හැඳින්වීම
බුදු දහම පිළිබඳ පළමු වරට අධ්‍යයනය කිරීමේදී, චතුරාර්ය සත්‍යය පිළිබඳ විමසා බැලීම යහපත්ය. බුදුරජාණන් වහන්සේ සිය දේශනාවන් ආරම්භ කළ අවස්ථාවේදී උන් වහන්සේ විසින්ද සිය ආරම්භය ලබාගන්නා ලද ආකාරය මෙය වන බැවින්, එය සුදුසු ප්‍රවේශයක්ද වේ. බුදුන් කලද බොහෝ වූ ආගම් හා දාර්ශනික ක්‍රමයන් ගණනාවක් පැවති අතර, වර්තමානයේ එයටද වැඩි සංඛ්‍යාවක් වූ ආධ්‍යාත්මික ඉගැන්වීම් පෙළක් අපට මුණ ගැසේ. එ් අනුව, බුදු දහම පිළිබඳව විමසා බලන කල, බෞද්ධ ප්‍රවේශයෙහි පවත්නා අසාහාය තත්ත්වය කවරක්ද යන්න හඳුනා ගැනීමට උත්සාහ කිරීම වැදගත්ය. ස්වභාවිකවම, බුදු දහම තුළ සෙසු ආගමික ඉගැන්වීම්හි අන්තර්ගත බොහෝ පොදු ඉගැන්වීම් පවතී: එ්වානම්, කාරුණික හා ආදරණීය පුද්ගලයෙකු වීම, කිසිවෙකුට හෝ හිංසා නොකිරීමට උත්සාහ කිරීම ආදී වශයෙනි. මෙම අංග සියලුම ආගම් හා දර්ශනවාදයන්හි පාහේ දක්නට ලැබෙන බැවින්, බුදු දහම කරුණාව, ප්‍රේමය හා දයාව වැනි ගුණාංග වැඩි වර්ධනය කරගැනීමේ විධික්‍රමයන්ගෙන් අනූන වූවක් වුවද, එ්වා පිළිබඳ ඉගෙනීම සඳහා බුදු දහම වෙත ප්‍රවේශ වීමේ අවශ්‍යතාවයක් නොමැත. බෞද්ධ ඉගැන්වීම්හි අන් කිසිවක් හෝ අප නොපිළිගත්තද, මේ ක්‍රමයන් තුළින් අපට ප්‍රයෝජන ගත හැක.
කෙසේ වුවද, “බුදු දහමේ පවත්නා විශේෂත්වය කුමක්ද?” යන පැනය අප විසින් ඉස්මතු කරන්නේ නම්, එවිට අප හට චතුරාර්ය සත්‍යය විමසා බැලීමට සිදුවේ. මේවා පිළිබඳ අපගේ සාකච්ඡාව තුළ පවා සෙසු ක්‍රමයන් හා පොදු වූ බොහෝ කරුණු අපහට හමුවනු ඇත.
“ආර්ය සත්‍ය” නමැති ප්‍රකාශයෙහි පවත්නා දෙපදය තරමක් දුරට අසාමාන්‍ය ස්වරූපයක් ගනී. “ආර්ය” නමැති වදන තුළ මධ්‍ය කාලීන කුලීන සමාජ ක්‍රමය සිහි ගන්වනු ඇති නමුත්, මෙමගින් හැඳින්වෙනුයේ ඉතා ඉහළින් ධර්මාවබෝධය ලැබූවන්ය. එ් අනුව, චතුරාර්ය සත්‍යය යනු අසංකල්පනාත්මකව යථාර්ථය දැක ඇති අය විසින් සත්‍ය ලෙස දක්නා ලද සැබෑ කරුණු සතරකි. මෙකී කරුණු සතර සත්‍ය නමුත්, බොහෝ අය එ් අවබෝධ නොකරන අතර බහුතරයක් දෙනා එ් පිළිබඳ දැනුවත්ව හෝ නොසිටිති.
පළමු ආර්ය සත්‍යය
පළමු සත්‍ය කරුණ “දුක” වශයෙන් සාමාන්යයෙන් හැඳින්වේ. බුදුන් වහන්සේ විසින් දේශනා කරන ලද පරිදි අපගේ ජීවිත දුකින් පිරී පවත්නා අතර සාමාන්‍ය සතුට වශයෙන් අප දක්නා හා සලකන දේ තුළද එ් ආශ්‍රිත ගැටළු ගොන්නක් පවතී. “දුක” ලෙස පරිවර්තනය කෙරෙන වචනයෙහි සංස්කෘත යෙදුම “දුක්ඛ” නම් වේ. අප තුළ සැප හෙවත් සුඛයද දුක හෙවත් දුක්ඛයද පවතී. වාග් විද්‍යාත්මකව බෙදා දක්වන්නේ නම් ඛ යන්නෙන් වූ අවකාශයක දුහ් යන්නෙන් අතෘප්තිකරත්වය, අප්‍රණීත බව හෙවත් නුරුස්නා බව යන උපසර්ගයක් අර්ථවත් කෙරේ. “නරක” වැනි පෞද්ගලික මත ප්‍රකාශිත වචන අප විසින් භාවිත නොකළ යුතු නමුත් එම දිශානතිය කරාය එ් තුළින් යොමු වනුයේ. අපගේ මානසික අවකාශය හා අපගේ පොදු ජීවන අවකාශය කෙරෙහි යොමු වෙමින්, මෙම අවකාශය තුළ යම් වරදක් පවත්නේය යන්න දුක්ඛ තුළින් ඇඟවේ. එය අමිහිරි තත්ත්වයකි.
