ទស្សនពិតបួនសំរាប់គិតចំពោះសេចក្តីស្លាប់ និងអនិច្ចតាធម៌

ពេលយើងអានអំពីការរួចរំដោះ អំពីការត្រាស់ដឹង និងអំពីវិធីសាស្រ្តដើម្បីសម្រេចគោលដៅទាំងពីរនេះ យើងពិតជាត្រូវយល់ឪ្យបានត្រឹមត្រូវនូវអ្វីជាអត្ថន័យពិតប្រាកដនៃបុគ្គលរួចរំដោះ ។ តើអ្វីជាអត្ថន័យពិត ប្រាកដចំពោះបុគ្គលត្រាស់ដឹង? ហើយថាតើមានអ្វីកើតឡើងបន្ទាប់ពីនេះទៀត? ព្រះធម៌សម្តែងថា ព្រះ សម្មាសម្ពុទ្ធគឺជាបុគ្គលត្រាស់ដឹងនូវសព្វញ្ញូតញ្ញាណ មានញាណដឹងគ្រប់រឿងទាំងអស់នៅក្នុងពេលតែមួ យបាន ។ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់មានការគិតចំពោះសព្វសត្វទាំងអស់ស្មើៗគ្នា និងមានសមត្ថភាពប្រាស្រ័យទាក់ទង ជាមួយបុគ្គលម្នាក់ៗបានយ៉ាងល្អឥតខ្ចោះ ។ ដូច្នេះព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជួយបុគ្គលម្នាក់ៗទៅតាមឧបនិស្ស័យរបស់គេ ។ 

តើរឿងនេះអាចធ្វើទៅរួចទេ ឬ តើវាគ្រាន់តែជារឿងព្រេងនិទានទេ? ប្រសិនបើយើងគិតថាវាគឺជារឿងហួ សហេតុពេកនោះ តើយើងកំពុងតែព្យាយាមសម្រេចអ្វី? បើយើងគិតថាវាគឺជារឿងព្រេងនិទាននុះ ពិត ណាស់យើងនឹងជឿថាវាមិនអាចធ្វើទៅបាននោះទេ ។ យើងត្រូវក្រឡេកមើលជាក់ស្តែងលើគោលបំណ ងដែលបានពិភាក្សានៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ហើយត្រូវពិនិត្យសង្កេតលើកំលាំងចិត្តរបស់យើងផ្ទាល់ ។ 

ពាក្យថា “កំលាំងចិត្ត” (motivation) នេះមានអត្ថន័យជាក់លាក់នៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ។ យើងឧស្សាហ៍និយាយថា “បញ្ជាក់ឡើងវិញ ឬបង្កើតកំលាំងចិត្តរបស់អ្នកឡើង” ដែលចែកជាពីរផ្នែក ។ ទីមួយគឺ គោលបំណង - ដែលយើងមាន - មួយទៀតគឺ ចិត្ត ឬអារម្មណ៍នៅពីក្រោយគោលបំណងនុះ ដែលជំរុញយើងឪ្យសម្រេចនូវគោលបំណងនោះ ។ ជាទូទៅនៅក្នុងភាសាអង់គ្លេស ពាក្យថា កំលាំងចិត្ត (motivation) បង្កប់អត្ថន័យលើតែផ្នែកទីពីរប៉ុណ្ណោះ គឺចិត្ត ឬអារម្មណ៍ដែលជំរុញយើងឪ្យធ្វើអ្វីមួយ ។ 

ខ្ញុំគិតថាចំពោះមនុស្សជាច្រើនដែលកំពុងតែប្រតិបត្តិពាក្យប្រៀនប្រដៅព្រះពុទ្ធសាសនា “ព្រះធម៌” បើ យើងនិយាយឪ្យស្មោះត្រង់ទៅ យើងនឹងឃើញថា គោលបំណងរបស់យើងគឺគ្រាន់តែធ្វើឪ្យជីវិតមានភាព ងាយស្រួលបន្តិច និងកាន់តែមានសេចក្តីសុខ ។ នេះគឺប្រពៃណាស់ - គឺជាអ្វីដែលខ្ញុំហៅថា “ព្រះធម៌ ស្រាល” (Dharma-Lite) ជាជាង “ព្រះធម៌សុទ្ធសាធ” (Real Thing Dharma) ។ វាគឺជាជំហានដំបូង ។ ព្រះធម៌សុទ្ធគឺជាការបដិបត្តិដើម្បីឪ្យជាតិកំណើតកាន់តែប្រសើរ ពោលគឺការចាប់កំណើតជាមនុស្សដ៏ ថ្លៃថ្លា មួយជាតិហើយមួយជាតិទៀត ។ ក៏ប៉ុន្តែបើអ្នកមិនជឿលើការចាប់កំណើតឡើងវិញទេ តើអ្នកអាច ផ្តោតបំណងដ៏ស្មោះត្រង់របស់អ្នកដើម្បីសម្រេចបានជាតិដ៏ប្រសើរដោយរបៀបណា? ដើម្បីយល់ឪ្យច្បា ស់ចំពោះទស្សនៈនៃការកើតឡើងវិញ យើងចាំបាច់ត្រូវយល់ចំពោះថាតើ កើតទៅជាអ្វី ធម្មជាតិចេះតែប ន្តនៃចិត្ត ធម្មជាតិនៃអត្តាជាដើម ។ តាមពិត ការមានបំណងក្នុងការមានជាតិកំណើតល្អប្រសើរមិនមែន មានតែនៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាទេ តែក៏មាននៅក្នុងសាសនាគ្រិស្ត និងសាសនាដ៏ទៃទៀតផងដែរ ។ ចំពោះ គ្រឹស្តសាសនា និយាយអំពីការកើតឡើងវិញនៅក្នុងស្ថានសួគ៌ ។

