សរណៈ៖ ទិសដៅដែលមានសុវត្ថិភាព និងអត្ថន័យក្នុងជីវិត

ការយកព្រះរតនត្រ័យ គឺព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ និងព្រះសង្ឃ ជាទីពឹង គឺជាចំណុចសំខាន់នៃពាក្យប្រៀនប្រដៅទាំងអស់របស់ពុទ្ធសាសនា ។ តាមពិត សរណគមន៍ ត្រូវបានជ្រើសយកជាខ្សែបន្ទាត់បែងចែក រវាងភាវៈជាពុទ្ធសាសនិក ឬមិនមែនជាពុទ្ធសាសនិក ។ និយាយឱ្យខ្លី ព្រះធម៌ប្រាប់អំពីវិធីសាស្ត្រ សម្រាប់ការធ្វើឱ្យខ្លួនយើង មានន័យខ្លឹមសារ និងគោលដៅ ដែលយើងគ្រប់គ្នា អាចសម្រេចបាន ។ ព្រះពុទ្ធ ជាបុគ្គល ដែលបានបង្រៀនអំពីវិធីសាស្ត្រទាំងនេះ និងសម្រេចគោលដៅនោះដោយពេញបរិបូរណ៍ ។ ព្រះសង្ឃ ជាបុគ្គល ដែលបានសម្រេចគោលដៅនោះដោយផ្នែក ។ តាមពិត ពាក្យថា “ព្រះធម៌” មានន័យថា “វិធានការការពារ” គឺជាជំហាន ដែលយើងអនុវត្ត ដើម្បីបង្ការកុំឱ្យបញ្ហាកើតឡើងលើខ្លួនយើង និងអ្នកដទៃ។ វិធានការទាំងនេះ ជាជំហាន ដែលយើងអនុវត្ត ដើម្បីការពារខ្លួន ។

ទោះបីជាពាក្យសំស្ក្រឹតដើមដែលត្រូវបានបកប្រែជាធម្មតាថាជា “ទីពឹង” សរណៈ(sharana) មានន័យថា “គ្រឿងការពារ” និងថែមទាំងអាចប្រើសម្រាប់ “ទីជម្រក ឬទីពំនាក់អាស្រ័យ” ក៏ដោយ យើងចាំបាច់ត្រូវយល់ពីពាក្យនេះ ឱ្យបានត្រឹមត្រូវ ។ ការបង្កប់ន័យរបស់វា អាចផ្គូផ្គងបានជាមួយអត្ថនៃព្រះធម៌ ។ មិនមែន យើងចេះតែប្រគល់ខ្លួនដោយអកម្ម ឱ្យប្រភពខាងក្រៅណាមួយ ដែលផ្តល់នូវការការពារដល់យើងទេ ។ នៅក្នុងបរិបទព្រះពុទ្ធសាសនា “សរណគមន៍” មានភាពសកម្មណាស់ ។ យើងត្រូវធ្វើអ្វីមួយ ដើម្បីការពារខ្លួន ។

សូមពិចារណាលើឧទាហរណ៍ខាងក្រោម ដែលគ្រូរបស់ខ្ញុំប្រើប្រាស់ជាញឹកញាប់ ។ ឧបមាថា មេឃកំពុងភ្លៀង ហើយមានរូងភ្នំមួយនៅក្បែរនោះ ។ ប្រសិនបើយើងគ្រាន់តែនិយាយថា “ខ្ញុំត្រូវយករូងភ្នំនេះធ្វើជាទីជម្រក ។ ខ្ញុំនឹងទៅជ្រកក្នុងរូងភ្នំនេះ” រួចហើយស្រាប់តែទៅឈរកណ្ដាលភ្លៀង នៅក្រៅរូងភ្នំ ហើយនៅតែនិយាយឃ្លានេះដដែលៗនោះ វាច្បាស់ជាគ្មានប្រយោជន៍ទេ ។ ប្រាកដណាស់ យើងត្រូវចូលទៅក្នុងរូងភ្នំ ។ ដូចគ្នានេះដែរ បើសិនជាយើងគ្រាន់តែនិយាយថា “ខ្ញុំព្រះករុណយកព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ និងព្រះសង្ឃ ជាទីពឹង ទីរឮក ហើយខ្ញុំព្រះករុណាសូមដល់នូវព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ និងព្រះសង្ឃ ជាទីពឹង ទីរឮក” តែជាក់ស្ដែង យើងមិនដើរតាមទិសដៅរបស់ព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ និងព្រះសង្ឃ និងមិនដាក់ព្រះរតនត្រ័យក្នុងជីវិតរបស់យើងទេ វាក៏គ្មានប្រយោជន៍អ្វីដែរ ។ យើងត្រូវអនុវត្តនូវអ្វីដែលជាតំណាងព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ និងព្រះសង្ឃ ដើម្បីការពារខ្លួនពីបញ្ហាទាំងឡាយ ។ ដូច្នេះហើយបានជាខ្ញុំប្រើវាក្យស័ព្ទ "ទិសដៅសុវត្ថិភាព" និង "ដាក់ទិសដៅសុវត្ថិភាពក្នុងជីវិតរបស់យើង" ។

សូមនិយាយបន្តអំពីរូបភាពនៃរូងភ្នំ វាមិនគ្រប់គ្រាន់ទេ ដែលយើងគ្រាន់តែចូល ហើយឈរនៅក្នុងរូងភ្នំ ដោយសង្ឃឹមថា ការជ្រកនៅក្នុងរូងភ្នំ នឹងជួយសង្រ្គោះយើង ឱ្យរួចផុតពីបញ្ហាទាំងអស់ នៅក្នុងជីវិត មិនមែនគ្រាន់តែជួយយើង មិនឱ្យទទឹកភ្លៀងប៉ុណ្ណោះនោះ ។ ចំណុចសំខាន់ គឺថាយើងត្រូវបន្តធ្វើឱ្យខ្លួនយើងមានន័យខ្លឹមសារ ដើម្បីព្យាយាមរកវិធីដោះស្រាយបញ្ហា តាមទិសដៅ ដែលព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ និងព្រះសង្ឃ បានបង្ហាញ ។ នៅពេលដែលយើងគិតថា វាជាការគ្រប់គ្រាន់ ដែលបានចូលជ្រកក្រោមម្លប់ព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ និងព្រះសង្ឃ នោះយើងអាចធ្វើឱ្យមានការច្របូកច្របល់លើចំណុចនេះ ជាមួយទស្សនៈរបស់គ្រិស្តសាសនា អំពីព្រះសង្គ្រោះផ្ទាល់ខ្លួន និងទស្សនៈថា ព្រះពុទ្ធនឹងជួយសង្រ្គោះយើង បានយ៉ាងងាយ ។ បើដូច្នោះមែន ព្រះពុទ្ធ ប្រៀបដូចជាព្រះជាម្ចាស់ ចំណែកព្រះសង្ឃ ប្រៀបដូចជាសន្តបុគ្គល ។ ទោះបីជាយ៉ាងនេះក្ដី សង្គមលោកខាងលិចភាគច្រើន មានចរន្តជាមូលដ្ឋានមួយចំនួន នៃឥទ្ធិពលរបស់គ្រិស្តសាសនា ។ ជាមួយនឹងការគិតបែបនេះ យើងបួងសួងសុំ ឱ្យមហិទ្ធិឫទ្ធិណាមួយ មកជួយសង្រ្គោះយើងដោយអព្ភូតហេតុអស្ចារ្យ ។ បើនិយាយតាមពាក្យពុទ្ធសាសនា មហិទ្ធិឫទ្ធិនេះ នឹងមកជួយរំដោះយើងដោយអព្ភូតហេតុអស្ចារ្យ ឱ្យរួចចាកផុតពីបញ្ហា និងទុក្ខវេទនាគ្រប់យ៉ាង ។

ប្រសិនបើដូច្នេះមែន អ្វីដែលយើងត្រូវធ្វើ គឺត្រូវដាក់នាមបញ្ញត្តព្រះពុទ្ធសាសនានៅទីបេ ពាក់ខ្សែពណ៌ក្រហម សូត្រគាថាបាលីមន្ត្រាមួយចំនួន ឧស្សាហ៍សូត្រធម៌អធិដ្ឋានឱ្យបានច្រើន ពេលនោះ ព្រះជួយសង្គ្រោះយើងហើយ ។ ជាពិសេស ប្រសិនបើយើងសូត្រធម៌អធិដ្ឋាន និងបដិបត្តិ ជាភាសាទីបេ ដែលយើងមិនយល់ពាក្យមួយម៉ាត់សោះនោះ យើងប្រហែលជាគិតថា គាថានោះមានអានុភាពរឹតតែអស្ចារ្យថែមទៀត ។ នាពេលថ្មីៗនេះ សុងសារ ឃ្យិនសេ រិនប៉ូសេ (Dzongsar Khyentse Rinpoche) ដែលជាឡាម៉ាដ៏មហាអស្ចារ្យ បាននិមន្តទៅទីក្រុងប៊ែកឡាំង ជាទីដែលខ្ញុំរស់នៅ ។ អ្វីដែលគាត់ បាននិយាយ ពិតជាមានអត្ថន័យជ្រាលជ្រៅណាស់ ។ គាត់បាននិយាយថា ប្រសិនបើប្រជាជនទីបេ ត្រូវសូត្រធម៌បដិបត្តិទាំងអស់របស់ពួកគេ ជាភាសាអាឡឺម៉ង់ សរសេរពាក្យទីបេជាភាសាឡាតាំង ហើយពួកគេមិនដឹងថា តើពួកគេកំពុងនិយាយអំពីអ្វីសោះនោះ គាត់ឆ្ងល់ថា តើជនជាតិទីបេប៉ុន្មាននាក់ នឹងបដិបត្តិព្រះពុទ្ធសាសនាពិតប្រាកដ ។ ជាការពិត គ្រប់គ្នា ក៏ផ្ទុះសំណើច ។ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំគិតអំពីពាក្យសម្ដីរបស់គាត់ តើនេះជាពាក្យសម្ដី ដែលមានន័យជ្រាលជ្រៅពិតប្រាកដមែនទេ? វាជាការសំខាន់ណាស់ ដែលត្រូវជម្នះលើនិន្នាការណាមួយដែលថា យើងត្រូវពិនិត្យលើសរណៈ ឬទីពឹង ក្នុងន័យផ្ដល់ដំណោះស្រាយខាងជំនឿវេទមន្តណាមួយ ចំពោះបញ្ហាទាំងអស់របស់យើង ហើយអ្វីដែលយើងត្រូវធ្វើ តាមការបកស្រាយ គឺការព្រមទទួលយកអានុភាពដ៏អស្ចារ្យមួយ ។

បញ្ហាពិតប្រាកដដែលពាក់ព័ន្ធត្រង់ចំណុចនេះ គឺ៖ “តើខ្ញុំកំពុងធ្វើអ្វីជាមួយជីវិតរបស់ខ្ញុំ?” “តើជីវិតរបស់ខ្ញុំ កំពុងទៅទីណាមួយដែរទេ?” ពួកយើងជាច្រើន ត្រូវតែដឹងច្បាស់ថា ជីវិតរបស់យើង មិនកំពុងទៅទីណាមួយទេ។ វាគ្រាន់តែហាក់ដូចជាវិលវល់ក្នុងវដ្ដមួយប៉ុណ្ណោះ ។ យើងមិនចាំបាច់និយាយដល់វដ្ដជ្រៅជាងនេះ ពាក់ព័ន្ធនឹងជាតិ និងសង្សារវដ្ដទាំងមូលទេ ប៉ុន្តែគ្រាន់តែជីវិតប្រចាំថ្ងៃរបស់យើង ហាក់ដូចជាមិនទៅទីណាមួយសោះ និងហាក់ដូចជាគ្មានប្រយោជន៍ ។ តើហេតុអ្វីបានជាយើងនៅមានជីវិតរស់នៅជាក់ស្ដែង? មានអារម្មណ៍ថា នេះជាសភាពដែលមានទុក្ខព្រួយខ្លាំង មែនទេ? វាមិនមែនជាសភាព ដែលសុខសប្បាយទេ។ ដូច្នេះ យើងត្រូវមានទិសដៅប្រកបដោយអត្ថន័យ ក្នុងជីវិតរបស់យើង ពោលគឺគោលបំណង ឬគោលដៅ ។ ហើយនេះជាអ្វី ដែលយើងត្រូវកំណត់ក្នុងជីវិតរបស់ខ្លួន ។ វាជាដំណើរការ ដែលសកម្ម ។ ជាមួយគោលបំណង ឬគោលដៅ ដែលមានន័យខ្លឹមសារ ក្នុងជីវិត យើងអាចដឹងអំពីអ្វី ដែលយើងកំពុងធ្វើ ។ វាធ្វើឱ្យយើងមានអារម្មណ៍ សុខ សុវត្ថិភាព បន្តិច តើមែនទេ?

