ලම්-රිම් ශ්‍රේණිගත මාර්ගය පිළිබඳ සම්ප්‍රදායික ඉදිරිපත් කිරීම

මරණය නියතයකි

අප ලද අගනා මිනිස් දිවිය කවරාකාර වූවක්ද යන්න සලකා බලන්නේ නම්, එය පාෂාණයෙන් හෝ ලෝහයෙන් නිම වූවක් නොවේ. සත්‍ය වශයෙන්ම සිරුර ඇතුළත ඇති දේ පරීක්ෂා කරනු පිණිස එය කපා බලන්නේ නම්, වෙළඳපලින් මස් මිලදී ගත් පසු මිනිසුන් සිය නිවෙස්වල එ්වාහි බඩවැල් එල්ලා තබන්නාක් වැනි ලේ හා බඩවැල් සමූහයකි ඇතුළත ඇත්තේ. අපගේ අභ්‍යන්තරයද ඔරලෝසුවක ඇතුළත මෙන් මටසිළුටු එකකි.

මරණය පිළිබඳව හා කෙතරම් මනුෂ්‍යයන් සංඛ්‍යාවක් මියගොස් ඇත්තේද යන කරුණ පිළිබඳව සිතා බලන්නේ නම්, නොනිමි ගණන් තැබීමක නිරත විය හැක. මා ධර්ම ශාලාවට පැමිණි දින සිට මේ දක්වා මිය ගොස් ඇති ටිබෙට් ජාතිකයන් සංඛ්‍යාව ගණන් කරන්නට ගියහොත් එය අති විශාල සංඛ්‍යාවක් වනු ඇත.

මිනිස් සිරුරක් සහිතව ඉපිද මිය නොගිය කිසිවෙකු හෝ නොමැත. පැල හා ගස් මිය යන ආකාරය පිළිබඳ සිතා බැලුවහොත්, මරණය හුදෙක් කාලය පිළිබඳ ප්‍රශ්නයක් පමණක් බව ඔබට දැනෙනු ඇත. උපතේ ස්වභාවික අවසානය මරණයයි. එ් හැර කළ හැකි අන් කිසිවක් නොමැත. අපගේ මෙහි රැස්වීමේ අවසානය විසිර යෑමයි; ඉහළ නැගීමේ අවසානය පහළට බැසීමයි. මිය යාම හැර අපට කළ හැකි අන් කිසිවක් නොමැත්තේය යන කරුණ අවබෝධ කරගනිමින්, මරණයට පෙර හැකිතාක් දුරට ධර්ම පිළිවෙත් පිරීමට උත්සාහ කළ යුතුය.

එ් අනුව, අප විසින් අප මියයනු ඇත්තාවූ ආකාරය පිළිබඳ සිතා බැලිය යුතුය. ඔබ බොහෝ සේ රෝගී තත්ත්වයට පත්වන අතර ඔබගේ සිරුරේ මස් විරූපව ගොස් ඔබ ඉතා දුර්වල තත්ත්වයකට පත්වේ. ඔබගේ සියලු ඥාතීන් හඬා වැළපෙමින් එය කෙතරම් භයානක තත්ත්වයක්දැයි විමසනු ඇත. වෙද මහතා පැමිණ ඔබට ඖෂධ ලබාදෙන අතර ඉන්පසු රෝගියාගේ තත්ත්වය එතරම් යහපත් නොවන බව පවසයි.

ඕනෑම අවස්ථාවක මියයා හැක

මරණය සිදුවන අවස්ථාව පිළිබඳවද නිශ්චිත ස්වභාවයක් නොමැත. කෙස් පැසුණු ඉතා වයෝවෘද්ධ මව්පියන් විසින් සිය දරුවන්ගේ මෘත දේහයන් භූමදානය කරනු දැකගත හැකිවේ. බො‌හෝ පුද්ගලයෝ සාමාන්‍ය ආහාරයක් ගැනීමෙන්ම හුස්ම හිරවී මියයති.

