Магад гарах сэтгэл бодь сэтгэлийн суурь болох нь

Хамаг амьтныг асуудал, бэрхшээлээсээ ангижрахыг хүсэх хүсэл болох энэрэн нигүүлсэх сэтгэлийн энэ хандлагыг төрүүлэхийн өмнө юуны түрүүн өөрийн асуудал, бэрхшээлүүдийн талаар бодож, тэднийг мэдсэн байх нь чухал. Хэрэв та өөрийн асуудал, бэрхшээлүүдийн талаар бодож, тэдгээрийг даван гарах, шийдвэрлэх хүсэл төрүүлээгүй бол бусдыг асууал, бэрхшээлүүдээсээ ангижрахыг хүсэх хүсэл төрүүлэх маш хэцүү. Өөрийн бүхий л асуудал, бэрхшээлүүдээс гарахыг үнэхээр хүсэхийн өмнө хэрэв энэ нь орчлонгийн хяналтгүй дахин дахин гарах нөхцөл (төрөл) бол та ямар ч төрлийн нөхцөлд төрсөн бай хамаагүй тэр нь асуудлаас өөр юу ч биш байна гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Та хэдий баян чинээлэг байсан ч, та хэдий их эд баялагтай байсан ч танд асуудлаас өөр юу ч байхгүй гэдгийг ойлгох нь шаардлагатай. 

Бидэнд байх баялагийн хэмжээ, бидэнд байх эд хөрөнгийн хэмжээний үүднээс бид ямар ч нөхцөлд байсан тэр нь ердөө асуудлууд дагуулдаг зүйл боловч энэ нь бидний анзаарахгүй орхидог зүйл байдаг. Бид үнэндээ тэдгээр зүйлүүдтэй холбоотой маш их асуудлуудтай байхад амгалан, жаргалтай байна гэж бодох хандлагатай байна. Хэрэв та хяналтгүй дахин дахин гарах нөхцөлд байгаа бол хэдий та маш өндөр албан тушаалд байсан та түүнтэй холбоотой олон асуудлуудтай байна. Та тэр албан тушаалаасаа унах, түүнийг алдах тухайд санаа зовсон асуудлуудтай байна. Танд түүнээс дээгүүр дараа дараагийн тушаалд дэвших үгүй талаар гайхсан сэтгэл зовнил байж, үнэндээ та хэзээ ч сэтгэл ханахгүй, та нөхцөл байдал бүхэлд нь маш их санаа зовсон сэтгэлээр дүүрэн байна. 

Түүнчлэн төрсөн хүн бүр нэг өдөр нас эцэслэх боловч бидний ихэнх нь бидэнд байх тэрхүү хүчтэй суусан сэтгэлийн улмаас амьдралд бидний нөхцөл үргэлж өөрчлөгдөж, нэг ч зүйл нэг хэвээр хэзээ ч үлдэхгүй гэдгийг анзаарахгүй байх хандлагатай байна. Юмс үргэлж өөрчлөгдөж байх ч, бид бүх зүйл үргэлж мөнх үргэлжлэх мэт тэдгээр зүйлүүдэд баригдана. Үнэндээ юмс үргэлж өөрчлөгдөх байтал бид тэдгээрийг үл хөдлөх, хувиршгүй мэт тэдгээрт баригдана. 

Хэдий та өөрийн үхэл, эндлийн талаар мэдэж байсан ч дараагийн төрөлдөө тэнгэр болох, байж болох хамгийн гайхамшигтай тэнгэр болох эсвэл хамгийн баян хүн болох гэх мэтээр маш их чармайдаг олон хүмүүс байдаг. Ийм хүсэл эрмэлзлэлтэй олон хүн байдаг. Бид тэнгэр болон төрсөн ч тэнгэрүүд байх орны гурван төрлийн хэсгийн алинд ч төрж болно. Хүсэлт буюу мэдрэхүйн хүслийн оронд (хэсэгт) тэнгэрүүд байна , нарийн дүрст оронд (хэсэгт) тэнгэрүүд байна, дүрсгүй төрөлтний оронд (хэсэгт) тэнгэрүүд байна. 