តើយើងគួរកំណត់គោលដៅបែបណាក្នុងជីវិតរបស់ខ្លួន? ជាធម្មតា យើងកំណត់គោលដៅនោះ ចំពោះស្ថានភាពជាក្ដីទោមនស្ស ដែលយើងកំពុងជួបប្រទះនាពេលបច្ចុប្បន្ន ហើយចង់ដោះខ្លួនចេញពីស្ថានភាពនោះ តាមរយៈការដាក់គោលដៅក្នុងជីវិត ។ នៅកម្រិតមូលដ្ឋានបំផុត យើងអាចនិយាយបានថា ជនគ្រប់រូប ចង់បានក្ដីសុខសប្បាយ ហើយគ្មាននរណាម្នាក់មិនចង់បានក្ដីសុខសប្បាយទេ ។ នេះគឺជាការសន្មតមួយ នៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ហើយក៏មានសច្ចភាពខាងជីវសាស្ត្រ នៅក្នុងការសន្មតនោះដែរ ។ យើងចង់គេចចេញឱ្យផុតពីទុក្ខសោក ។ យើងចង់គេចចេញពីសេចក្ដីទុក្ខ ។ យើងចង់គេចចេញពីវេទនា ។ សូម្បីតែសត្វល្អិត និងដង្កូវ ក៏ចង់បានអ៊ីចឹងដែរ តើមែនទេ? នោះហើយជាគោលដៅរបស់យើង ។

សំណួរសួរថា តើយើងកំពុងពិនិត្យមើលក្ដីទុក្ខ ឬក្ដីទោមនស្សប៉ុន្មាន? តើគោលដៅដែលយើងកំពុងកំណត់ នឹងមិនត្រឹមតែគិតគូរលើបញ្ហានោះប៉ុណ្ណោះទេ តែថែមទាំងគិតគូរដល់បញ្ហាផ្សេងទៀតទាំងអស់ ដែលយើងជួបប្រទះ ទៀតផង ដែរឬទេ? ឧទាហរណ៍៖ បញ្ហារបស់យើង អាចថា យើងក្រីក្រ ជួបការលំបាកផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ហើយដូច្នេះ គោលដៅរបស់យើង គឺស្វែងរកការងារដែលល្អសមរម្យ និងរកប្រាក់ឱ្យបានច្រើន ។ បើសិនជារកការងារមិនបានទេ អ៊ីចឹង មានតែធ្វើជាឧក្រិដ្ឋជនដែលល្អ ហើយក្លាយជាអ្នកមានឱ្យបានលឿន ។ មិនខ្វល់ថា នឹងមានរឿងអ្វីកើតឡើងទេ ធ្វើយ៉ាងណា ត្រូវតែរកប្រាក់ឱ្យបានច្រើន ។ ប៉ុន្តែ បើសិនជាយើងសាកសួរមនុស្សដែលមានប្រាក់ច្រើន និងនិយាយជាមួយពួកគេដោយស្មោះត្រង់ អំពីជីវិតរបស់ពួកគេ យើងនឹងរកឃើញថា មនុស្សទាំងនេះ ពុំមានក្ដីសុខសប្បាយសោះឡើយ ។ ពួកគេ មិនចេះគ្រប់គ្រាន់ជាមួយប្រាក់ឡើយ ។ ទោះបីជាពួកគេមានប្រាក់រាប់លានក៏ដោយ ក៏ពួកគេនៅតែចង់បានថែមទៀតជានិច្ច ។ ពួកគេមិនចេះឆ្អែតឆ្អន់ទេ ។

ខ្ញុំយល់ឃើញថា វាគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ណាស់ ។ ឧបមាថា មានមនុស្ស ដែលមានប្រាក់មួយពាន់លានដុល្លារ ប៉ុន្តែ ដោយសារតែបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចក្នុងពិភពលោកបច្ចុប្បន្ន ឥឡូវនេះ ប្រាក់ពួកគេនៅសល់តែប្រាំរយលានដុល្លារប៉ុណ្ណោះ ។ ពួកគេលែងធ្វើអំណោយ ឬចូលរួម ក្នុងការងារសប្បុរសធម៌ណាមួយទៀតឡើយ ពីព្រោះនៅពេលនេះ ពួកគេមានតែប្រាក់ប្រាំរយលានដុល្លារប៉ុណ្ណោះ ហើយពួកគេមានអារម្មណ៍មិនសុខសប្បាយ ។ ពួកគេមានអារម្មណ៍ថា ពួកគេត្រូវសន្សំសំចៃប្រាក់នោះ និងធ្វើយ៉ាងណា ខិតខំរកប្រាក់ឱ្យបានមួយពាន់លានវិញសិន មុនពេលពួកគេអាចចែករំលែកទ្រព្យធន របស់ខ្លួនឱ្យជនណាម្នាក់ ។ អ៊ីចឹង ពួកគេតែងតែមើលរបាយការណ៍ទីផ្សារភាគហ៊ុនជាប្រចាំ ហើយចេះតែព្រួយបារម្ភជារៀងរាល់ថ្ងៃ ខ្លាចក្រែងពួកគេ ខាតបង់ប្រាក់ដែលពួកគេមាន មួយចំណែកទៀត ។ ពួកគេក៏ត្រូវជួលអ្នកការពារសន្តិសុខឯកជន និងវិធីសាស្ត្ររក្សាសន្តិសុខផ្សេងទៀត ពីព្រោះពួកគេខ្លាចក្រែងមានមនុស្សលួចអីវ៉ាន់ នៅផ្ទះ ឬចាប់ជម្រិតកូនៗ របស់ពួកគេ។ រឿងនេះ កើតមានឡើងជាទូទៅសម្រាប់គ្រួសារអ្នកមានទ្រព្យស្តុកស្ដម្ភ នៅអាមេរិកឡាទីន ។ ក្រៅពីនេះ ពួកគេមានអារម្មណ៍ថា មនុស្សរាប់អានពួកគេ សម្រាប់ហេតុផលណាមួយ គ្មានគោលបំណងអ្វីផ្សេង ក្រៅពីការព្យាយាមចង់បានប្រាក់របស់ពួកគេឡើយ ។ ពួកគេតែងតែសង្ស័យជានិច្ចថា ជនណាម្នាក់ ដែលធ្វើជាចិត្តល្អជាមួយពួកគេ គឺគ្រាន់តែចង់បានប្រាក់ពីពួកគេប៉ុណ្ណោះ ។ ជាក់ស្ដែង ទោះបីជាពួកគេមិនមានបញ្ហាភាពក្រីក្រក៏ដោយ ក៏ពួកគេនៅតែមានបញ្ហាផ្សេងទៀត ដែលកើតឡើងពីការមានប្រាក់ច្រើន យ៉ាងពិតប្រាកដ ។

មានអ្វីដែលគេហៅថា “គោលដៅលោកិយ” ជាច្រើនផ្សេងទៀត ដែលត្រូវបានលើកឡើង នៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ក្រៅពីគោលដៅរកប្រាក់ឱ្យបានច្រើន ។ ទោះជាយ៉ាងណា ពាក្យថា “លោកិយ” មានការបង្កប់ន័យអវិជ្ជមាន នៅក្នុងភាសាអង់គ្លេស ហើយហាក់ដូចជាស្ទើរតែមានលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យជាមុន ។ នោះមិនមែនជាចំណុចសំខាន់ទេ ។ គ្រូរបស់ខ្ញុំ ព្រះនាម សឺខុង រិនផូសេ (Serkong Rinpoche) បានពន្យល់ថា ព្យាង្គទាំង២ នៃពាក្យទីបេ ដែលត្រូវបានបកប្រែថា “លោកិយ”-ជីគ-តិន(jig-ten)-បង្ហាញពីការបង្កប់ន័យពិតប្រាកដ ។ ព្យាង្គទាំងនេះ បញ្ជាក់ពីអ្វីមួយ ដែលមានមូលដ្ឋាន (ten) ដែលនឹងវិនាស (jig) ទៅវិញ ។ ប្រសិនបើយើងកំពុងតម្រង់ឆ្ពោះទៅគោលដៅ ដែលនឹងរលាយទៅវិញនោះ វាប្រាកដជាមិនអាចនាំមកនូវសេចក្ដីសុខឋិតឋេរយូរអង្វែង ដល់យើងបានឡើយ ។ វាគ្រាន់តែនឹងនាំមកនូវបញ្ហាច្រើនថែមទៀតប៉ុណ្ណោះ ពីព្រោះវាមិនមានមូលដ្ឋាន ឬគ្រឹះរឹងមាំ ។

ឧទាហរណ៍៖ ឧបមាថា គោលដៅរបស់យើង ក្នុងជីវិត គឺចង់មានគ្រួសារមួយ ដែលមានភាពសុខុដុម មានកូនច្រើន ដោយសន្មតថា ពួកគេនឹងមើលថែយើង នៅពេលយើងចាស់ ហើយយើងនឹងបានសប្បាយចិត្ត និងមានសេចក្ដីសុខ ។ មែនហើយ រឿងនេះ ជាទូទៅ មិនសម្រេចដល់យើង ដូចការប្រាថ្នាចង់បានទេ តើអ៊ីចឹងមែនទេ? ឧទាហរណ៍មួយទៀតគឺ៖ ព្យាយាមធ្វើឱ្យល្បីឈ្មោះ ។ នៅពេលដែលល្បីឈ្មោះកាន់តែខ្លាំង មនុស្សកាន់តែច្រើន រំខានយើង និងព្យាយាមប្រើប្រាស់ពេលវេលារបស់យើង ។ យើងអាចក្រឡេកមើលតារាភាពយន្ត ដែលមិនអាចសូម្បីតែចេញដើរលេងខាងក្រៅ ដោយមិនស្លៀកពាក់សម្លៀកបំពាក់បន្លំខ្លួនបានឡើយ ពីព្រោះមនុស្សម្នានាំគ្នាចោមរោមពួកគេ ហើយចង់ដោះសម្លៀកបំពាក់របស់ពួកគេចេញ ។ ការធ្វើជាតារាល្បី ពិតជាពិបាកដូចចុះនរកអ៊ីចឹង ។

បើសិនជាយើងបានពិនិត្យមើលជីវិតរបស់ខ្លួន បានហ្មត់ចត់ នុះការមានតែស្ថានភាពសម្ភារៈដែលមានផាសុកភាព ឬរបៀបរៀបចំដែលមានផាសុកភាពផ្លូវចិត្ត ជាមួយមនុស្សនៅជុំវិញយើង នឹងពិតជាមិនមានន័យជម្រៅគ្រប់គ្រាន់ឡើយ សម្រាប់ជួយយើង ក្នុងការជម្នះបញ្ហាគ្រប់យ៉ាង នៅក្នុងជីវិត ។ នេះក៏ដោយសារតែ នៅពេលដែលយើងនៅតែមានសេចក្ដីក្រោធ ឧបាទាន លោភៈ ការច្រណែន ភាពក្រអឺតក្រទម ភាពឆោតល្ងង់ និងរាគាទិក្កិលេសផ្សេងទៀត យើងនឹងនៅតែមានបញ្ហាដដែល ដោយមិនគិតថា យើងទទួលបានជោគជ័យនៅកម្រិត “លោកិយ” ច្រើនប៉ុណ្ណាឡើយ ។

ព្រះពុទ្ធសាសនានិយាយពាក់ព័ន្ធនឹងជីវិតអនាគត និងពិភាក្សាអំពីសេចក្ដីទុក្ខ និងរឿងរ៉ាវគួរឱ្យខ្លាចគ្រប់យ៉ាង ដែលអាចកើតឡើង ដល់យើង នៅក្នុងជីវិតអនាគត នៅពេលដែលយើងមានអ្វី ដែលគេហៅថា “កិលេស” ហើយយើងប្រព្រឹត្តដោយការជាប់ជំពាក់ ផ្អែកលើកិលេសទាំងនេះ និងបង្កើតនូវសក្តានុពលអវិជ្ជមាន ។ ការពន្យល់របស់ព្រះពុទ្ធសាសនា បញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ថា នេះមានសភាពគួរឱ្យខ្លាច ហើយត្រូវតែជៀសវាង បើសិនជាយើងស្គាល់អ្វីដែលល្អសម្រាប់យើង ពីព្រោះសក្តានុពលអវិជ្ជមាន រមែងនាំមកនូវបញ្ហា និងឧបាយាស គឺសេចក្ដីតានតឹងចិត្ត ។

ប៉ុន្តែ ដោយសារអ្នករស់នៅបស្ចិមលោកភាគច្រើន មិនជឿលើជីវិតអនាគត ឬមិនជឿថាមានជាតិមុខ យើងអាចពិភាក្សាលើចំណុចនេះ សូម្បីតែពាក់ព័ន្ធនឹងជីវិតក្នុងជាតិនេះ ។ នៅពេលសង្កេតពីជីវិតបច្ចុប្បន្នរបស់យើងផ្ទាល់ ប្រសិនបើយើងពិនិត្យឱ្យបានស៊ីជម្រៅ យើងរកឃើញថា ប្រភពពិតប្រាកដ នៃបញ្ហាផ្លូវចិត្តរបស់យើង គឺនៅខាងក្នុង ។ កត្តាខាងក្រៅគ្រាន់តែជាកាលៈទេសៈដែលជម្រុញឬញ៉ាំងឱ្យបញ្ហាទាំងនោះ កើតឡើងប៉ុណ្ណោះ ។ តាមពិត វាជាកិលេសរបស់យើង ពោលគឺសេចក្ដីក្រោធ ឧបាទាន លោភៈ ។ល។ ដែលកញ្ឆក់ដណ្ដើមយកសេចក្ដីស្ងប់ និងសេចក្ដីសុខ ពីចិត្តរបស់យើង ។ កិលេសទាំងនេះ គឺជាអារម្មណ៍ ដែលរារាំង មិនឱ្យយើងប្រើប្រាស់គុណធម៌ ដែលយើងមាន ។ យើងអាចព្យាយាមជួយបុគ្គលណាម្នាក់ ហើយនេះជាសគុណរបស់យើង ប៉ុន្តែក្រោយមក យើងក្រោធខឹងនឹងគេ ។ យើងព្យាយាមផ្ដល់យោបល់ល្អដល់គេ ប៉ុន្តែគេមិនទទួលយក ឬគេប្រកែកជាមួយយើង ហើយយើងអស់ការអត់ធ្មត់ ឬបាត់បង់ខន្តី ។ ទាំងនេះ គឺជាកិលេស ដែលរារាំងយើង មិនឱ្យជួយនរណាម្នាក់ បានពិតប្រាកដ ។  

