Kwalifikacje mistrza Kalaczakry
Rozdziały od trzeciego do piątego Tantry Kalaczakry przedstawiają alternatywne cykle czasu. Trzeci rozdział dotyczący inicjacji, rozpoczyna się od omówienia kwalifikacji tantrycznego mistrza Kalaczakry i procedur rozpoznania takiego mistrza przed otrzymaniem inicjacji. Zanim zostanie się uczniem, niezwykle ważne jest krytyczne zbadanie mistrza. Sukces w osiągnięciu oświecenia i pełnej zdolności do przynoszenia pożytku innym zależy od czystości i szczerości naszej relacji z nauczycielem. Tylko po nawiązaniu bliskiego związku i uzyskaniu pełnego zaufania, można poprosić mistrza o udzielenie inicjacji Kalaczakry. Ponieważ większość ludzi nie ma szczęścia ani możliwości do nawiązania bliskich osobistych związków z wielkimi mistrzami, którzy aktualnie udzielają inicjacji Kalaczakry, powinni oni sprawdzać takich nauczycieli kiedy tylko mogą albo korzystać z wiarygodnych, pochodzących z pierwszej ręki, informacji o nich. Nawet jeżeli nie możemy osobiście spotkać się z mistrzem przed inicjacja, dużo lepiej jest przyjść na inicjację z trwałą podstawą zaufania uzyskaną dzięki rozumowi, niż opierać się na chwiejnym gruncie ślepej wiary w imię i sławę mistrza. Ponieważ w większości przypadków nie jest możliwe wcześniejsze poproszenie o inicjację podczas osobistego spotkania, prośbę składa się formalnie, jako część wstępnych kroków ceremonii.
Według trzeciego rozdziału Tantry Kalaczakry, autentyczni tantryczni mistrzowie utrzymują nieprzerwany, bliski związki ze swoimi własnymi mistrzami, z praktykami, ślubowaniami i prawdziwą naturą rzeczywistości. Szczególnie przestrzegają oni tantrycznych ślubowań Kalaczakry oraz z powodzeniem wykonują medytację Kalaczakry fazy stwarzania i fazy doskonałości. Są wolni od przywiązania do czegokolwiek, łącznie z rodziną, przyjaciółmi, a nawet własnym ciałem. Nie są splamieni pożądaniem, gniewem, głupią i upartą ignorancją, dumą, zazdrością czy skąpstwem. Z wielką cierpliwością pracują dla dobra swoich uczniów i są szczerze zainteresowani ich dobrem, przy czym nie dbają o uznanie, miłość, szacunek sławę czy bogactwo. Ich jedyną motywacją jest bodhiczitta, pragnienie stania się buddą dla pożytku innych. Osiągnąwszy umysł ścieżki, prowadzący do oświecenia, są w stanie tak prowadzić innych ażeby również uzyskali taki umysł i dzięki temu uwolnić ich od lęków. Po osiągnięciu niezmiennej ekstatycznej świadomości skupionej na pustce, prowadzą właściwe życie seksualne, nigdy nie tracąc swojego ekstatycznego stanu umysłu poprzez uwolnienie towarzyszące orgazmowi.
Co więcej, tantryczni mistrzowie Kalaczakry są opanowani emocjonalnie, kierują się zdroworozsądkową inteligencją, cierpliwością, uczciwością, skromnością, przepełnia ich pełne miłości zainteresowanie innymi, są dobrze zaznajomieni z tekstami i komentarzami, potrafią umiejętnie stosować tantryczne metody i dobrze znają wszystkie tantryczne rytuały. Posiadają wszystkie właściwości i umiejętności potrzebne do rozgromienia czterech mar, czyli demonicznych ingerencji. Według systemu Kalaczakry, czterema marami są nasze fizyczne, werbalne i umysłowe przeszkody albo zablokowania oraz przeszkody wynikające z niewłaściwego poglądu na rzeczywistość. Podawanym w tekście przykładem na taki pogląd jest przekonanie, że nie trzeba robić niczego konstruktywnego w życiu, ponieważ całe szczęście jakie nas spotyka jest darem bogów.