Эдгээр тэнгэрийн орнууд нь дээшлэх тутам улам илүү сайхан, тэнгэрүүд болон тэдний амьдрах орд харш, бүх зүйл дээшлэх тутам доорх орноос илүү байх бөгөөд доорх бүх зүйл дээрх орнуудтай харьцуулахад маш доогуур харагдана. Эдгээр өөр өөр тэнгэрийн орнуудад тэнгэрүүд туйлаас урт наслах бөгөөд амьдрал нь асар их жаргал дүүрэн, тэдэнд ямар ч асуудал байхгүй мэт санагдана. Гэвч яваандаа амьдрах хугацаа нь дуусаж, тэнгэр болж тийм сайхан амьдралаар амьдрах хураасан эерэг нөөц нь (үйлийн үр) дуусаж, тэдэнд юу ч үлдэхгүй.      

Ингээд тэнгэрүүд өнгөрсөнд хураасан сөрөг нөөц нь (үйлийн үр) боловсрох цаг болсныг мэдэж, тэнгэрийн орноос унаж, маш муу төлөвт (төрөлд) төрнө гэдгээ мэднэ. Үхэл ойртож буй шинж тэмдэгүүд нь тэнгэрүүдэд харагдах үед тэдэнд маш их шаналал, зовлон төрнө. Тэдний зүүх цэцгийн хэлхээнүүд хатаж, гандаж эхэлнэ. Бие нь маш муухай үнэр гаргаж эхлэх ба үргэлж хамт байдаг байсан нөхдүүдэд нь тэдэнтэй холбогдох юу ч байхгүй болно. Бүгд тэднийг ганцаар нь, холоос хол орхин явна. Тэдгээр тэнгэрүүдийн туулах сэтгэлийн зовлон, шаналал нь итгэхийн аргагүй их байна.

Тэнгэрүүдийн амьдрах тэдгээр орд харшууд нь үнэхээр гайхалтай. Тэдгээр нь олон янзын үнэт эрдэнэ, үнэт чулуугаар хийгдсэн байна. Гэвч тийм сайхан гэр орон, тийм сайхан үзэсгэлэнт найз нөхөд зэргээ орхих ёстой болно гэдгийг харах үед энэхүү асар их шаналал, зовлон төрнө. Тэдний зовлон ердөө тэсэхийн аргагүй. Бидний төсөөлж болох хамгийн сайхан төрөл нохой байж болох ч нохойд ч хүртэл асуудлаас өөр юу ч байхгүй гэдгийг ойлгох нь чухал. Таны амсах хэрэгтэй болох энэ бүх зовлон танд байна. 

Таны төрж болох энэ бүх ижилгүй, гайхамшигтай нөхцөлүүдийг харж, тэдгээр нь бүгд хяналтгүй дахин дахин нөхцөлүүдэд байх хийгээд тэдгээрт асуудлаас өөр юу ч үгүй гэдгийг ойлгох үед та “асуудал бүхий энэ бүх төрлийн нөхцөлүүдээс би бүрмөсөн гарах ёстой” гэсэн ийм төрлийн хандлага, сэтгэлийг төрүүлэх ба энэ бол гэтлэх шийдвэр буюу магад гарах сэтгэл гэдэг тэр зүйл. Энэ нь бүх асуудлаас бүрэн чөлөөлөгдөх шийдвэр. 

Гэтлэх ийм төрлийн шийдвэр нь та ирээдүйн төрлүүдэд баригдахгүй байх шийдвэр байна гэдэг. Хэрэв та үнэндээ бясалгаж, тэр бүхнийг сэтгэлийн нэг тустай зуршил болговол, тэр үед та өөрийн асуудлуудаас чөлөөлөгдөх ийм шийдвэрийг үнэндээ бий болгож чадна. Гэвч ирээдүйн төрлүүдэд баригдахгүй болох, ирээдүйн төрлүүдэд тэнгэр эсвэл чинээлэг хүн болж төрөх үед гарах тэр бүх асуудлуудаас чөлөөлөгдөх ийм гэтлэх шийдвэрийг төлөвшүүлэхийн өмнө, түүнийг төлөвшүүлэхийн өмнө, энэ насны амьдралын зүйлүүдэд баригдахгүй болох гэтлэх шийдвэрийг төлөвшүүлэх шаардлагатай, учир нь хэрэв та энэ насны амьдралд хүлэгдэх сэтгэлийг арилгахгүй бол ирээдүйн төрлүүдэд хүлэгдэх сэтгэлийг арилгах маш хэцүү байна. 