នេះជាការពិបាក ជាពិសេស នៅពេលវាកើតឡើងជាមួយកូនៗ របស់យើង នៅពេលដែលយើងបាត់បង់ការអត់ធ្មត់ ហើយក្រោធខឹងពួកគេ នៅពេលដែលយើងគិតថា យើងដឹងពីអ្វីដែលល្អបំផុតសម្រាប់ពួកគេ ហើយពួកគេមិនបានធ្វើតាម អ្វីដែលយើងប្រាប់ឱ្យពួកគេធ្វើ ។ នេះបង្កើតឱ្យមានទំនាក់ទំនងដែលពិបាកបំផុត ជាមួយកូនៗ របស់យើង តើវាអ៊ីចឹងមែនទេ? អ្វីដែលសំខាន់ គឺត្រូវដឹងថា ប្រសិនបើយើងមិនធ្វើអ្វីមួយអំពីរឿងនេះទេ វានឹងកាន់តែអាក្រក់ទៅៗ ។ ប្រហែលជា យើងក្លាយជាមនុស្សទន់ភ្លន់បន្តិច ខណៈដែលយើងមានវ័យកាន់តែចាស់ ពីព្រោះយើងមិនមានថាមពលច្រើន ប៉ុន្តែនេះមិនមែនមានន័យថា សេចក្ដីក្រោធខឹង និងកិលេសរបស់យើង រលាយបាត់ទៅដោយឯកឯងឡើយ ។ ពួកវាមិនចេះខូច ឬសឹករេចរឹលទេ ។

ពាក្យដែលត្រូវបានប្រើក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា សម្រាប់អ្វីដែលយើង ត្រូវបង្កើត ទាក់ទងជាមួយទិដ្ឋភាពទាំងនេះ គឺ “ភយ” ។ ប៉ុន្តែ “ភយ” គឺជាពាក្យដែលពិបាក នៅក្នុងភាសាភាគច្រើនរបស់យើង ។ ពាក្យនេះ ពុំមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្អឡើយ ។ ជួនកាល ខ្ញុំពេញចិត្តពាក្យ “ខ្លាច” ជាង ប៉ុន្តែពាក្យនេះ ក៏មិនងាយស្រួល ក្នុងការបកប្រែជាភាសាដទៃដែរ ។ “ខ្លាច” មានការបង្កប់ន័យថា “ខ្ញុំពិតជាមិនចង់ឱ្យរឿងនេះកើតឡើងទេ” ។ ឧទាហរណ៍៖ យើងត្រូវតែទៅចូលរួមការប្រជុំមួយ ដែលគួរឱ្យធុញទ្រាន់មែនទែននៅកន្លែងធ្វើការ ។ មិនមែនដោយសារយើងខ្លាចការប្រជុំទេ ប៉ុន្តែខ្លាចមិនចង់ទៅ ។ យើងពិតជាមិនចង់ទៅសោះ។

ប៉ុន្តែ ដើម្បីឱ្យកាន់តែច្បាស់ យើងត្រូវបែងចែក “ភ័យ” ជាពីរប្រភេទ ទោះបីជាយើងកំពុងនិយាយអំពីការភ័យខ្លាចចំពោះការចាប់កំណើតដែលអាក្រក់ក្នុងអនាគតជាតិ ឬការភ័យខ្លាចចំពោះវ័យចាស់ជរាដែលវេទនា ឬការភ័យខ្លាចចំពោះអ្វីមួយក៏ដោយ ។ មានការភ័យ ដែលធ្វើឱ្យយើង រកផ្លូវចេញមិនឃើញ ហើយយើងមានអារម្មណ៍ថា គ្មានទីពឹង និងអស់សង្ឃឹម ។ ភ័យនេះ ធ្វើឱ្យយើង ដួលស្ដូកស្ដឹង កម្រើកខ្លួនមិនរួច តើពិតទេ? ខ្ញុំគិតថា នេះជា ភ័យមួយប្រភេទ ដែលមិនល្អឡើយ ប៉ុន្តែយើងជួបប្រទះ ភ័យប្រភេទនេះ ជារឿយៗ ។ ប៉ុន្តែប្រភេទនៃភ័យ ដែលបានពិភាក្សា នៅក្នុងបរិបទនៃសរណៈ គឺជាភ័យ ដែលមានរសជាតិខុសគ្នាបន្តិច ពីព្រោះយើងឃើញថា មានវិធី ដែលត្រូវធ្វើ ដើម្បីបញ្ចៀសបញ្ហានានា ។ ដូច្នេះ មិនមែនគ្មានទីពឹងទេ ។ យើងមិនមែនរស់នៅអនាថាគ្មានទីពឹងឡើយ ។ ប៉ុន្តែ ដូចខ្ញុំបានពោលខាងលើ ពុំមានមហិទ្ធិឫទ្ធិ លោកុត្តរវិស័យណា ឬជនណា ដែលនឹងមកជួយសង្រ្គោះយើង ឱ្យរួចចាកផុតពីស្ថានភាពភ័យខ្លាចឡើយ ហើយអ្វីដែលយើងត្រូវធ្វើ គឺខិតខំអធិដ្ឋានឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់ ហើយយើងនឹងបានរួចចាកផុតពីសេចក្ដីភ័យមិនខាន ។  

អ្វីដែលសំខាន់ គឺតាមការពិត យើងក៏អាចការពារខ្លួនយើងបានដែរ ។ តើអ្វីដែលអាចជួយឱ្យយើងជៀសផុត ពីបញ្ហាទាំងអស់ ដែលយើងជួបប្រទះ ក្នុងជីវិត? តើអ្វីដែលញ៉ាំងឱ្យវា អាចធ្វើទៅបាន? នៅក្នុងបរិបទទូលំទូលាយបំផុត ជាការពិត គឺកិលេសទាំងអស់នេះហើយ ដែលបង្កបញ្ហា គឺសេចក្ដីក្រោធ លោភៈ ឧបាទាន ។ល។ កិលេសទាំងអស់ មានកើតចេញពីមោហៈ គឺការវង្វេងវង្វាន់ មិនយល់អំពីការពិត ។ កិលេសទាំងនេះ តាមពិត មិនមែនជាលក្ខណៈខាងក្នុងនៃចិត្តទេ ។ យើងអាចកម្ចាត់បង់កិលេសទាំងនេះជារៀងរហូត ដើម្បីកុំឱ្យពួកវាកើតឡើងទៀតបាន ។ ព្រះធម្មរតនៈបង្ហាញថា កិលេសទាំងនេះ អាចត្រូវបាន “បញ្ឈប់យ៉ាងពិតប្រាកដ” ។

នៅពេលដែលយើងនិយាយអំពីចិត្ត នៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ដោយមិនបានពិនិត្យឱ្យបានល្អិតល្អន់ យើងកំពុងនិយាយអំពីសកម្មភាពផ្លូវចិត្ត (មនោ) ទៅវិញទេ ។ វាជាមនោដោយឡែកៗ ដែលកើតឡើងពីមួយខណៈទៅមួយខណៈ សូម្បីតែនៅពេលយើងដេកលក់ ។ ចិត្តសំដៅលើទិដ្ឋភាពបទពិសោធន៍អត្តនោម័ត នៃមនោនោះ ខណៈវិទ្យាសាស្រ្តខួរក្បាលពណ៌នាអំពីមូលដ្ឋានសរីរវិទ្យារបស់វា ។ ក្នុងករណីណាក៏ដោយ ធម្មជាតិជាមូលដ្ឋាននៃមនោនោះ មិនមែនជាអ្វីមួយ ដែលយើងចាំបាច់ត្រូវមានសេចក្ដីវង្វេង (មោហៈ) ឬសចក្ដីក្រោធខឹង (ទោសៈ) ឬអកុសលមូលណាមួយទៀតឡើយ ។ ជារួម អ្វីដែលប្រព្រឹត្តទៅក្នុងមួយខណៈៗ គឺមានការកើតឡើងនៃអ្វីដែលយើងអាចហៅថាជា សញ្ញា ។ ឧទាហរណ៍៖ បើនិយាយតាមទស្សនៈរូបវិទ្យា រូបថតមកប៉ះភ្នែក (ចក្ខុ) ហើយក្លាយជាកម្លាំងអគ្គិសនីមួយប្រភេទ ដែលចូលទៅក្នុងខួរក្បាល តាមរយៈប្រព័ន្ធបញ្ជូនសរសៃប្រសាទ ហើយខួរក្បាលក៏បង្កើតសញ្ញាខាងក្នុងពីរូបថតទាំងនោះ ។ អាហ្នឹងគេហៅថា “ការឃើញ” តើអ៊ីចឹងមែនទេ? ពិតមែនហើយ នេះមានភាពខុសគ្នា បើសិនជាវាកើតឡើងតាមរយៈកោសិកាភ្នែកមនុស្ស ផ្ទុយគ្នាពីកោសិកាផ្នែកពីងពាង ឬភ្នែករុយ ។ ដូចគ្នាដែរ តាមរយៈដំណើរការស្រដៀងគ្នា ពាក់ព័ន្ធនឹងរំញ័រ ដែលយើងហៅថា “រលកសម្លេង” យើងទទួលការឮ ។ សញ្ញា អាចជាញាណមួយ ឬគ្រាន់តែជាគំនិតមួយ ។

ចំពោះការឃើញ ដំណើរការនេះ មិនដូចគ្នានឹងរូបថត ដែលចូលក្នុងកាមេរ៉ា ហើយក្លាយជាកម្លាំងអគ្គិសនីម្យ៉ាង រួចបង្កើតរូបភាពឡើយ ។ វាមិនដូចដំណើរការនេះទេ ពីព្រោះការកើតឡើងនៃសញ្ញានៃអ្វីមួយ ក៏ជា “ការពាក់ព័ន្ធនៃការគិត” ជាមួយវា មួយប្រភេទដែរ ។ ទោះបីជាយើងមានវិញ្ញាណក្ដី គ្មានវិញ្ញាណក្ដី មានសតិក្ដី ឬគ្មានសតិអំពីអ្វីមួយ ប៉ុន្តែវានៅតែជាលក្ខណៈនៃការគិតដដែល ។ មនោ ក៏មិនដូចគ្នានឹង អ្វីដែលកុំព្យូទ័រមានដែរ ។ ពេលដែលយើងចុចគ្រាប់ចុចតូចៗទាំងនេះ ហើយកម្លាំងអគ្គិសនីម្យ៉ាង រត់ចូលក្នុងម៉ាស៊ីន ហើយម៉ាស៊ីនបំប្លែងធាតុចូលនេះ ជារូបភាព ដែលលេចឡើងនៅលើអេក្រង់ ឬសំឡេងនៅលើបាស់ ។ យើងអាចនិយាយបានម្យ៉ាងថា កុំព្យួទ័រមានសតិញាណម្យ៉ាង ពីព្រោះជាមួយនឹងបញ្ញាសិប្បនិម្មិត កុំព្យូទ័រដំណើរការច្នៃព័ត៌មាន ។ ប៉ុន្តែ កុំព្យូរទ័រមិនដូចនឹងសត្វមានជីវិតទេ ។ អ្វីដែលធ្វើឱ្យយើងខុសគ្នាពីកុំព្យូទ័រ គឺក្រៅពីនេះ យើងទទួលអារម្មណ៍សុខសោមនស្ស ឬទុក្ខទោមនស្សមួយកម្រិត ពាក់ព័ន្ធជាមួយមនោរបស់យើង ។ កុំព្យូទ័រមិនមានអារម្មណ៍នេះទេ ។ កុំព្យូទ័រ គ្មានអារម្មណ៍សប្បាយ ឬមិនសប្បាយចិត្តអំពីអ្វីមួយឡើយ ។ វាមិនមែនចេះគិតថា៖ “ឱ! លោកអើយ! ខ្ញុំមានកំហុសខាងក្នុង ហើយនៅពេលខ្ញុំប្រមូលថាមពលចាប់ផ្ដើមឡើងវិញ ខ្ញុំបានលុបឯកសារ ដែលខ្ញុំកំពុងធ្វើអស់រលីង” និងមិនសប្បាយចិត្តចំពោះកំហុសនោះទេ ។ តើវាពិតបែបនឹង មែនទេ? ម៉្យាងទៀត មនុស្សយើងអាចមានអារម្មណ៍មិនសប្បាយចិត្តខ្លាំង នៅពេលមានរឿងបែបហ្នឹងកើតឡើង ។