එහි ඇති අමිහිරි තත්ත්වයක කවරක්ද? පළමුව, අපි වේදනාව, ශෝකය හා අසංතෝෂය වැනි දළ දුක් සහගත බවක් අත් විදින්නෙමු. මෙය අප සියල්ලන් හට තේරුම් ගත හැකි තත්ත්වයක් වන අතර, සියල්ලෝ, සතුන් පවා, මෙම තත්ත්වය වළකා ගැනීමට අපේක්ෂා කරති. වේදනාව හා දුක අසන්තෘෂ්ටිදායක තත්ත්වයක් වන බැවින් අප ඉන් මිදීම යහපත්ය යන්න ප්‍රකාශ වීම තුළ බුදු දහමේ කිසිදු විශේෂත්වයක් නොපෙනේ. දෙවන වර්ගයේ දුක වෙනස් වීම පිළිබඳ දුක ලෙස හැඳින්වේ. මෙහිදී අපගේ සාමාන්‍ය, එදිනෙදා ජීවිතයේ සතුට පිළිබඳව කථා කරනු ලබයි. මෙම වර්ගයේ සතුට තුළ පවත්නා ගැටලුකාරිත්වය කවරක්ද? ගැටලුව වනුයේ එය ස්ථාවරව නොපැවතීමයි. එය සැම කල්හිම වෙනස් වේ. අප විසින් සාමාන්‍ය සතුට ලෙස සලකන්නා වූ දෙය සැබෑ ලෙසම සත්‍ය සතුට වූයේ නම්, අපට එය පවත්නා තරමට ප්‍රීතිමත්ව කල් ගෙවිය හැක. එ් අනුව, චොක්ලට් රස විඳීමෙන් සතුටක් අත් විඳින්නේ නම්, පැය ගණනක් එක දිගටම එ්වා අනුභවය තුළින් අපට වඩ වඩාත් සතුටු විය හැකි විය යුතුය. එසේ නමුදු සත්‍ය තත්ත්වය පැහැදිලිවම මෙය නොවන බව අපි දනිමු. අන් අයුරකින් ප්‍රකාශ කරන්නේ නම්, ඔබගේ ප්‍රියතමයෙක් විසින් ඔබගේ අත නොකඩවා පිරිමදින තත්ත්වයක් සලකා බලමු. මුල් වරට ඇතිවන සතුටුදායක හැඟීම දෙවනුව රිදීමක් ලෙසද අසාමාන්‍ය තත්ත්වයක් ලෙසද හැ‌ඟෙනු ඇත. මෙසේ සිදුවනුයේ සාමාන්‍ය සතුට වෙනස්වීමට යටත් බැවිනි. සැබැවින්ම අපට කිසිදින සතුටු වීමේ ඉමක් හෙවත් ඇතිවීමක් නොමැත. අපි කිසිදින තෘප්තිමත් නොවන්නෙමු. නිරතුරු තව තවත් චොක්ලට් රසය සොයා යන්නෙමු. මෙය ඇතැම් විට එ් ක්ෂණයකින් නොවුවද, මද වේලාවකින් නැවත ඇතිවන ආශාවකි.
“සැබෑ රස වින්දනයක් සඳහා මා වඩාත් ප්‍රිය කරන ආහාරය කොපමණ ගත යුතුද?” යනුවෙන් කල්පනා කරන්නේ නම් එය සිත් ගන්නා සුළු කල්පනාවක් වනු ඇත. කුඩා කොටසක් කඩාගෙන කෑම ප්‍රමාණවත් වනු ඇති නමුත් අපට නිරතුරු වඩ වඩාත් අවශ්‍ය බව හැඟේ. අපගේ සාමාන්‍ය , ලෞකික සතුට පිළිබඳ මෙම ගැටලුව මැඩ පැවැත්වීමේ අවශ්‍යතාවයද බුදු දහමට සීමාවූ අරමුණක් නොවේ. ලෞකික සතුටුවීම් ඉක්මවා ගොස් සදාකාලික ප්‍රීතිය සහිත පාරාදීසයක් සොයා ගනු පිණිස දේශනා පවත්වන බොහෝ ආගම් වේ.
තෙවන වර්ගයේ දුක විශේෂයෙන් බෞද්ධ එකක් වන අතර එය සියල්ලෙහි පැතිර පවත්නා පැවැත්ම පිළිබඳ “සංඛාර දුක්ඛය” වේ. එය සියල්ල වසා පැතිර පවත්නා ගැටලුව වශයෙන්ද හැඳින්විය හැක. මෙම දුක අප විසින් අත් විඳින්නාවූ සියල්ල තුළ පැතිර පවත්නා අතර, අපගේ එදිනෙදා ජීවිතයේදී මුහුණ පෑමට සිදුවන සුවදුක්හි සැබෑ පදනම් හේතුව ලෙස පාලනයකින් තොරව සිදුවන අපගේ පුනර්භවය හා සම්බන්ධ වේ. වෙනත් වචනවලින් ප්‍රකාශ කරන්නේ නම්, අප සතුව පවත්නා සිත් හා ශරීර වර්ගයන්ද සමගින් නැවත නැවතද පුනරුත්පත්තිය ලැබීම අප පෙරකී පළමු දුක් දෙවර්ගයෙහි පදනම වේ. මෙය පුනර්භවය යනුවෙන් අප විසින් පසුව සලකා බැලීමට අදහස් කරන්නාවූ මාතෘකාවට අදාල කරුණක් වේ.
සැබැවින්ම පුනරුත්පත්තිය පිළිබඳව දේශනා කරන්නාවූ අන් බොහෝ ඉන්දියානු දාර්ශනික ක්‍රම පවත්නා බැවින් මෙය බුදු දහම තුළින් ඉස්මතු කරන ලද නව සංකල්පයක් නොවන්නේය යන්න නැවතද ප්‍රකාශ කළ යුතුය. කෙසේ වුවද, එ් පිළිබඳව විස්තර කරන ලද්දාවූ අන් කවරවූ හෝ දර්ශනයකට හෝ ආගමකට වඩා ගැඹුරින් පුනරුත්පත්ති යාන්ත්‍රණය බුදුන් වහන්සේ විසින් අවබෝධ කොටගෙන විස්තර කරන ලදී. පුනරුත්පත්තිය සිදුවන ආකාරය හා මෙකී වේදනා, දුක් හා සාමාන්‍ය සතුට යන කරුණු අඩු වැඩි වන අවස්ථාවන්හි අපගේ සිත හා කය විසින් එ්වා අත්දකින ආකාරය පිළිබඳවද ඉතා සවිස්තරාත්මක විග්‍රහයක් බුදුන් වහන්සේ විසින් සිදු කරන ලදී.
දෙවන ආර්ය සත්‍යය
දෙවන සත්‍යය තුළින් අප අත්දකින මෙකී සමස්ත දුකට සැබෑ හේතුව විමසනු ලබයි. අපට මේ අදියරේදී පුනරුත්පත්තිය වැනි කිසිවක් පිළිබඳ විමසා බැලීමක් අවශ්‍ය නොවේ: එ් වෙනුවට, බුදුන් වහන්සේ විසින් සරල, තාර්කික ආකාරයකින් විස්තර කරන ලද්දේ කවරක්ද යන්න අවබෝධ කරගැනීමේ උත්සාහයක අපට නිරත විය හැක. අපි දුක හා සාමාන්‍ය සතුට පිළිබඳව කථා කරන අතර, මේවා හේතු මගින් හටගනී. එසේ වුවද, බුදුන් වහන්සේ “සැබෑ හේතු” පිළිබඳව විමසා බැලූ සේක. සතුට හා වේදනාව අප වෙත ත්‍යාගයන් හෝ දඬුවම් ලෙස ලැබෙන්නේය ආදී සිතිවිලි අපට පහල විය හැක. එනමුදු, බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් විනාශකාරී හා ධනාත්මක චර්යාවන් එ්වාහි සැබෑ හේතු ලෙස ඉදිරිපත් කරන ලදී.