Бид бүгдийн энэ насанд нүүр тулах ёстой нөхцөлийн хувьд бид бүгд гол дөрвөн төрлийн асуудал буюу бэрхшээлтэй нөхцөлүүдтэй нүүр тулах ёстой болно. Бид бүгд тэр дөрөвтэй нүүр тулна. Асуудал бүхий эдгээр дөрвөн төрлийн нөхцөлүүд юу вэ? Энэ бол төрөх, өвдөх, өтлөх ба үхэх. 

Тэгэхээр энэхүү асуудал бүхий нөхцөл – төрөхийн хувьд энэ нь юу байх вэ? Энэ нь маш их зовуурь, зовлон багтаасан зүйл байна. Гэвч энэ үйл явц явагдах үед бид маш бага байх учраас бид түүнийг сайн санаж чаддаггүй. Тэгвэл төрөхөд үнэндээ юу багтах вэ? Төрөхийн хамгийн анхны агшин нь үнэндээ таны мэдэхүйн урсгал таны ирээдүйн бие болох суурьт анх нэвтрэх, үр тогтох үетэй холбогдоно. Энэ бол үр тогтох агшин бөгөөд энэ нь үнэндээ төрөх гэдгээр илэрхийлэх тэр зүйл байна. Үр тогтсоны дараах хоёр дахь агшнаас эхлэн өтлөх үйл явц эхлэх ба танд өтлөхтэй холбоотой бүх асуудал, зовлон гарч эхэлнэ. 

Өвдөхтэй холбоотой зовлонгийн хувьд энэ нь бид бүгдийн мэдэх зүйл. Өвчингүүд нь дөрвөн зуун дөрвөн өвчний тогтолцоонд ангилагдах ба түүн дээр цөвүүн цагийн (доройтох үе) сүүлээр гарна хэмээн урьдчилан хэлсэн байдаг олон шинэ өвчнүүд нэмэгдэх ба тэдгээр нь үнэхээр тохиолдож байгааг бид харж байна.   

Бодож үзэхэд төрсөн хэн болов ч нас эцэслэх гэдэг асуудалтай нүүр тулах л ёстой болно. Энэ талаар бодож үзвэл үхэл ирэх цагт та өөрийн бүх сайхан хувцас, бүх сайхан хоолыг үлдээн, энэ амьдралыг үнэндээ орхих ёстой болох маш хэцүү нөхцөлтэй нүүр тулна гэдгийг ойлгоно. Өтлөх, өвдөх, үхэх эдгээр асуудлуудын гарах дарааллын хувьд магадлал байхгүй, учир нь хэн нэгэн эхийн хэвлийд байхдаа, үр тогтсоноос хойш хэдэн сарын дараа, хэвлийд хэдэн сар наслаад тэгээд нас эцэслэх боломжтой.   

Хэдий та хэвлийд байх тэр хугацаанд эсэн мэнд байсан ч, та эхийн хэвлийд байхдаа есөн сар гаруйн турш маш жижигхэн зайд байх ёстой болох талаар бодох хэрэгтэй. Хэрэв та ямар ч хаалга, ямар ч цонхгүй нэг жижигхээн хувцасны шүүгэнд цоожлогдвол ямар байх талаар төсөөлөхийг оролдож үзэх хэрэгтэй. Хэрэв таныг тэнд ердөө гурав эсвэл дөрвөн өдөр хааж орхивол түүнийг тэсэх маш, маш хэцүү байна. 

Нялх байхад, эхийн хэвлийгээс анх төрөх үед бид ямар байх талаар бодоод үзээрэй. Бидэнд шүд байхгүй, хувцас байхгүй, өөртөө туслах ямар ч чадваргүй байна. Бид өөртөө зориулж юу ч хийж чадахгүй. Бид эхийн хайраас бүрэн шалтгаалах ба тийм учраас, биднийг жижигхээн нярай байхад бидэнд өгсөн тэр хайрын улмаас бид тэрхүү хамгийн хэцүү үеийг туулан одоо амьдарч байна. Бага балчир байхад бид ямар нэг зүйлийг яаж хийхийг мэдэхгүй, тэр нь бидэнд асар их асуудлуудыг бий болгож байсан. Хэрэв бодож үзэх юм бол таныг бага байхад танд хэчнээн их асуудал тулгарч байсныг мэдэж болно. Энэ тийм хөгжилтэй байгаагүй нь лавтай. 

