Ерөнхий тайлбар
Холбогдох дөрвөн хүчин зүйл
Гэлүг ёсны их мэргэн, Кэдрүб Норзан Гяцогийн (mKhas-grub Nor-bzang rgya-mtsho) Ойр холбох дадлагуудыг гийгүүлэх зул (Dam-tshig gsal-ba’i sgron-me) зохиолдоо дурдсанаар, ерөөхүйн бодь сэтгэлийг орхих гэсэн тарнийн тавдах үндсэн сахилаас бусад сахилуудын унал нь (gsang-sngags-kyi rtsa-ltung) бодьсадвын үндсэн сахилуудын уналтай адил тэдгээр арван дөрвөн сахилын нэгийг холбогдох дөрвөн хүчин зүйл (kun-dkris bzhi) бүгд бүрдсэн байх тохиолдолд зөрчихийг шаардана. Эдгээр хүчин зүйлүүдийг тус сахилыг зөрчих сэдлийг төрүүлсний дараах тэр агшнаас эхлэн тус зөрчлийн үйлийг гүйцээсний дараах агшин хүртэл хадгалсан байх ёстой. Ийм тохиолдолд бид тарнийн сахилыг алдах ба бусад тохиолдолд бид тэдгээрийг ердөө сулруулна.
Тэдгээр холбогдох дөрвөн хүчин зүйлийг Асанга гэгээний Сэтгэлийн бодьсадвын үе шатууд (Byang-chub sems-dpa’i sa, санс. Бодхисаттвабхүми) зохиолын Ёс зүйн хувийн сахилга батын бүлэгт (Tshul-khrims-gyi le’u) дурдсан байдаг. Тэдгээр нь:
- тус сөрөг үйлийг гэм хортой гэж үзэхгүй, зөвхөн түүнээс давуу тал харж, ямар нэг харамсах зүйлгүйгээр үйлдлийг хийх,
- сахил зөрчихийг өмнө нь үйлдэж байсан зуршилтай байх ба одоо болон ирээдүйд түүнийг давтахыг хорих хүсэл эсвэл санаагүй байх,
- тус сөрөг үйлдээ бахтай байж, түүнийг баяртайгаар хийх,
- ёс суртахууны өөрийг үнэлэх үнэлэмжгүй байх эсвэл бидний үйл бусдыг хэрхэн тусган харуулах талаар санаа тавихгүй байх тул өөрт болон бусдад хүргэж байгаа гэмийг засах санаа байхгүй байх.
Эдгээр хүчин зүйлүүдийн холбогдох гурван түвшин байна. Зөвхөн эхний тохиолдолд бид тарнийн сахилыг алдана:
- Хэрэв нэг тарнийн үндсэн сахилыг зөрчих үед бүх дөрвөн хүчин зүйл бүрдсэн байвал, энэ нь их холбоо (kun-dkris chen-po) болно.
- Хэрэв тус сөрөг үйлийг гэм хортой гэж үзэхгүй байх нь бүрдсэн, харин бусад гурван хүчин зүйл нь бүрдээгүй байвал, энэ нь дунд холбоо (kun-dkris ‘bring) болно.
- Хэрэв тус үйлийг гэм хортой гэж үзэхгүй байх нь бүрдээгүй боловч бусад хүчин зүйлүүдийн аль нэг нь эсвэл гурав бүгдээр бүрдсэн байвал, энэ нь бага холбоо (kun-dkris chung-ngu) болно.
Найман илт үйлийн (sbom-po, тарнийн дагалдах сахилууд) нэгийг зөрчих үед холбогдох дөрвөн хүчин зүйл дөрвүүлээ бүрдсэн байсан ч энэ нь унал болохгүй, бид тарнийн сахилуудаа алдахгүй.
Үйл бүрдэхэд шаардагдах хүчин зүйлүүд
Түүний дээр, арван сөрөг үйл (арван хар нүгэл) болон бодьсадвын сахилуудад байдагтай адил үйл гүйцэд болоход дараах зүйлүүд бүрдэх ёстой. Үүнд:
- тус үйлийн нэг суурь, тухайлбал, тус үйлийн чиглэсэн нэг орон – хүн ба юм,
- үйлийг бодитойгоор үйлдсэн,
- тус үйлийн төгсгөл.
Өөр нэг зохиолд, эдгээр гурав дээр дараах гурван зүйлийг мөн бүрдсэн байхаар нэмж үзүүлсэн байдаг. Үүнд:
- тус үйлийг үйлдэх нэг хүн, тухайлбал, тарнийн зөрчигдөөгүй сахил сахигч,
- зөв ялгаж таньсан байдал, тухайлбал, тус үйлийн чиглэсэн орон – хүн ба юм,
- холбогдох дөрвөн хүчин зүйлийг агуулсан хандлага.