නිදසුනක් ලෙස තිබ්බතයෙන් මෙම උදාහරණය ගෙන එ් පිළිබඳ සිතා බැලිය හැක. එක් මිනිසෙකු විසින් සෑහෙන ප්‍රමාණයේ මස් කුට්ටියක් රැගෙන එය පසෙක තබා එය තමාගේ උදෑසන ආහාරය ලෙස ගන්නා බව පැවසීය. එසේ වුවද, එම මස් කුට්ටිය ඔහුට වඩා කල් පැවතිණි. තවත් උදාහරණයක් ගතහොත්, දිවා ආහාරය සඳහා පාන් රෝස්ට් කිරීමට අදහස් කරගෙන සිටි සිම්ලා නගරයේ අර්තාපල් ගොවියෙකු මම දැන සිටියෙමි. ඔහු එම පාන් පිසෙන අතරතුරම මිය ගියේය.

අනිත්‍යය පිළිබඳ ඇගයීම සඳහා වූ යහපත්ම මාර්ගය වනුයේ එ් පිළිබඳ පොතපතින් කියවා බැලීම නොව අප දන්නා මියගිය අයවලුන් පිළිබඳ සිතා බැලීමයි.

මරණය අවස්ථාවේදී උපකාර විය හැක්කේ ධර්මයට පමණි

මරණ සතිය පවත්වාගෙන යාමේ වැදගත්කම කුමක්ද? කළ යුතු යම් වටිනා දෙයක් වේනම් එය වූකලි දහම් පිළිවත් පූරණය පමණි යන අදහස එමගින් දක්වන බැවිනි.

භෞතික දේවල්වලට අනුව කථා කරන්නේ නම්, එ් කිසිවක් හෝ අපට රැගෙන යා නොහැකි බව ඔබට අවබෝධ වනු ඇත. නිදසුනක් ලෙස ඔබ බොහෝ මුදල් රැස්කර ඇති ධනවත් වෙළඳ ව්‍යාපාරිකයෙකු නම්, දැන් ඔබට රැගෙන යා හැකි එකම දෙය දේහය ආදාහනය කිරීම සඳහා ඔතන රෙදි කැබැල්ල පමණි. රටින් රටට සංචාරය කරන අතර ධනය රැස් කිරීම සඳහා මෙම වෙළඳ ව්‍යාපාරිකයා විසින් සිදු කරන ලද පාප ක්‍රියාවන් සංඛ්‍යාව සලකා බැලුවහොත් එය සුවිශාල එකක් විය හැක.

ඔබ බොහෝ සේවකයන් හෝ මෙහෙකරුවන් සහිත අයෙකු හෝ සොල්දාදුවන් 100,000කට අණ දෙන්නාවූ හමුදා ජෙනරල්වරයෙකු හෝ විය හැකි නමුත් ඔබගේ මරණ අවස්ථාවේදී එ් කිසිවෙකුට හෝ ඔබ සමග ආ නොහැක. ඥාතීන්ගෙන් පිරි රටකට හෝ පිහිටට ආ නොහැක: ඔවුනට කළ හැකි එකම දෙය වනුයේ ඔබගේ මරණ මඤ්චකයේදී ඔබ වටා රැස්වී ඔබගේ සාමකාමී මරණයට හා පුනරුත්පත්තියට බාධා අවහිර කිරීම පමණි.

පුණ්‍ය ක්‍රියාවන් මගින් ප්‍රමාණවත් ධනාත්මක කර්ම බලවේගයක් ගොඩනගාගෙන ඇත්තේ නම්, එය ඔබගේ පුනරුත්පත්තීන්ට බොහෝ සෙයින් ප්‍රයෝජනවත් විය හැකි බැවින් මරණ අවස්ථාවේදී ඔබට උපකාර කළ හැකි එකම දෙය ධර්ම පිළිවෙත් පූරණය පමණක් බව පැවසිය යුතුය. එසේ වුවද, පාපකාරී කර්ම බලවේග මගින් එම පුනරුත්පත්තීන්හි තත්ත්වය වඩාත් අයහපත් කළ හැක. මෙය වූකලි මරණය පිළිබඳ සිතා බැලීමෙන් තොරව ඔබට වටහාගත හැකි දෙයකි. තිබ්බතයේද බොහෝ ධනවත් තිබ්බතීයයෝ සිටි අතර ඔවුනට සිය දැනුම හා අභ්‍යන්තර ගුණාංග පමණක් රැගෙන සියල්ල හැර යන්නට සිදුවිය. එ් අනුව පිරිසිදු ලෙසම මේ ජීවිත කාලය තුළ ධර්ම පිළිවෙත් සුරැකිය යුතු අතර ලෞකික ක්‍රියාකාරිත්වයන් උදෙසා අපගේ කාලය නාස්ති නොකළ යුතුය.