විනාශකාරී චර්යාව යන්නෙන් අදහස් කෙරෙනුයේ කවරක්ද? එහි අන්තර්ගත වනුයේ හුදෙක් හානි සිදු කිරීම පමණක්ද? හානි සිදු කිරීම සම්බන්ධයෙන් කථා කරන විටදී, එය අනුන් වෙත හෝ තමා වෙතම සිදුකරන හානියක් විය හැක. හානිකර හෝ වේවා, උපකාරී හෝ වේවා අපගේ චර්යාවන් අන් අය මත සිදුකරන බලපෑම හඳුනාගැනීම සත්‍ය වශයෙන්ම ඉතා දුෂ්කර කාර්යයක් වේ. නිදසුනක් ලෙස, අප විසින් යම් අයෙකු හට සුවිශාල මුදලක් ලබා දෙන අතර, එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් එම මුදල ලබාගැනීමට අදහස් කරන වෙනත් අයෙකු විසින් එහි මුල් ප්‍රතිලාභියා මරා දමනු ලබයි. අපගේ අරමුණ ඔවුනට උපකාරී වීම වුවද, එය සැබෑ ලෙසම එසේ සිදුවන බවට සහතිකයක් නොමැත. මෙහි නිෂ්චිතව හඳුනාගත හැක්කේ අප කෙරෙහිම හානිකර වන චර්යාවන්ය. මෙයයි බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් විනාශකාරී චර්යාව වශයෙන් අදහස් කරන ලද්දේ - එ්වා ස්වයං විනාශකාරීය.
මේ මගින් අදහස් කෙරෙනුයේ කැළඹිලිකාරී හැඟීම්වල බලපෑමට යටත්ව සිතින්, කයින් හෝ වචනයෙන් සිදුකරන ක්‍රියාවන් වේ. කැළඹිලිකාරී හැඟීම් තුළින් ඇති කරනුයේ කැළඹීම්ය. එ් මගින් අපගේ චිත්ත සාමය පලවා හරිනු ලබයි. ස්වයං පාලනය පලවා හරිනු ලබයි. මෙමගින් අදහස් කෙරෙනුයේ කෝපය, ලෝභය, ඇලීම, ඊර්ෂ්‍යාව, අහංකාරය හා මෝහය ආදී මෙකී නොකී භාවයන්ය. අපගේ සිතිවිලි මෙම හැඟීම්වලින් එකකට සිරවී පවත්නා විටදී, අප විසින් එහි බලපෑමට යටත්ව කථා කිරීම හෝ ක්‍රියා කිරීම සිදු කරනු ලබයි. එ් මගින් අප කෙරෙහි දුක ඇති කෙරේ. එය ක්ෂණිකව සිදු නොවන්නක් විය හැකි නමුදු දිගු කාලීනව එමගින් දුක් ඇති කෙරේ. මක්නිසාද, එමගින් එසේ පැවතීමේ නැඹුරුවක් ඇති කරන බැවිනි.
අනෙක් අතින්, අප සතුව ධනාත්මක චර්යා පවතී. එ්වානම් මෙකී කැළඹිලිකාරී හැඟීම්වල බලපෑමට යටත්ව සිදු නොවන චර්යාවන්වේ. එ්වා ආදරය, කරුණාව හෝ ඉවසීම වැනි සාධනීය හැඟීම්වල පෙළඹීමෙන් සිදුවන ක්‍රියා වේ.
ධනාත්මකව කටයුතු කිරීම මගින් සතුට ඇති කෙරේ. මෙහිදී අපගේ සිතට වඩාත් පහසුවක් දැනෙන අතර පොදුවේ අපි මෙහිදී චිත්ත සාමයකින් කල් ගෙවන්නෙමු. මෙහිදී අප තුළ වැඩි ස්වයං පාලනයක් පැවතිය හැකි අතර, එබැවින් ගැටලු ඇති කිරීමේ හැකියාවක් සහිත අමනෝඥ ක්‍රියා සිදු කිරීම හෝ අමනෝඥ වදන් පැවසීම නොකරන්නෙමු. මෙහිදීද, ප්‍රතිඵලය ක්ෂණික එකක් නොවිය හැක. එනමුදු, දිගු කාලීනව එමගින් සතුට ඇති කෙරේ. එසේ වුවද, එහි පදනමෙහිද අපගේ පැවැත්ම, අන්‍යයන්ගේ පැවැත්ම හා පොදුවේ යථාර්ථය පිළිබඳ මෝහයක් පවතී.
අපගේ සාමාන්‍ය සතුට හා දුක යම් බාහිර විනිසුරුවරයෙකු වැනි චරිතයක් විසින් පිරිනමනු ලබන ත්‍යාග හෝ දඬුවම් නොවේ. එ්වා අනුගමනය කරන ක්‍රියාමාර්ගය භෞතික විද්‍යා නීතියට සමාන නියමයකි. චර්යාත්මක හේතු - ඵල න්‍යාය පවත්නා පදනම කුමක්ද? පදනම වනුයේ විශේෂයෙන් අප සම්බන්ධවම අපතුළ පවත්නා වියවුලද සහිතව අපගේ ව්‍යාකූලත්වයයි. “හොඳයි, මං තමයි වැදගත්ම කෙනා. මං මට ඕනි විදියට වැඩ කරන්න ඕන. සුපර් මාර්කට් එකේ පෝළිමේ මං ඉස්සරහින්ම ඉන්න ඕනි.” ආදී ලෙස අපි සිතන්නෙමු. අපි පළමුවැනියා වීමේ ලෝභයෙන් පසුවන අතර, එ් අනුව අප පසුකර යන්නන් කෙරෙහි කෝප වන්නෙමු. පෝළිමේ අප ඉදිරියෙහි සිටින්නා ඉතා මන්දගාමියෙකු වන අතර කටයුතු ඉතා සෙමින් සිදුකරන බැවින් අපගේ සිත් ඔවුන් සම්බන්ධ සියලු ආකාර නොසතුටු සිතිවිලිවලින් පිරී යයි. අප ධනාත්මක ආකාරයකින් කටයුතු කළේ වුව, එ් පදනමෙහිද “මා” පිළිබඳ බොහෝ ව්‍යාකූලත්වයක් පවතී. නිදසුනක් ලෙස, අන්‍යයන් විසින් අපට උපකාර කරන්නේ නම් හෝ ප්‍රතිචාර ලෙස යමක් සිදුකරන්නේ නම් අප එයට කැමති වන බැවින් එ් අපේක්ෂාව සහිතව අප අනුන්ට උපකාර කළ හැක. එසේ නොවේ නම්,එමගින් අප අනුන්ට අවශ්‍ය අයය යන හැඟීමක් හෝ අප තුළ ඇතිවේ. අවම වශයෙන් අපි ස්තුති කිරීමක් හෝ බලාපොරොත්තු වන්නෙමු.