Төрөх тэрхүү бодит үйл явц нь өөрөө туйлын их зовуурь бүхий зүйл байх бөгөөд бодит төрөх явц, хэвлийгээс гарах нь маш их зовлон бүхий зүйл байна. Гэвч энэ бол хэдий үнэхээр зовуурь бүхий байсан ч бидний санадаггүй нэг зүйл. 

Хэрэв та нас өндөр болох хүртэл амьдарвал наслах, өтлөхийн зовлон нь хамгийн урт үргэлжлэх зовлон байна. Энэ нь таны бүхий л амьдралын турш үргэлжилж болно. Хэрэв та ная наслаж байгаа бол танд өтлөх тусам олон хэцүү асуудлууд гарна. Өтөл насны эдгээр асуудлууд биднийг төсөөлөө ч үгүй байхад чимээгүй ирдэг зүйл. Өтлөх нь урт хугацааны турш алгуур, удаан явагдах бөгөөд бид бүр мэддэг ч үгүй. Хэрэв өтөл насны зовлон, асуудлууд нь удаан явагддаггүй, харин гэнэт тохиолддог зүйл байсан бол энэ нь маш таагүй зүйл байх байсан. Ердөө арван зургаан настай байж байгаад дараагийн өдөр сэрэхэд наян настай болсон байна гээд төсөөлөөд үз. Та ердөө нэг настай хүний баг зүүсэн мэт байх болно. Та үнэндээ алгуур ийм болж өөрчлөгдөнө гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. 

Өтлөх үед танд тулгарах асуудлуудыг бодож үзэхэд, жишээ нь таны биеийн хүчний хувьд, хэдий та ажиллахыг хүссэн ч, сэтгэл тань ажиллахыг хүсэж маш идэвхтэй байсан ч таны бие түүнийг хийж чадахгүй, тэр нь танд маш таагүй гутрах сэтгэлийг төрүүлнэ. Залуу байхдаа та хэдий маш ухаан сэргэг байсан ч, та юмсыг мартаж, хараа сайнгүй болж эхлэх ба энэ үнэхээр таагүй байна. Мөн таны үнэхээр их дуртай иддэг байсан хоол хүнс, танд таарахгүй болсныг мэднэ. Хэдий та тэдгээрийг идэхийг хүссэн ч та идэж чадахгүй, таны биеийг өвтгөнө. Таны очих дуртай газрууд, хийх дуртай зүйлүүд, та тийшээ явж, тэдгээрийг хийж чадахаа болино. Энэ үнэхээр таагүй зүйл, таагүй зовлон.

Мөн амьдралынхаа турш та хэдий их хөрөнгө, эд зүйл хураасан байсан ч та яваандаа бүх зүйлээ орхиод явах ёстой болох тэр цэгт хүрнэ. Энэ бол хэцүү зовлон; энэ таныг туйлын гунигтай, зовлонтой болгоно. 

Бидэнд тулгарах хамгийн том асуудал нь үнэндээ нас эцэслэх болох тэр үе, бидний ууж байсан бүх эм тан тус болохгүй болох үе. Юу ч үйлчлэхгүй, бидний авч буй эмчилгээний аль арга ч тус болохгүй, бид үхэлтэй бодитой нүүр тулах ёстой болно. Өөрт байх бүх зүйлээ ардаа орхиод явах ёстой болох ба бидний сэтгэлийн урсгал өөрөө дангаар биеэс гарах ёстой болно. Энэ бол бидний туулдаг буюу таны туулах ёстой болох хамгийн том асуудал, зовлон. 