Jeżeli mamy do wyboru trzech tantrycznych mistrzów – w pełni wyświęconego mnicha, nowicjusza i świeckiego człowieka, będącego głową rodziny – i wszyscy oni znajdują się na tym samym poziomie, tekst doradza abyśmy wybrali mnicha. Oddanie świeckiemu nauczycielowi i wyróżnienie go zamiast wykwalifikowanego mnicha, podkopuje nauki Buddy. Dzieje się tak dlatego, że kiedy ludzie widzą, że mnich jest niedoceniany, zaczynają uważać, że klasztorna społeczność, reprezentująca Sanghę, Klejnot Schronienia – jeden z Trzech Cennych Klejnotów, które pokazują bezpieczny kierunek w życiu – jest niepotrzebny. Trzeba o tym pamiętać, biorąc pod uwagę występujące na Zachodzie tendencję do minimalizowania roli i wagi mnichów i mniszek w buddyzmie i kładzenia nacisku na świeckie osoby.
Nieodpowiedni nauczyciele
Trzeci rozdział wyjaśnia również jak rozpoznać nieodpowiedniego mistrza Kalaczakry. Tacy nauczyciele są dumni, pełni uprzedzeń i nienawiści, zerwali swoje bliskie związki z nauczycielami, ślubowaniami i praktykami, wykazują brak szacunku w stosunku do świętych przedmiotów i niewiele studiowali z rozległych praktyk Kalaczakry. Są oni zainteresowani jedynie zwodzeniem swoich uczniów, ich umysły utraciły niezmienną ekstatyczną świadomość – jeżeli w ogóle kiedykolwiek ją osiągnęły – nauczają bez właściwej inicjacji czy medytacyjnego doświadczenia. Przywiązują się do przedmiotów zmysłowego pożądania, nie są sumienni, używają wulgarnego języka i pragną tylko przemijającej ekstazy seksualnego orgazmu. Tantra Kalaczakry zaleca, aby unikać takich nauczycieli jak ognia piekielnego. Nawet jeżeli takich, tak zwanych “guru” poprosimy o inicjację i przejdziemy przez rytualne procedury tantrycznej inicjacji w rzeczywistości jej nie uzyskamy. Jest tak dlatego, ponieważ ich wady dyskwalifikują ich i uniemożliwiają jej udzielenie.
Jeżeli już nawiązaliśmy związek z takimi nieodpowiednimi nauczycielami, którym brak współczucia, są gniewni, przywiązani do zmysłowych przyjemności, aroganccy i zawsze wychwalają siebie, tekst doradza nam, żebyśmy ich zostawili. Kajdrub Norzang-gjatso, XV-wieczny nauczyciel II Dalaj Lamy wyjaśniał, że nie powinniśmy ich oczerniać ani okazywać im braku szacunku. Po prostu powinniśmy się postarać, żeby nie mieć z nim nic wspólnego. Ponieważ trudno jest znaleźć nauczyciela z pełnymi kwalifikacjami, jedyną alternatywą jest zaufanie komuś, kto przynajmniej posiada większość dobrych cech, a przede wszystkim przestrzega swoich ślubowań.
Kwalifikacje potrzebne do otrzymania inicjacji
W dalszym ciągu, trzeci rozdział opisuje kwalifikacje ucznia potrzebne do uzyskania inicjacji Kalaczakry. Powinniśmy szczerze sprawdzić czy odpowiadamy takim wymaganiom. Według Skróconej Tantry Kalaczakry, odpowiedni uczeń pragnący uzyskać pełną inicjację, jest głęboko zainteresowany ekstatyczną świadomością pustki, pustymi formami, z radością powstrzymuje się od destrukcyjnego zachowania i ściśle przestrzega tantrycznych ślubowań. Nie rozprasza się zajmując się trywialnymi działaniami, nie zależy mu na bogactwie i własności, posiada niezachwiane zaufanie do trzech Klejnotów, oprócz tantrycznej praktyki i oświecenia, nie interesują go światowe sukcesy. Co więcej, w pełni szanuje tantryczne procedury, nie uważa, że wystarczą mu jedynie wizualizacje i rytualne praktyki, jest w stanie utrzymywać w tajemnicy wskazówki dotyczące fazy doskonałości, aż do ich urzeczywistnienia i nie nawiązuje bliskich związków z tymi, którzy odciągaliby go od praktyki i jej celu.
Komentarz Niesplamione Światło dodaje, że uczeń odpowiedni do każdego poziomu inicjacji Kalaczakry w poważny sposób rozpoczyna swój duchowy trening od przyjęcia świeckich ślubowań: powstrzymywania się od zabijania, kradzieży, kłamstwa, folgowania niewłaściwym zachowaniom seksualnym i przyjmowania środków odurzających. Osoby nie mające wcześniej możliwość przyjęcia tych ślubowań, teraz w ramach inicjacji zobowiązują się przestrzegać dwudziestu pięciu rodzajów opanowanego zachowania. Przeanalizujemy znaczenie i implikacje tego zobowiązania, przy omawianiu tych rodzajów opanowanego zachowania w Rozdziale VIII.
