Giải Thích
Lòng từ trong nhà Phật là ước mong tha nhân có được hạnh phúc và nhân hạnh phúc, kể cả việc sẵn lòng giúp đỡ họ, để mang lại niềm hạnh phúc ấy, nếu như mình có khả năng, chứ không phải chỉ ngồi đó hy vọng người khác sẽ giúp đỡ họ. Đây là điều phổ quát, nới rộng đến tất cả mọi người, không chỉ những người mình ưa thích hay thân thiết, mà còn dành cho người lạ, thậm chí những người mình không ưa thích. Thế thì loại lòng từ phổ quát này là điều không thiên vị: nó thoát khỏi tâm tham ái, ác cảm và thờ ơ. Đó là vì nó dựa trên việc nhận thức tất cả mọi người đều giống nhau ở điểm họ đều muốn được hạnh phúc và không đau khổ. Họ có thể hành xử và suy nghĩ theo những cách tiêu cực, khiến cho họ đau khổ. Nhưng đó là vì họ vô minh, và đơn thuần không hiểu điều gì sẽ đem lại hạnh phúc cho họ.
Thế thì lòng từ của chúng ta dựa trên việc nghĩ về tất cả mọi người đơn thuần là những người muốn được hạnh phúc, giống như mình. Nói chung thì lòng từ của ta không dựa trên những gì họ làm, và chắc chắn không dựa trên việc họ có đối tốt với mình hay không, hoặc có thương yêu mình hay không. Vì không có kỳ vọng và thành kiến, nên lòng từ vô duyên là một tâm trạng an tĩnh, không làm tâm mình mê mờ vì bất kỳ ý tưởng hay hành vi phi lý nào, dựa trên tâm tham ái.
Giai điệu cảm xúc của lòng từ là cảm giác liên kết với tất cả mọi người và tri ân. Cảm giác liên kết và tri ân bắt nguồn từ việc nhận thức rằng tất cả mọi thứ mà mình tiêu thụ hay sử dụng đều xuất phát từ công lao của người khác. Nếu không nhờ công lao khó nhọc của họ, thì lấy đâu ra sản phẩm để mình sử dụng, lấy đâu ra nguyên liệu để tạo ra những sản phẩm đó, ra thực phẩm mà chúng ta ăn, quần áo chúng ta mặc, điện và nước trong nhà mình, thông tin trên mạng lưới điện tử (Internet), v.v...? Thậm chí, người ta còn gián tiếp giúp đỡ mình, bằng cách tạo ra thị trường để khuyến khích người khác sản xuất những sản phẩm mà mình mua.
Càng cảm nhận tính liên kết và tri ân này mạnh mẽ hơn, thì ta càng cảm thấy an toàn và hạnh phúc hơn. Điều này liên quan đến hoóc môn oxytocin - hoóc môn liên quan đến sự kết nối giữa người mẹ và trẻ sơ sinh. Một khi đã tạo ra cảm giác ấm áp, hạnh phúc này, thì ta sẽ mở rộng nó trong thời thiền, trước hết là cho chính mình, vì nếu không mong muốn bản thân mình được hạnh phúc, thì tại sao ta lại ước mong bất cứ ai khác được hạnh phúc? Rồi thì ta sẽ dần dần nới rộng nó đến những nhóm lớn hơn, cho đến khi nó bao gồm tất cả mọi người.
Ở mỗi bước, lòng từ sẽ chứa đựng ba ý niệm:
- Nếu như tha nhân có được hạnh phúc và nhân hạnh phúc, thì tuyệt vời biết bao.
- Nguyện cho họ được hạnh phúc, có nghĩa là “Tôi thật sự mong họ được hạnh phúc.”.
- “Nguyện cho tôi có thể đem lại cho họ hạnh phúc.”.
