به زبان ساده، بودهیساتوا فردی دانا و مشفق است که همه را گرامی می‌دارد. البته افراد زیادی هستند که هم باهوش و هم مهربان‌اند، پس چه چیزی یک بودهیساتوا را متمایز می‌کند؟ برای شروع باید بگویم که بودهیساتواها علاوه بر آرزوی خوبی برای دیگران، مهارت‌های بسیاری دارند که می‌توانند برای پایان دادن به رنج دیگران کمک کنند. آنها به‌طور خستگی‌ناپذیر تلاش می‌کنند تا به دیگران کمک کنند. بودهیساتواها عمیق‌ترین ریشه همه مشگلات را درک می‌کنند و به این اطمینان دارند که ریشه‌کن کردن مشگلات امکان‌پذیر است تا جایی که موجودات دیگر هرگز با مشگلات مواجه نشوند. این دانش و هدف است که شفقت یک بودهیساتوا را چنین قدرتمند می‌کند.
کلمه بودهیساتوا از دو کلمه سنسکریت گرفته شده است: « بودهی»، به معنی «روشنگری،» و «ستوا» به معنی «موجود.» در آموزه‌های اولیه بودایی، کلمه «بودهیساتوا» برای توصیف شاکیامونی بودا استفاده می‌شد. برای مثال، در داستان‌های زندگی‌های پیشین بودا، او بودهیساتوا توصیف شده است. بنابراین، او فردی است که بی‌نهایت تلاش و انرژی فراوانی صرف می‌کند تا آگاه شود، بودهیساتواها افرادی هستند که زندگی‌شان را در مسیر کسب روشنگری قرار می‌دهند تا به همه موجودات منفعت برسانند. آنها چنین کاری را انجام می‌دهند زیرا از محدودیت‌هایشان آگاه‌اند. اگرچه آنها روش‌های بسیاری برای کمک به دیگران می‌شناسند، اما نمی‌دانند چه روشی برای هر فرد مناسب است. فقط بودا از این مساله اطلاع دارد. بنابراین، در عین‌حال که تا حد توانشان به دیگران کمک می‌کنند، روی خودشان نیز کار می‌کنند تا بودا شوند.
بودهیساتواها پیمان می‌بندند که برای آزادی همه موجودات تلاش کند. بنابراین، هدف نهایی آنها فقط کسب روشنگری برای خودشان نیست، بلکه به همه موجودات کمک می‌کنند تا به روشنگری دست یابند. به سبب شفقت بسیارشان، دستیابی به روشنگری را به تعویق می‌اندازند تا به دیگران کمک کنند. آنها به عنوان راهنمایان معنوی و محافظ مورد احترام‌اند.
تمرین‌ها و کیفیت‌های بودهیساتوا
بودهیساتواها تا حدی کیفیت‌هایی مشابه یک بودای کامل دارند. بودهیساتواها آن ویژگی‌ها را پرورش می‌دهند تا آنها را به روشنگری نزدیک کنند و به دیگران منفعت برسانند. در اینجا به بعضی از این کیفیت‌ها می‌پردازیم:
- شفقت - بودهیساتواها برای همه موجودات احترام قائل اند. بیشتر ما خودمان را در اولویت قرار می‌دهیم، اما بودهیساتواها دیگران را در اولویت قرار می‌دهند. آنها مانند مادری هستند که همه موجودات را مانند تنها فرزندشان می‌بینند. وقتیکه آن بچه بیمار می‌شود، مادر نمی‌تواند رنج کشیدن فرزندش را ببیند و هر کاری که در توان دارد انجام می‌دهد تا به او کمک کند. بودهیساتواها نیز چنین‌اند، آنها نمی‌توانند رنج کشیدن ما را ببینند. آنها نه تنها مایلند که از همه افراد به‌طور یکسان مراقبت کنند، بلکه در هر زمان و به هر شکلی که بتوانند به ما کمک می‌کنند.
- خرد – بودهیساتواها می‌توانند بین آنچه کمک می‌کند و آنچه مضر است تمایز قائل شوند. آنها می‌توانند واقعیت را از خیال متمایز کنند. این درک عمیق به آنها کمک می‌کند تا راهنمای دیگران به سوی رهایی باشند.
- ابزارهای ماهرانه - بودهیساتواها در اینکه چگونه به دیگران کمک کنند مهارت دارند و از روش‌های متعدد برای کار استفاده می‌کنند.
- بخشندگی - بودهیساتواها بخشنده‌اند، آنها هم دارایی‌شان را می‌بخشند و هم وقت و انرژی‌شان را برای دیگران صرف می‌کنند. آنها مایلند از هر آنچه دارند ببخشند تا به دیگران کمک کنند، آنها به دارایی و دستاوردهایشان وابسته نیستند.