គោលបំណងបន្ទាប់នោះ គឺត្រូវរំដោះខ្លួនឪ្យចេញផុតពីសង្ខារធម៌នៃជាតិកំណើតដែលមិនអាចគ្រប់គ្រង បាននេះ ។ សាសនាហិនឌូក៏ផ្តោតបំណងបែបនេះដែរ ។ ដូច្នេះយើងត្រូវតែយល់ឪ្យច្បាស់ចំពោះអ្វីដែលជាអត្ថន័យពិតប្រាកដចំពោះពាក្យថា រួចរំដោះនេះ និងអ្វីជាវិធីសាស្រ្តដើម្បីឈានទៅដល់គោលដៅនេះ ។ បន្ទាប់មក ពិតណាស់គោលបំណងចប្បងចុងក្រោយគឺផ្តោតលើសម្មាសម្ពុទ្ធិញាណនៃភាពជាព្រះពុទ្ធ - ត្រង់ចំណុចនេះគឺជាចំណុចល្អឯកចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា ។ 

ពេលយើងក្រឡេកមើលលើព្រះធម៌ យើងនឹងមើលឃើញថា ព្រះធម៌ត្រូវបានបង្រៀនឡើងទៅតាមដំ ណាក់កាលនីមួយៗ ។ ពីចំណេះដឹងមួយតទៅមួយទៀតមិនដាច់ ហើយវាគឺជាការសំខាន់ក្នុងការគោរព ចំពោះគោលការណ៍នេះ ពីព្រោះថាបើយើងគ្រាន់តែដើរនិយាយថា “ខ្ញុំចង់ក្លាយជាព្រះពុទ្ធ ដើម្បីជួយដ ល់សត្វលោកទាំងអស់” ដោយគ្មានមូលដ្ឋានអ្វីសោះនោះ សំដីនោះគ្មានន័យអ្វីទេ ។ តើយើងពិតជាមាន បំណងរំដោះ និងធ្វើឪ្យសព្វសត្វទាំងអស់នៅក្នុងចក្រវាឡសម្រេចការត្រាស់ដឹងមែនទេ? ប្រហែលជាមិ នអាចទេ ។ វាទាមទារនូវវិសាលភាពនៃចិត្តយ៉ាងធំធេងស្ទើរមិនគួរឪ្យជឿ ដើម្បីផ្តោតលើគោលបំណង នោះ ហើយត្រូវតែគិតមែនទេន ដូច្នេះយើងត្រូវកសាងវាឡើងបន្តិចម្តងបន្តិចម្តង ។ យើងធ្វើបែបនោះដោយធ្វើការសង្កេតពិនិត្យនូវមេរៀនព្រះធម៌នីមួយៗ ជាមួយនឹងអ្វីដែលខ្ញុំឪ្យអត្ថន័យថា “ទស្សនពិតបួន យ៉ាង” ទស្សនបួន គឺដើម្បីធ្វើការសង្កេតពិនិត្យលើអ្វីមួយ ។ យើងចាប់ផ្តើមពីព្រះធម៌ដ៏សាមញ្ញនេះទៅ ។

ការយកទស្សនពិតបួននេះមកធ្វើជាឧទាហរណ៍ និងការយកមកប្រើប្រាស់ ។ តោះយើងគិត និងធ្វើស មាធិលើសេចក្តីស្លាប់ និងលើអនិច្ចតាធម៌ (ភាពមិនទៀត) ។ ខ្ញុំជ្រើសរើសយកចំណុចទាំងពីរនេះមក ប្រ ហែលដោយសារតែភាពអត្មានិយមបន្តិច ពីព្រោះថា មិត្តដ៏ស្និទរបស់ខ្ញុំម្នាក់បានស្លាប់កាលពីសប្តាហ៍មុន ។ យ៉ាងណាមិញ ទស្សនពិតបួនយ៉ាងនោះគឺ៖ 

• ទស្សនពិតនៃអាស្រ័យភាព (dependency) - តើយើងចង់បង្កើតចេតសិកអ្វី (សភាពនៃចិត្ត) សតិដឹងចំពោះមរណៈ អាស្រ័យលើ?
• ទស្សនពិតនៃតួនាទីទទួលខុសត្រូវ - ប្រសិនបើយើងសម្រេចបានចេតសិកនេះ តើវាផ្តល់អ្វី ហើយតើអ្វីជាអត្ថប្រយោជន៍ ឬគុណវិបត្តិរបស់វា?
• ទស្សនពិតនៃហេតុផល - ប្រសិនបើយើងសង្កេតពិនិត្យលើព្រះធម៌ដើម្បីធ្វើការកំណត់ភាពត្រឹមត្រូវ តើការសង្កេតពិនិត្យនុះ អាចប្រើប្រាស់បានលើគ្រប់ព្រះធម៌របស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទេ? តើវាមានហេតុផលទេ? ពេលយើងសាកល្បងវាមើល តើវាមានប្រសិទ្ធិភាពដូចដែលបានលើកឡើងនោះទេ? 
• ទស្សនពិតនៃធម្មជាតិ - តើសេចក្តីស្លាប់ជាឧទាហរណ៍តំណាងឪ្យធម្មជាតិនៃសង្ខារធម៌មែនទេ ? តើមនុស្សគ្រប់រូបនឹងស្លាប់មែនទេ? 

អ្វីដែលយើងត្រូវធ្វើគឺត្រូវចាប់យកព្រះធម៌ជាក់លាក់មួយ ដូចជាព្រះធម៌ស្តីអំពីសេចក្តីមរណៈជាដើម និង ធ្វើការវិភាគពីព្រះធម៌នោះដោយផ្អែកលើទស្សនពិតបួនយ៉ាងនេះ ចំណាយពេលវេលាវិភាគឪ្យបានច្រើ នតាមតែយើងត្រូវការ ។ គ្មានរូបមន្តណាមួយដែលនិយាយថា ត្រូវចំណាយពេលដប់នាទីលើរឿងនេះ និងមួយភៃនាទីលើរឿងនោះទេ តែវាគឺជាការល្អប្រសើរ កុំលឿនពេក បើគិតវិភាគលឿនពេក ជារឿយៗអ្វី ដែលយើងកំពុតតែផ្តោតនោះនឹងគ្មានអត្ថន័យអ្វីទេ ។ វាគឺជាការល្អប្រសើរដើម្បីឪ្យមានពេលគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីឪ្យរឿងនោះជ្រួតជ្រាបបានច្បាស់ និងមានពេលវេលាគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីធ្វើការគិតចំពោះវា ។ 