මෙයාකාරයෙන් මිනිසුන්ට උපකාර වීම මගින් අපට සතුටක් දැනුනද එහි යටින් පවත්නා හැඟීම එතරම් සුවදායී එකක් නොවේ. අප විසින් අත්දකින මෙකී සතුට, දිගු කාලීනව පවත්නා එකක් නොවේ. එය දුක්ඛදායී දෙයක් බවට පරිවර්තනය වේ. මෙය අපගේ ජීවිත කාලය පුරාද, බෞද්ධ දෘෂ්ටි කෝණයකින් විග්‍රහ කරන්නේ නම්, අපගේ මතු ජීවිත කරා පවා නොකඩවා සිදු වේ.
වඩා සමීපව නිරීක්ෂණය කිරීමේදී, අප තුළ සියල්ල පිළිබඳවම ව්‍යාකූලත්වයක් පවත්නේය යන්න අපට පැහැදිලි වේ. නිදසුනක් ලෙස, යමෙකු කෙරෙහි ප්‍රේමයෙන් වෙළී සිටින විටදී, අපි ඔවුන්ගේ යහපත් ගුණාංග පිළිබඳව අතිශයෝක්තියෙන් ප්‍රකාශ කරන්නෙමු. එසේ නොවේ නම්, යමෙකු පිළිබඳ අකමැත්තක් පවත්නා විටදී අපි ඔවුන්ගේ නිශේධනාත්මක ගුණ පිළිබඳව අතිශයෝක්තියෙන් ප්‍රකාශ කරන අතර ඔවුන්ගේ කිසිදු යහපතක් දැකීමට අපොහොසත් වන්නෙමු. මෙම තත්ත්වය පිළිබඳව විමර්ශනය කරන්නට කරන්නට අප අත්දකින්නාවූ සියලු දේහි පදනමෙහි පවත්නා වියවුල් සහගතභාවය තව තවත් අප හට පැහැදිලි වේ.
වඩාත් ගැඹුරින් විග්‍රහ කොට බලන්නේ නම්, මෙම තත්ත්වයට පාදක වනුයේ අප තුළම පවත්නා සීමා සහිතකම්ය යන්න අපට පැහැදිලි වේ. අප සතුව පවත්නා මෙම සිත හා කය තුළ සීමා සහිතකම් පවතී. අප අපගේ ඇස් වසාගෙන සිටින විටදී, අපට හැ‌‌‌ඟෙනුයේ මා හැර ලොව අන් කිසිවක් නොපවත්නා බවයි. “මා” ලෙස හැ‌ඟෙන හඬක් අප හිස තුළ පවත්නා අතර, එය මා තුළම මමෙකු සිටීමක් මෙනි. එය අමුතුම තත්ත්වයකි. කෙසේ වුවද, අපි එය හා අනන්‍ය වනුයේ “මම ඉදිරියට යා යුතුයි. මම මෙය කළ යුතුයි.” ලෙස නිරතුරු මැසිවිලි නගන්නා එ් වන බැවිනි. එ් අයයි නිරතුරු කණගාටු වන්නාද වනුයේ. අප අපගේ දෑස් වසන විටදී එහි “මා” හැර අන් කිසිවෙකුදු නොසිටින බැවින් අපගේ හිස තුළ පවත්නා මෙම හඬ විශේෂ හා අසම සම වූවක් වන අතර, අන් සියල්ලන්ගෙන් ස්වාධීනව පවත්නා බවක් අපට හැඟේ.
මෙය ඉතා ව්‍යාකූල චින්තනයක් වනුයේ පැහැදිලිවම අප තුළ අන් සියල්ලන්ගෙන් ස්වාධීන වූ පැවැත්මක් නොමැති බැවිනි. සැබැවින්ම, කිසිවෙකු තුළ හෝ කිසිදු විශේෂත්වයක් නෙැමැත. අපි සියල්ලෝ මිනිසුන් වන්නෙමු. අයිස් මිදෙන ශිතලක් සහිත ඇන්ටාර්ක්ටිකාවේ එකට ගොනුවී සිටින ලක්ෂ සංඛ්‍යාත පෙන්ගුවින් පක්ෂීන් පිළිබඳ සිතා බලන්න. එ් එකෙක් අනෙකෙකුගෙන් විශේෂ වනුයේ කෙසේද? සැබැවින්ම එ් සියල්ලෝ එක සමාන වෙති. අපිද එසේ වන්නෙමු. පෙන්ගුවින් පක්ෂීන්ගේ දෘෂ්ටියෙන් බැලුවහොත් සියලු මිනිසුන්ද එසේ එකසේ පෙනෙනු ඇත. කෙසේ වුවද “මම විශේෂයි. අනික් හැමෝගෙන්ම ස්වාධීනයි” ලෙස වූ මෙම සිතිවිලි පදනම මත අපට අප කැමති ආකාරයෙන් කටයුතු කිරීමට අවශ්‍ය වන අතර එසේ නොවුවහොත් කෝපයට පත් වන්නෙමු. මූලිකව අපගේ සිතේ හා ශරීරයේ දෘඨාංග මෙම ව්‍යාකූලත්වය පවත්වාගෙන යාමට හේතු භූත වේ. එය අද්භූත කරුණක් සේ පෙනී යා හැකි නමුදු අපගේ හිස ඉදිරිපස පවත්නා මෙකී සිදුරු දෙකෙනි ප්‍රධාන වශයෙන් ලෝකය අත් දකිනුයේ. මට මා පසුපස පවත්නා දේ දැකිය නොහැක. මට දැකිය හැක්කේ පවත්නා දේ පමණි: පෙරදී පැමිණි හෝ පැමිණෙන්නට නියමිත දේ මට දැකිය නොහැක. එය ඉතා සීමිත දැක්මකි. අපි වයස්ගත වන විටදී අපගේ ශ්‍රවණ ශක්තිය දුර්වල වේ. යමෙකු විසින් යමක් පවසන නමුත් අපට එය නිවැරදිව ශ්‍රවණය නොවන බැවින් අපි ඇතැම් විට ඔහු පවසන දේ වෙනෙකක් ලෙස සිතා ඔහු පිළිබඳ කෝප විය හැක. සොඳින් සිතා බැලුවහොත් එය ඉතා සානුකම්පිත තත්ත්වයකි.