- صبر - بودهیساتواها هم نسبت به خودشان صبورند و هم نسبت به دیگران. آنها می‌فهمند که مسیر روشنگری طولانی است و مایلند که برای کمک به دیگران وقت صرف کنند فارغ از اینکه آنها با چه سرعتی بتوانند پیش بروند.
- رفتار توام با اخلاقیات – بودهیساتواها به رفتارهای توام با اخلاقیات متعهدند، یعنی آنها از رفتارهایی که به دیگران صدمه می‌زند اجتناب می‌کنند و رفتارهایی را پرورش می‌دهند که برای همه موجودات مفیدند.
- شجاعت – بودهیساتواها شجاع و با شهامت‌اند، آنها مایلند که برای کمک به دیگران با موانع و چالش‌ها مواجه شوند. آنها از برابر شدن با شرایط دشوار یا ریسک کردن به منظور منفعت رساندن به دیگران نمی‌هراسند.
بودهیساتوای امروزی در عمل
یک مثال بودهیساتوا، عالیجناب دالایی لاما چهاردهم است. عالیجناب هر روز از صبح تا دیروقت شب به‌طور خستگی‌ناپذیر و بدون توقف کار می‌کند. او هر روز ساعت ۳ صبح کارش را با ساعت‌ها مراقبه شروع می‌کند و سپس بقیه روز را برای ملاقات و کمک به دیگران می‌گذراند.
یکبار، عالیجناب بعد از یک سفر طولانی به اسپیتی آمد. در این زمان، او چندین روز درس داده بود و در نتیجه صحبت زیاد صدایش را از دست داده بود. برای آنکه بیش از آن خسته نشود، من از او درخواست کردم که روی یک صندلی بنشیند و منترای ام مانی پادمه هوم یعنی منترای شفقت را به شنوندگان تلقین کند. اما وقتیکه تدریس شروع شد، او گفت اگرچه من از او درخواست کرده بودم که خودش را خسته نکند اما او شب گذشته خوب خوابیده و نمی‌خواهد وقت کسی را تلف کند، او تصمیم گرفته بود تدریس کند. آنگاه تقریبا به مدت ۳ ساعت اساس همه ویژگی‌های خوب را تدریس کرد.
من پس از تدریس، او را تا اتاقش، جایی که عبایش را درآورد و روی مبل دراز کشید، همراهی کردم، او گفت من می‌توانم بروم زیرا او بسیار خسته است. اما من هیچ خستگی در صورتش نمی‌دیدم؛ در واقع، من فقط صورتی را می‌دیدم که سرشار از انرژی عالی بود. من فکر کردم که هیچ موجود معمولی نمی‌تواند در سن ۸۰ سالگی اینطور کار کند. عالیجناب دالایی لاما واقعا فوق‌العاده است!
من تعجب کرده بودم که در این کار چه رازی نهفته است؟ این چیزی نیست جز شفقت، او به‌طور خستگی ناپذیر کار می کند تا به دیگران کمک کند تا برای همیشه از رنج رهایی یابند. ما می‌توانیم ۴ یا ۵ ساعت بازی‌های ویدیویی انجام دهیم و خسته نشویم، اما چون او کمک به دیگران را تنها کار مفید تلقی می‌کند، خسته نمی‌شود. با نگاهی به ویژگی‌های یک بودهیساتوا ـ یعنی شفقت، خرد، شجاعت و غیره - بدون شک می‌توانیم به وضوح ببینیم که عالیجناب یک بودهیساتواست.
نتیجه‌گیری
بودهیساتواها راهنمایانی قدرتمند و دلسوزاند که به پیروان خود در مسیر روشنگری کمک می‌کنند. آنها از طریق اعمال و آموزه های فداکارانه خود، برای بودایی‌ها مانند یک الگو عمل می‌کنند و ما را تشویق می‌کنند تا همین ویژگی‌ها را در خود پرورش دهیم. به این ترتیب، بودهیساتواها همچنان نقش مهمی در زندگی معنوی میلیون‌ها بودایی در سراسر جهان بازی می‌کنند و منبع الهام و راهنمایی برای کسانی هستند که به دنبال دستیابی به خرد و شفقت بیشتر در زندگی خود می‌باشند.
از نظر بیرونی، هیچ راهی وجود ندارد که بتوان تشخیص داد چه کسی بودهیساتواست یا خیر. در واقع، هر یک از ما می‌توانیم بودهیساتوا شویم. اگر برای بودا شدن به منظور کمک به همه موجودات تلاش می‌کنیم، پس یک بودهیساتوا هستیم. چقدر عالی می شد اگر نه تنها آرزو، بلکه توانایی کمک به دیگران را داشتیم و وقت و انرژی خود را صرف کار کردن به خاطر همه موجودات می کردیم. اگر واقعاً می‌خواهیم به دیگران سود برسانیم، ابتدا باید بودهیساتوا شویم؛ سپس می‌توانیم برای بودا شدن تلاش کنیم. هیچ چیزی وجود ندارد که زندگی را با معنی‌تر کند.