សំខាន់បំផុតយើងចង់បានសេចក្តីជឿជាក់ថា យើងយល់លើប្រធានបទនុះ ដោយមិនចាំបាច់ត្រឡប់ទៅ មុខទៅក្រោយដើម្បីស្វែងយល់ថាគេនិយាយអំពីអ្វីទេ ។ នេះគឺជាមូលហេតុដែលជនជាតិទីបេ មានវិធី សាស្រ្តអប់រំស្តីពីការពិភាក្សាដេញដោលគ្នា ដែលវិធីសាស្រ្តនោះជំរុញយើងឪ្យសួរឆ្ងល់ចំពោះការយល់ដឹងរបស់យើងផ្ទាល់ ។ មនុស្សគ្រប់រូបត្រូវតែធ្វើការពិភាក្សា - អ្នកមិនអាចអង្គុយនៅស្ងាត់ស្ងៀមនៅជួរ ក្រោយគេនៅក្នុងថ្នាក់រៀន ដោយមិនចូលរួមបានទេ ។ នៅក្នុងកិច្ចពិភាក្សាដេញដោលនេះ មនុស្សម្នាក់នឹងលើកឡើងនូវគោលគំនិតអ្វីមួយ ហើយដៃគូម្ខាងទៀតត្រូវទទួលយល់ព្រម ឬត្រូវបដិសេធចំពោះ គោលគំនិតនោះ ។ គោលបំណងទាំងស្រុងគឺមិនមែនដើម្បីស្វែងរកចម្លើយត្រឹមត្រូវទេ តែដើម្បីទទួលបាន នូវភាពច្បាស់លាស់ចំពោះការយល់ដឹងរបស់យើងលើប្រធានបទអ្វីមួយ ។ វាគឺជាវិធីសាស្រ្តដ៏ល្អអស្ចារ្យមួយ ពីព្រោះថាអ្នកដ៏ទៃនឹងជជីកសួរដេញដោលលើទស្សនៈរបស់យើងខ្លាំងក្លាជាងយើងជជីកសួរដេញដោលចំពោះខ្លួនឯងទៅទៀត ។ នៅកំឡុងពេលកិច្ចពិភាក្សា ជារឿយៗយើងសង្កេតឃើញថា ការពិភាក្សាគឺពោរពេញដោយថាមពលខ្លាំងក្លា អ្នកចូលរួមទាំងអស់ពិតជាមានសេចក្តីសប្បាយរីករាយ អស់ចំណើចយ៉ាងខ្លាំង ជាពិសេសពេលពួកគេឃើញដៃគូពិភាក្សាណាមួយធ្វើឪ្យដៃគូរបស់ខ្លួននិយាយផ្ទុយពីការគិតរបស់គេ ។ ប៉ុន្តែកិច្ចពិភាក្សានោះត្រូវបានធ្វើឡើងប្រកបដោយភាពកំប្លុកកំប្លែង ដែលធ្វើឪ្យមនុស្សគ្រប់គ្នា មានសេចក្តីសប្បាយរីករាយ ។ 

អត្ថប្រយោជន៍នៃរបៀបសិក្សារៀនសូត្រនេះគឺថា មិនថាអ្នកជានរណាទេ នៅពេលខ្លះអ្នកនឹងនិយាយផ្ទុ ពីខ្លួនអ្នក និងនិយាយរឿងល្ងីល្ងឺអ្វីមួយមិនខាន ដែលនុះគឺជាចំណុចល្អដើម្បីបន្ថយភាពអត្មានិយម និងប ន្ថយមោទកភាពរបស់អ្នក ។ ធ្វើឪ្យយើងជម្នះភាពអៀនខ្មាសផងដែរ - ពោលគឺអ្នកពិតជាមិនអាចមានភា ពអៀនខ្មាសឡើយដែលត្រូវទៅឈរនៅចំពីមុខអង្គពិភាក្សាទាំងមូល ។ 

យើងមិនគួរច្រានចោលកិច្ចពិភាក្សាដោយគ្រាន់តែគិតថា “អូ កិច្ចពិភាក្សានេះគឺនិយាយតែពីកំរិតសតិ ប្រាជ្ញាទេ ខ្ញុំចង់និយាយពីផ្លូវអារម្មណ៍វិញ ហើយគ្រាន់តែធ្វើសមាធិទៅបានហើយ” ។ គោលបំណងទាំង ស្រុងនៃកិច្ចពិភាក្សាគឺជួយយើងក្នុងការបដិបត្តិសមាធិ ។ បន្ទាប់ពីកិច្ចពិភាក្សាដេញដោល អ្នកលែងមាន ការសង្ស័យទៀតហើយ ផ្ទុយទៅវិញអ្នកមានភាពជឿជាក់លើការយល់ដឹងរបស់អ្នក ជាកិច្ចបន្ទាប់ អ្នកអា ចបដិបត្តិសមាធិដើម្បីបញ្ចូល ការយល់ដឹងនេះដោយភាពជឿជាក់ទាំងស្រុង បើពុំដូច្នោះទេការបដិបត្តិសមាធិរបស់អ្នកនឹងមិនមានភាពនឹងនទេ ។ ពិតណាស់អ្នកមិនមានកិច្ចពិភាក្សាផ្លូវការជាមួយគ្នាទេនៅទី នេះ តែវាគឺជាការល្អប្រសើរដើម្បីធ្វើការពិភាក្សាលើព្រះធម៌ ដោយគ្មានភាពអួតអាង ឬភាពក្រអើតក្រទ ម និងគ្មានការប្រតិកម្មតបត ដោយគិតថាអ្នកដ៏ទៃកំពុងវាយប្រហារយើងដោយផ្ទាល់ទេ ។ 

ពាក្យបច្ចេកទេសពីរទៀតនៃព្រះពុទ្ធសាសនាគឺ “ជឿលើការពិតមួយ ថាត្រឹមត្រូវ” និង “ជំនឿមុតមាំ” ។ យើងអាចជឿលើអ្វីមួយថាពិតត្រឹមត្រូវ នុះគឺមិនត្រឹមត្រូវទេ ដូច្នេះយើងត្រូវប្រុងប្រយ័ត្នលើការត្រួតពិនិត្យ របស់យើងចំពោះព្រះធម៌ ដោយមិនសម្រេចសេចក្តីក្នុងចិត្តថា យើងមានការយល់ដឹងត្រឹមត្រូវ នៅខណៈ ពេលយើងមិនទាន់យល់ច្បាស់ទេ ។ ជំនឿមុតមាំ គឺពេលដែលយើងជឿជាក់ថា ពិតជាគ្មានអ្វីមួយអាចមកបំបែកបំបាក់ជំនឿរបស់យើងបានទេ នេះគឺជាអ្វីដែលយើងត្រូវការអភិវឌ្ឍឡើង ។ 