Co więcej, posiadając trwałą podstawę etycznej samodyscypliny, odpowiedni uczniowie rozwijają umysł mahajany, przepełniony miłością, współczuciem, wyjątkową determinacją i bodhiczittą oraz utrzymują pogląd madhjamaki na rzeczywistość, poprzez stopniowe studiowanie mniej wyrafinowanych buddyjskich systemów filozoficznych. Rozwijanie poglądu madhjamaki doprowadza do głębszego zrozumienia, stanowiącego trwalszą podstawę.
Ponieważ każdy krok inicjacji i praktyki Kalaczakry opiera się na bodhiczitcie i zrozumieniu pustki, konieczna jest przynajmniej podstawowa znajomość tych tematów. Tekst nie wspomina jaki poziom trzeba uzyskać, jednak oparcie się na podstawowych wskazaniach zawsze stanowi bezpieczne kryterium. Poważnie zaangażowany praktykujący jest bardziej zainteresowany przyszłym życiem, niż tym, bardziej zainteresowany wyzwoleniem z samsary, niż zapewnieniem sobie lepszego odrodzenia, bardziej zainteresowany pomaganiem innym, niż zaspokajaniem swoich egoistycznych pragnień, bardziej zainteresowany zrozumieniem rzeczywistości, niż bezkrytycznym akceptowaniem zjawisk. Nawet jeśli nie studiowaliśmy nauk o pustce ani nie medytowaliśmy na ten temat głęboko, powinniśmy przynajmniej rozwinąć w sobie zainteresowanie tym zagadnieniem i zająć się nim, tak szybko jak tylko to możliwe.
W końcu, Niesplamione Światło, stwierdza, że przed przystąpieniem do inicjacji uczniowie powinni poważnie traktować metody tantry anuttarajogi, a szczególnie Kalaczakry i wykazywać wobec nich szacunek. Aby rozwinąć to zainteresowanie i podziw, konieczny jest pewien poziom studiów i intelektualnego zrozumienia.
Decyzja o przystąpieniu do inicjacji
Wielu ludzi chciałoby uzyskać opinię jakiegoś autorytetu czy nadają się i są przygotowani do rozpoczęcia praktyki Kalaczakry. Jednak taka okazja nadarza się niezwykle rzadko i tylko nieliczni pozostają w wystarczająco bliskich osobistych związkach z duchowym mistrzem, żeby taka konsultacja była wiarygodna. Dlatego też musimy sami zadecydować czy jesteśmy przygotowani do praktyki tantry, a szczególnie Kalaczakry.
Do inicjacji Kalaczakry doprowadza ludzi wiele różnych motywacji. Niektórzy są już poważnie zaangażowani w inny system tantry auttarajogi i chcą studiować Kalaczakrę, żeby uzyskać lepsze zrozumienie praktyk tantrycznych, które sami wykonują. Inni praktykujący nie są pewni, która forma buddy najbardziej jest dla nich odpowiednia i chcą poznać Buddę Kalaczakrę. Wielu nie czuje się gotowymi na rozpoczęcie praktyki anuttarajogi, ale uczestniczy, żeby obserwować i ustanowić na przyszłość karmiczny związek z praktyką. Jednakże jeżeli poważnie podchodzimy do samej praktyki Kalaczakry, skąd mamy wiedzieć, że jest odpowiednia dla nas?
Głównym czynnikiem decydującym o wyborze systemu anuttarajogi jest styl praktyki jego fazy doskonałości. Musimy określić swój dominujący system subtelnej energii i ustalić, które metody fazy doskonałości w najbardziej efektywny i odpowiedni sposób wykorzystują ten system, ażeby umożliwić nam dostęp do umysłu przejrzystego światła. Możemy się o tym przekonać tylko dzięki medytacyjnemu doświadczeniu uzyskanemu poprzez studiowanie i eksperymentowanie z kilkoma systematami, pod ścisłym nadzorem wykwalifikowanego tantrycznego mistrza. Kiedy odnajdujemy najbardziej odpowiedni styl fazy doskonałości i jesteśmy przygotowani, żeby poświęcić cały czas jego praktyce, intensywnie skupiamy się na korespondującej z nią fazie stwarzania, która dzięki temu wysiłkowi prowadzi do sukcesu. Zwykle, zanim uzyskamy tę pewność, angażujemy się w pewną ilość praktyk fazy stwarzania kilku systemów anuttarajogi – na tyle na ile pozwalają nam nasze możliwości – aby zaznajomić się z nimi i nawiązać karmiczne, umożliwiającego podjęcie ostatecznego wyboru systemu.