මෙම ජීවිතයේ ලෞකික ක්‍රියාකාරකම් තිරිඟු දහයියා මෙන් නොවැදගත් සේ සැලකිය යුතුය. ලෞකික කටයුතුවල සාරයක් නොමැත. ලෞකික කටයුතු හුදෙක් දරුවන් විසින් තනන වැලි මාලිගා මෙන් සැලකිය යුතුය. එ්වා සමග සෙල්ලම් කිරීම අවසන් වූ විට ඔවුහූ එ්වා හැර පිටව යති. මෙලෙසය ලෞකික කටයුතු පිළිබඳවද සිතිය යුත්තේ. 

මේ සියල්ල පිළිබඳ සිතා බැලුවහොත්, එය ඔබගේ ධර්ම පිළිවෙත් පූරණයට ඉමහත් උපකාරයක් වනු ඇත.

ආරම්භක මට්ටම

සියලු ලෞකික කටයුතු අනවශ්‍ය හා එතරම් වැදගත් නොවන දේ වශයෙන් සලකන්නේ නම්, එවිට වැදගත් එකම දෙය ධර්ම පිළිවෙත් පූරණය වන බව අවබෝධ වේ. ධර්ම පිළිවෙත් පූරණය වූකලි ඔබගේ මතු භවයන්ගේ ඵල ප්‍රයෝජනය පිණිස සිදුකරන කාර්යයකි. නිදසුනක් ලෙස, "මට දැන් වටිනා මනුෂ්‍ය භවයක් ලැබී තිබෙනවා;මතු භවයන්හි පහළ තලයනට ඇද වැටීම වළක්වාලීමට එය ප්‍රයෝජනයට ගත යුතුයි" යන ආකල්පය පවත්වාගෙන යාම වූකලි අපගේ අගනා මනුෂ්‍ය ජීවිතයෙන් ප්‍රයෝජන ගැනීමේ පහළම මට්ටමයි.

දැඩි ආචාර ධාර්මික ස්වයං විනයක් පවත්වාගෙන යාම මගිනි මෙම වඩා පහත් තලයනට ඇද වැටීමෙන් අප වළකාලිය හැක්කේ. ආචාර ධාර්මික ස්වයං විනයක් පවත්වාගෙන යාම පිණිස වූ දැඩි ඇල්මක් පිහිටුවා ගත්තද, එය ක්‍රමයෙන් ක්ෂය වේ. එබැවින්, වඩා අයහපත් පුනරුත්පත්තියකට ඇද වැටීමෙන් වැළකී සිටිනු සඳහා අපගේ කැළඹිලිකාරී භාවයන්ගෙන් මිදිය යුතු වේ. මෙය අතිශයින්ම තදින් දූවිලි බැඳුණු රෙදි කැබැල්ලක් සේදීම වැනි කාර්යයකි - පළමුව අඩු බලයක්, ශක්තියක් යොදන අතර ඉන් පසු ක්‍රමයෙන් බලය හෙවත් ශක්තිය වැඩි කරයි. කැළඹිලිකාරී භාවයන්ගෙන් මිදෙනු පිණිසද කාර්යය ආරම්භ කළ යුත්තේ සෙමින් හා මෘදු ලෙස වන අතර ක්‍රමයෙන් පූර්ණ ශක්තිය යොදා දරන ප්‍රයත්නයක් බවට එය හරවනු ලබයි. එ් අනුව, ආචාර ධාර්මික ස්වයං විනය පවත්වාගෙන යනු පිණිස, එය ක්‍රමයෙන් හා මන්දගාමීව යොදා ඉන්පසු ක්‍රමිකව යෙදීම හා භාවිතය මගින් කැළඹිලිකාරී භාවයන්ගෙන් මිදිය හැක; නොඑසේ නම් ඔබගේ උත්සාහයන් පහසුවෙන් හීන විය හැක. 

මෙම පහත් තලයන්හි පුනරුත්පත්තියක් සිදුවීම වළකනු පිණිස ආචාර ධාර්මික ස්වයං විනයක් අනුගමනය කරන්නේ නම්, ධර්ම පිළිවෙත් පිරීමේ අවම මට්ටම මෙයයි.