Үхэх цагт таны туулах энэ зовлон нь маш хүчтэй зүйл боловч энэ маш богино, учир нь бодитой нас эцэслэхэд маш богино хугацаа орно. Хэрэв ингээд бүх зүйл дуусаад, тэгээд л болчихдог бол тэр үед энэ маш таагүй зүйл байна, учир нь үхэхийн тэр хүчтэй зовлон нь ердөө маш богино, та түүнийг туулаад, тэр дуусна. Гэвч үнэндээ энэ тийм биш, учир нь түүний дараа та дахин төрөл авах ёстой. Дахиад, та тэрхүү бүх үе шатыг дахин дамжих ёстой болно. Энэ бол ердөө эцэс төгсгөлгүй үргэлжилсээр байх хяналтгүй дахин дахин гарах нөхцөл. 

Энэ хяналтгүй дахин дахин гарах хүрд, энэ нөхцөл нь ердөө давтагдах зүйл. Энэ нь жилийн дөрвөн улиралтай адил. Хавар, зун, намар, өвлийг дамжаад, тэгээд тэр тойрог нь ердөө дахин давтагдана. Энэ нь тариалангийн тайлбайд хэрэглэгдэх тэдгээр том машинуудтай адил, хүрд нь эргэлдэж, тариа хураана. Дараа нь газар хагалж, үр цацахад оролцоно. Энэ нь ердөө эргэлдсээр байх нэг тойрог зүйл.

Та “Энэ бүх асуудлуудыг мэдэж, санаж байхын зорилго юу вэ?” гэж асууж болох юм. Үүнд зорилго бий, учир нь энэ нь тэдгээр бүх асуудлуудаас одоо гарах хүсэл бодитой төлөвшүүлэх сэтгэл танд төрүүлж, таныг хөтөлнө; үнэндээ танд байгаа, таньд бараг л тулгарч болох тэр бүх асуудлуудаас гарах арга бий. Хэрэв танд асуудлаасаа гарах ямар ч арга байхгүй байсан бол энэ бүхнийг санаж, тэдгээрийн талаар бодохгүй байсан нь илүү дээр байх байсан болов уу. Гэвч үнэндээ тэдгээрээс гарах арга байгаа учраас тэдгээрийг санаснаар танд тэрхүү аргыг дагахыг оролдох сэтгэл төрнө. 

Ердөө энэ насны амьдралын асуудлуудад баригдан хоол, хувцас, нэр алдраар хөөцөлдөх тэр бүхэнтэй холбоотой бүхий л асуудлуудын талаар бодож, энэ бүхэнд бүх хүчээ зориулах нь ердөө ямар ч утгагүй болохыг харах үед тэр бүхэнд үнэндээ ямар ч ач холбогдол байхгүй байх бөгөөд танд ердөө энэ насны амьдралын асуудлуудад баригдах сэтгэлээ орхих сэтгэл төрж, ийм төрлийн бүх асуудлуудаас бүрэн гарах шийдвэр төрнө. Та хэрэв тэдгээр хяналтгүй дахин дахин гарах нөхцөлүүдэд, ялангуяа тэдгээр муу төрлүүдийн аль нэгд төрөх ёстой болбол хэчнээн таагүй байх талаар, тэдгээртэй хамт гарах тэр бүх асуудлуудын талаар бодох хэрэгтэй, ингээд “Би энэ бүх асуудлуудаас гарах ёстой, энэ бүхэн үнэхээр таагүй” гэх шийдвэрийг гаргана.

Ингээд тэрхүү бодлыг үргэлжлүүлэн, өөрийн бүх асуудлуудаас бүрэн гарахыг хүссэн хүчтэй шийдвэрийг өөрийнхөө төлөө төрүүлсний адил яг ийм ижил нөхцөлд байгаа бусад хамаг амьтны хувьд бодох хэрэгтэй. Хамаг амьтан бүгд ямар төрөл авахаас хамаарахгүй бүгд амьдралын энэ бүх асуудлуудтай нүүр тулах ёстой учраас та дээрх хандлагаа ердөө солин зөвхөн өөрийн тухайд бодохгүйгээр – зөвхөн өөрөө өөрийн асуудлуудаас гарах шийдвэр гаргахгүйгээр – хамаг амьтан мөн асуудлуудаасаа гарах хэрэгтэй гэсэн бодлыг (шийдвэр) төрүүлэх хэрэгтэй. Хамаг амьтныг өөрийн амгалан үгүй, зовлонгоос хагацахыг хүсэх ийм төрлийн хандлагыг энэрэн нигүүлсэх сэтгэл гэнэ.