අප තුළ මෙසේ පැතිර පවත්නා ගැටලුව නම් අපි නිරන්තරයෙන් නැවත නැවතද පුර්භවයකට එළැඹෙන අතර මෙම ව්‍යාකූලත්වය ස්ථාවර කරන්නාවූ මෙයාකාරයේම සිරුරක් හා සිතක්ද ලබන්නෙමු. මෙම ව්‍යාකූලත්වයේ පදනම මත, අපි හානිකර ක්‍රියාවන්හි හෝ සාමාන්‍ය ධනාත්මක ස්වරූපයකින් ක්‍රියා කරන අතර මෙමගිනි පිළිවෙලින් අප විඳින්නාවූ අසතුට හෙවත් දුක හා සාමාන්‍ය සතුට නිර්මාණය කෙරෙනුයේ.
වඩාත් ගැඹුරින් මේ කරුණ සලකා බලන්නේ නම්, එය තවදුරටත් සංකීර්ණ වන අතර එ් පිළිබඳ වැඩිදුර විග්‍රහ කිරීම මේ අවස්ථාවේ අවශ්‍ය නොවේ. එනමුදු, මෙසේ පාලනයකින් තොරව නැවත නැවතද සිදුවන්නාවූ පුනර්භවය උත්තේජනය කරනුයේ මෙම ව්‍යාකූලත්වය විසිනි. මෙයයි අපගේ ගැටලුවල සැබෑ හේතුව. මෙම ව්‍යාකූලත්වය හෝ නොදැනුවත්භාවය නිරන්තරයෙන් “මෝහය” ලෙස පරිවර්තනය කෙරේ. එමගින් අප අමනෝඥ ස්වභාවයෙන් යුක්ත වූවන්ය යන අදහසක් ඇඟවෙන බැවින් මෙම වදන භාවිත නොකිරීමට කැමැත්තෙමි. එනමුදු ගැටලුව සැබෑ ලෙසම මෙය නොවන අතර, අපට අවශ්‍ය අර්ථයද එය නොවේ. නොදැනුවත්භාවය යන්නේ හුදෙක් ඇඟවෙනුයේ අප හෝ සංසිද්ධීන් පවත්නා ආකාරය පිළිබඳ අප නොදන්නා බවයි. මම වඩාත් වැදගත් පුද්ගලයාය - විශ්ව කේන්ද්‍රයය- ලෙස සිතෙහි පවතින තත්ත්වය යථාර්ථයට මුළුමනින්ම පටහැනි වන විටදී එ් අරුතින් අපි නොදැනුවත් අය වන්නෙමු. යථාර්ථය වනුයේ අප සියල්ලන් මෙහි එක්ව වාසය කරන බවයි. එහි අරුත අප අඥානයන් බව නොව අපගේ ශරීරය හා සිත විසින් අප දැනට කල්පනා කරන ආකාරයට කල්පනා කිරීමට පොළඹවන බවයි.
එබැවිනි එ්වා “ආර්ය සත්‍යයන්” ලෙස හඳුන්වන්නේ. යථාර්ථය දකිනා අය විසින් අන් සියල්ලන් දකින ආකාරයට වෙනස් අයුරින් එය දකී. අපගේ ව්‍යාකූලත්වය හා අපගේ ප්‍රක්ෂේපණයන් යථාර්ථයට අනුකූල වන්නේය යනු අපගේ සැබෑ විශ්වාසයයි. අපි එය සත්‍ය සේ විශ්වාස කරන්නෙමු. “මමයි වඩාත්ම වැදගත්, මං මට ඕන විදිහට වැඩ කරනවා. හැම දෙනාම මට ආදරය කළ යුතුයි” යන්න අපගේ සහජ හැඟීම වන බැවින් අපි සැබෑ ලෙසම එ් පිළිබඳ සිතීම පවා නොකරන්නෙමු. තවත් පිරිසක් මෙහි ප්‍රතිවිරුද්ධාර්ථය විශ්වාස කරති: “හැම කෙනෙක්ම මා එක්ක තරහයි. මං කමකට නෑ” ආදී වශයෙනි. එය කාසියේ අනෙක් පැත්ත මෙන් එ් හා සමානම සිතිවිල්ලකි. මෙයයි සැබෑ හේතුව.
තුන්වන ආර්ය සත්‍යය
තුන්වන සත්‍යය නම් “සැබෑ නැවතුම” ලෙස අපට හැඳින්විය හැකි දෙයයි. එය “සැබෑ නිරෝධය” ලෙස සාමාන්යයෙන් පරිවර්තනය කෙරේන අතර, එමගින් මෙම ව්‍යාකූලත්වය මින් මතු නැවත කිසිදින ඉස්මතු නොවන පරිදි නවතා ඉන් මිදිය හැකි බව අදහස් කෙරේ. සැබෑ හේතුව වන ව්‍යාකූලත්වයෙන් මිදෙන්නේ නම්, අපගේ ජීවිතයේ ඉහළ පහළ යාම් හා එහි පදනම වශයෙන් පවත්නා නැවත නැවතද පාලනයකින් තොරව ඇතිවන පුනර්භවයද ඇතුළත් සැබෑ ගැටලුවලින්ද අපි මිදෙන්නෙමු. අප විසින් මෙය සිදු කරන්නේ නම්, “විමුක්තිය” නමැති දෙය අපි ලබන්නෙමු. පාලනයෙන් බැහැරව නැවත නැවතද සිදුවන මෙකී පුනර්භවය සඳහා “සංසාර ”යන වදනද විමුක්තිය සඳහා “නිර්වාණ” යන වදනද භාවිත කෙරෙනු ඔබ සියලු දෙනා විසින් දැක ඇති බව මා හට සහතිකය.
බුදුන් වහන්සේගේ කාලයේදීද සංසාර විමුක්තිය පිළිබඳව කථාකළ සෙසු භාරතීය ආගමික සම්ප්‍රදායන් විය. මෙය ඉන්දියාවේ පොදු තේමාවක් විය. කෙසේ වුවද මෙකී සෙසු සම්ප්‍රදායන් පෙරකී සැබෑ හේතුව හඳුනාගැනීමට තරම් ගැඹුරට නොවිහිදුණු බව බුදුන් වහන්සේ විසින් දක්නා ලදී. මෙකී පාලනයකින් තොරව නැවත නැවතද සිදු වන්නාවූ ගැටලුවලින් නිදහස් වීමක් ඇතැම් විට ඔබට ලැබිය හැක. නිදසුනක් ලෙස, කල්ප ගණනාවක් පුරා ඔබගේ සිත හිස්ව පවත්නා යම් බ්‍රහ්ම තලයක ඔබ ඉපදිය හැක. එසේ වුවද, එයද අවසන් වේ. මෙකී වෙනත් සම්ප්‍රදායන් තුළ සැබෑ විමුක්තියක් නොවීය.