Khi nghĩ đến việc tạo ra nhân hạnh phúc cho người, thì trước tiên, phải xác định nguyên nhân khiến cho họ bất hạnh. Nếu như họ đói, thì ta không đơn thuần ước mong họ đủ ăn, mà phải nhận thức rằng ngay cả khi cảm thấy vui vẻ sau bữa ăn, họ có thể ăn vặt quá nhiều, và bị béo phì. Vì vậy, ta cũng ước mong họ có cảm xúc quân bình, mãn nguyện và tự chủ, đối với với thói quen ăn uống. Về mặt tiền bạc, của cải vật chất thì cũng vậy. Ta sẽ nghĩ đến hạnh phúc lâu dài bền vững, thay vì chỉ đáp ứng nhu cầu vật chất ngắn hạn.
Thiền
- Hãy tĩnh tâm bằng cách chú ý vào hơi thở.
- Hãy nghĩ xem tất cả những thứ mà bạn tiêu thụ và sử dụng đều nhờ vào người khác.
- Hãy chú trọng và cảm giác liên kết với tất cả mọi người, và lòng tri ân sâu sắc.
- Hãy chú ý cách mà điều này khiến cho bạn cảm thấy ấm áp hơn, an toàn hơn và hạnh phúc hơn.
- Hãy chú trọng vào bản thân, và để ý là bạn thường cảm thấy không vui.
- Hãy nghĩ rằng: “Sẽ tuyệt vời biết bao, nếu như mình có được hạnh phúc và nhân hạnh phúc; nguyện cho mình được hạnh phúc; nguyện cho tôi có thể tạo ra nhân đem lại cho mình nhiều hạnh phúc hơn, không chỉ hạnh phúc thiển cận ngắn hạn, mà là hạnh phúc lâu dài. Thậm chí, bạn có thể nghĩ về những điều cụ thể sẽ khiến bạn trở thành một người hạnh phúc hơn, như có cảm xúc quân bình và ổn định, trí óc minh mẫn và bình tĩnh, hiểu biết nhiều hơn, có khả năng quan hệ với người khác tốt hơn, v.v...
- [Tùy ý chọn lựa: Hãy tưởng tượng thân bạn ngập tràn ánh sáng vàng ấm áp, đại diện cho hạnh phúc ấm áp này.]
- Rồi tưởng tượng điều tương tự cho người nào bạn ưa thích, và nới rộng điều này cho một vài người mà bạn ưa thích.]
- [Tùy ý chọn lựa: Hãy tưởng tượng ánh sáng vàng ấm áp tỏa ra từ thân bạn, thấm vào và tràn ngập thân người kia.]
- Sau đó, là những người bạn chỉ gặp trong đời, mà không có nhiều quan hệ, chẳng hạn như nhân viên ở quầy bán hàng, hay tài xế xe buýt.
- Rồi tới những người bạn không ưa thích.
- Rồi cả ba nhóm gọp lại.
- Rồi nới rộng lòng từ ấy cho tất cả mọi người trong thành phố, đất nước của mình, cả thế giới.
Tóm Tắt
Thế thì lòng từ không thiên vị, phổ quát là một cảm xúc phức tạp, kết hợp giữa cảm giác liên kết với mọi người và tri ân về cách họ đã đóng góp trực tiếp hay gián tiếp cho đời sống của bạn. Đó là một cảm giác êm đềm, ấm áp, không có tâm tham ái, ác cảm hay thờ ơ, không có người bạn yêu thích hay xa cách. Nó vô điều kiện và mở rộng đến tất cả mọi người, bất kể họ cư xử như thế nào, vì nó cũng dựa trên sự hiểu biết về tính bình đẳng của tất cả mọi người, đối với việc muốn được hạnh phúc và chẳng bao giờ đau khổ. Nó cũng không mong đợi bất cứ sự đền đáp nào. Nó cũng không phải là cảm giác thụ động, mà sẽ khiến cho bạn làm bất cứ điều gì theo khả năng của mình, để giúp người khác không chỉ có được hạnh phúc ngắn hạn, không thiếu thốn vật chất, mà còn có được hạnh phúc bền vững lâu dài, thoát khỏi phiền não và vô minh.