លោកធម៌ប្រាំបី

សូមក្រឡេកមើលលើគ្រឹះនៃទស្សនៈនេះឬការគិតសន្មតដែលយើងបាននឹងកំពុងពិភាក្សានេះ។ នៅទីនេះជាកិច្ចសំខាន់ដែលត្រូវយល់ឳ្យច្បាស់អំពីការគិតសន្មតនេះ។ តើការគិតសន្មតនេះជាអ្វី? ការគិតសន្មតគឺជាការយល់ឃើញឬសម្មតចំពោះអ្វីមួយ ឬការជួបពិសោធអ្វីមួយតាមរយៈប្រភេទដែលបានកំណត់ ឧបមាដូចជា ការសន្មតថា «អ្វីមួយពិសេស»។ នៅត្រង់នេះវាមានលក្ខណៈស្រដៀងនឹងមនោសញ្ញា(ដាក់អ្វីៗទៅតាមប្រភេទនៃការគិត)នៅពេលយើងជួបពិសោធកិច្ចអ្វីមួយ ហើយយើងដាក់សញ្ញាសម្គាល់ថាវាជា«របស់ពិសេស»អីហ្នឹងជាដើម។ 

យើងធ្វើបែបនេះស្ទើគ្រប់ពេលវេលាទាំងអស់ ដោយសារថានេះគឹជារបៀបដែលជួយយើងឳ្យយល់នូវអ្វីៗផ្សេង។ ឧបមាដូចជាពាក្យថា«ស្ត្រី» (ការសន្មតនៃពាក្យ) ខ្ញុំមើលឃើញមនុស្សម្នាក់ហើយគាត់ហាក់មានសណ្ឋានដូចជាស្ត្រី បើដូច្នេះខ្ញុំចាត់គាត់ថាជា«ស្ត្រី» បែបនេះ យើងអាចចាត់ទុករបស់ផ្សេងៗដែលយើងជួប យើងឃើញទៅតាមសញ្ញានៃការគិតផ្សេងៗ។ ឧបមាថា៖ មនុស្សម្នាក់ដដែលដែលយើងចាត់ថាជា«បុរស»ឬ«ស្ត្រី»នេះយើងអាចចាត់គេថាជា «មនុស្សក្មេង» ឬ«ចាស់» ឬ«មានសក់ព័ណ៌មាស» ឬ«សក់ព័ណ៌ខ្មៅ»អីហ្នឹងជាដើម។ បើសរុបទៅមានសញ្ញាសម្គាល់ដែលជាការសន្មតនេះច្រើនណាស់។ 

នៅក្នុងសភាពពិតជាក់ស្តែងអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងមិនមានអត្ថិភាពឡើងនៅក្នុងមនោប្រអប់(មនោសញ្ញា)បែបនេះទេ។ ស្របពេលដែលទស្សនៈនេះមើលទៅហាក់បីដូចជាស្រួលយល់និងពិតជាក់ស្តែង ប៉ុន្តែវាមិនងាយស្រួលយល់ទេ។ ឧទាហរណ៍៖ យើងអាចគិតនិងដាក់សញ្ញា ឬដាក់គេនៅក្នុងប្រអប់នៃការគិតថា «បុគ្គលណាម្នាក់គេអាក្រក់» ប៉ុន្តែសភាពពិតជាក់ស្តែងគឺគ្មានបុគ្គលណាម្នាក់គេមានអត្ថិភាពឡើងជាមនុស្សអាក្រក់តាមការគិតឬតាមមនោសញ្ញារបស់យើងទេ ពីព្រោះថាប្រសិនបើគេមានអត្ថិភាពឡើងបែបនោះមែន នោះមនុស្សគ្រប់រូបនឹងមើលឃើញគេថាបែបនោះដែរហើយ ឬក៍គេកើតមកអាក្រក់ពីកំណើតអីនោះក៍ទេដែរ។ 

មនោសញ្ញាឬមនោប្រអប់តាមការសន្មតនេះជួយយើងឳ្យយល់នូវកិច្ចអ្វីៗគ្រប់យ៉ាង ហើយការប្រព្រឹត្តរបស់យើងចំពោះអ្នកដ៍ទៃគឹត្រូវបានកំណត់ឡើងដោយមនោសញ្ញាទាំងអស់នេះ។ យើងត្រូវតែចាំទុកនៅក្នុងចិត្តថាមនោសញ្ញានេះគឹគ្រាន់តែជាការគិតតែម៉្យាងទេ មិនតំណាងឳ្យការពិតទេ គឺគ្មានទេ មែនទេ? 