අන්තර්මධ්‍ය මට්ටම

පහත්ම තලයන් තුනෙහි ඉපදීමෙන් මිදී ඊළඟ ජීවිතය දේව තලයන්හි පවත්නා සතුට හා ප්‍රීතිය මැද හෝ මනුෂ්‍යයෙක් වශයෙන් වුව උපත ලදහොත්, සියලු සාංසාරික පුනරුත්පත්තීන්හි පවතිනුයේ දුකම බව අවබෝධ කරගැනීමට උත්සාහ කළ යුතුය. මෙය ලම්-රිම් දේශනාවන්හි දීර්ඝ වශයෙන් සාකච්ඡා කෙරී ඇති නමුත් මෙහි මෙම නිදසුනින් විස්තර කළ හැක: ඔබ හිරු රශ්මියෙහි සිටින අතර ඉතා උණුසුම් තත්ත්වයක් සිරුරට දැනෙන විටදී නිවස තුළට යයි. එවිට තද හිරු රශ්මියෙහි රස්නයෙන් හා දුකින් මිදෙන නමුත් ඉන්පසු සීතල දැනීමෙන් ඇතිවන දුක විඳීමට සිදුවේ. දුකින් නිදහස් වූ සාංසාරික තත්ත්වයක් නොමැත.

කැළඹිලිකාරී භාවයන් විසින් සංසාරය හෙවත් පාලනයකින් තොරව නැවත නැවතද සිදුවන පුනරුත්පත්තිය තුළ අප රවුම් ගස්සවනු ලබයි. ගසක මුල මෙන් එහි මුලද සැබෑ ලෙස ස්වාධීන අනන්‍යතාවයක් ග්‍රහණය කරගැනීමට උත්සාහ දරමින් සිටී. සංසාරය වටා වූ අපගේ මෙම වට රවුම් භ්‍රමණය මෙරි ගෝ රවුන්ඩ් ක්‍රීඩාවක මෙන් වටා කැරකැවීමක් විනා කිසිදු දිශානතියකට ගමන් කිරීමක් නොවේ. මින් මිදීමේ එකම මාර්ගය වනුයේ එයට ඉහළින් අපවම ඔසවා තැබීමයි. මෙය සිදු කිරීම සඳහා ආර්යයෙකු හෙවත් ඉහළ අවබෝධයක් සහිත උත්තමයෙකු හෙවත් අනන්‍යතාවයක් රහිත තත්ත්වය හෙවත් නොපැවතිය හැකි "ආත්මයක්" නොපවත්නේය යන කරුණ අවබෝධ කරගන්නාවූ උත්තමයෙකු බවට පත්විය යුතුය. මෙයයි ශූන්‍යතාවය (හිස්බව) පිළිබඳ වෙන්කොට සැලකීමේ දැනුවත්භාවය.

අපගේ චිත්ත සන්තතිය මත වූ මෙකී ශූන්‍යතා අවබෝධය වගා කරගනු පිණිස, ශමථය හෙවත් නිශ්චල හා තැන්පත් චිත්ත ස්වභාවයක් ඇතිකර ගැනීම අවශ්‍ය වේ. මෙය ඇතිකරගනු පිණිස, ආචාර ධාර්මික ස්වයං ශික්ෂණය පැවතිය යුතුවේ. එ් අනුව, උසස් මට්ටමේ පුහුණු තුන - ආචාර ධාර්මික ස්වයං විනය, ධ්‍යාන සමාධිය හා වෙන්කොට දැකීමේ දැනුවත්භාවය යන ඉහළ පුහුණු-  මගින් පාලනයකින් තොරව නැවත නැවතද සිදුවන සාංසාරික පුනරුත්පත්තියට ඉහළින් පැවතීමේ හැකියාව අප වෙත ලබාදෙනු ලබයි. මේවා පුහුණු කරන්නේ නම්, සංසාරයේ වට රවුම් ගැසීමේ මෙම චාරිකාව නිමකළ හැක.

ආර්ය මට්ටමට උසස් වූ සත්ත්ව වර්ග තුනක් කාණ්ඩගත කොට ඇත:

• මාර්ග චිත්තය දැක ගැනීමේ තත්ත්වය සාක්ෂාත් කරගත්තවුන් (මාර්ග දැක්ම)
• පුරුදු වූ මාර්ග චිත්තයක් සාක්ෂාත් කරගත්තවුන් (භාවනා මාර්ගය)
• තවදුරටත් පුහුණු වීම් අවශ්‍ය නොවන පරිදි මාර්ග චිත්තයක් සාක්ෂාත් කරගත්තවුන්.