බුදුන් වහන්සේ සැබෑ නැවතීම පිළිබඳව දේශනා කරන ලද අතර, නැවත කිසි දින ඉස්මතු නොවන පරිදි මෙකී ව්‍යාකූලත්වයෙන් නිදහස් වීම සැබැවින්ම කළ හැක්කක්ය යන්න අවබෝධ කරගනිමින් එ් පිළිබඳ විශ්වාසයක් ගොඩනගා ගැනීම වැදගත් වේ. එසේ නොවන්නේ නම්, ඔබ ඉන් නිදහස්වීමට හෝ උත්සාහ කළ යුත්තේ ඇයි? ව්‍යාකූලත්වය සදාකාලිකව නවතාලීම කෙරෙහි ඔබගේ සැලකිල්ල යොමු නොවන්නේ නම්, ඔබට නිහඬව, පවත්නා තත්ත්වය පිළිගනිමින් ඉන් ගත හැකි උපරිමය ලබාගත හැක. බොහෝ චිකිත්සක ක්‍රමයන් තුළ මෙය අවසන් අරමුණ විය හැක: එනම් පවත්නා තත්ත්වය සමගින් කටයුතු කිරීමට ඉගෙනීම හෝ එසේ නොවේනම් යම් ඔසුවක් පානය කිරීමයි.
සිව්වන ආර්ය සත්‍යය
සිව්වන සත්‍යය සාමාන්යයෙන් “සත්‍ය මාවත” ලෙස පරිවර්තනය කෙරෙන අතර, එමගින් අපට තුන්වන සත්‍යය අවබෝධ කරගැනීමට සහායක් ලැබේ. අප විසින් වර්ධනය කරගන්නේ නම් එමගින් විමුක්තිය කරා අප මෙහෙයවන්නාවූ මාර්ගයක් බවට පත්වන චිත්ත ස්වභාවයක් හැඳින්වේ. අපට එය “මාර්ග සිතක්” වශයෙන්ද හැඳින්විය හැකි නමුත් මෙම වදන වෙනත් භාෂාවනට පරිවර්තනය කිරීම දුෂ්කරය.
අපගේ සිත් විසින් ප්‍රක්ෂේපණය කරනුයේ සම්පූර්ණයෙන් කුණු කන්දල්ය. එසේ වුවත් මෙම කුණු කන්දල් ප්‍රක්ෂේපණය කළයුතු මට්ටම්ද පවතී. මෙහි අන්තයට ගමන් කළහොත් එය භින්නෝන්මාදයක් හෝ පීඩනෝන්මාද තත්ත්වයක් විය හැකි අතර, එහිදී අප සිතිවිල්ල හැඩ ගැසෙනුයේ සියල්ලන් අපට එරෙහිව කටයුතු කරන බවට වූ දිශාවකටය. එය “මා දැක ඇති අපූරුම චොක්ලට් කැබැල්ල මෙයයි. එ්ක කෑවොත් මට එ්ක හරිම සතුටක්” ආදී ලෙස අඩු අන්තයක්ද විය හැක. බියුචරෙස්ට් වෙත ගුවන් ගමනක් අතර මැද වියෙනාහි නවත්වන ලද අවස්ථාවේ මා හට මෙම අත්දැකීම ලබන්නට හැකිවිය. මාගේ සිතිවිල්ල වූයේ, “හොඳයි. වියානාවේ ඇපල් ස්ටෘඩල් කෑම ලෝකයේ හොඳම ආහාරය විය හැකියි” යන්නයි. මා ඉන් කැබැල්ලක් ඇනවුම් කළ අතර, එය එතරම් යහපත් නොවීය. එය කවරාකාර විය යුතුද යන්න පිළිබඳ වූ මාගේ ප්‍රක්ෂේපණය හෙවත් සිතිවිල්ල හුදු කුණු කන්දල් සිතිවිල්ලක් විය. සැබැවින්ම ඇපල් ස්ටෘඩලයක් පැවතියද - එය මාගේ සිතේ ඇතිවූ චිත්ත ප්‍රක්ෂේපණයක් නොවුවද, මා සැබෑ ලෙසම සතුටට පත්කළ හැකි අපූර්වතම දෙයක් ලෙස එම ස්ටෘඩලය පැවතිය යුතුය යන සිතිවිල්ල හුදෙක් මාගේ චිත්ත ප්‍රක්ෂේපණයක් පමණක් විය.
එ් හා සමානව, මා සහ ඔබ යන්න පවතී. බුදු දහම තුළ අප නොපවත්නා බවක් නොකියැවේ. එමගින් හුදෙක් පැවසෙනුයේ සැබෑ තත්ත්වයට කිසිසේත් අනුගත නොවන්නාවූ පැවතුම් තත්ත්වයක් අප විසින් යථාර්ථය කෙරෙහි ප්‍රක්ෂේපණය කරන බවයි. දේවල් හුදෙක් ස්වාධීනව පවත්නේය යන අදහස සැබැවින්ම අප තුළ පවතින අතර, එය පැවැත්ම පිළිබඳ විය නොහැකි තත්ත්වයකි. දේවල් හේතු ප්‍රත්‍ය තුළින් ඉස්මතුවන අතර එ්වා නිරතුරු වෙනස් වේ. කෙසේ වුවද, අපි මෙය නොදකින්නෙමු; අප දකින්නේ කෙලින්ම අප ඇස් ඉදිරියේ පවත්නා දෙය පමණි. නිදසුනක් ලෙස, අප යමෙකු මුණ ගැසීමට සූදානමින් සිටින අතර, ඔහු නොපැමිණේ. එහිදී එම පුද්ගලයා ඉතා නපුරු, නිරතුරු අප පිරිහෙලන හා තවදුරටත් අප කෙරෙහි ඇල්මක් නොදක්වන්නෙක් ලෙස අපට පෙනී යයි. ඔවුන්ගේ ජීවිතය රථ වාහන තදබදයන්ගෙන්, කාර්යාලයේ අමතර රාජකාරිවලින් හෝ අන් සියලු කටයුතුවලින්ද නිදහස්ව පවත්නේය යන්න අපගේ සිතිවිල්ල වේ. එනමුත්, සියල්ල හේතු ප්‍රත්‍යයන්ගෙන් ඉස්මතුවන බැවින්, ඔවුන්ගේ පාර්ශ්වයෙන්, සියල්ලෙන් ස්වාධීනව, ඔවුන් නපුරු පුද්ගලයන් වීම විය නොහැක්කකි. එසේ වුවද, අපගේ සිත් මගින් මෙම අදහස ප්‍රක්ෂේපණය කරන අතර, කෝපය නිර්මාණය කරමින්, එ් මත ඇලී සිටී. එය හානිකර හැඟීමකි. අපි ඔවුන්ව ඉන්පසු දක්නා විටදී, ඔවුන් වෙනස් අයුරකින් දක්නා අතර, ඔවුනට නිදහසට කරුණු ප්‍රකාශ කිරීමට හෝ අවස්ථාවක් නොදෙමින් ඔවුන් වෙත බැණ අඬගසන්නෙමු. මේ සියල්ල පුරාම සැබෑ ලෙසම දුක්ඛිතව හා අසතුටින් සිටියේ අපමය.
