenia przeciwko danemu ślubowi tantrycznemu, to nie jest to wtedy niewłaściwym postępkiem. Takie sytuacje wylicza się w Esencji ozdoby ogólnych procedur dotyczących wszystkich tajemnic (gSang-ba thams-cad-kyi spyi’i cho-ga’i snying-po rgyan, sanskr. Sarwaguhjawidhigarbhalamkara):
- kiedy czynimy tak dla wyższego celu, jak np. dla pożytku innych,
- kiedy dotrzymanie ślubu spowodowałoby przeszkodę zagrażając naszemu życiu,
- kiedy otrzymaliśmy od swego mistrza tantrycznego pozwolenie na pominięcie danego ślubu,
- kiedy nie możemy go dotrzymać, np. z powodu choroby.