ទាំងនេះអាចប្រែក្លាយទៅជាភាពចចេសរឹងរូស និងក្លាយជាចិត្តចង្អៀត ។ យើងមានការយល់ដឹងខុស (មិច្ឆាទិដ្ឋិ) និងជាមនុស្សចចេសរឹងរូស ដែលគ្មានបុគ្គលណាម្នាក់អាចកែតម្រង់យើងបានទេ - ពេលខ្លះ អាកប្បកិរិយាបែបនេះគេហៅថា “មិច្ឆាទិដ្ឋិ” ការយល់ខុស ។ យើងប្រកាន់មាំចំពោះគំនិតខុស និងមានះ ចចេសរឹងរូស ពោលគឺយើងប្រទូសរ៉ាយ និងវាយប្រហារចំពោះបុគ្គលណាដែលព្យាយាមនិយាយអ្វីផ្ទុយ ពីការគិតរបស់យើង ។ 

ដើម្បីឪ្យយើងក្លាយជាព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ យើងត្រូវតែព្យាយាមស្វែងយល់ឪ្យកាន់តែសុីជម្រៅឡើងថែមទៀត ។ ដូច្នេះយើងឧស្សាហ៍ត្រូវបានគេដាស់តឿនថា “ចូរអ្នកកំុមានសេចក្តីបីតិនឹងកំរិតនៃការយល់ដឹងរបស់អ្នកត្រឹមនេះ នឹងកំរិតនៃភាពជោគជ័យត្រឹមនេះ ពីព្រោះថា អ្នកអាចទៅឪ្យជ្រៅជាងនេះបាន និងអាចជោគជ័យខ្ពស់ជាងនេះទៀតបាន រហូតដល់អ្នកក្លាយជាព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ” ។ ដូច្នេះមានន័យថា សូម្បីយើងមានការយល់ដឹងត្រឹមត្រូវហើយក្តី តែមិនមានន័យថា ដល់ទីជម្រៅបំផុតនោះទេ ។ ព្រះមហាថេរៈ ព្រះនាម ទ្រីចាង រីនប៉ូជេ (Trijang Rinpoche) ជាគ្រូមួយអង្គក្នុងចំណោមគ្រូជាច្រើនអង្គរបស់សម្តេចសង្ឃ ដាឡៃឡាម៉ា ធ្លាប់មានសង្ឃដិកាថា (ពាក្យសំដៅដល់ការនិយាយរបស់ព្រះសង្ឃ) “អត្មាបានអានគម្ពីរ ឡាម-រីម ឆិន-ម៉ូ - Lam-rim chen-mo (ជាមហាអត្ថកថាស្តីអំពីមគ្គា៌នៃឈាននីមួយៗ សម្តែងដោយ ព្រះមហាថេរៈ ត្សុងខាប៉ា - ជាមហាអត្ថកថាគ្រឹះដ៏សំខាន់) រាប់រយដងក្តី តែរាល់លើកដែលអត្មាអាន អត្មាទទួលបានការយល់ដឹងសុីជម្រៅផ្សេងៗគ្នាជាច្រើន” ។ បើទោះបីជាយើងមានការយល់ដឹងត្រឹមត្រូវ នៅគ្រាចាប់ផ្តើមក្តី តែនេះគឺជាឧទាហរណ៍មួយស្តីអំពីរបៀបដែលយើងត្រូវបន្តធ្វើការស្វែងយល់ឪ្យកាន់តែសុីជម្រៅជាងមុន ។ 

ឥឡូវនេះយើងអាចក្រឡេកមើលលើទស្សនៈពិតបួយយ៉ាងនេះដោយក្តីគោរពចំពោះសេចក្តីស្លាប់ ដូច្នេះ យើងអាចលើកយកឧទាហរណ៍ស្តីពី ថាតើទស្សនៈទាំងបួននេះនិយាយសំដៅលើអ្វី និងអ្វីជារបៀបដើម្បីអនុវត្ត (បដិបត្តិ) ចំពោះទ្រឹស្តីទាំងនេះ ។ តាមពិតទៅ យើងធ្វើការសមាធិលើសេចក្តីស្លាប់នេះ បន្ទាប់ពីយើងបានទទួលការបង្រៀនស្តីពីសេចក្តីស្លាប់ និងទទួលបានការបង្រៀនសមាធិលើសេចក្តីស្លាប់ជាមុនសិន ។ ពេលណាគិតដល់សេចក្តីស្លាប់ មានសច្ចភាពសាមញ្ញបីយ៉ាងដែលយើងត្រូវយកមកគិត៖ 

• សេចក្តីស្លាប់គឺចៀសមិនផុតទេ
• កាលវេលានៃសេចក្តីស្លាប់គឺមិនប្រាកដ
• នៅដង្ហើមចុងក្រោយនៃសេចក្តីស្លាប់ គ្មានអ្វីអាចជួយបានទេ មានតែព្រះធម៌ប៉ុណ្ណោះ

យើងទាំងអស់គ្នានឹងស្លាប់ វាចៀសមិនផុតទេ - រូបខ្ញុំ រូបអ្នក គ្រប់គ្នាទាំងអស់ យើងទាំងអស់គ្នាដឹងរៀងៗ ខ្លួនថាពិតជាចៀសមិនផុតទេ ។ យើងមិនដឹងទាល់តែសោះថា តើសេចក្តីស្លាប់នឹងកើតឡើងនៅពេលណា ។ ពេលណាយើងស្លាប់ គ្មានអ្វីអាចជួយយើងបានទេ លើកលែងតែគំនរទម្លាប់វិជ្ជមានដែលយើងបានសាងមកហើយតែប៉ុណ្ណោះដែលអាចជួយយើងបាន ហើយគំនរទម្លាប់វិជ្ជមានទាំងនោះក្លាយជាផ្នែកមួយនៃជវនចិត្តរបស់យើង (ចិត្តដែលបន្តនៅបន្ទាប់ពីស្លាប់) ។ 