අප තුළ පැවැත්මක් ඇති නමුදු, අන් සියල්ලන්ගෙන් ස්වාධීන, විශේෂ පුද්ගලයෙකු සේ අපගේ පැවැත්ම පිළිබඳ අප සිතන ආකාරය වූකලි සම්පූර්ණයෙන්ම ප්‍රක්ෂේපණයෙකි. මෙය කුණු කන්දලකි. එය කිසිදු සැබෑ පැවැත්මකට සම්බන්ධ නොවන්නකි. මෙයයි නිරතුරු “හිස්බව” ලෙස පරිවර්තනය කෙරෙන, බුදු දහම තුළ “ශූන්‍යතාවය” ලෙස අප හඳුන්වන දෙය වන්නේ. සංස්කෘත භාෂාවට අනුව, මෙම වදන “බිංදුව” හෙවත් “කිසිවක් නොමැති” හෙවත් සෑබෑ ලෙස කිසිදු දෙයක් නොපවත්නා තත්ත්වයක් පෙන්වයි. මෙය අපගේ නව සහකරු සුදු අසු පිට නැග සුරංගනා කථාවල මෙන් එන පරිපූර්ණ කුමරුවෙකු හෝ කුමරියක ලෙස සිදු කරන ප්‍රක්ෂේපණය මෙනි. මෙය සිදු නොවිය හැකි තත්ත්වයකි. එසේ පැවැත්මක් සහිත කිසිවෙකුදු නොමැති නමුදු තවමත් අපි නිරන්තරයෙන් එය සොයා යන්නෙමු. ඉනික්බිති අදාළ පුද්ගලයා අපගේ චිත්ත ප්‍රක්ෂේපණයට යෝග්‍ය පරිදි ක්‍රියාත්මක නොවන්නේ නම්, අපි කළකිරීමට පත්වන අතර එ් වෙනුවට වෙනත් අයෙකු සෙවීමට පෙළඹෙන්නෙමු. එසේ නමුදු අප විසින් සොයා යන්නේ නොපැවතිය හැකි යම් කිසිවකි.
මෙලෙස, සිතේ සැබෑ මාර්ගය මේ සියල්ල කුණු කන්දල් බව හා අපගේ ප්‍රක්ෂේපණයනට ගැලපෙන්නාවූ සැබෑ වූ කිසිවක් හෝ නොමැති බව අපබෝධ කරගැනීමයි. අප සැබෑ හේතුව විමසා බලන්නේ නම්, එය අපගේ ප්‍රක්ෂේපණයන් යථාර්ථය හා අනුගත වන්නේය යන විශ්වාසය තුළින් දුක හටගන්නේය යන්නයි. සැබෑ මාර්ගය වනුයේ එය කිසිදු යථා පැවැත්මක් සහිත දෙයක් හා අනුගත නොවන්නේය යන්න අවබෝධ කරගැනීමයි. කාල්පනිකත්වය හා යථාර්ථය පිළිබඳ අපගේ ප්‍රක්ෂේපණයෝ අන්‍යෝන්‍ය වශයෙන් එකිනෙකින් බහිෂ්කාරක වේ. නැවතද ප්‍රකාශ කරන්නේ නම්, ව්‍යාකූලත්වය යනු මෙම ප්‍රක්ෂේපණයන් යථාර්ථවාදී වූ යමකට සම්බන්ධ වන්නේය ලෙස වූ සිතිවිල්ල වන අතර නිවැරදි අවබෝධය යනු එවැන්නක් නොපවත්නා බව දැකීමයි. සරලව දක්වන්නේ නම්, අනුකූල වන්නාවූ යමක් එක්කෝ පවතී, එසේ නොමැති නම් නොපවතී. එය ඔව් හෝ නැත යන්නකි. මේ දෙකම එකවර නිවැරදිය යන්න අපට සිතාගත නොහැකි තත්ත්වයකි.
වඩාත් බලවත් කවරක්ද යන්න අපට විග්‍රහ කළ හැක: පිළිතුර “ඔව්” ද “නැත” ද? තර්කානුකූලව විභාග කර බලන්නේ නම්, පැහැදිලිවම එය “නැත” විය යුතුය. මක්නිසාද, “ඔව්” යන්න තර්කය හා නොගැලපෙන බැවිනි. මවිසින් දෑස් වසන කල අන් සියල්ලන්ගේ පැවැත්ම අවසන් වන්නේද? සැබැවින්ම නැත. මා ලොව වැදගත්ම පුද්ගලයා වන බැවින් මා හට අවශ්‍ය පරිදි කටයුතු කළ හැකි යැයි සිතීම සාධාරණද, නිවැරදිද? නැත, එය හාස්‍යජනක සිතිවිල්ලකි. විමර්ශනය කරන්නට කරන්නට අපට අපගේ හිස තුළ ක්‍රියාත්මක මෙකී කුඩා “මා” පිළිබඳ ප්‍රශ්න කිරීම ආරම්භ කළ හැක. මොළය පිළිබඳ විග්‍රහයක යෙදෙන්නේ නම්, අපගේ හිස තුළ සිට කථා කරමින් තීරණ ගන්නාවූ “මා” සිටින්නේ එහි කවර ස්ථානයකද? සැබෑ ලෙසම සිදුවන්නේ කුමක්ද? විග්‍රහ කොට බැලීමේදී, අපට “මා” ලෙස හැඳින්විය හැකි, සැබෑ ලෙස හමුවන කිසිවක් හෝ නොමැත. සැබෑ ලෙසම මම ක්‍රියාත්මක වෙමි, මම කටයුතු කරමි, මම කථාද කරමි. මෙය ප්‍රතික්ෂේප කළ නොහැක. අප මෙහිදී ප්‍රතික්ෂේප කරන දෙය නම් තර්කයට අනුගත නොවන දෙයක් වන හා තමාට අවශ්‍ය පරිදි ක්‍රියාත්මක වන්නේයැයි පැවසෙන දැඩි “මා” යන්නෙක් පවත්නේය යන කරුණයි. හේතු දැක්වීම් හා විමර්ශනයන් මගින් එවැන්නක් නොපවත්නා බව අපට දැකිය හැකි අතර, එබැවින් යම්කිසි සැබෑ දෙයකට එය අනුගත වන්නේය යන අපගේ වියවුල පදනමක් රහිත එකකි.