Pozostaje wciąż pytanie, jak zadecydować czy włączyć Kalaczakrę do swojej praktyki anuttarajogi. W tym przypadku wystarczy po prostu przeanalizować własne zainteresowania. Chociaż tekst nie rozwija tego tematu, to ci, którzy są zainteresowani astronomią, astrologią, fizyką jądrową, matematyką, technologią, historią czy rozwiązywaniem konfliktów, którzy chcieliby poznać te tematy z punktu widzenia zewnętrznej i wewnętrznej Kalaczakry, najprawdopodobniej mają z nią związek. Możemy dojść do tego samego wniosku, kiedy nasze życie jest bardzo skomplikowane, każdego dnia musimy radzić sobie z wieloma rzeczami, wtedy w naturalny sposób jesteśmy przyciągani do pozytywnego obrazu własnego, jaki reprezentuje Kalaczakra – zdolności radzenia sobie we wszystkich sytuacjach, niezależnie ich liczby, czy czasu, w którym mają miejsce.
Utrzymywanie obrazu własnego Kalaczakry w potrzebie i powtarzanie odpowiednich mantr, ażeby utrzymać jego świadomość przynosi wielki pożytek, nawet jeżeli ktoś nigdy nie zaangażuje się w głębszy poziom medytacji Kalaczakry. W nowoczesnych społeczeństwach wiele ludzi prowadzi “pokawawałkowane” życie, odczuwa wyobcowanie wobec takich życiowych składników jak własne ciało, uczucia, kreatywność czy rodzice. Trudno im jest doprowadzić do równowagi i zintegrować to wszystko. Wygląda to tak jakbyśmy wiedli wiele żywotów na raz – życie publiczne i prywatnym, oficjalne, rodzinne, towarzyskie, zawodowe, intelektualne, duchowe, sportowe, klubowe, świąteczne, wakacyjne, polityczne itp. Sytuacja ta staje się bardziej skomplikowana w przypadku rozwodów i powtórnych małżeństw. Kalaczakra reprezentuje możliwość bycia całą osobą i harmonijnego dopasowania wszystkich tych elementów.
Obraz własny Kalaczakry wywodzi się z wizualizowania i utożsamiania się ze wszystkimi 722 postaciami złożonej mandali równocześnie. Kiedy jesteśmy przytłoczeni pracą w biurze, a kierownik dokłada nam na biurko jeszcze jeden projekt, nie załamiemy się, jeżeli pamiętamy obraz własny Kalaczakry. Wygląda to tak jak dodanie jeszcze jednej grupy postaci w jednym z kątów ogromnej mandali świata. Łatwo możemy sobie z tym poradzić. Tak więc nawet wtedy, kiedy nie wybierzemy Kalaczakry jako swojej głównej praktyki, albo nawet nie mamy takiego zamiaru w przyszłości, możemy przyjąć inicjację Kalaczakry ażeby rozwijać i pracować ze swoim konwencjonalnym obrazem własnym.
Mandala wykorzystywana do udzielania inicjacji
Po omówieniu kwalifikacji tantrycznego mistrza i ucznia niezbędnych do inicjacji, tekst Tantry Kalaczakry opisuje typ mandali, w której odbywa się ceremonia. Podczas inicjacji jesteśmy wprowadzeni do trójwymiarowej mandali świata Kalaczakry i faktycznie otrzymujemy inicjację w tej mandali. Jest ona zbudowana z przeźroczystego przejrzystego światła i stanowi emanację oświeconego umysłu tantrycznego mistrza jako formy buddy. Ci, którzy nie osiągnęli bardzo zaawansowanego stopnia urzeczywistnienia nie mogą faktycznie zobaczyć mandali. Podczas inicjacji większość ludzi jedynie wyobraża sobie jej obecność. Jednakże ażeby ta wizualizacja służyła poznaniu, musi opierać się na pewnej bazie.