මාර්ග චිත්තය පිළිබඳ අළුතින් ඇතිවූ දැක්මක් සහිත අය තුළ ශූන්‍යතාවය පිළිබඳ අසංකල්පීය සෘජු වැටහීමක් පවතී. පුරුදු වූ මාර්ග චිත්තයක් සහිත අය තවදුරටත් භාවනා කරමින් මෙකී අසංකල්පීය ශූන්‍යතා වැටහීම පුරුදු කරගනිති. නොකඩවා භාවනා පුහුණු කිරීම තුළ මෙම ශූන්‍යතා වැටහීමට ඔබගේ මනස පූර්ණ වශයෙන් පුරුදු කර ඇත්තේ නම් හා විමුක්තිය වළකාලන්නාවූ භාවමය වැළකුම් ඔබගේ සිතින් සදාකාලිකවම ඉවත් කොට ඇත්තේ නම්, ඔබ අර්හත් ඵල ලාභියෙකු හෙවත් විමුක්ති ලාභියෙකි.

ආදරය හා කරුණාව

එනමුදු, ඔබ පමණක් විමුක්තිය ලබාගැනීම ප්‍රමාණවත් නොවේ. මක් නිසාද, සියලු සීමිත සත්ත්වයෝ (හැඟීම් දැනීම් සහිත සත්ත්වයෝ) මෙම දුක් රැස අනුභව කරමින් වාසය කරන බැවිනි. දුක් විඳින අතර සියලු දෙනා ඉන් මිදීමට කැමති වන්නේය යන කරුණ තුළ සියලු සීමිත සත්ත්වයෝ සමාන වෙති. සියලු සීමිත සත්ත්වයෝ දුකින් මිදෙත්වාය යන පැතුම සහිත චිත්ත ස්වභාවය ගොඩනගා ගතහොත්, එය "කරුණාව" වශයෙන් හැඳින්වේ. එනමුදු, සියලු සීමිත සත්ත්වයෝ දුකින් මිදේවාය යන මේ පැතුම වගා කරගනු පිණිස, ඔබ ඔබගේ දුක සම්බන්ධයෙන් බොහෝ කලක් සිතා බලා භාවනා කොට එය කෙතරම් නම් අමිහිරි තත්ත්වයක්ද යන්න වටහා ගෙන අත් හැරීමේ පුරුද්ද ගොඩනගාගත හැකි මට්ටමක හෙවත් නිදහස් වීමේ අධිෂ්ඨානයක් සහිත තත්ත්වයක සිටිය යුතුය. දුක යනු කෙතරම් අමිහිරි දෙයක්ද යන අදහස ඇතිකරගෙන ඉන් මිදීමේ පැතුමක් ගොඩනගා ගත් කල්හි, එම සිතිවිල්ල සියලු සත්ත්වයන් උදෙසා යොමුකළ හැක. එය කරුණාවයි.

එ් අනුව, අත්හැරීම යනු මා දුකින් මිදේවාය යන පැතුම වන අතර කරුණාව යනු සියලු සත්ත්වයෝ දුකින් මිදෙත්වාය යන පැතුමයි. කරුණාව හා ආදරය අතර පවත්නා වෙනස නම්, කරුණාවේදී "සියලු සීමිත සත්ත්වයෝ දුකින් හා එයට හේතුවන කරුණුවලින්ද මිදෙන්නේ නම් කෙතරම් යහපත්ද" යන සිතිවිල්ල ඇතිවීම වන අතර, ආදරයේදී ඇතිවනුයේ සියලු සත්ත්වයන් හට සතුට හා සතුටට හේතු වූ කරුණු ඇතිවේවාය යන පැතුමයි.

උපේක්ෂාව හා බෝධිචිත්තය ගොඩනගා ගන්නා ආකාරය

අප තුළ ආදරය හා කරුණාව නොමැති වීමට හේතු කවරේද? සියලු‌ දෙනා දුකින් මිදී සතුටු වෙත්වායි අපි නොපතන්නේ මන්ද? හේතුව නම් අපගේ සිත් මටසිලුටු නොවූ රළු එ්වා වීමයි. එ්වාහි ඉහළ හා පහළ ලක්ෂ්‍ය පවතී. අපගේ සිත්හි පවත්නා මෙම සමතල නොවන ස්වරූපය කවරක්ද? එය නම් අපගේ ඥාතීන් හා මිතුරන් කෙරෙහි බොහෝ කොට ඇලී සිටින අතර අපගේ සතුරන් හෝ අප අකමැති පුද්ගලයන් දකින විටදී, ඉමහත් ද්වේෂයක් ඇති වීමයි.