មនោមួយខណៈទៅមួយខណៈនេះ គឺជាអ្វីដែលកំពុងប្រព្រឹត្តទៅគ្រប់ខណៈនៃជីវិតរបស់យើង ។ មានការកើតឡើងនៃសញ្ញាម្យ៉ាង ការពាក់ព័ន្ធជាមួយសញ្ញាតាមមនោទ្វារ និងការទទួលអារម្មណ៍សុខសោមនស្ស ឬទុក្ខទោមនស្សចិត្តកម្រិតណាមួយ ។ សូម្បីតែពេលដែលយើងដេកលក់ សញ្ញាក៏អាចជាភាពងងឹត ហើយការពាក់ព័ន្ធ គឺយើងមិនដឹងខ្លួន ឬគ្មានវិញ្ញាណ ។ ប៉ុន្តែនៅមានសតិបន្តិចបន្តួច បើមិនដូច្នេះទេ យើងនឹងមិនឮសំឡេងនាឡិការោទិ៍ឡើយ ។ វាមិនរលត់ទាំងស្រុងទេ ។ មានអារម្មណ៍ម្យ៉ាងកើតឡើង ថែមទាំងជាអារម្មណ៍ធម្មតាទៀតផង ជាសុខ ឬជាទុក្ខ នៅពេលដែលយើងមិនយល់សប្តិ។ បើសិនជាយើងមានសុបិន ប្រាកដណាស់ អាចមានអារម្មណ៍សុខ ឬទុក្ខ កើតឡើង រួមជាមួយទោសៈ លោភៈ និងអកុសលធម៌ទាំងឡាយ ។ ប៉ុន្តែ កិលេសទាំងនេះ មិនមែនជាផ្នែកដែលមិនអាចខ្វះបាន នៃដំណើរការនេះទាំងមូល ដែលកំពុងប្រព្រឹត្តទៅ ពីមួយខណៈទៅមួយខណៈទេ ។

ជាក់ស្តែង មានបន្ទាត់នៃការគិតដែលស្មុគស្មាញច្រើនដែលយើងអាចឆ្លងកាត់បានកាន់តែច្រើនកាន់តែជឿជាក់លើភាពបរិសុទ្ធជាមូលដ្ឋាននៃសកម្មភាពផ្លូវចិត្តរបស់យើង។ នេះមិនមែនជាឱកាសសម្រាប់រឿងនោះទេ។ ប៉ុន្តែបើយើងគិតកាន់តែច្រើនយើងនឹងកាន់តែជឿជាក់ថាយើងអាចបំបាត់នូវរាល់មាតិការំខាននៃសកម្មភាពផ្លូវចិត្តរបស់យើង។

ជាក់ស្តែង មានបន្ទាត់នៃការគិតដែលស្មុគស្មាញច្រើន ដែលយើងអាចឆ្លងកាត់ ដើម្បីឱ្យយើងកាន់តែជឿជាក់ច្រើនឡើងៗ លើភាពបរិសុទ្ធជាមូលដ្ឋាននៃមនោរបស់យើង ។ នេះមិនមែនជាឱកាសសម្រាប់រឿងនោះទេ ។ ប៉ុន្តែបើយើងគិតកាន់តែច្រើនអំពីរឿងហ្នឹង យើងនឹងកាន់តែជឿជាក់ថា យើងអាចបំបាត់នូវរាល់គ្រឿងសៅហ្មងនៃមនោរបស់យើង ។

ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ តាមនិយមន័យ នៅពេលដែលវាកើតឡើង កិលេស គឺជាអ្វីមួយ ដែលធ្វើឱ្យយើងបាត់បង់សេចក្ដីស្ងប់ចិត្ត និងបាត់បង់ការគ្រប់គ្រងខ្លួនឯង (អត្តាភិបាល) ។ ដូច្នេះ យើងប្រព្រឹត្តអំពើទាំឡាយ ដោយអាមរម្មណ៍ត្រេកត្រអាល តាមវិធីគ្រប់យ៉ាង ដែលនាំឱ្យមួម៉ៅ តាមកម្លាំងទោសៈ លោភៈ ជាដើមហើយការប្រព្រឹត្តបែបនោះ រមែងបង្កើតបញ្ហាជាច្រើន ។ ឧទាហរណ៍៖ យើងគ្រប់គ្រងខ្លួនឯងមិនបាន រួចស្រែកដាក់នរណាម្នាក់ ដោយនិយាយអ្វីផ្ដេសផ្ដាស់ មិនបានគិតឱ្យបានច្បាស់លាស់ ហើយក្រោយមកយើងប្រាកដជាសោកស្តាយ (មានវិប្បដិសារី) ចំពោះអ្វីដែលយើងបាននិយាយ ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ វាបង្កើតនូវអ្វីដែលគេហៅថា “សក្តានុពលអវិជ្ជមាន” ដែលធ្វើឱ្យយើងមានអារម្មណ៍មិនសប្បាយចិត្ត នៅពេលក្រោយ ។

ប្រសិនបើយើងពិតជាចង់ជៀសវាងបញ្ហា ក្នុងពេលអនាគត ក្នុងកម្រិតមួយដែលកាន់តែស៊ីជម្រៅ យើងត្រូវលុបបំបាត់នូវកិលេស និងមោហៈទាំងនេះ ។ យើងពិតជាអាចធ្វើបាន ក្នុងការកម្ចាត់បង់គ្រឿងសៅហ្មងទាំងនេះ ពីព្រោះវាមិនមែនជាផ្នែកមួយនៃធម្មជាតិខាងក្នុងនៃចិត្ត មនោនេះទេ ។ លើសពីនេះទៀត ប្រសិនបើយើងគិតកាន់តែច្បាស់អំពីមនោប្រភេទនេះ ដែលយើងមានគ្រប់ខណៈនោះ លក្ខណៈពិសេសដែលអស្ចារ្យនោះគឺ មនោនោះ អាចយល់ពីរឿងរ៉ាវផ្សេងៗបាន ។ យើងអាចយល់ពីអ្វីមួយបាន ។ យើងក៏អាចមានគុណសម្បត្តិវិជ្ជមានផ្សេងទៀតដូចជាមេត្តា និងករុណាជាដើម ផងដែរ ។ គុណសម្បត្តិវិជ្ជមានទាំងនេះ គឺជាធម៌ដែលអាចវិវឌ្ឍចម្រើនកាន់តែច្រើនឡើងៗ ។

ពេលនេះ តើអ្វីដែលជាភាពខុសគ្នា? អារម្មណ៍មួម៉ៅ កើតមកពីការភាន់វង្វេង ។ ទិដ្ឋភាពវិជ្ជមាន ដូចជាការយល់ត្រូវ កើតមកពីអ្វីដែលជាការពិត ។ ខ្ញុំសូមលើកឧទាហរណ៍ដ៏សាមញ្ញមួយ៖ ការភាន់វង្វេង អាចជាការគិតថា៖ “ខ្ញុំជាមនុស្សដែលសំខាន់ជាងគេ ។ ខ្ញុំជាមនុស្ស ដែលសំខាន់បំផុត ។ ខ្ញុំត្រូវតែបាននូវអ្វីៗតាមតែចិត្តខ្ញុំចង់បានជានិច្ច ។ ខ្ញុំត្រូវឱ្យមនុស្សគ្រប់គ្នាយកចិត្តទុកដាក់ជានិច្ច” ។ ល។ ដូច្នេះ នៅពេលដែលអ្នកដទៃមិនយកចិត្តទុកដាក់លើយើង ហើយប្រសិនបើយើងមិនបានអ្វីៗដូចយើងចង់បាន យើងចាប់ផ្ដើមក្រោធខឹង ។ ដូចសុនខដែរ យើងក៏ព្រុស ឬគ្រហឹមដាក់នរណាម្នាក់ ។ "ឯងម៉េចក៏មិនធ្វើតាមអ្វីដែលអញប្រាប់ឱ្យធ្វើ” ។ រឿងរ៉ាវទាំងនេះ សុទ្ធតែកើតចេញពីការភាន់វង្វេង ឬមោហៈនេះឯង ។ ការពិតគឺ យើងនៅទីនេះទាំងអស់គ្នា ហើយយើងទាំងអស់គ្នាមានភាពស្មើគ្នា ។ មនុស្សគ្រប់គ្នាចង់បានអ្វីៗតាមតែចិត្តខ្លួនចង់បាន ប៉ុន្តែវាមិនអាចទៅរួចឡើយ ។ ការពិតគឺ យើងត្រូវរៀនរស់នៅជាមួយមនុស្សគ្រប់គ្នា ។

កាលណាយើងសង្កេតពិនិត្យ កាន់តែច្រើន យើងឃើញថា ការភាន់វង្វេងរបស់យើង មិនឋិតឋេររឹងមាំទេ ។ វាក្លែងក្លាយទេ ។ ម៉្យាងវិញទៀត ការយល់ត្រូវ គឺជាអ្វីដែលអាចផ្ទៀងផ្ទាត់បាន ។ វាជាការពិត ។ ដោយសារតែកត្តានេះ ការយល់ត្រូវកាន់តែរឹងមាំ និងមានទម្ងន់លុបលើការភាន់វង្វេង ។ ជាមួយការផ្ចង់អារម្មណ៍ និងវិន័យ ប្រសិនបើយើងអាចមានការយល់ត្រូវអំពីការពិតគ្រប់ពេល ការភាន់វង្វេងនឹងគ្មានឱកាសកើតឡើងវិញឡើយ ។ វានឹងត្រូវចប់ ។

នេះគឺជាចំណុចដ៏សំខាន់នៃសរណៈ។តើយើងកំពុងដាក់ទិសដៅបែបណាក្នុងជីវិតរបស់យើង? តើមានអត្ថន័យយ៉ាងណា? តើយើងនឹងកំណត់គោលដៅបែបណា? គោលដៅនោះ គឺសម្រេចឱ្យបាននូវ “ការបញ្ឈប់ពិតប្រាកដ” នូវការភាន់វង្វេងនេះទាំងស្រុង កម្ចាត់បង់វាចោលទាំងស្រុង ដើម្បីកុំអោយវាកើតឡើងវិញបាន ។ ការភាន់វង្វេងនេះ គឺជាដើមហេតុពិតប្រាកដ នៃបញ្ហារបស់យើង ទោះបីជាយើងនិយាយអំពីវានៅក្នុងជាតិនេះ ឬនៅក្នុងជាតិមុខ ។ យើងអាចកម្ចាត់បង់វាចោលទាំងស្រុង ជារៀងរហូត ពីព្រោះវាមិនមែនជាសភាវៈ ដែលកើតព្រមជាមួយមនោគតិ របស់យើងទេ ។ យើងអាចបន្សាត់បង់វាបាន ដោយយកការយល់ត្រឹមមកជំនួសវា ។ កាលបើយើងកម្ចាត់ការភាន់វង្វេងបានហើយ យើងលែងមានអារម្មណ៍សៅហ្មង និងលែងបង្កើតបញ្ហា និងសេចក្ដីទុក្ខ ដល់ខ្លួនយើងទៀតឡើយ។

មានទិដ្ឋភាពពីរ ដែលពាក់ព័ន្ធគ្នា ។ ទីមួយ គឺយើងអាចកម្ចាត់បង់ក្ដីហ្មងសៅទាំងនេះ ជារៀងរហូត ហើយទិដ្ឋភាពមួយទៀតគឺ យើងអាចបណ្ដុះ និងបង្កើនផ្នែកវិជ្ជមានឱ្យបានច្រើន ។ ផ្នែកវិជ្ជមាន គឺការយល់ត្រូវ ។ យើងអាចនិយាយអំពីការយល់ត្រូវនេះ ក្នុងន័យជាអ្វីដែលយើងបកប្រែជាធម្មតាថា “អរិយសច្ចបួន ឬចតុរារិយសច្ច ឬសេចក្ដីពិតបួន” ឬប្រធានបទ ឬរចនាសម្ព័ន្ធចម្បង នៃអ្វីដែលព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធបានបង្រៀន ។ សច្ចទីមួយ គឺយើងមានទុក្ខ ជាសេចក្ដីពិត (ទុក្ខសច្ច) ដោយសំដៅដល់បញ្ហាផ្សេងៗជាច្រើនដែលយើងមាន ។ បន្ទាប់មក មានដើមហេតុពិត ដែលនាំឱ្យកើតទុក្ខ (សមុទយសច្ច) ហើយនេះ គឺជាការភ័ន្តវង្វេងរបស់យើង ។ ទីបីគឺ យើងអាចសម្រេចការលត់ទុក្ខ (និរោធសច្ច)ទាំងនេះបាន ដើម្បីកុំឱ្យវាកើតឡើងវិញជាថ្មីទៀត ។ ជាចុងក្រោយ យើងសម្រេចនិរោធសច្ចនេះ តាមរយៈអ្វីដែលយើងហៅថា“ មគ្គសច្ច” គឺផ្លូវនៃការរម្លត់ទុក្ខ ។ ប៉ុន្តែ ជាមួយការប្រើពាក្យនេះគឺ “មគ្គ ឬផ្លូវ” យើងចាំបាច់ត្រូវយល់ថា វាជា“ វិធីនៃការយល់ ឬទិដ្ឋិដែលមានតួនាទីជាផ្លូវ” ។ វាជាការយល់ដែលនឹងនាំមកនូវរលត់ទុក្ខពិត និងការយល់ដែលជាលទ្ធផលនៃការកម្ចាត់បង់នូវកិលេសជាគ្រឿសៅហ្មងទាំងអស់ ។