សេចក្តីស្លាប់គឺចៀសមិនផុតទេ តែសេចក្តីស្លាប់នេះអាស្រ័យលើអ្វី (ទស្សនពិតនៃអាស្រ័យភាព)?  យើងអាចធ្វើការវិភាគលើរឿងនេះបានច្រើនកំរិតណាស់ ។ ដំបូងបង្អស់ សេចក្តីស្លាប់អាស្រ័យលើជីវិត បើគ្មានជីវិតរស់ទេ អ្នកមិនអាចស្លាប់បានទេ ។ រៀងរាល់ថ្ងៃ រូបរាងកាយរបស់យើងកាន់តែចាស់ កាន់តែចុះខ្សោយ ដែលពីដំបូងឡើយគឺខ្លាំងក្លាស្វាហាប់ ដូច្នេះសេចក្តីស្លាប់ក៏អាស្រ័យលើការមានរូបរាងកាយដែលមានលក្ខណៈចាស់ឈឺ ឬរូបរាងកាយដែលត្រូវរថយន្តបុកស្លាប់នៅតាមផ្លូវជាដើម ។

នៅកំរិតបរមត្ថស្តីពីទស្សនពិតនៃអាស្រ័យភាព អ្វីដែលយើងត្រូវយល់មុនពេលបដិបត្តិសមាធិលើសេចក្តីស្លាប់ គឺត្រូវយល់ពីជីវិតមនុស្សដ៏មានតម្លៃដែលយើងមាននេះមុនសិន ។ ការដឹងពីសេចក្តីស្លាប់គឺជាបំណង ដើម្បីជំរុញលើកទឹកចិត្តឪ្យយើងចាប់យកប្រយោជន៍ពីជីវិតមនុស្សដ៏មានតម្លៃនេះ នៅក្នុងខណៈពេលបច្ចុប្បន្ន ។ ប្រសិនបើយើងមិនឪ្យតម្លៃជីវិតយើង និងមិនឪ្យតម្លៃចំពោះឪកាសនិងពេលវេលាដើម្បីប្រតិបត្តិខ្លួនឪ្យប្រសើរទេ នុះយើងនឹងមិនគិតខ្វល់ច្រើនពីការបាត់បង់ជីវិតរបស់យើងប៉ុន្មានទេ ។ ពីព្រោះថា មានមនុស្សច្រើនណាស់ដែលមិនឪ្យតម្លៃដល់ការគិតបែបនេះថា “ខ្ញុំនៅរស់ ខ្ញុំអាចប្រើប្រាស់រូបរាងកាយ និងចិត្តរបស់ខ្ញុំដើម្បីប្រព្រឹត្តធ្វើទង្វើកុសលក្នុងន័យស្ថាបនា” តែផ្ទុយទៅវិញពួកគេចំណាយជីវិតរបស់គេឥតប្រយោជន៍ ។ ដូច្នេះការរលឹកដឹងពីសេចក្តីស្លាប់ គឺអាស្រ័យលើការរលឹកដឹងចំពោះជីវិត ។ 

យើងទទួលស្គាល់ថាយើងមានជីវិតជាមនុស្សដ៏មានតម្លៃ ហើយរួចផុតពីស្ថានភាពដ៏អាក្រក់ផ្សេងៗដែល អាចទប់ស្កាត់យើងពីការចាប់យកប្រយោជន៍ពីភាពរស់រានមានជីវិតនេះ ។ យើងមិនបានកើតមកជាសត្វកន្លាត ដែលមនុស្សរាល់គ្នាឃើញហើយ ចង់តែជាន់សម្លាប់ទេ ។ យើងមិនបានកើតមកជាសត្វត្រីដ៏តូចមួយក្បាល ដែលជាចំណីរបស់ត្រីធំៗទេ ។ យើងមិនបានកើតមកជាសត្វរុយទេ សាកគិតមើលមើល៍ តើយើងអាចធ្វើអ្វីបាន បើយើងកើតមកជារុយមួយក្បាល? ប្រហែលជាធ្វើអ្វីមិនបានច្រើនទេ យើងនឹងចំណាយពេលវេលាអស់មួយជីវិតរបស់យើងហើរទៅទំលើតែលាមក (អាចម៍) និងសំរាមប៉ុណ្ណោះ! 

ដូច្នេះគោលបំណងនៃការរលឹកដឹងពីសេចក្តីស្លាប់ (ទស្សនពិតនៃតួនាទីទទួលខុសត្រូវ) គឺមិនមែនស ម្រាប់ឪ្យយើងបាកទឹកចិត្តទេ ពោលគឺមិនមែនឪ្យយើងគិតយ៉ាងដូច្នេះទេ “អូ អនិច្ចាអើយ ម៉េចក៏អាក្រក់ ខ្លាំងម្លេះ! ខ្ញុំច្បាស់ជាត្រូវស្លាប់ហើយពេលនេះ!” ពោលពាក្យបែបនេះ គឺមិនមែនជាគោលបំណងនៃការដឹងពីសេចក្តីស្លាប់ទេ ។ តួនាទីសំខាន់របស់យើងនៅគ្រានេះគឺត្រូវធ្វើឪ្យខ្លួនឯងចង់ចាប់យកប្រយោជន៍ពីពេលវាលាដ៏មានតម្លៃ ដែលយើងមាននៅក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ពីព្រោះថាយើងមិនដឹងថាវាត្រូវចប់នៅពេលណាទេ ។ គឺដូចជាមិត្តស្និទរបស់ខ្ញុំដែលស្លាប់កាលពីសប្តាហ៍មុនអ៊ឺចឹង គាត់ជាមនុស្សមានសុខភាពល្អណាស់ មិនចាស់ប៉ុន្មានទេ គាត់មិនពិសាបារី មិនពិសាស្រា ហើយមិនលើសឈាមដែរ ។ គាត់ហាត់ប្រាណជាប្រចាំ ហើយជាអ្នកបដិបត្តិសមាធិដ៏ខ្លាំងក្លាមួយរូប ។ នៅពេលព្រឹកមួយនៃសប្តាហ៍មុន គាត់បានចូលងូតទឹក ក៏ស្រាប់តែគាំងបេះដូង ដួលស្លាប់តែម្តង ។ 