එ් අනුව, මෙම රළු මාර්ගය සමතල කරනුයේ කෙසේද? අපට එය මෙම කරුණ පිළිබඳ සිතා බැලීමෙන් වටහාගත හැක: ඔබට එක් පුද්ගලයෙකු විසින් ඊයේ රු. 100ක මුදලක්ද තවත් පුද්ගලයෙකු විසින් අද රු. 100ක මුදලක්ද ලබා දෙයි. ඊයේ රු. 100ක් දුන් පුද්ගලයා අද ඔබගේ මුහුණට පහරක් දුන් අතර, අද රු. 100ක් දුන් අය ඊයේ එසේම ඔබගේ මුහුණ හරහා පහරක් ගැසීය. ඔබ කැමති වන්නේ කාටද, අකමැති වන්නේ කාටද?

මෙයාකාරයෙන් අපගේ අතීත සතුරන් අපට මහත් සේ ප්‍රයෝජන සලසා ඇති අතර අනාගතයේදීද මහත් උපකාර කරනු ඇති බව සිතිය යුතුය. එමෙන්ම, අපගේ මිතුරන් විසින් අතීතයේදී ඉමහත් හානි අප වෙත පමුණුවා ඇති අතර, අනාගතයේදීද එසේ කරනු ඇත. එය කාලය පිළිබඳ ගැටළුවක් පමණි.

තවත් නිදසුනක් ගනිමු: මිනී කන්නන්, වෘක මිනිසුන් හෝ මාංශ භක්ෂකයන් ස්වරූපයේ විවිධ පුද්ගලයෝ වෙති. ඔවුන් ඉතා ආකර්ශනීය සේ දිස්විය හැකි අතර අප එ් අතරින් අයෙකු විවාහ කරගත හැක. එසේ වුවද, යම් අවස්ථාවක ඔහුගේ දලයක් නෙරා විත් අප කා දමනු ඇත.

බල්ලෙකුට පහර දුනහොත් ඌ බුරමින් පැමිණ ඔබ සපාකනු ඇත. අපිද සතුරෙකු කෙරෙහි කෝප වුවහොත්, එම සුනඛයාට සමානම ප්‍රතිචාරයක් දක්වනු ඇත. සිතේ පවත්නා මෙකී ඇල්ම හා පිළිකුල යන දෙ අන්තයට අදාල අසමතාවය ඉවත් කොට සිතේ සම චිත්තතාවය හෙවත් උපේක්ෂාව වර්ධනය කරගත යුතුය. මෝටර් රියකට පහසුවෙන් ධාවනය වීමට අවශ්‍ය පරිදි මාර්ගයේ උස් පහත් තැන් මට්ටම් කොට සකසන්නාක් මෙන් එම සම චිත්තතා මට්ටම මතින් අපට ආදරය හා කරුණාව ගොඩනගාගත හැක. 

පුපුරා යාමෙන් මාර්ගය සමතලා කරන්නාවූ ඩයිනමයිටයක් මෙන් බලගතු සිතිවිලි අප තුළ පැවතිය යුතුය. කවරාකාර සිතිවිලිද? සෙසු සීමිත සත්ත්වයන්ගේ කාරුණිකත්වය පිළිබඳ සිතීමයි. නිදසුනක් ලෙස, අපි කිරි බොන්නෙමු. එ්වා ලැබෙනුයේ එළ හා මී දෙනුන්ගෙනි. උන් ඇවිදිමින් තණකොළ කමින් ජලය පානය කරන අතර අප කරනුයේ උන්ගෙන් කිරි දොවාගැනීම පමණි. හාවුන් හා මීයන් වෛද්‍ය අත්හදා බැලීම්වලට පාවිච්චි කෙරෙති. එ් අනුව, අප සතු ඖෂධ යනු අප වෙනුවෙන් දිවි පිදූ මීයන්ගේ හා හාවුන්ගේ පිහිටෙන් ලත් දේවල් වේ.