ជាក់ស្ដែង នេះគឺជាទិសដៅ ដែលយើងចង់ដាក់ក្នុងជីវិតរបស់យើង គឺជាទិសដៅ ដើម្បីសម្រេចនិរោធសច្ច និងមគ្គសច្ច ។ នេះ គឺជាធម្មសរណៈ គឺការយកព្រះធម៌ជាទីពឹង ទីរលឹក ។ នៅពេលដែលយើងនិយាយថា យើងកំពុងធ្វើខ្លួនឱ្យមានន័យខ្លឹមសារ នៅពេលដែលយើងប្រើបច្ចេកស័ព្ទនោះ វាសំដៅដល់ចំណុចនេះឯង ។

យើងកំពុងព្យាយាមកាន់តែខ្លាំង ក្នុងការកម្ចាត់កិលេស ដែលជាគ្រឿងសៅហ្មងនេះ និងព្យាយាមកាន់តែច្រើនឡើងៗ ក្នុងការសម្រេចបានស័ក្តានុពលរបស់យើង សម្រាប់ផ្នែកវិជ្ជមាននេះ ។ យើងធ្វើបែបនេះ ពីព្រោះ តាមវិធីដែលល្អ យើងខ្លាចក្រែងថា បើយើងបន្តធ្វើតាមវិធីដែលយើងកំពុងធ្វើនៅពេលនេះ ហើយបើទោះបីជាយើងមានប្រាក់ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ មានមិត្តភក្តិច្រើន និងមានកេរ្តិ៍ល្បីល្បាញខ្លាំងក៏ដោយ ក៏យើងនឹងនៅតែមានបញ្ហាជាបន្តដដែល ។

នេះក៏ព្រោះតែយើងនៅតែលោភលន់ និងមានទុក្ខភ័យ នៅឡើយ ។ យើងនៅតែខឹងក្រេវក្រោធ នៅឡើយ ។ យើងខ្លាចរឿងហ្នឹង ប៉ុន្តែមើលឃើញថា មានវិធីចៀសវាងវា ។ វាប្រៀបដូចជាយើងខ្លាចខ្លាចរលាកភ្លើងអ៊ីចឹងដែរ ប៉ុន្តែយើងឃើញថា ប្រសិនបើយើងប្រយ័ត្ន យើងអាចជៀសផុតពីការឈឺចាប់ ។ មានការភ័យខ្លាច ប៉ុន្តែវាជាការភ័យខ្លាចដែលល្អ ។ យើងមិននិយាយពីអារម្មណ៍ភ័យខ្លាចដែលគ្មានហេតុផលទេ ។

យើងឃើញថា ប្រសិនបើយើងនៅតែបន្តសេចក្ដីក្រោធខឹង និងស្រែកគំហក ជាពិសេស ដាក់បងប្អូនសាច់ញាតិ និងមិត្តភក្តិ តើនឹងមានអ្វីកើតឡើងនៅពេលដែលយើងចាស់ទៅ? យើងនឹងក្លាយជាស្រីចាស់ឯកោ ឬជាបុរសចាស់ឯកោ ដែលគ្មានអ្នកណាចង់មកសួរសុខទុក្ខ គ្មាននរណាម្នាក់ចង់មើលថែ ពីព្រោះយើងជាមនុស្ស ដែលធ្វើឱ្យគេឈឺចាប់ ។ យើងចេះតែនិយាយរញ៉ាំរញ៉ូវ និងគំហកដាក់គេគ្រប់គ្នា ដូច្នេះ តើអ្នកណាចង់នៅជាមួយយើង? គ្មាននរណាម្នាក់ចង់នៅក្បែរយើងឡើយ ។ ដំណោះស្រាយមិនមែន គ្រាន់តែ ត្រូវមានកូនច្រើន ដែលមានកាតព្វកិច្ច ត្រូវមើលថែយើង ឬមានប្រាក់គ្រប់គ្រាន់នៅក្នុងធនាគារ ដើម្បីឱ្យយើងអាចស្នាក់នៅក្នុងមជ្ឈមណ្ឌលថែទាំមនុស្សចាស់ប្រកបដោយផាសុកភាព ពីព្រោះយើងនឹងនៅតែវេទនាជាបន្ត ។ និយាយឱ្យសាមញ្ញបំផុត អ្វីដែលយើងត្រូវធ្វើ គឺត្រូវកែលម្អអត្តចរិតរបស់ខ្លួន ។  

តើយើងគិតថា អត្តចរិតរបស់យើងនៅថិតថេរ មិនប្រែប្រួល ជាញឹកញាប់ប៉ុណ្ណា ហើយគិតថា មនុស្សយើង គឺរបៀបនេះឯង ។ “ខ្ញុំមានអារម្មណ៍ឆេវឆាវ ហើយអ្នកគួរតែរៀនរស់នៅជាមួយវា ។ វាមិនត្រឹមត្រូវទេ ពិតមែនទេ? យើងអាចកម្ចាត់បង់រាល់ការសៅហ្មងទាំងនេះ និងសម្រេចគុណដ៏ប្រពៃគ្រប់យ៉ាងរបស់យើង ។ ដោយមានញាណដឹងអំពីការភ័យខ្លាចដែលល្អ ចំពោះអ្វីដែលនឹងកើតឡើងប្រសិនបើយើងមិនធ្វើខ្លួនឱ្យមានន័យខ្លឹមសារ បូកផ្សំជាមួយទំនុកចិត្តថា យើងអាចធ្វើបាន ក្នុងការកម្ចាត់បង់ភាពហ្មងសៅទាំងនេះ ហើយអាចបង្កើន និងពង្រឹងភាពវិជ្ជមាន យើងដាក់ទិសដៅប្រកបសុវត្ថិភាពនេះ ក្នុងជីវិតរបស់ពួកយើង ។

ប្រសិនបើយើងចង់ធ្វើដូច្នេះតាមបែបពុទ្ធសាសនា “យានមហាយាន” យើងនឹងបន្ថែមក្តីករុណាលើចំណុចនេះ ។ ជាទូទៅ ទស្សនៈមហាយានគឺ តើយើងអាចជួយនរណាម្នាក់ដោយរបៀបណា ប្រសិនបើយើងក្រោធខឹងពួកគេ? យើងពិតជាចង់ជួយអ្នកដទៃ ហើយយើងពិតជាខ្លាចថា យើងនឹងបង្ករភាពរញ៉េរញ៉ៃដោយការខឹងពួកគេ ឬដោយសារការជាប់ជំពាក់ ឬការច្រណែន និងគ្រឿងសៅហ្មងផ្សេងទៀត ។ យើងត្រូវតែកម្ចាត់បង់រាល់រាគាទិក្កិលេស និងការភាន់វង្វេង ចេញពីសន្ដានឱ្យអស់ ដើម្បីឱ្យយើងអាចជួយអ្នកដ៏ទៃបានល្អប្រសើរ ។ នេះជាអារម្មណ៍ ដែលយើងចង់ជួយអ្នកដទៃពិតប្រាកដ ប៉ុន្តែយើងខ្លាចក្រែងថា យើងមិនអាចធ្វើអ្វីបានច្រើនទេ ។ យើងគ្មានការអត់ធ្មត់គ្រប់គ្រាន់ ឬយើងគ្មានមានការយោគយល់គ្រប់គ្រាន់ ។ យើងខ្លាចក្រែងថា យើងនឹងបង្កការអន្តរាយច្រើនជាងប្រយោជន៍ល្អ ។ ប្រហែលជាយើងថែមទាំងខ្លាចក្រែងថា យើងនឹងបរាជ័យ ក្នុងការចិញ្ចឹមកូនៗរបស់យើង ។ វាពិតជាគួរឱ្យខ្លាចណាស់មែនទេ? ការភ័យខ្លាចនោះ គឺជាអ្វីដែលជំរុញឱ្យយើងដាក់ទិសដៅប្រកបដោយសុវត្ថិភាព និងត្រឹមត្រូវនៅក្នុងជីវិតរបស់យើង ក្នុងការធ្វើឱ្យខ្លួនឯងមានន័យខ្លឹមសារ ។

 ពិតណាស់ ការងារព្រះធម៌នេះ គឺពាក់ព័ន្ធខ្លាំងណាស់ ក្នុងជីវិតប្រចាំថ្ងៃរបស់យើង ។ បើនិយាយអំពីសរណៈ វាមានភាពស្មោះត្រង់បំផុតចំពោះស្ថានភាព និងបញ្ហារបស់យើង ។ យើងគ្រប់គ្នាមានបញ្ហាទាំងនេះ ។ យើងទាំងអស់គ្នា មានកិលេសទាំងនេះ ។ នោះមិនមែនជាអ្វី ដែលពិសេសទេ ។ ប្រហែលជាកិលេសមួយចំនួន មានកម្លាំងខ្លាំងជាងកិលេសផ្សេងទៀត ដែលមានការប្រែប្រួលឡើងចុះគ្រប់ប្រភេទ ប៉ុន្តែយើងទាំងអស់គ្នាមានការលំបាកផ្លូវអារម្មណ៍ទាំងនេះ ។ ត្រង់នេះ យើងមិននិយាយសំដៅដល់មនុស្សដែលមានបញ្ហាផ្លូវចិត្តធ្ងន់ធ្ងរទេ ។ យើងកំពុងនិយាយអំពីអ្វី ដែលមនុស្សភាគច្រើនចាត់ទុកជារឿងធម្មតា ។ ប៉ុន្តែអ្វីដែលជាគ្រោះថ្នាក់នោះគឺ យើងចាត់ទុកវាជារឿងធម្មតា នៅពេលដែលយើងក្រោធខឹង ជួនកាល យើងមានសេចក្ដីលោភ សេចក្ដីកំណាញ់ (មច្ឆរិយៈ) និងការច្រណែនឈ្នានីស ជាដើម ។ យើងគិតថា នេះជារឿងធម្មតា និងអាចទទួលយកបាន ។ មែនហើយ វាមិនអាចទទួលយកបានទេ ពីព្រោះវាបង្កើតបញ្ហា ទាំងសម្រាប់ខ្លួនយើង ទាំងអ្នកដទៃ ដែលយើងអាចព្យាយាមជួយទៀតផង។

គោលដៅរបស់យើង មិនមែនគ្រាន់តែត្រូវរៀនពីរបៀបរស់នៅជាមួយសេចក្ដីក្រោធខឹងរបស់យើង ឬគ្រប់គ្រងវាឱ្យបានល្អ នៅពេលដែលវាពុះកញ្ជ្រោលក្នុងខ្លួនប៉ុណ្ណោះទេ ។ គោលដៅរបស់យើង មិនមែនគ្រាន់តែរំសាយកំហឹងប៉ុណ្ណោះទេ តែត្រូវកម្ចាត់រាល់ក្ដីទុក្ខសោកទាំងស្រុង ។ យើងមិនចង់បង្កើតការយល់បន្តិចបន្តួចម្ដងម្កាលទេ ប៉ុន្តែចង់បង្កើតការយល់ឱ្យបានពេញលេញអំពីការពិត ដើម្បីដឹងថា តើយើងមានអត្ថិភាពរស់បានដោយរបៀបណា តើមនុស្សគ្រប់គ្នារស់បានដោយរបៀប តើពិភពលោកកើតមានដោយរបៀបណា និងចង់ឱ្យមានអ្វីៗទាំងអស់នេះ គ្រប់ពេលវេលា ។ យើងអាចធ្វើទៅបានទាំងស្រុង ពីព្រោះធម្មជាតិនៃចិត្ត ជាទូទៅ មានភាពបរិសុទ្ធ ហើយមានសក្តានុពលសម្រាប់គុណដែលល្អប្រពៃសព្វគ្រប់ ។

នៅពេលដែលយើងនិយាយអំពីវត្ថុដែលបង្ហាញទិសដៅសុវត្ថិភាព ឬទីពឹង យើងនិយាយអំពីព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ និងព្រះសង្ឃ ។ មានកម្រិតជាច្រើន នៃការយល់អំពីព្រះរតនៈទាំងបីនេះ៖ រតនៈនីមួយៗ មានកម្រិតជាក់ស្តែង (រូបកាយ) កម្រិតជ្រៅបំផុត (បរមរូប) និងអ្វីមួយដែលតំណាងពួកគេ ។ សូមពិនិត្យមើលគុណនៃកម្រិតជាក់ស្តែងនីមួយៗ ។