Энэрэн нигүүлсэх сэтгэлийг өөрийн хэсэг болгон сэтгэлийн урсгалдаа төлөвшүүлэх нь туйлаас чухал бөгөөд иймээс та үүнийг төрүүлж болох тэрхүү аргын хувьд итгэлтэй байх хэрэгтэй. Тэгвэл хамаг амьтны бүх зүйл нь сайн байгаад, хамаг амьтан амгалантай байхыг хүсэх тэр төрлийн бодол , сэтгэлийг асрал хайр гэнэ. Эдгээр нь таны төлөвшүүлэх үүднээс бүтээл хийх зүйлүүд бөгөөд та асрал хайр, энэрэн нигүүлсэх сэтгэл тус бүрийг өөрийн хэсэг болгон төлөвшүүлж болно гэсэн итгэлтэй байх ёстой. 

Жишээ нь та ямар нэг онцгой амттай зүйл идэж байх үедээ “хамаг амьтан энэ амттаныг идэн баясвал гайхалтай биш гэж үү” гэсэн бодлыг төрүүлэхийг хичээх хэрэгтэй. Гадаа маш хүйтэн байгаад та нэг сайхан дулаахан хүрэм эсвэл цамц өмссөн байгаа үед та даарч байгаа тэдгээр хүмүүс, элдэв амьтны талаар бодож “хамаг амьтан ийм сайхан дулаахан хүрэмтэй байх болтугай” гэсэн хүсэл, ерөөл тавих хэрэгтэй. Нэг сайхан, тохьтой, дулаан хувийн сууцанд амьдарч байх үедээ амьдрах гэргүй тэдгээр олон амьтдын талаар бодож “хамаг амьтан сайхан, тохьтой сууцанд амьдрах болтугай” гэсэн хүчтэй хүслийг дахин төрүүлэх хэрэгтэй. Хэрэв та энэ мэтээр бүтээн, ерөөвөл үүнээс гарах эхний зүйл нь үнэндээ тэр бүхэн танд учирна. Гэвч тэдгээр сайхан зүйлс эхэлж өөрт бий болно гэж бодож эдгээр ерөөлийг өргөх нь огт зохисгүй.

Гаадамбын ёсны алдартай гурван ахан дүүсийн нэг Гэвш Чэннгава тэрээр “Хамаг амьтанд тус хүргэх үүднээс би аль нэгэн тамд төрөх болтугай ” хэмэн үргэлж ерөөл тавьдаг байжээ. Жанч халах үеэрээ тэрээр “Бурхан минь, миний ерөөл бүтэхгүй нь” хэмээж гэнэ. Түүний туслах, сойвон нь “Та бүх насаа Номын бүтээл хийж өнгөрөөсөн, одоо таны ерөөл бүтэхгүй нь гэдэг юу гэсэн үг вэ?” хэмээн асуув. Тэрээр “Би үргэлж бүх амьдралынхаа турш хамаг амьтны тусад би муу төрөлд төрөл авах болтугай хэмээн ерөөсөн, гэтэл одоо би Бурханы ариун оронд төрөхийг үзлээ, тахил бэлдээд аль” хэмээжээ. Тийнхүү тэрээр ертөнцийг бэлэгдсэн бэлэгдэл болох мандалаар тахил өргөөд жанч халсан байдаг.     

Та бүхэн өөрт болон бусдад хандах хандлагыг хэрхэн солих энэхүү үйл явцын талаарх сургаалыг сонирхож, сургаалыг тайлбарлахыг хүссэн нь туйлаас сайн байна. Хэрэв та бүхэн өөрт болон бусдад хандах хандлагаа тэгшитгэн солихыг сонирхож байгаа бол энд тайлбарласанчлан тэдгээр үйл явц, бодлын дарааллыг дагах нь маш чухал. Энэ нь жишээлбэл, барилгын эскиз зураг гаргахтай адил бөгөөд үүнийг зэхэл, бэлтгэл зүйл болгон дараа нь түүн дээр байшингаа барих бүхэл бүтэн ажлын зургийг гаргана.