අප විසින් අපගේ සතුරන් ලෙස සලකන්නාවූ හා අපට හානි සිදු කරන්නාවූ ඇතැම් සීමිත සත්ත්වයෝද වෙති. එ‌සේ වුවද, ඔවුන් අපට කරන හානිය ඔවුන්ගේ කාරුණිකත්වය හා සන්සන්දනය කළහොත්, දෙවනු කී කාරුණිකත්වය පළමු කී හානිය ඉක්මවයි. තවද, ඔවුන් විසින් සිදුකරන හානියද සැබැවින්ම බොහෝ සෙයින් ප්‍රයෝජනවත් විය හැක. බුද්ධත්වයට පත්වනු පිණිස අපට ඉවසීමේ ගුණය ප්‍රගුණ කිරීමට සිදුවන අතර එ් සඳහා මෙයාකාරයේ අමනෝඥ පුද්ගලයන් අවශ්‍ය වේ. සියලු දෙනා ඉතා යහපත් අය වීනම්, ඉවසීම ප්‍රගුණ කළ නොහැකි වනු ඇත. අප හා කෝප ගන්නාවූ, තරහ වන්නාවූ අය සීමිත සත්ත්වයන් විනා බුදුවරු නොවේ; එ් අනුව ඔවුහූ අපට ඉවසීම උගන්වන්නෝ වෙති. නිදසුනක් ලෙස, අතීෂයන් තිබ්බතයට ආ විටදී ඔහු සමග ඉතා රස්තියාදුකාර ඉන්දියානුවෙකුද සිය ඉවසීම පරීක්ෂා කරවාගැනීම පිණිස රැගෙන ආවේය. ඔහු කැටුව ආවේ මන්ද යන පැනයට පිළිතුර වූයේ සිය ඉවසීම පුහුණු කළ යුතුවූ හෙයින් එසේ කළ බවයි. එ් අනුව, සීමිත සත්ත්වයෝ හා බුදුවරුන් අප වෙත දක්වන කරුණාවට අනුව සමානයෝ වෙති. මෙම කරුණ ශාන්තිදේවයන්ගේ කෘතියක් වන "බෝධිසත්ත්ව චර්යාවෙහි නියැළීම" නම්වූ ග්‍රන්ථයෙහි තහවුරු කොට ඇත.

බුදුවරයෙකුට තරහා නොයෑමට හේතුවක් ඇත. හේතුව නම් උන් වහන්සේ තුළ සියලු කැළඹිලිකාරී භාවයන්ගෙන් නිදහස් වූ එ්ක චිත්ත, ධ්‍යානගත සතියක් පැවතීමයි. බුදුවරයෙකු තුළ මෙම එ්ක චිත්ත සිහිය පවත්නා බැවින්, උන් වහන්සේ කෝප නොවේ. එ් අනුව, අප විසින්ද මෙම ගුණය ප්‍රගුණ කළ යුතුය. අප උදෑසන අවදි විය යුත්තේ මෙම සිතිවිලි සමගිනි:

• අද දින මම අන් අය තරහා නොගස්වමි, කෝප නොකරවමි.
• අන් අයටද මා කෝප ගැන්වීමට අවකාශ නොසලසමි.

අප මෙම පිළිවෙතට පුරුදු වුවහොත්, අපගේ කැළඹිලිකාරී භාවයන් අවම කරගනිමින් අවසන කැළඹිලිකාරී භාවයන්ගෙන් සදාකාලිකවම නිදහස් තත්ත්වය සාක්ෂාත් කරගනිමින් බුද්ධත්වයට පත්විය හැක.

බුදුවරුන් සතුටු කරනු පිණිස කළ හැක්කේ කවරක්දැයි යමෙකු විමසන්නේ නම් දිය හැකි පිළිතුර වනුයේ සීමිත සත්ත්වයන් වෙත උපකාර කරමින් ඔවුනට කරුණාව දැක්වීම බවයි. නිදසුනක් ලෙස, දරුවන් සහිත දෙමාපියන් සිටින්නේ නම්, එම දෙමවුපියන් වෙත පමණක් කාරුණික වනු වෙනුවට ඔවුන්ගේ දරුවන් හට කාරුණික වීමෙන් එම දෙමව්පියන් වඩාත් සතුටට පත්කළ හැක. එ් අයුරින්ම, බුදුවරුන්ට මෙන්ම සීමිත සත්ත්වයන්ටද අප කාරුණික නම් බුදුවරු වඩාත් සතුටට පත්වනු ඇත. මේ සියලු කරුණු පදනම් කරගනිමින්, අප විසින් බෝධිචිත්ත ඉලක්කයක් ගොඩනගා ගැනීමට උත්සාහ කළ යුතුය: "සියලු සීමිත සත්ත්වයන් හට ප්‍රතිලාභ සලසනු පිණිස බුදුවරයෙකුගේ තත්ත්වය සාක්ෂාත් කරගැනීමට උත්සාහ කරමි" යනුවෙනි.