រូបកាយរបស់ព្រះពុទ្ធ មានសិរីដ៏វិសេសអស្ចារ្យ និងមានលក្ខណៈពិសេសបំផុត (មហាបុរិសលក្ខណៈ) ។ ឧទាហរណ៍៖ ព្រះពុទ្ធទាំងឡាយ អាចនិមន្តទៅគ្រប់ទីកន្លែងបានភ្លាមៗ ក្រឡាខ្លួនជារូបផ្សេងបានច្រើនអនេក បង្ហាញខ្លួននៅគ្រប់ទីកន្លែង ក្នុងពេលតែមួយ។ ល។ ទាំងអស់នេះ ហាក់ដូចជាអស្ចារ្យបន្តិច និងពិបាកជឿ ។ លើសពីនេះទៀត នៅពេលដែលព្រះពុទ្ធត្រាស់ មនុស្សគ្រប់គ្នាយល់ពីតម្រាស់នោះជាភាសារបស់ពួកគេ ហើយមិនថាពួកគេនៅឆ្ងាយប៉ុណ្ណាទេ ពួកគេនៅតែអាចស្តាប់ឮព្រះពុទ្ធបានច្បាស់ ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ព្រះពុទ្ធ គឺជាមនុស្ស ដែលមានមេត្តាចំពោះមនុស្សសត្វគ្រប់រូប មានវត្តមាននៅគ្រប់ទីកន្លែង ដែលអាណិតមេត្តាដល់មនុស្សគ្រប់គ្នាដោយស្មើគ្នា យល់ និងដឹងអ្វីគ្រប់យ៉ាង ក្នុងពេលដំណាលគ្នា ។

ជាថ្មីម្តងទៀត ទាំងនេះ ស្តាប់ទៅពិតជាអស្ចារ្យណាស់ និងពិបាកជឿ ។ ដូច្នេះ ប្រសិនបើយើងស្ថិតនៅត្រឹមកម្រិត នៃការគិតដល់ព្រះពុទ្ធរបៀបនេះ វាអាចមានគ្រោះថា្នក់ធំ ក្នុងការទទួលបានគំនិតខុស ។ ស្តាប់ទៅហាក់ដូចជាយើងកំពុងស្ថិតក្នុងទិសដៅរបស់លោកុត្តរបុគ្គលដ៏អស្ចារ្យ ដែលស្ទើរតែជាព្រះទៅហើយ តើមែនទេ? ប៉ុន្តែចំណុចសំខាន់នៃសព្វវត្តមាន ជាឧទាហរណ៍ មិនមែននៅត្រង់ថា ព្រះពុទ្ធស្គាល់លេខទូរស័ព្ទរបស់មនុស្សគ្រប់គ្នា នៅលើភពផែនដីនោះទេ ប៉ុន្តែចំណុចដែលសំខាន់ គឺថា ព្រះពុទ្ធទ្រង់ញាណដឹងពីអ្វីដែលជាដើមហេតុនៃស្ថានភាពរបស់មនុស្សគ្រប់រូប កាលពីបុព្វជាតិ និងកត្តាទាំងអស់ដែលមានឥទ្ធិពលលើពួកគេ ។ នៅពេលដែលព្រះពុទ្ធអង្គណាមួយ បង្រៀនមនុស្សម្នាក់អំពីរឿងនេះ ឬរឿងនោះ ការបង្រៀននោះប្រកបព្រមដោយការដឹងអំពីផលវិបាកទាំងអស់ ដែលនឹងមិនត្រឹមតែមានឥទ្ធិពលលើមនុស្សម្នាក់នោះប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងមានឥទ្ធិពលលើមនុស្សគ្រប់គ្នា ដែលជននោះ នឹងប្រាស្រ័យទាក់ទងជាមួយទៀតផង ។ ជាលទ្ធផល ព្រះពុទ្ធទ្រង់ញាណស្គាល់ច្បាស់អំពីវិធីសាស្ត្រល្អបំផុត ដែលត្រូវបង្រៀនមនុស្សគ្រប់គ្នា ។ នេះជាការប្រពៃណាស់ តើពិតទេ? នោះពិតជាល្អប្រពៃណាស់ ដែលអាចធ្វើបានបែបនេះ ។

យើងមានទំនុកចិត្តថា ព្រះពុទ្ធទ្រង់យល់ និងមានញាណអាចដឹងពីអ្វីដែលល្អបំផុត គឺការជួយយើង ។ ព្រះពុទ្ធមានពុទ្ធដីកាជាភាសារបស់ខ្ញុំ ហើយអាចយាងមកជួយខ្ញុំភ្លាមៗ នៅពេលណាដែលខ្ញុំត្រូវការ ។ ប្រសិនបើយើងចូលក្នុងទិសដៅ នៃការគិតថា ព្រះពុទ្ធជាអាទិទេព ពេលនេះ វាក្លាយជារឿងផ្ទាល់ខ្លួនបន្តិចហើយ ។ “ព្រះពុទ្ធអាចជួយខ្ញុំជាលក្ខណៈបុគ្គល ។ ព្រះអង្គយល់ពីខ្ញុំ ។ គ្មាននរណាម្នាក់យល់ចិត្តខ្ញុំទេ មានតែព្រះពុទ្ធប៉ុណ្ណោះ” ។ ប៉ុន្តែ យើងដឹងថា ព្រះពុទ្ធគ្រប់ព្រះអង្គ មានមេត្តាធម៌ស្រឡាញ់មនុស្សសត្វគ្រប់រូបដោយស្មើគ្នា ។ “អស្ចារ្យណាស់ ។ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំនឹងពេញចិត្តខ្លាំង ប្រសិនបើព្រះពុទ្ធ ស្រឡាញ់ខ្ញុំច្រើនជាងអ្នកដទៃ ។ ប៉ុន្តែ នៅតែមិនអីទេ” ។ ព្រះពុទ្ធស្រឡាញ់មនុស្សសត្វគ្រប់រូបស្មើគ្នា ហើយរង្វាន់បន្ថែមហាក់ដូចជា មិនគិតថា តើយើងធ្វើអ្វីនោះទេ ។ យើងមិនចាំបាច់អធិស្ឋាន បួងសួង ឬថ្វាយតង្វាយចំពោះព្រះពុទ្ធទេ ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ព្រះពុទ្ធនឹងនៅតែជួយយើងដដែល ។ អ៊ីចឹង ព្រះពុទ្ធមិនគិតប្រាក់កាសអ្វីទេ ។ យើងមិនចាំបាច់បង់ប្រាក់អ្វីទាំងអស់។ វាជាការតថ្លៃដែលល្អមែនទែន! លើសពីនេះទៀត ដោយសារតែព្រះពុទ្ធមានការអត់ធ្មត់ច្រើន ព្រះអង្គមិនច្រណែនគេទេ ប្រសិនបើយើងទៅរកសាស្តាផ្សេង នៅក្នុងលទ្ធិមួយចំនួន ហើយព្រះអង្គក៏មិនក្រោធខឹង និងធ្វើឱ្យខ្ញុំត្រូវរន្ទះបាញ់ស្លាប់ភ្លាមៗ ឬដោយប្រការណាផ្សេងឡើយ ។ វាមានសុវត្ថិភាពណាស់ ។

នេះ គឺជាកំហុសទូទៅ ទោះជាដោយដឹងខ្លួនក្ដី ដោយមិនដឹងខ្លួនក្ដី ។ យើងមើលទៅព្រះពុទ្ធជាតួអង្គជំនួសព្រះអាទិទេព ដែលជារបស់ដែលយើងទិញបានមកដោយមិនអស់ប្រាក់ និងមានសុវត្ថិភាព ។ ពាក្យប្រៀនប្រដៅ និយាយថា ព្រះពុទ្ធនឹងមិនធ្វើឱ្យអ្នកខកចិត្តទេ ជាដើម ។ ស្តាប់ទៅអស្ចារ្យណាស់ ។ ប៉ុន្តែបន្ទាប់មក យើងអាចយល់បានថា ព្រះពុទ្ធពិតជាមិនអាចដកសេចក្ដីទុក្ខរបស់យើងចេញ ដូចជាដកបន្លាចេញពីជើងរបស់យើងទេ ។ ព្រះពុទ្ធទាំងឡាយ មិនមែនសុទ្ធតែមានសព្វពលគ្រប់អង្គទេ ។ ប៉ុន្តែ យើងពិតជាមិនយកចិត្តទុកដាក់ត្រង់ចំណុចនេះ ខ្លាំងហួសហេតុពេកទេ ។ នោះជាកម្រិតរូបកាយរបស់ព្រះពុទ្ធគ្រប់អង្គ ដែលជាវិធីគិត បែបសាមញ្ញមួយ អំពីព្រះពុទ្ធ ។ ប៉ុន្តែ ការដែលគ្រាន់តែបញ្ចប់ត្រឹមកម្រិតនេះ ដោយមិនឈ្វេងយល់ឱ្យស៊ីជម្រៅថែមទៀត នាំមកនូវគ្រោះថ្នាក់ ដោយចាត់ទុកថា ព្រះពុទ្ធជាតំណាងអាទិទេពផ្ទាល់ខ្លួន ដែលជួយសង្រ្គោះយើង។

ព្រះពុទ្ធ តំណាងដោយបដិមា និងគំនូរ ។ មិនអីទេ បដិមា និងគំនូរ ស្អាតៗណាស់ ប៉ុន្តែតើយើងនឹងយល់ច្រឡំជាមួយបដិមានៃគ្រិស្តសាសនាឬទេ? តើវាជាអ្វី? តើយើងគោរពបូជាបដិមា ដូច ម៉ូស្លីមសាសនិក ចោទប្រកាន់ដែរឬទេ? តើមានអ្វីកំពុងកើតឡើងពិតប្រាកដត្រង់ចំណុចនេះ? តើយើងពិតជាត្រូវថ្វាយបង្គំ នៅចំពោះមុខរូបសំណាកមែនទេ? ខ្ញុំគិតថា មានបញ្ហាពាក់ព័ន្ធ ប្រសិនបើយើងទុកការយល់ដឹងអំពីព្រះពុទ្ធ ត្រឹមកម្រិតនេះ ។ ត្រង់នេះ អាចមានឱកាស ដែលនាំឱ្យមានការយល់ខុស ។ ប៉ុន្តែ សម្រាប់មនុស្សមួយចំនួន ជាក់ស្តែង វាពិតជាមានប្រយោជន៍ ក្នុងការគិតអំពីព្រះពុទ្ធតាមរបៀបនោះ ប៉ុន្តែ នេះមិនមែនជាការយល់អត្ថជ្រៅបំផុតទេ ។ នៅកម្រិតនេះ មើលទៅហាក់ដូចជាមានមនុស្សស្រដៀងនឹងព្រះអាទិទេព ដែលតំណាងដោយរូបចម្លាក់ និងគំនូរ ហើយយើងគោរពបូជារូបចម្លាក់ទាំងនោះ ។

ព្រះបរិត្តិធម៌ គឺជាពាក្យប្រៀនប្រដៅទាំងអស់ ។ នេះ ជាធម៌ ដែលព្រះពុទ្ធបានត្រាស់ដឹង និងបង្រៀនផ្ទាល់ ។ របៀបឈ្វេងយល់ទូទៅអំពីធម៌នេះ គឺយើងមានព្រះផ្ទាល់ខ្លួន គឺព្រះពុទ្ធ ហើយយើងក៏មានគម្ពីរដែរ ។ ជំនួសឱ្យព្រះគម្ពីរគ្រិស្ត ឬគម្ពីរកូអាន ឥឡូវនេះ ខ្ញុំមានគម្ពីររបស់ព្រះពុទ្ធ ។ វាដូចជាព្រះគម្ពីរពុទ្ធសាសនារបស់ខ្ញុំដែរ ហើយគ្រប់ពាក្យទាំងអស់ នៅក្នុងព្រះគម្ពីរនេះ យើងចាត់ទុកជាអ្វីដែលស័ក្តិសិទ្ធិ ។ ត្រូវហើយ យើងត្រូវគោរពពាក្យទាំងនេះ ប៉ុន្តែព្រះពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់ដោយផ្ទាល់ថា “កុំជឿពាក្យដែលតថាគតនិយាយ ពីព្រោះតថាគតនិយាយពាក្យនោះ ដោយការគោរព ប៉ុន្តែសាកពិសោធន៍ពាក្យនោះដោយខ្លួនឯងសិន ដូចជាយើងទិញមាសអ៊ីចឹង” ។ ព្រះពុទ្ធតែងតែលើកទឹកចិត្ត ពុទ្ធសាសនិក ឱ្យហ៊ានរិះគន់អំពីអ្វីដែលព្រះអង្គបានបង្រៀន ។ ប៉ុន្តែ នៅពេលដែលយើងខ្ជិល យើងមិនចង់វិភាគ និងពិនិត្យបានសព្វគ្រប់ទេ ។ បើនិយាយពីជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ ភាពពាក់ព័ន្ធ នៅលើកម្រិតនេះ គឺថា ព្រះពុទ្ធស្រលាញ់យើង ព្រះពុទ្ធយល់ចិត្តយើង ហើយទាំងនេះ គឺជាច្បាប់គ្រប់យ៉ាង នៅក្នុងក្បួនដ៏ស័ក្តសិទ្ធិនោះ ហើយយើងគ្រាន់តែអនុវត្តតាមប៉ុណ្ណោះ ។ ពិតណាស់ នោះអាចមានកន្លែងមួយ នៅក្នុងជីវិតប្រចាំថ្ងៃ ប៉ុន្តែ នេះមិនមែនជាព្រះពុទ្ធសាសនាពិប្រាកដទេ ។ ឥឡូវនេះ ជាការពិត វាអាចមានប្រយោជន៍ សម្រាប់មនុស្សមួយចំនួន ប៉ុន្តែ ចេតនា គឺមិនធ្វើឱ្យព្រះពុទ្ធសាសនាប្រែទៅជាគ្រិស្តសាសនាមួយទៀតទេ ។