គ្មានភាពប្រាកដប្រជាទាល់តែសោះ ថាពេលណាយើងនឹងបាត់បង់ជីវិតដ៏មានតម្លៃនេះ ហើយជាធម្មតា សេចក្តីស្លាប់កើតឡើងមិនបានព្រៀងទុកទេ ។ សេចក្តីស្លាប់មិនរើសមុខទេ មិនថាចាស់ មិនថាក្មេង មិន មែនទាល់តែឈឺបានស្លាប់ទេ ។ ដូច្នេះគោលបំណងចម្បងនៃការរលឹកដឹងចំពោះសេចក្តីស្លាប់គឺដើម្បី ជម្នះឪ្យបានលើសេចក្តីខ្ជិលច្រអូស និងទម្លាប់ពន្យាពេលចំពោះគ្រប់រឿងទាំងអស់ ថាចាំស្អែក ចាំស្អែក របស់យើង ។ មិត្ររបស់ខ្ញុំ អាឡាន (Alan) ដែលបានស្លាប់ទៅនោះ បានផ្តល់ជាសក្ខីភាពដ៏ល្អមួយដល់ យើង ។ ម្តាយរបស់គាត់គឺចាស់ទ្រុឌទ្រោមណាស់ទៅហើយ ហើយខុសភាពក៏មិនល្អទៀតសោត ។ អាឡានពិតជាចង់ជួយម្តាយរបស់គាត់ណាស់ ទាំងផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ និងកំលាំងកាយ ។ ដូច្នេះគាត់ទៅមើលការខុសត្រូវចំពោះ ម្តាយរបស់គាត់រៀងរាល់ថ្ងៃចុងសប្តាហ៍ - ពោលគឺទៅទិញរបស់របរម្ហូបអាហារជូនម្តាយគាត់ជាដើម ។ គាត់ឧស្សាហ៍និយាយថា កាលណាម្តាយគាត់ស្លាប់ គាត់នឹងចូលនិវត្តពីការងារ ហើយរឿងដំបូងដែលគាត់នឹងធ្វើគឺ ត្រូវចូលរួមបដិបត្តិវគ្គសមាធិវិជ្ជរៈសត្វៈ (Vajrasattva retreat) ដើម្បីជម្រះខ្លួនឪ្យបរិសុទ្ធ បន្ទាប់មកទៀតនឹងចូលរួមវគ្គបដិបត្តិរយៈពេលវែងជាងនេះទៀត ។ នេះគឺជាបំណងរបស់គាត់កាលនៅរស់ ។ 

ខ្ញុំបាននិយាយហើយថា គាត់គឺជាអ្នកបដិបត្តិសមាធិខ្លាំងក្លាម្នាក់ តែគាត់មិនដែលបានចូលរួមវគ្គបដិបត្តិ សមាធិទេ ដោយសារគាត់ចង់នៅជួយដល់ម្តាយរបស់គាត់ ដូច្នេះគាត់ត្រូវធ្វើការ ។ តើគាត់គួរនៅបន្តធ្វើ ការដើម្បីជួយទំនុកបំរុងដល់ម្តាយរបស់គាត់ទេ ឬគួរទៅចូលរួមវគ្គបដិបត្តិសមាធិទាន់គាត់នៅមានឪកា ស ហើយឪ្យអ្នកដ៏ទៃមើលថែម្តាយរបស់គាត់ជំនួសវិញ? តើព្រះធម៌ណែនាំយើងឪ្យធ្វើអ្វីខ្លះ? តើមេរៀន ព្រះធម៌ស្តីពីសេចក្តីស្លាប់ជំរុញយើងឪ្យធ្វើអ្វី? ពិតជាការល្អប្រសើរណាស់ ដើម្បីយកមកគិតថា តើខ្ញុំត្រូវ ធ្វើអ្វី បើខ្ញុំស្ថិននៅក្នុងស្ថានការណ៍នោះ? 

យោបល់មួយគឺត្រូវចូលរួមវគ្គបដិបត្តិរយៈពេលខ្លី និងអាចជួយដល់ម្តាយរបស់អ្នកក្នុងពេលតែមួយបាន ។ វគ្គបដិបត្តិសមាធិមិនចាំបាច់តែជាធុរៈពេញម៉ោងទេ - យើងអាចចូលរួមបដិបត្តិវគ្គពេលព្រឹក និងវគ្គពេ លល្ងាចបាន ហើយមានពេលវេលាធ្វើអ្វីដែលយើងត្រូវធ្វើនៅអំឡុងពេលថ្ងៃបាន ។ វាគឺជាការល្អប្រសើរ ដើម្បីចូលរួមវគ្គបដិបត្តិសមាធិ តែព្រះធម៌ក៏បានសម្តែងថា វាគឺជាការសំខាន់ផងដែរដើម្បីតបស្នងសងគុណ ជាពិសេសម្តាយរបស់យើងដែលជាអ្នកផ្តល់ជីវិតឪ្យយើង ។ ពេលអ្នកមើលថែរក្សាឪពុកម្តាយរបស់អ្នក ដោយគ្មានការអាក់អន់ស្រពន់ចិត្ត ពោលគឺមិនគិតបែបនេះ “ខ្ញុំប្រាថ្នាថាពួកគេគួរស្លាប់ហើយអាយុនេះ ពីព្រោះថា ខ្ញុំស្អប់ការងាររបស់ខ្ញុំណាស់ ខ្ញុំចង់ចូលនិវត្ត” បើអ្នកមិនគិតបែបនេះទេ អ្នកនឹងសាងគំនរសក្តានុពលវិជ្ជមានយ៉ាងច្រើនមិនខាន (កុសលផលបុណ្យជាច្រើន) ។ ប្រសិនបើយើងមិនព្រួយបារម្ភអំពីឪពុកម្តាយរបស់យើងទេ ពិតណាស់យើងត្រូវចាប់យកប្រយោជន៍ពីជីវិតរបស់យើងឪ្យបានច្រើនតាមតែយើងអាចធ្វើទៅបាន ។ 