Możemy zrozumieć potrzebę takiej bazy na przykładzie określenia czegoś w umyśle. Rozważmy przykładowo budowę nowego domu. Domu nie da się wybudować bez schematu istniejącego w umyśle albo architektonicznego planu czy makiety, ale sam dom nie jest żadną z tych jego reprezentacji. Nikt nie będzie mieszkał w małej makiecie. Możemy mówić o danym domu tylko w oparciu o bazę, na przykład rysunek. Jeżeli nie ma żadnego schematu, możemy mówić tylko o nowym domu w ogólności, a nie o tym konkretnym domu, który zamierzamy wybudować. Dom nie jest słowem “dom”, ale tym do czego to słowo odnosi się na bazie planu. W buddyjskiej terminologii, narysowany plan albo makieta stanowi bazę określania domu w umyśle. Nie możemy zajmować się domem inaczej jak tylko w kategoriach bazy dla określania. Kiedy dom zostaje faktycznie wybudowany, taką bazą stają się jego pokoje.
Ażeby posługiwać się mandalą Kalaczakry podczas inicjacji, również konieczna jest baza dla jej określenia. Według XI-wiecznego indyjskiego komentarza do trzeciego rozdziału, autorstwa Naropy, bazą dla inicjacji Kalaczakry powinna być mandala wykonana z kolorowych piasków. Jeżeli nie ma materiałów potrzebnych do wykonania takiej mandali, a uczniowie są na wyjątkowo wysokim poziomie, tantryczny mistrz może udzielić inicjacji na bazie mandali emanowanej z ich umysłu przejrzystego światła i utrzymywanej mocą stabilnej koncentracji. Jest to jedyny wyjątek, prócz inicjacji udzielanej przez króla Mandziuśri Jaszasa w trójwymiarowej replice mandali wybudowanej w naturalnej wielkości w królewskim parku w Szambali w celu zjednoczenia wszystkich jego poddanych. Obecnie kiedy nie ma potrzebnych materiałów, wielu mistrzów udziela inicjacji na bazie mandali namalowanej na płótnie.
Trzy poziomy inicjacji
Inicjacja Kalaczakry składa się z wielu różnych indywidualnych inicjacji i w zależności od tego ile jest ich zawartych, mistrz Kalaczakry może udzielić całej inicjacji na trzech poziomach złożoności. Wszystkie poziomy inicjacji zawierają zbiór „siedmiu inicjacji wychowujących dziecko”. Każda z nich jest analogiczna do jednej z faz ludzkiego rozwoju, od narodzin po wiek młodzieńczy. Oprócz owych siedmiu, są jeszcze wyższe i najwyższe inicjacje: inicjacja wazy, tajemna inicjacja, inicjacja mądrości oraz czwarta – inicjacja słowa, a także inicjacja wielkiego mistrza wadżry.
Na pierwszym poziomie złożoności, mistrz udziela tylko siedmiu inicjacji wychowujących dziecko. Uzyskanie ich pozwala nam na zaangażowanie się w praktyki fazy stwarzania. Na drugim poziomie, udziela jedenastu inicjacji: siedmiu inicjacji wychowujących dziecko, wyższej inicjacji wazy, inicjacji tajemnej i inicjacji mądrości, a następnie obydwu, wyższej i najwyższej czwartej inicjacji, które liczone są jako jedna. Drugi poziom inicjacji pozwala nam na praktykę medytacyjną Kalaczakry zarówno fazy stwarzania jak i doskonałości.
Najpełniejszy poziom inicjacji składa się z siedmiu inicjacji wychowujących dziecko, czterech wyższych i czterech najwyższych inicjacji oraz inicjacji wielkiego mistrza wadżry. Pozwala on tym, którzy uzyskali rzeczywiste osiągnięcia dzięki fazie stwarzania i doskonałości, na udzielanie inicjacji Kalaczakry innym. Ponieważ większość z nas w danej chwili nie ma palącej potrzeby uzyskania tej ostatecznej inicjacji, nie musimy się martwić jeżeli otrzymana przez nas inicjacja nie jest najpełniejsza. Dostajmy wszystko czego nam teraz potrzeba, nawet wtedy kiedy uzyskujemy tylko pierwszy poziom inicjacji Kalaczakry.