මෙයටද වැඩියෙන්, මෙම ජීවිත කාලය තුළම, මේ මොහොතේදීම, සියලු සීමිත සත්ත්වයන් වෙනුවෙන් බුදුවරයෙකුගේ තත්ත්වය සාක්ෂාත් කරගැනීම සඳහා වූ දැඩි අදහසක් අප තුළ පැවතිය යුතුය. මෙම ජීවිත කාලය තුළම බුද්ධත්වයට පත්විය හැකි විධියක් පවත්නා බව බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් දේශනා කළ සේක. එම විධිය කවරක්ද? තන්ත්‍ර මාර්ගය මගිනි. මෙම මාර්ගය අනුගමනය කළහොත්, මෙම ජීවිත කාලය තුළම බුද්ධත්වය සාක්ෂාත් කරගත හැක. 

මෙම ජීවිත කාලය තුළම බුද්ධත්වයට පත්වීමේ ඉතා තදබල අපේක්ෂාවක් පැවතියද, ආරම්භයක් නොපෙනෙන සංසාර ගමන තුළ ඉමහත් පාපකර්ම සම්භාරයක් අප විසින් රැස්කරගෙන ඇති බැවින් එය පහසු කටයුත්තක් සේ නොසැලකිය යුතුය. තන්ත්‍ර ක්‍රමය වේගවත් වුවද ඉතා දුෂ්කර මාර්ගයකි. තන්ත්‍ර මාර්ග පිළිවෙත් පිරීම ගුවන් යානයක ගමන් කිරීම මෙන් වේගවත් බවක්ද නොසිතිය යුතුය. එය එතරම් පහසු වූවක් නොවේ. නිදසුනක් ලෙස, ජෙට්සන් මිලරේපා සිය ගුරුවරයා සමගින් කටයුතු කිරීමේදී බොහෝ දුෂ්කරතාවනට මුහුණ දුන් අයෙකි - එම දුෂ්කරතා නම් කුලුනු ඉදි කිරීම, පහර කෑම, හා බොහෝ දුක් විඳීම ආදියයි. මේ හේතුවෙන්, ඔහුට එම ජීවිත කාලය තුළම බුද්ධත්වයට පත්විය හැකිවිය. එසේ වුවද, අපි මිලරේපා විඳි දුෂ්කරතාවයන්ගෙන් කොටසක් හෝ විඳීමට අකමැත්තෙමු.

අප තුළ මෙම ජීවිත කාලය තුළම බුද්ධත්වයට පත්වීමේ තදබල අපේක්ෂාවක් පවත්නේ නම් හා ඉමහත් දුෂ්කරතාවයන්ද එ් වෙනුවෙන් විඳීමට සූදානම් නම්, එවිට, නොකඩවා පිළිවෙත් පූරණය තුළ බුද්ධත්වයට පත්වීමේ හැකියාවක් අපටද පවතී.

අගනා මිනිස් සිරුරක් සහිතව ඉපිද ඇති අපට වඩා යහපත් පුනරුත්පත්තීන්, විමුක්තිය හා බුදධත්වයද සාක්ෂාත් කරගැනීම සඳහා එය භාවිත කළ හැක. මේ සඳහා, අප විසින් ශ්‍රේණිගත මාර්ගයක් අනුගමනය කළ යුතුවේ. මේ තුළට දස පාප ක්‍රියාවන්ගෙන් වැළකී සිටීම, කැළඹිලිකාරී භාවයන්ගෙන් මිදීම හා, සංසාරයෙන් මිදී බෝධිචිත්ත ඉලක්කයක් සහිතව, ධ්‍යාන සමාධි උපදවා ශූන්‍යතාවය (හිස්බව) පිළිබඳ අසංකල්පීය අවබෝධයක් ලැබීම ඇතුළත් වේ.