ឥឡូវនេះសូមមើលពីរបៀបដែលយើងដាក់សញ្ញាសម្គាល់ និងចាត់ទៅតាមប្រភេទនៃមនោប្រអប់នេះ ជាជាងទៅតាមមនោប្រអប់នោះជាដើម។ យើងធ្វើបែបនេះដោយផ្អែកលើរូបរាងសណ្ឋាននៃរបស់នេះ ដែលយើងគិតថាវាមានលក្ខណៈខុសពីរបស់នោះជាដើម។ ត្រង់នេះគេហៅថា «លក្ខណៈសម្គាល់» ជាពាក្យបច្ចេកទេស។ ឧទាហរណ៍ដ៍សាមញ្ញាមួយអាចថា អ្វីជាលក្ខណៈសម្គាល់នៅពេលយើងដាក់អ្វីមួយចូលទៅក្នុងប្រអប់ ដែលមានរាង «ការេបួនជ្រុង»។ 

នោះគឺជាប្រភេទសាមញ្ញមួយ ប៉ុន្តែចុះបើប្រភេទនៃ«មនុស្សដែលគួរឳ្យធុញទ្រាន់»វិញយ៉ាងម៉េចដែរ? តើមានលក្ខណៈអ្វីខ្លះដែលធ្វើឳ្យយើងគិតថាគេជាមនុស្សប្រភេទនេះ «ប្រភេទមនុស្សធុញទ្រាន់»? ជារឿងដែលគួរឳ្យចាប់អារម្មណ៍ដែលយើងត្រូវព្យាយាមមើលឲ្យឃើញជាក់ច្បាស់ថាអ្វីទៅដែលគួរឲ្យធុញទ្រាន់ពិតប្រាកដនោះ។ តើសត្វរុយដែលគួរឲ្យធុញនិងបុគ្គលនេះមានអ្វីដូចគ្នាខ្លះដែលធ្វើឲ្យយើងចាត់ទុកគេទាំងពីរនេះថា«គួរឲ្យធុញ»?

អ្វីដែលខ្ញុំអាចនិយាយបានគឺគេទាំងពីរនាក់នេះបានធ្វើរឿងអ្វីមួយដែលធ្វើឲ្យខ្ញុំបាត់បង់តុល្យភាពនិងសន្តិភាពផ្លូវចិត្ត។ បើដូច្នេះពិតជាក់ស្តែងគឺយើងបង្កើតឬកំណត់មនោប្រអប់នេះនៅក្នុងបរិបទនៃតួខ្លួន ពីព្រោះថាអ្វីដែលខ្ញុំគិតថាគួរឲ្យធុញ តែអ្នកអាចគិតថាមិនគួរឲ្យធុញទេ។ ហើយអាចជាអ្វីដែលធ្វើឲ្យខ្ញុំបាត់បង់សន្តិភាពផ្លូវចិត្ត ហើយអាចជាអ្វីដែលទាក់ទាញចិត្តរបស់ខ្ញុំនិងធ្វើឲ្យខ្ញុំឆ្កួតវង្វែងជាដើម។ បើដូច្នេះរឿងដែលគួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍នៅទីនេះ ចំពោះការចាត់ឬដាក់របស់ទៅតាមមនោសញ្ញាឬមនោប្រអប់គឺដោយសារតែភាពអាត្មានិយមរបស់ខ្លួននេះឯង។ 

បន្ទាប់មកយើងមានពពួកអារម្មណ៍ទាំងអស់នេះកើតឡើង។ ឥឡូវនេះវាកាន់តែគួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍(ប្រហែលវាជារឿងដែលគួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍រួចទៅហើយក៍ថាបាន)។ បើដូចនេះយើងមានមនោសញ្ញានៃពាក្យថា«សុខ»។ តើអ្នកដាក់របស់របរផ្សេងៗទៅក្នុងប្រអប់ឬសញ្ញានៃ«សុខ»(នៃការគិត)នោះដោយរបៀបណា?  ត្រង់នេះគឺពិតជាពិបាកនិយាយណាស់។ ពេលខ្លះមានគេសួយើងថា «តើអ្នកសប្បាយចិត្តទេ?» យើងមិនទាំងដឹងថាត្រូវឆ្លើយតបជាមួយនឹងគេយ៉ាងណាផង។ ប្រសិនបើយើងសួខ្លួនឯងថា «តើខ្ញុំសុខទេ?» ពិតណាស់ខ្ញុំពិតជាមិនដឹងថាវាមានន័យយ៉ាងណាទេ? បើដូច្នេះតើអ្វីទៅជាលក្ខណៈសម្គាល់នៃពាក្យថាសុខឬសប្បាយ? យើងប្រាថ្នាចង់បានសេចក្តីសុខខ្លាំងបំផុត តែយើងទាំងដឹងថាតើសេចក្តីសុខជាអ្វីឲ្យប្រាដកទេ។ ពិតជាចម្លែកមែន មែនអត់? អត្ថន័យរបស់វាគឺថា ជាអ្វីមួយដែលអ្នកជួបហើយមិនចង់បែកពីវាទេ ចង់តែបន្តទៀត។ ជាអត្ថន័យដែលយើងរកឃើញនៅក្នុងពុទ្ធសាសនា សង្ឍឹមថាវាអាចជួយយើងបានបន្តិចនៅត្រង់នេះ។ 