මෙකී නොපැවතිය හැකි ආකාරයෙන් අපගේ පැවැත්මක් ඇති බව සිතීමේ ප්‍රතිඵලය කුමක්ද? එහිදී අපි අපවම දුක්ඛිත තත්ත්වයට පත් කරන්නෙමු. එවන් පැවැත්මක් නොමැත්තේය යනුවෙන් සිතීමේ ප්‍රතිඵලය කුමක්ද? එහිදී මෙකී සියලු ගැටලුවලින් අපව නිදහස් කරනු ලැබේ. “එ් වගේ දෙයක් නෑ. මේක කුණු කන්දලක්” ලෙස සිතන විටදී, එ් හා සමාන්තරවම එයට අනුගත යථාර්ථයක් පවත්නේය ලෙස සිතීම නොකළ හැක්කකි. නිවැරදි අවබෝධය මගින් වැරදි අවබෝධය මැඩ පවත්වා එය ඉවත් කළ හැක. සැම කල්හිම නිවැරදි අවබෝධය මත අවධානය යොමු කරගෙන සිටීමට හැකි නම්, නැවත කිසි කලෙක හෝ ව්‍යාකූලත්වයක් ඉස්මතු නොවනු ඇත.
මෙහිදීද යථාර්ථය පිළිබඳ නිවැරදි අවබෝධයෙන් අනවබෝධය ඉවත් කළ හැකි අතර දුකින් හා පුනර්භවයෙන් විමුක්තිය උදා කළ හැකි බවට වූ බුද්ධ දේශනාවද උන් වහන්සේ විසින් පමණක් කළ දේශනාවක් නොවේ. අන් භාරතීය ආගම් තුළද එම දේශනාව අන්තර්ගතය. අසහාය තත්ත්වය වන්නේ යථාර්ථය පිළිබඳව පවත්නා ව්‍යාකූලත්වයේ වඩාත් සියුම් මට්ටම නැවත ඉස්මතු නොවන ලෙස පළවා හැරිය හැකි නිශ්චිත අවබෝධයයි. අපගේ සිත තුළ නිවැරදි අවබෝධය පැළපදියම් කොටගෙන ව්‍යාකූලත්වය සැබෑ ලෙසම නවතාලනු පිණිස භාවනාව මගින් පූර්ණ සමාධියක් ලබාගැනීම සඳහා බුදුන් වහන්සේ විසින් සියලු භාරතීය සම්ප්‍රදායන් අතර පොදුවේ බෙදා හදාගත් විධික්‍රම යොදාගන්නා ලදී. එ්වා මගින් අපට සැබෑ හේතූන් සැබෑ ලෙසම නවතාලිය හැකි අතර එ් අනුව දුක සැබෑ ලෙසම නවතාලිය හැකි වේ.
යථාර්ථය පිළිබඳ නිවැරදි අවබෝධයක් සහිතව පවතිමින් සියලු හානිකර හැඟීම් කපා හැරීමට හැකිවන ශක්තිය අපගේ සිත් තුළට ලබාදෙනුයේ අභිප්‍රේරණය හෙවත් පෙළඹීම මගිනි. මෙතුළිනි ප්‍රේමය, කරුණාව ආදියද ඉස්මතු වනුයේ. අප සියලු දෙනා එකිනෙකා හා බැඳී පවත්නා බව හා සතුට සොයා යාම විෂයයෙහි අප සියල්ලන් එක හා සමාන වන්නේය යන්න වටහා ගන්නා බැවින්, ඔවුනට පූර්ණ වශයෙන් උපකාර කරනු පිණිස අපට අපගේ ව්‍යාකූලත්වයෙන් මිදීම අවශ්‍ය කෙරේ.
මෙයයි චතුරාර්ය සත්‍යය පිළිබඳ මූලික ගෙනහැර දැක්වීම. එ්වා වඩාත් පූර්ණ වශයෙන් අවබෝධ කරගනු පිණිස, මනස හා කර්මය පිළිබඳ බෞද්ධ අවබෝධය සම්බන්ධව යම් වැඩිදුර අධ්‍යාපනයක් අප විසින් ලබාගත යුතු වේ.
සාරාංශය
බුදු දහම සෙසු බොහෝ ප්‍රධාන ආගමික හා දාර්ශනික ක්‍රම හා පොදුවේ බොහෝ කරුණු බෙදා හදා ගන්නා බැවින්, බුදුන් වහන්සේගේ පළමු දේශනාව වන චතුරාර්ය සත්‍යය යනු අපගේ පැවැත්ම, අපගේ අත්දැකිම් හා අපට අපගේ ගැටලු නිරාකරණය කරගත හැකි ආකාරය පිළිබඳව වූ අසහාය ගෙනහැර දැක්වීමක් වේ.
බුදුන් වහන්සේ නිරතුරු වෛද්‍යවරයෙකුට සමාන කරනු ලැබේ. සත්ත්වයන් විසින් අත්දකින්නාවූ බහුවිධ දුක් සහගත තත්ත්වයන් බුදුන් වහන්සේ විසින් ගෙනහැර දක්වාන්නාක් මෙන් වෛද්‍යවරයෙකුද අප රෝගීව, ගිලන්ව පසුවන බව තහවුරු කරයි. මෙයට සැබෑ හේතුව අපගේ පැවැත්ම පිළිබඳ පවත්නා ව්‍යාකූලත්වයය යනුවෙන් බුදුන් වහන්සේ විසින් පෙන්වා දුන් පරිදිම වෛද්‍යවරයෙකු විසින්ද අපගේ රෝගී බවේ සැබෑ හේතුව පරීක්ෂාකර බැලිය හැක. ඔවුන් විසින් ඉනික්බිති අප සුවපත් කළ හැක්කේද, නොහැක්කේද යන්න ප්‍රකාශ කරනු ඇති අතර, සුවපත් කළ හැක්කේ නම්, ඖෂධ ලබාදෙනු ඇත. එලෙසම, බුදුන් වහන්සේ විසින් සැබෑ නවතාලීමද එය සාක්ෂාත් කරගන්නා ආකාරයද දේශනා කරන ලදී. අවසානයේදී, අපට අපගේ දුකින් මිදීමට අවශ්‍ය වන්නේ නම්, ඖෂධ ලබාගෙන එම මාර්ගයේ ගමන් කිරීම අප එකිනෙකා වෙත භාරවන කටයුත්තකි.