អ៊ីចឹង តើព្រះសង្ឃយ៉ាងម៉េចដែរ? ជាអកុសល នៅបស្ចឹមប្រទេស យើងមានទំលាប់ហៅសមាជិកទាំងអស់ នៃមជ្ឈមណ្ឌលព្រះធម៌ ដែលយើងគោរពបូជា ជា “ព្រះសង្ឃ” របស់យើង ។ ប្រាកដណាស់ នោះមិនមែនជាចេតនារបស់ពាក្យនេះ ជាភាសាសំស្ក្រឹត ឬភាសាទីបេទេ ។ ប៉ុន្តែ សម្រាប់មនុស្សជាច្រើន “សង្ឃ” គ្រាន់តែមានន័យថា ជាសមាជិកវត្តអារាម របស់យើង គឺវត្តអារាមព្រះពុទ្ធសាសនារបស់យើង ។ នៅពេលសមាជិកមួយចំនួន ជាមនុស្សដែលមានកិលេសជាប់ជំពាក់ច្រើន តើយើងយកសង្ឃទាំងនេះ ជាសរណៈពិតប្រាកដដែរឬទេ? ឥលូវនេះ ខ្ញុំមិនចង់និយាយបន្ទាបតម្លៃ នៃការមានសហគមន៍សាសនា របស់មនុស្សមានគំនិតដូចគ្នា ឈានទៅសម្រេចគោលដៅដូចគ្នា ដែលអាចផ្តល់ឱ្យយើង នូវការគាំទ្រមតិ និងព័ត៌មានត្រឡប់មួយចំនួន ជាដើម។ នេះពិតជាសំខាន់ណាស់ប៉ុន្តែនេះមិនមែនជាវត្ថុនៃសរណៈទេ។

នៅកម្រិតមួយទៀតនៃព្រះសង្ឃ យើងអាចយល់ថា វាជាសហគមន៍បព្វជិត គឺភិក្ខុ និងភិក្ខុនី ។ ប៉ុន្តែ ជាថ្មីម្តងទៀត យើងតែងតែមិនស្វែងរកគំរូភិក្ខុ និងភិក្ខុនី ដែលដែលល្អឥតខ្ចោះ តើមែនទេ? មានបុគ្គលមួយចំនួន ដែលមានកិលេសជាប់ជំពាក់ច្រើន ពាក់ស្បង់ជីពរ ។ ក៏ប៉ុន្តែ វាជាការសំខាន់ណាស់ ដែលគោរព និងគាំទ្របុគ្គលទាំងនេះ ប្រសិនបើពួកគេព្យាយាមធ្វើខ្លួនឱ្យមានន័យខ្លឹមសារ ដោយការសាងផ្នួសជាបព្វជិត ។ ប៉ុន្តែភិក្ខុ និងភិក្ខុនីមួយចំនួន គ្រាន់តែគ្រងស្បង់ជីពរ ម្បីគេចវេសពីការលំបាកក្នុងជីវិត និងដូចមិត្តភក្តិខ្ញុំម្នាក់ប្រាប់ខ្ញុំ ទទួលបានចង្ហាន់ឆាន់ដោយឥតគិតថ្លៃ ប៉ុណ្ណោះ!

ប៉ុន្តែ នៅមានសង្ឃមួយកម្រិតមួយទៀត ។ យើងអាចឮពីអាចារ្យតន្រ្តាទាំងនេះថា តាមពិត សង្ឃ គឺជា “ទេវតាតន្ត្រា” ទាំងឡាយដែលយើងមាន ដូចជា ឆេនរេហ្ស៊ីក, ថារ៉ា, ម៉ាន់ជុស្រ៊ី (មញ្ជុស្រី) ជាដើម ។ ឥឡូវនេះ យើងអាចចាប់ផ្តើមអធិដ្ឋានថ្វាយបង្គំព្រះម៉ែបរិសុទ្ធ ឬសន្តាចារ្យ ថារ៉ា (Saint Tara) ហើយព្រះម៉ែនឹងជួយសង្រ្គោះយើង ។ ប្រាកដណាស់ រូបសំណាកតំណាងព្រះពុទ្ធទាំងនេះ ដូចខ្ញុំហៅថា ទេវតាតន្ត្រាទាំងនេះ មិនមែនជាអរិយបុគ្គល ដែលនឹងដើរតួជាអន្តរការី និងជួយយើងឱ្យខិតកាន់តែជិតព្រះពុទ្ធឡើយ ។

បើយើងពិនិត្យលើព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ និងព្រះសង្ឃ តាមន័យបរមត្ថ យើងរកឃើញថា ន័យបរមត្ថនៃព្រះធម៌ គឺនិរោធសច្ច ដែលជាការរលត់ពិតប្រាកដនៃកាមរាគាទិកិលេសទាំងអស់ និងបដិវេធ ដែលជាការត្រាស់ដឹងពិតប្រាកដ ឬអរិយមគ្គ ឬគម្គសច្ច ដែលមានជាបន្តនៅក្នុងចិត្ត ។ នោះជាធម៌ពិត ។ ធម៌នោះ គឺជាគុណជាត ដែលជួយការពារយើង ឱ្យចាកផុតទុក្ខ ប្រសិនបើយើងចង់សម្រេចធម៌នេះនៅក្នុងចិត្តជានិរន្តរ៍ ។ យើងអាចសម្រេចសភាពចិត្តនេះបាន ដោយមោហៈ កិលេស ការប្រព្រឹត្តជាប់ជំពាក់ និងបញ្ហា រលត់អស់ ជាមួយការត្រាស់ដឹងបានពេញលេញ ។ ព្រះពុទ្ធ គឺជាបុគ្គលទាំងឡាយ ដែលបានសម្រេចសភាពចិត្តនេះដោយពេញលេញ និងបង្រៀនយើងពីរបៀបសម្រេចសភាព ដោយខ្លួនឯង ។ ព្រះសង្ឃ ជាក់ស្ដែង សំដៅដល់ បុគ្គលដែលគេហៅថា “អរិយសង្ឃ” ជាអ្នកបដិបត្តិដែលបានសម្រេចធម៌ជាន់ខ្ពស់ ដែលបានសម្រេចការរម្លត់ទុក្ខខ្លះ តែមិនទាំងអស់ទេ និងការត្រាស់ដឹងសច្ចធម៌ទាំងនោះ ។ អ្នកឃើញទេ តាមពិត មានច្រើនថ្នាក់ និងច្រើនកម្រិតនៃការភាន់វង្វេង ដែលយើងត្រូវកម្ចាត់ចេញពីសន្ដាន និងមានច្រើនកម្រិតនៃការត្រាស់ដឹងជាបន្តបន្ទាប់ ខ្លាំងឡើងៗ ដែលនឹងប្រឆាំងនឹងការភាន់វង្វេងទាំងនោះ ។ ដំណើរការនៃការកម្ចាត់កិលេសទាំងនោះ កើតឡើងតាមដំណាក់កាល ។ អរិយសង្ឃមិនទាន់បានសម្រេចការកម្ចាត់បង់កិលេសទាំងស្រុង គឺជាកញ្ចប់ពេញលេញ នៅឡើយទេ ប៉ុន្តែសម្រេចបានខ្លះ ហើយលោកកំពុងធ្វើដំណើរលើមាគ៌ា ឈានទៅសម្រេចឱ្យបានច្រើនថែមទៀត ។

នៅក្នុងជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃរបស់យើង ព្រះពុទ្ធ និងអរិយសង្ឃទាំងឡាយ ដែលជាអាចារ្យឥណ្ឌា និងទីបេដ៏ឆ្នើមទាំងនេះ ក្នុងអតីតកាលកន្លងទៅហើយ និងក្នុងបច្ចុប្បន្នកាលមួយចំនួន ពិតជាបានបំផុសគំនិតយ៉ាងខ្លាំង ។ នេះផ្តល់ឱ្យយើងនូវក្តីសង្ឃឹមជាច្រើន ។ យើងឃើញ ឬជួបបុគ្គល ដែលមានការបំផុសគំនិត ដូចជាសម្ដេច ដាឡៃ ឡាម៉ា ។ តើព្រះអង្គបានក្លាយជាអ្នកបំផុសគំនិតដោយរបៀបណា? គឺតាមរយៈព្រះធម៌ ។ មិនថាព្រះអង្គក្លាយជាព្រះពុទ្ធ ឬមិនទាន់ក្លាយជាព្រះពុទ្ធនៅឡើយទេ ព្រះពុទ្ធ ពុំមានភាពពាក់ព័ន្ធឡើយ ។ បើសិនជាយើងអាចធ្វើបានដូចព្រះអង្គ នុះវាជាការល្អមែនទែន ។ ខ្ញុំមិនគ្រាន់តែនិយាយដល់សមត្ថភាពរបស់ព្រះអង្គ ក្នុងការបង្រៀនអ្វីៗស្ទើរតែគ្រប់យ៉ាងក្នុងវិស័យធម៌ប៉ុណ្ណោះទេ ឬថាព្រះអង្គជាអ្នកជំនាញ ជាពហុស្សូត និងមានប្រាជ្ញាជ្រៅជ្រះជាងគ្រូដទៃទៀតទេ។ វាមិនមែនគ្រាន់តែជាកាលវិភាគ ដែលព្រះអង្គ រក្សាទុក និងជាការធ្វើដំណើរឥតឈប់ឈរជុំវិញពិភពលោក ដោយព្យាយាមបង្រៀន និងជួយអ្នកដទៃ ជាដើមប៉ុណ្ណោះទេ ។ ប៉ុន្តែ លើសពីនេះទៀត ព្រះអង្គ គឺជាសត្រូវលេខមួយរបស់ប្រទេសចិន ។ តើអ្នកអាចស្រម៉ៃថា យ៉ាងម៉េច បើសិនជាមានមនុស្សជាងមួយពាន់លាននាក់ ចាត់ទុកអ្នកជាបិសាច ហើយធ្វើអ្វីគ្រប់យ៉ាងដែលគួរឱ្យភ័យខ្លាច ចំពោះប្រជាជនរបស់អ្នក ហើយអ្នកនៅតែមានសេចក្តីមេត្តា និងអាណិតអាសូរ ចំពោះមនុស្សទាំងនោះ? ព្រះអង្គមិនអាក់អន់ព្រះទ័យទេ ហើយព្រះអង្គអាចធ្វើអ្វីគ្រប់យ៉ាងដែលព្រះអង្គធ្វើ ដោយចិត្តរីករាយ និងស្ងប់សុខ ។ នោះមិនគួរឱ្យជឿទេ មែនទេ? តើយើងអាចសម្រេចបែបនេះយ៉ាងម៉េចបាន ប្រសិនបើយើងមិនបានកម្ចាត់បង់កិលេស និងមិនបានទទួលការត្រាស់ដឹងទេនោះ? វាមិនអាចទៅរួចទេ ។ វាមិនពាក់ព័ន្ធឡើយ មិនថា តើព្រះអង្គ ដើរតាមផ្លូវឈានទៅរកភាវៈជាព្រះពុទ្ធ ឬអត់ដ៏ដោយ ។

យើងប្រហែលជាមិនអាចរៀបរាប់អំពីគុណទាំងអស់របស់ព្រះពុទ្ធបានទេ តែយ៉ាងហោចណាស់ យើងអាចមើលឃើញ ពីគុណសម្បត្តិរបស់បុគ្គលម្នាក់ ដូចសម្ដេច ដាឡៃ ឡាម៉ា ជាដើម ។ ព្រះអង្គមានការបំផុសគំនិតជាច្រើនបំផុត ។ ប្រសិនបើបុគ្គលម្នាក់ ដូចព្រះអង្គអាចឈានដល់ការត្រាស់ដឹងកម្រិតនេះ នុះដោយពិចារណាថា ធម្មជាតិនៃចិត្ត មានភាពបរិសុទ្ធ និងមានសក្តានុពលទាំងនេះ គ្មានហេតុផលណាមួយដែលថា យើងមិនអាចធ្វើអ៊ីចឹងបានទេ ។ គ្មានហេតុផលអ្វីដែលថា មនុស្សគ្រប់គ្នា មិនអាចធ្វើបានឡើយ ។

ជាក់ស្តែង វាតម្រូវឱ្យយើងធ្វើការងារច្រើន ប៉ុន្តែវាអាចប្រព្រឹត្តទៅបាន ហើយវាមានតម្លៃណាស់ ក្នុងការដើរតាមទិសដៅនោះ ។ ប្រសិនបើសម្តេចសង្ឃ ដាឡៃ ឡាម៉ា អាចប្រៀបប្រដូចនឹងព្រះពុទ្ធបាន នុះឡាម៉ាឆ្នើមៗបច្ចុប្បន្ន ដែលកំពុងបង្រៀន សិស្សដែរនោះ ប្រហែលជាមិនមានគុណសម្បត្ដិទាំងឡាយរបស់សម្ដេច ដាឡៃ ឡាម៉ាទេ តែស្រដៀងគ្នានឹងព្រះសង្ឃ ឡាម៉ាទាំងនោះមានគុណសម្បត្តិមួយចំនួន នៃគុណសម្បត្ដិទាំងនេះ ។ នោះក៏ជាការបំផុសគំនិតផងដែរ ។