ជារឿយៗ ព្រះមហាថេរៈឡាម៉ាទីបេមិនចាត់ទុកសិស្សព្រះធម៌បស្ចិមប្រទេសឪ្យបានពិតប្រាកដប៉ុន្មានទេ ដោយសារភាគច្រើននៃពួកយើងពិតជាមិនមានការប្តេជ្ញា និងការតាំងចិត្តចំពោះព្រះធម៌ និងមិនឪ្យតម្លៃដូចជនទីបេទេ ។ ឥរិយាបថរបស់ជនបស្ចឹមប្រទេស ជារឿយៗគឺមិនហ្មត់ចត់ចំពោះការសិក្សាព្រះធម៌ទេ ពេលខ្លះពួកគេគិតថា “អូយ ខ្ញុំអស់កំលាំងថ្ងៃនេះ ខ្ញុំនឹងទៅចូលរួមថ្នាក់ព្រះធម៌នោះពេលក្រោយទៀត” តែបើយើងពិតជាហ្មត់ចត់ មានម្ចាស់ការ និងមានការយល់ដឹងអំពីសេចក្តីស្លាប់ និងឪ្យតម្លៃដល់ជីវិតដ៏មានតម្លៃនៃមនុស្សនុះ កត្តាទាំងអស់នេះនឹងជំរុញយើងឪ្យទៅសិក្សាព្រះធម៌រៀងរាល់ថ្ងៃមិនខាន មិនសំខាន់ថាយើងមាអារម្មណ៍យ៉ាងណាទេ ។ 

ជីវិតដ៏មានតម្លៃរបស់យើងនឹងត្រូវចប់ យើងមិនដឹងថាវាត្រូវចប់ពេលណាទេ ។ ឧបមាថា យើងអាចដួល ស្លាប់ពេលងូតទឹកដោយសារជម្ងឺគាំងបេះដូង ឬយើងអាចត្រូវឡានបុកក៏ថាបាន ។ យើងមិនចង់ចំណា យពេលវេលានៃជីវិតរបស់យើងឥតប្រយោជន៍ទេ ។ ការរលឹកដឹងចំពោះសេចក្តីស្លាប់ជួយយើងឪ្យយក ជ្នះលើភាពខ្ជិលច្រអូស និងផ្តល់ឪកាសឪ្យយើងចាប់យកនូវប្រយោជន៍ពេញលេញដែលយើងមាន ។ តែដើម្បីធ្វើដូច្នោះបាន យើងមិនត្រូវស្រ្តិះ និងមុឺងម៉ាត់ជ្រុលពេកទេ ។ យើងឧស្សាហ៍តាំងខ្លួនមុឺងម៉ាត់ និង ស្រ្តិះខ្លាំងចំពោះរឿងមិនសំខាន់តូចតាច ។ ហើយយើងក៏ធ្វើមុឺងម៉ាត់រឹងកំព្រឺសចំពោះព្រះធម៌ដែរ ។ វាទាមទារឪ្យយើងមានភាពស្មោះត្រង់ចេញពីចិត្តចំពោះការបដិបត្តិរបស់យើង ប្រកបដោយភាពទន់ភ្លន់ និងមិនប្រឹងពេក - បែបនេះមិនមែនមានន័យថាខ្ជិលច្រអូលទេ ។ ពេលណាអ្នកបានសាងគំនរទម្លាប់វិជ្ជមានច្រើនហើយ (កុសលផលបុណ្យ) ដល់ពេលស្លាប់ អ្នកនឹងមិនបារម្ភចំពោះអ្វីទេ ពីព្រោះថាកុសលផលបុណ្យទាំងនោះនឹងតាមទៅជួយដល់អ្នក (គំនរទម្លាប់វិជ្ជមាន)។ 

បន្ទាប់មកយើងស្វែងរកហេតុផល ថាតើមេរៀនព្រះធម៌ទាំងនេះត្រឹមត្រូវសុីចង្វាក់គ្នាជាមួយនឹងការ បង្រៀនរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទេ (ទស្សនពិតនៃហេតុផល) ។ ដើម្បីធ្វើបែបនេះបាន យើងត្រូវមានការ សិក្សារៀនសូត្រពីរបីមេរៀន ឬអានសៀវភៅព្រះពុទ្ធសាសនាឪ្យបានច្រើនឪ្យខ្លួនឯងបានយល់ ។ ពាក្យ ប្រៀនប្រដៅព្រះពុទ្ធសាសនាជាច្រើនសម្តែងអំពី អនិច្ចតាធម៌ (ភាពមិនទៀងទាត់) ដូច្នេះមេរៀនព្រះធ ម៌នោះគឺត្រឹមត្រូវសុីចង្វាក់គ្នាជាមួយនឹងអ្វីដែលព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធបានបង្រៀនមក ។ 

តើវាសមហេតុផលទេ? បាទ!ពិតណាស់ រៀងរាល់ថ្ងៃយើងកាន់តែចូលទៅកៀកនឹងសេចក្តីស្លាប់ហើយ ។ ឈុតឆាកសម្តែង (នៃជីវិត) នឹងត្រូវបញ្ចប់នៅពេលណាមួយមិនខាន ។ ប្រាកដណាស់សេចក្តីស្លាប់នឹងកើតឡើងដោយសារថា គ្មានឥទ្ធិពល ឬកាលៈទេសៈណាមួយអាចបញ្ចៀសសេចក្តីស្លាប់មិនឪ្យកើតឡើងបានទេ ។ អាយុជីវិតរបស់យើងមិនអាចពន្យារបានទេ ពោលគឺវាកាន់តែខ្លីទៅៗពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ ពីមួយនាទីទៅមួយនាទី ពីមួយវិនាទីទៅមួយវិនាទីមិនដាច់ ។ ការត្រៀមចិត្តត្រៀមអារម្មណ៍ចំពោះការពិតនេះគឺជាប្រាជ្ញាដ៏មុតស្រួច ដែលធ្វើឪ្យយើងគ្មានការភ័យខ្លាចចំពោះការពិតនេះទេ តែយើងអាចធ្វើចិត្តឪ្យស្រួលសប្បាយចំពោះវាវិញ ស្របពេលដែលយើងទទួលយកការពិតនេះដោយមុឺងម៉ាត់ហ្មត់ចត់ បើទោះបីជាយើងគ្មានពេលវេលាគ្រប់គ្រាន់កាលនៅរស់ដើម្បីបដិបត្តិព្រះធម៌ក្តី យើងនឹងត្រូវស្លាប់ ។ មនុស្សដែលបានរស់រានមានជីវិតកាលពីមុន បានស្លាប់គ្រប់គ្នាទាំងអស់ ។ 