Oprócz tych trzech poziomów inicjacji, później następuje ceremonia pozwolenia. Ludzie Zachodu często nie odróżniają inicjacji i następującego po niej pozwolenia – łang i dżenang – i używają terminu “inicjacja” na obydwa. Wywołuje to pewien zamęt. CensziabSerkong Rinpocze często używał następującej analogii: otrzymanie inicjacji jest jak dostanie miecza, natomiast następujące po niej pozwolenie jest jak naostrzenie tego miecza, żeby był skuteczniejszy w użyciu. Pozwolenie Kalaczakry dostarcza dalszej inspiracji do wykorzystywania ciała, mowy i umysłu w oświecony sposób na duchowej ścieżce dla pożytku innych. Ceremonia pozwolenia może się odbywać po zakończeniu wszystkich trzech poziomów inicjacji. Nawet jeżeli się nie odbędzie, inicjacja jest pełna. Mamy miecz. Kiedy zdobędziemy trochę doświadczenia w jego używaniu, możemy go naostrzyć.
Następnie, trzeci rozdział opisuje przygotowania mistrza przed udzieleniem inicjacji, łącznie z poświęceniem ziemi i ustanowieniem ochronnej przestrzeni zabezpieczającej przed zakłóceniami w czasie ceremonii. W końcu, szczegółowo zajmuje się procedurą każdego rodzaju inicjacji. Niektóre z tych punktów omówimy w dalszych rozdziałach książki.
Zapoznanie się ze złożonością praktyki Kalaczakry
Czwarty i piąty rozdział opisują praktyki fazy stwarzania i fazy doskonałości oraz osiągnięcie oświecenia dzięki tej ścieżce. Można to studiować po otrzymaniu inicjacji. Wielu ludzi obawia się, że praktyka Kalaczakry jest zbyt trudna, ponieważ mandala Kalaczakry składa się z 722 postaci, które wszystkie ze szczegółami powinno się równocześnie wizualizować. Nie ma jednak powodu, aby się bać. Chociaż praktyka Kalaczakry nie jest prosta, nie zaczynamy medytacji fazy stwarzania usiłując zwizualizować wszystko. Zwykle zaczynamy od uproszczonej sadhany, w której występuje jedna lub dwie formy z jedną twarzą i dwoma ramionami. Kiedy nasze możliwości się zwiększają, stopniowo rozszerzamy wizualizację, aż jesteśmy w stanie wyobrazić sobie całą mandalę. Chociaż przed zajęciem się Kalaczakrą, studiowanie i praktyka innej tantry anuttrajogi, szczególnie Guhjasamadży może być pomocna, to jednak nie jest ona niezbędna.
Kalaczakra nie posiada rekordowej ilości postaci w swej mandali, lecz z pewnością jest ich wystarczająco dużo. Mandala składa się z postaci reprezentujących 360 dni w roku, znaki zodiaku, główne konstelacje i planety, jak również większość składników ciała, takich jak kości, aparat zmysłowy, wszystkie wiatry, kanały i czakry subtelnego systemu energetycznego. Ponieważ nasze ciało i umysł, jak i samo życie, są tak skomplikowane, składają się z tak licznych składników, potrzebny jest złożony schemat symbolizujący, integrujący i umożliwiający pracę z nimi wszystkimi. Tak więc, wszystkie fazy praktyki Kalaczakry, łącznie z inicjacją są bardziej rozbudowane niż w większości innych tantr. Teoria, na której się opiera, głosi, że ponieważ mandala symbolizuje podstawę, która ma być oczyszczona, im bardziej złożona mandala, tym lepsze efekty oczyszczenia. Jednak nie znaczy to, że po otrzymaniu inicjacji Kalaczakry musimy rozpocząć szczegółowe studia tybetańsko-mongolskiej astrologii i medycyny, ażeby uzyskać możliwie największą wiedzę podstawy do oczyszczenia. Znajomość podstawowych zasad jest w zupełności wystarczająca. Zasadniczo skupiamy się na systemie alternatywnej Kalaczakry.
Praktyka Kalaczakry fazy doskonałości prowadzi do osiągnięcia wyjątkowych, bezpośrednio poprzedzających przyczyn oświecenia ciała i umysłu buddy – mianowicie, pustej formy i niezmiennej ekstatycznej świadomości pustki. Oświecenie uzyskane dzięki tym metodom, jest takie same jak osiągnięte dzięki innym buddyjskim metodom. Kiedy pewne tybetańskie klasyczne teksty nazywają Kalaczakrę zwieńczeniem wszystkich tantr, robią to z powodu rozległości i przejrzystości materiału Kalaczakry, nie zaś ze względu na etap doskonałości osiągnięty poprzez jej praktykę.