Сахилыг зөрчихөд хүргэх хүчин зүйлүүд
Хэд хэдэн хүчин зүйл биднийг сахилаа зөрчихөд хүргэж болно. Дагинасын сахилын тарни (mKha’-‘gro-ma’i sdom-pa’i rgyud, санс. Дакинисамвара тантра) бүтээлд дараах байдлаар жагсаан харуулсан. Үүнд:
- сахилыг мэдэхгүй байх,
- нухацтай авч үзэхгүй, хайхрахгүй байх,
- сэтгэлийн тайван байдал алдагдуулах сэтгэл хөдлөлүүдэд дарагдсан байх,
- үл хүндлэх
- мартах
- дурдал сул байх.
Ариусгах аргууд
Өөрийн тарнийн сахилуудыг зөрчиж, улмаар тэдгээрийг алдсаны үр дүнд хураагдсан сөрөг хүчийг арилгах явц нь, ерөнхийдөө, сахилыг зөрчсөнөө нээлттэй хүлээн зөвшөөрсний дараа сөрөх дөрвөн хүчийг (gnyen-po’i stobs-bzhi) (Ерөндгийн дөрвөн хүч) хэрэглэх явдал байна. Эдгээр хүч нь хэрэв бид тарнийн сахилаа сулруулсан бол тэдгээрийг хүчтэй болгоход бас хэрэглэгдэнэ. Тэдгээр хүч нь:
- чин сэтгэлээс харамсах,
- сахилыг дахин зөрчихгүй байх хатуу шийдвэр,
- сууриа дахин бататгах, тухайлбал, аюулгүй зүг (аврал) болон бодь сэтгэлийг бататгах,
- эсрэг үр дүн гаргах сөрөх хүчийг хэрэглэх, жишээ нь, Базарсад бурханы зуун-үет тарни эсвэл Самаяаважра бурханы (Dam-tshig rdo-rje) тарнийг унших.
Хэрэв бид сахилыг алдуулах нэг үйлдэл хийх байдлаар тарнийн сахилаа алдсан бол эсрэг үр дүн гаргах сөрөх хүч нь дараах хоёр зүйл байна. Үүнд:
- Базарсад бурханы зуун-үет тарнийг нэг зуун мянган удаа уншиж, дараа нь өөр нэг авшгаар тарнийн сахилыг дахин хүртэнэ,
- өөрийн бүтээлийн Бурханы (yi-dam) өөрт-авшиг хүртээх (bdag-‘jug) үйлийн хэсэг болгож сахилуудыг дахин авна. Хэрэв бид тус Бурханы даяаныг (las-rung) (уншлагыг уншиж, тарнийг олноор тоолох бүтээл) хийн тарнийг доод тал нь нэг зуун мянган удаа уншиж, дараа нь зохих уншлага бүхий галын зан үйлийг (sbying-sreg) хийсэн тохиолдолд зөвхөн өөрт-авшиг хүртээж болох байх.
Дараагийн нарийвчилсан жагсаалтууд
Нэгдэх долоон хүчин зүйл
Дрикүн Гаржүд ёсны их мэргэн Ригзин Чодраг (Kun-mkhyen Rig-‘dzin chos-grags) Очирын хэлхээ: Эгнэшгүй тарнийн сахилаар суралцах гол санаанууд (Bla-med rdo-rje theg-pa’I sdpm-pa’I bslab-bya rdo-rje’I phreng-ba) бүтээлдээ тарнийн сахилын унал гарахад бүрдэх ёстой нэгдэх долоон хүчин зүйлийг (sbyor-ba bdun) жагсаан харуулсан. Үүнд:
- сэтгэлийн тайван байдал алдагдуулах гурван сэтгэл хөдлөлийн (хорт гурван сэтгэл) нэгээр өдөөгдсөн байна,
- тэр гэж мэдэх – үүнийг, холбогдох дөрвөн хүчин зүйлд байдагтай адил, тус үйлийг буруу гэж ялгаж мэдэх гэсэн утгаар, эсвэл, үйл бүрдэхэд шаардагдах хүчин зүйлд байх, тус үйлийн суурийг зөв ялгах гэдэг утгаар ойлгож болно,
- бие болон хэлний үйлүүдийг хорихгүй байх,
- гэмтээхээс хагацах – Римэ ёсны Конгтрул гэгээний (‘Jam-mgon Kong-sprul Blo-gros mtha’-yas) Мэдлэгийн нэвтэрхий толь (Shes-bya kun-khyab) бүтээлд дурдсаны дагуу, энэ нь бага зэрэг гэм байсан, унал бүрэн болоход гаргасан тасалдал гэсэн утгаар, өөрөөр хэлбэл, хэрэв бид сахилыг зөрчөөд гурван цагийн дотор ерөндгийг хэрэглэвэл, энэ нь сахил зөрчихийг зогсоох эсвэл эвдэх ба, энэ хүчин зүйлээр гурваас илүү цагийг өнгөрөөнө,
- (үйлийг буруу гэдгийг) мэдсэн боловч харамсахгүй байх,
- түүнд даган баясах,
- өөрийн мөн чанарт хууртах – энэ нь үйлийг үйлдэхдээ эрүүл бус эсвэл хяналтгүй сэтгэлтэй байхгүй байх гэсэн утгатай.