តើលទ្ធផលយ៉ាងម៉េចដែរ? ពិតណាស់ ប្រសិនបើយើងជឿជាក់ថាសេចក្តីស្លាប់នឹងកើតមាន ហើយជឿ ជាក់ថាយើងមានជីវិតដ៏មានតម្លៃនោះ លទ្ធផលដែលទទួលបាន ពោលគឺវាជួយកាត់បន្ថយភាពខ្ជិលច្រអូ សរបស់យើង និងធ្វើឪ្យយើងចាប់យកប្រយោជន៍ពីគ្រប់ឪកាសដែលយើងមានទាំងអស់ ។ យើងអាចមើ លឃើញ អត្ថប្រយោជន៍ពីបទពិសោធន៍របស់យើងផ្ទាល់ ។ 

ទស្សនពិតទីបួន ស្តីអំពីទស្សនពិតនៃធម្មជាតិ គឺថា បាទពិតណាស់ សភាវៈធម៌ទាំងឡាយទាំងពួងរមែង តែងតែកើតឡើងហើយរលត់ទៅវិញជាធម្មតា ។ នេះគឺជាការពិតចំពោះសភាវៈធម៌ទាំងអស់ គ្មានអ្វីដែលយើងអាចទប់ស្កាត់បាន ក្រៅតែពីការទទួលយកការពិតនេះទេ ។ 

តាមរយៈឧទាហរណ៍នេះ យើងអាចយល់ពីរបៀបប្រើប្រាស់ទស្សនពិតបួនយ៉ាងនេះ ទាក់ទងនឹងបទពិ សោធន៍របស់យើងផ្ទាល់ ដើម្បីធ្វើការវិភាគលើព្រះធម៌ ។ នេះគឺជាវិធីសាស្រ្តដែលត្រូវធ្វើបន្តជាប់រហូត ពីព្រោះថាវាត្រូវការការខិតខំច្រើនណាស់  ដើម្បីឪ្យមានការជឿជាក់មួយរយភាគរយ (១០០%) និងអា ចបញ្ចូលទស្សនពិតទាំងបួននេះទៅក្នុងជីវិតរបស់យើង ។ ពិតជាមានភាពងាយស្រួលចំពោះការជឿជា ក់នៅកំរិតប្រាជ្ញាស្មារតី តែពិតជាពិបាកដើម្បីឪ្យមានភាពជឿជាក់ខាងផ្នែកចិត្ត និងអារម្មណ៍ ។ ចិត្ត និង រូបរាងកាយគឺមិនដូចគ្នាទេ - សូមលើកយកឧទាហរណ៍ស្តីពីមរណៈភាពរបស់មិត្តខ្ញុំម្តងទៀត តាមផ្លូវចិត្ត និងផ្លូវអារម្មណ៍ ខ្ញុំមានអារម្មណ៍ស្ងប់ធម្មតា តែរាងកាយរបស់ខ្ញុំវិញគឺអស់កំលាំងល្ហិតល្ហៃខ្លាំងណាស់ ។ 

ដូច្នេះសបញ្ជាក់ថា ពិតជាមានសេចក្តីសោកសៅផ្នែករាងកាយមែន ពីព្រោះថាវាពិតជាពិបាកដើម្បីឪ្យរាងកាយយល់ច្បាស់ថា “មនុស្សរាល់គ្នានឹងស្លាប់” ។ សេចក្តីសោកសៅនឹងផុសឡើងពីពេលមួយទៅពេលមួយជាក់ជាមិនខាន ពីព្រោះថាវាគឺជារឿងធម្មជាតិ ។ យើងមិនមែនជាព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទេ យើងមិនទាន់ រួចរំដោះពីសេចក្តីទុក្ខទាំងស្រុងទេ ។ យើងមិនទាន់អស់កិលេស (អារម្មណ៍រំខានសៅហ្មងផ្សេងៗ) ឬមិនទាន់ប្រាសចាកសេចក្តីទុក្ខទាំងស្រុងបាននៅឡើយ ។ ក៏ប៉ុន្តែនុះគឺជាគោលបំណងរបស់យើង ។ 

ពេលណាយើងដឹងថាអ្វីទៅជាការរួចរំដោះ និងអ្វីទៅជាការត្រាស់ដឹងនោះ យើងអាចធ្វើការកំណត់គោលដៅរបស់យើងបាន ។ ពេលណាយើងដឹងថាយើងពិតជាចង់បានអ្វីឪ្យពិតប្រាកដនោះ យើងនឹងរៀបផែនការដើម្បីទៅឪ្យដល់គោលដៅនោះ ។ ទស្សនពិតបួនយ៉ាងមានប្រយោជន៍ដើម្បីជួយយើងឪ្យមានភាពជឿជាក់លើអ្វីដែលយើងកំពុតធ្វើ ។ 

ពេលយើងធ្វើសមាធិលើសេចក្តីស្លាប់ និងយល់ច្បាស់ថាយើងទាំងអស់គ្នានឹងស្លាប់ មិនដឹងថាពេលណា ។ ពេលនោះវានឹងជំរុញលើកទឹកចិត្តយើងឪ្យចាប់យកកិច្ចការណាដែលពិតជាសំខាន់សំរាប់យើងមិនខា នឡើយ ។ ការរលឹកដឹងចំពោះសេចក្តីស្លាប់ផ្តល់ឪ្យយើងនូវការផ្លាស់ប្តូរផ្នត់គំនិតពីខាងក្នុងដ៏អស្ចារ្យ ដែលធ្វើឪ្យយើងមានភាពរឹងមាំ មិនចុះញ៉មចំពោះភាពខ្ជិលច្រអូស និងការបាកទឹកចិត្តឡើយ ។