តើសម្ដេច ដាឡៃ ឡាម៉ា និងព្រះគ្រូដ៏អស្ចារ្យដទៃទៀតទាំងនេះ មានអ្វីដែលដូចគ្នា? ព្រះអង្គបានកម្ចាត់បង់ ក្នុងកម្រិតផ្សេងៗគ្នា ទោសៈ លោភៈ ការចងពៀរ ការច្រណែនឈ្នានីស និងរាគាទិកិលេសគ្រប់ប្រភេទ ។ ព្រះអង្គបានចម្រើននូវគុណដ៏ធំធេង ដូចជាការយល់ត្រូវ (ទិដ្ឋិសម្បត្តិ) ការអាណិតអាសូរ (ករុណា) ការអត់ធ្មត់ (ខន្តី) ជាដើម។ យើងមើលឃើញការឈានឡើងតាមកម្រិតផ្សេងៗនេះ ដែលអាចសម្រេចបាន ចំពោះឡាម៉ាផ្សេងៗទាំងនេះ។ ដូចខ្ញុំនិយាយអ៊ីចឹង នេះជាឧទាហរណ៍រស់ (ប្រសិនបើយើងបានទទួលបទពិសោធន៍ពីព្រះអង្គ) ច្រើនជាងការគ្រាន់តែគិតដល់ព្រះពុទ្ធ ឬមីឡារ៉េប៉ា (Milarepa) និងឧទាហរណ៍ប្រវត្តិសាស្រ្តផ្សេងទៀត ដែលប្រហែលជាពិបាកផ្សារភ្ជាប់។ យើងអាចមានអារម្មណ៍ថា ឧទាហរណ៍ទាំងនេះ ជារឿងល្អដែលយើងត្រូវដឹង ប៉ុន្តែ តើយើងជឿជាក់ថា ពិតជាមានបុគ្គលណាម្នាក់ ដូចហ្នឹង ដែរទេ? យើងរៀនសូត្រដឹងថា គ្រូ រិនផូសេ (Guru Rinpoche) កើតពីផ្កាឈូក ហើយតើយើងជឿរឿងហ្នឹងពិតប្រាកដដែរទេ? រឿងនោះ ប្រហែលជាពិបាកផ្សារភ្ជាប់ ។ ប៉ុន្តែ ផ្ទុយទៅវិញ យើងអាចផ្តោតលើអវត្តមាននៃលក្ខណៈអវិជ្ជមានទាំងនេះ និងវត្តមាននៃគុណសម្បត្តិវិជ្ជមានទាំងនេះ ដែលត្រូវបានបង្ហាញជាគំរូ ដោយសម្តេច ដាឡៃ ឡាម៉ា និងគ្រូអាចារ្យល្បីៗទាំងនេះ ដែលមានលក្ខណៈដូចជាព្រះពុទ្ធ និងព្រះសង្ឃ នៅទីនេះ នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ។ យើងដឹងច្បាស់ថា យើងក៏មានសមត្ថភាពធ្វើអ៊ីចឹងបានដែរ នេះជាព្រះធម៌ ហើយយើងដឹងថា និរោធសច្ច និងមគ្គសច្ច គឺជាគោលដៅដែលយើងអាចសម្រេចបាន ។ វាអាចទៅរួច ដែលយើងអាចធ្វើបែបនេះបាន ហើយនេះផ្តល់ឱ្យយើងនូវទិសដៅប្រកបដោយសុវត្ថិភាព ស្ថេរភាព និងអត្ថន័យ ដែលយើងអាចដាក់នៅក្នុងជីវិតរបស់យើង។

តើការដាក់ទិសដៅរបស់ព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ និងព្រះសង្ឃ ក្នុងជីវិតរបស់យើង មានន័យយ៉ាងដូចម្តេច នៅកម្រិតអនុវត្តជាក់ស្ដែង? នេះមានន័យថា យើងតែងតែធ្វើឱ្យខ្លួនឯងមានន័យខ្លឹមសារជានិច្ច ។ ការធ្វើដូច្នេះ ឧទាហរណ៍ នៅពេលដែលយើងអាក់អន់ចិត្ត នៅពេលដែលយើងខឹង ឬនៅពេលដែលយើងមានសេចក្ដីកំណាញ់ យើងដឹងកាន់តែច្រើនឡើងៗអំពីអារម្មណ៍នោះ ។ យើងកត់សម្គាល់វា ។ នេះមិនមែនមានន័យថា អ៊ីចឹង យើងដាក់សម្ពាធធ្ងន់លើខ្លួន ហើយធ្វើទណ្ឌកម្មខ្លួនឯង ដោយគិតថា “ខ្ញុំអាក្រក់ណាស់ ឬខ្ញុំអាក្រក់ខ្លាំងណាស់ ព្រោះខ្ញុំនៅតែខឹងដដែល” ។ ប្រាកដណាស់ មិនត្រូវគិតអ៊ីចឹងទេ និងជាការពិតមិនត្រូវគិតជ្រុលហួសហេតុផ្សេងទៀតទេ វាគ្រាន់តែជាផ្នែកមួយនៃភាពធម្មតាប៉ុណ្ណោះ ។ ក្នុងករណីនេះ យើងគ្រាន់តែកត់សម្គាល់វា ដោយគិតថា “អ៊ីចឹង ត្រូវធ្វើអ្វី? ខ្ញុំនឹងនៅតែធ្វើដូច្នោះជាបន្ត ។ ធ្វើអ៊ីចឹង ក៏មិនត្រូវដែរ ។ ប៉ុន្តែ សូម្បីតែគ្រាន់តែការដឹងពីអារម្មណ៍រំខានរបស់យើង ហើយចាត់ទុកវា ជាគុណជាតិដែលយើងចង់កម្ចាត់បង់បានប៉ុណ្ណឹង ក៏ធ្វើឱ្យកម្លាំងរបស់វាថមថយដែរ ។

ប៉ុន្តែ ចំណុចសំខាន់ គឺក្នុងអំឡុងជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃរបស់យើង នៅពេលដែលរឿងរ៉ាវអវិជ្ជមាន គួរឱ្យធុញថប់ទាំងនេះ កើតឡើង ហើយយើងកត់សម្គាល់វា អ្វីដែលល្អបំផុត ដែលយើងត្រូវធ្វើ គឺរៀនសូត្រវិធីសាស្រ្តមួយចំនួន ហើយព្យាយាមយកឈ្នះលើអារម្មណ៍ទាំងនេះ ។ យើងត្រូវដឹងថា បើយើងខឹង យើងត្រូវបណ្ដុះការអត់ធ្មត់ (ខន្តី) ។ នៅពេលដែលនរណាម្នាក់កំពុងប្រព្រឹត្ដអាក្រក់គួរឱ្យរន្ធត់ចំពោះខ្ញុំ អាការៈនោះបង្ហាញថា គេមិនសប្បាយចិត្តខ្លាំងណាស់ ។ មានអ្វីមួយ ដែលធ្វើឱ្យគេ មួម៉ៅ ។ ដោយមិនខឹងតប ត្រូវមានអារម្មណ៍អាណិតអាសូរបន្តិចចំពោះគេ។

សូមបញ្ជាក់បន្តិច ម្យ៉ាង យើងមិនក្រេវក្រោធខឹងនឹងខ្លួនឯង ដែលបានក្រោធខឹងគេ ។ ម្យ៉ាងទៀត យើងមិនប្រព្រឹត្តលើខ្លួនឯង ដូចជាកូនក្មេង ហើយយើងនិយាយថា វាអាចទទួលយកបាន ឬវាមិនអីទេ ។ ប៉ុន្តែ យើងខំប្រឹងអស់លទ្ធភាព ដើម្បីទប់សង្កត់កំហឹងរបស់ខ្លួន ពីព្រោះយើងដឹងច្បាស់ថា វាជាការអាចធ្វើបាន ក្នុងការទប់កំហឹង ។ ប្រហែលជាយើងមិនអាចលុបបំបាត់វាបានភ្លាមៗទេ ហើយប្រាកដណាស់ យើងនឹងមិនអាចកម្ចាត់វាឱ្យអស់បានលឿនពេកទេ ប៉ុន្តែនេះជាទិសដៅ ដែលយើងចង់សម្រេចបាន ក្នុងជីវិតទាំងមូល ។ យើងនឹងធ្វើបែបនេះ ពីព្រោះយើងដឹងថា វាពិតជាអាចធ្វើបាន ក្នុងការលុបបំបាត់សេចក្ដីក្រោធខឹងនេះ ។ វាមិនមែនជាការព្យាយាមដែលឥតប្រយោជន៍ ក្នុងការគិតតាមមនសិការ ក្នុងការធ្វើដំណើរតាមទិសដៅនេះទេ ។

នៅពេលដែលយើងប្រឈមមុខនឹងស្ថានភាពលំបាក ហើយយើងមានការអត់ធ្មត់តិចតួច ឬមានការយោគយល់តិចតួច ឬមានមេត្តាចិត្តតិចតួច យើងត្រូវដឹងថា អារម្មណ៍នេះ ជាអ្វីមួយ ដែលអាចកើនឡើងបាន ។ យើងអាចធ្វើឱ្យវាកាន់តែមានកម្លាំងខ្លាំងៗ ។ វាអាចកើតឡើងរបៀបនេះ ។ អ្នកដទៃ បានធ្វើរួចហើយ យើងក៏អាចធ្វើអ៊ីចឹងបានដែរ ។ គ្មានអ្វីពិសេសចំពោះអ្នកដទៃ ហើយគ្មានអ្វីពិសេសចំពោះយើងដែរ ។ នេះ គឺជាសរណៈ ជាទីពឹង ទីរលឹករបស់យើង នេះជាទិសដៅដែលមានសុវត្ថិភាពក្នុងជីវិត ដោយហេតុថា កាលណាយើងដើរតាមទិសដៅនេះកាន់តែច្រើន យើងអាចរំដោះខ្លួនឱ្យរួចចាកផុតពីបញ្ហា និងទុក្ខសោកផ្សេងៗបានកាន់តែច្រើន ។

យើងត្រូវយល់ពីអត្ថន័យនៃសរណៈ ជាទិសដៅសុវត្ថិភាពនេះ និងហេតុផល ដែលនាំឱ្យយើង យកទិសដៅសុវត្ថិភាពនេះ ដាក់ក្នុងជីវិតរបស់យើង ។ សរណៈ ត្រូវបានចាត់ទុកជាធម៌ ដែលសំខាន់បំផុត ជាគ្រឹះដែលចាំបាច់បំផុត ក្នុងការបដិបត្តព្រះពុទ្ធសាសនា ។ មនុស្សជាច្រើន ហាក់ដូចជាចាត់ទុកសរណៈថាមិនសំខាន់ ដែលនេះជាក្ដីអាម៉ាស់យ៉ាងខ្លាំង ។ មិនថាយើងមានទិសដៅនេះនៅក្នុងជីវិត ឬអត់ សរណធម៌ ត្រូវបានសន្មតថា ជាការផ្លាស់ប្តូរដែលមានខ្លឹមសារបំផុត និងធ្វើឱ្យមានភាពខុសប្លែកដ៏ធំធេងបំផុត នៅក្នុងជីវិតរបស់យើង ។ សរណៈ មិនគួរមានន័យត្រឹមតែថា យើងបានចូលរួមពិធីមួយ កាត់សក់បន្តិច បាននាមបញ្ញត្តិជាភាសាទីបេ រួចហើយពាក់ខ្សែពណ៌ក្រហមនឹង.ករបស់យើង ហើយថា យើងបានចូលរួមជាមួយគណៈសង្ឃ ប៉ុណ្ណោះទេ ។ នេះពិតជាធ្វើឱ្យកិច្ចការទាំងមូល គ្មានតម្លៃ និងគ្មានន័យខ្លឹមសារ ។

សំណួរដែលយើងគ្រប់គ្នា ត្រូវសួរខ្លួនឯង គឺថា៖ “ក្នុងនាមជាមនុស្សម្នាក់ ដែលបានទទួលសរណគមន៍ និងជាពុទ្ធសាសនិក តើខ្ញុំកំពុងដាក់ទិសដៅនេះក្នុងជីវិតរបស់ខ្ញុំ ពិតប្រាកដដែរឬទេ? តើវាមានខ្លឹមសារក្នុងជីវិតរបស់ខ្ញុំ ក្រៅពីការចូលរួមជាមួយគណៈសង្ឃឬទេ?” ប្រសិនបើការទទួលយកសរណគមន៍ មិនបានធ្វើឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរ ដែលមានន័យខ្លឹមសារ នៅក្នុងជីវិតរបស់យើងទេនុះ នេះគឺជាអ្វីមួយ ដែលយើងត្រូវកែតម្រូវ ឬកែលម្អឡើងវិញ ។ ការព្យាយាមដើតាមកិច្ចបដិបត្តជាន់ខ្ពស់ណាមួយថែមទៀត ដែលគ្មានមូលដ្ឋានគ្រឹះនេះ មិនទំនងជានឹងសម្រេចបានផ្លែផ្កាឡើយ ។