Ригзин Чодраг гэгээн дараагийн нөхцөлийг нэмсэн. Үүнд:
- (зөвшөөрөгдөх) хугацааг (тарнийн багшийг мэнд байгаа үед түүний өмнө сахилын уналаа) нээлттэй хүлээн зөвшөөрч, сахилыг дахин авахаас өмнө өнгөрөөх.
Харин Конгтрул гэгээн үйлдээ харамсахгүй байж, түүнд даган баясахыг нэг хүчин зүйл болгож, зөвшөөрөгдөх хугацааг өнгөрөөхийг нэгдэх долоон хүчин зүйлийн долоодох хүчин зүйл болгон тооцсон.
Уналыг нээлттэй хүлээн зөвшөөрч, тарнийн сахилыг дахин багтаж авах зөвшөөрөгдөх хугацаа нь тарнийн сахил хүртээсэн багшийн түвшингээс хамааран өөр өөр байна.
- Хэрэв бид тарнийн сахилыг гурван эрдэмтэй багшаас (gsum-ldan-gyi slob-dpon) хүртсэн бол зөвшөөрөгдөх хугацаа нь нэг жил байна,
- хэрэв хоёр эрдэмтэй багшаас (gnyis-ldan-gyi slob-dpon) хүртсэн бол хоёр жил,
- хэрэв нэг эрдэмтэй багшаас (gcig-ldan-gyi slob-dpon) хүртсэн бол гурван жил байна.
Гурван түвшний тарнийн багш нь тус багшаас бидний авсан зүйлээр ялгагдана. Үүнд:
- Нэг эрдэмтэй тарнийн багш нь бидний ердөө эрх (dban, авшиг) хүртсэн багш байна.
- Хоёр эрдэмтэй багш нь эрхээс гадна тарнийн сургаалын тайлбар авсан багш байна.
- Гурван эрдэмтэй багш нь эрх, тарнийн нууц санаануудын тайлбар авсан байхын дээр тарнийн бүтээлтэй холбоотой хамгийн гүнзгий санаануудыг үзүүлсэн сургаал хүртсэн багш байна.
Сахил зөрчсөн хэмжээ
Тарнийн сахилыг зөрчсөн хэмжээний хэд хэдэн түвшин байна. Ригзин Чодраг гэгээн дараах байдлаар тайлбарласан. Үүнд:
- Хэрэв сахил зөрчих үед нэгдэх долоон хүчин зүйл бүгд бүрдсэн боловч зөрчлийг нээлттэй хүлээн зөвшөөрч, сахилыг дахин авахаас өмнө зөвлөсөн хугацаа өнгөрөөгүй бол энэ нь үндсэн унал (rtsa-ltung) байна. Ийм нөхцөлүүдэд, бид тарнийн сахилыг дахин болно.
- Хэрэв тэдгээр долоон хүчин зүйл бүрдсэн байх бөгөөд дээр нь зөвлөсөн хугацаа нь аль хэдийн өнгөрсөн бол энэ зөрчил нь унал байхаа больж бүрэн ялагдал (pham-pa) болно. Энэ нь бид дахин эрх хүртэж, сахилыг дахин авах боломжгүй болно гэсэн үг.
- Хэрэв бидний сахил зөрчсөн явдал нь гэмтээхээс хагацаагүй бол – өөрөөр хэлбэл, хэрэв бид зөрчлийг үйлдэж гурван цагийн дотор ерөндгийг хэрэглэсэн байх – боловч эхний гурван нэгдэх хүчин зүйл бүрдсэн байвал энэ нь илт үйл (sbom-po) болно.
- Хэрэв бидний бие болон хэлний үйлүүд ердөө хайхрамжгүй (bag-med-pa) байдалтай болсон боловч бусад зургаан нэгдэх хүчин зүйл нь бүрдсэн бол энэ нь ердөө нэг алдаатай үйл (nyes-byas) болно. Конгтрул гэгээн хэрэв бид санахгүй байснаас нэг сахилыг зөрчсөн бол энэ мөн нэг алдаатай үйл болно гэж үүнд нэмсэн.
Хэрэв нэг тарнийн сахилыг зөрчих тусгай шаардлага гарвал энэ нь алдаатай үйл болохгүй. Ийм тохиолдлуудыг Бүх нууцын ерөнхий горимын шимийн чимэг (gSang-ba thams-cad-kyi spyi’i cho-ga’i snying-po rgyan, санс. Сарвагүхявидхигарбхаламкара) зохиолд зүйлчлэн үзүүлсэн. Үүнд:
- бусдын тусад гэх мэт дээд зорилгоор хийх үед,
- тус сахилыг сахих нь нэг саад болбол, амь насанд аюултай үед,
- тарнийн багшаас тус сахилыг баримтлахгүй байх зөвшөөрөл авсан үед,
- өвчний улмаас гэх мэтээр түүнийг баримталж чадахгүй болсон үед.