ចុះបើនិយាយអំពីទំព័រហ្វេស្បុកវិញ? តើយើងសម្គាល់ត្រង់ណាដើម្បីចុះឡាក? ប្រហែលជាអ្វីដែលធ្វើឲ្យយើងញញឹម ធ្វើឲ្យយើងមានអារម្មណ៍ល្អអីហ្នឹងជាដើម ប៉ុន្តែចូរស្រមៃថាប្រសិនបើអ្នកនៅរងចាំពេញមួយថ្ងៃហើយគ្មានអ្វីកើតឡើងសោះ នោះយើងនឹងមិនចូលចិត្តវាទៀតទេ មែនអត់? ត្រង់នេះស្តាប់ទៅដូចជាចម្លែកបន្តិច មែនទេ?

រូបភាពផ្សេងៗនៃការគិតតែងកើតមានឡើងជានិច្ចនៅពេលណាអ្នកមានការគិតស្រមៃអំពីអ្វីមួយ ទៅតាមប្រភេទរបស់វា។ នៅពេលដែលអ្នកគិតអំពីសត្វ ឧបមាថាជាសត្វ «ឆ្កែ»ទៅចុះ នោះអ្នកនឹងមានការគិតដល់រូបភាពនៃសត្វឆ្កែ ហើយខ្ញុំគិតថាវាអាចមានភាពខុសគ្នាចំពោះមនុស្សគ្រប់រូប។ វាមានលក្ខណៈដូចគ្នាដែលជាមួយនឹងមនោសញ្ញាដែលតំណាងឲ្យមនុស្សដែលយើងគិតថាគេសិចស៊ីឬគេគួរឲ្យធុញអីជាដើម។ 

ចុះអ្វីដែលតំណាងឲ្យអ្វីមួយដែលខ្ញុំចូលចិត្ត? ត្រង់នេះគឺពិបាកយល់បន្តិច។ យើងតែងមានវិធីនៃការនិយាយអំពីរឿងនេះ មែនអត់ ពោលគឺ «ខ្ញុំចូលចិត្តស្តាយបែបនេះ ខ្ញុំចូលចិត្តអាហារប្រភេទនេះ ខ្ញុំចូលចិត្តមើលកុនប្រភេទនេះ ស្រីម្នាក់នោះមិនមែនជាប្រភេទស្រីដែលខ្ញុំចូលចិត្តទេ បុរសនោះជាប្រភេទដែលខ្ញុំចូលចិត្តអីហ្នឹងជាដើម។» តើអ្វីដែលតំណាងឲ្យអ្វីដែលយើងចូលចិត្ត? បើនិយាយអំពីរូបភាពនៅលើហ្វេស្បុកវិញ តើយើងប្រៀបធៀបវាជាមួយនឹងអ្វីដែលយើងចូលចិត្ត និងចាត់វាទៅតាមប្រភេទនៃការ«ឡាក(like)»មែនទេ? យើងត្រូវតែចងចាំថាទាំងអស់នេះគឺកើតចេញមកពីចិត្ត មិនមែនកើតចេញមកពីរបស់ដែលយើងចូលចិត្តនោះទេ។ ប្រសិនបើការចូលចិត្តនេះកើតចេញមកពីរបស់ឬវត្ថុនោះមែននោះ នោះមនុស្សម្នាគ្រប់គ្នាគេនឹងចូលចិត្តរបស់នោះទាំងអស់គ្នាហើយ តែវាស្រ័យលើបុគ្គលម្នាក់ៗប៉ុណ្ណោះ។ 

ជំហានបន្ទាប់គឺត្រូវស្វែងយល់អំពីអ្វីដែលធ្វើឲ្យរបស់នោះក្លាយជារបស់ពិសេស។ តើមានអ្វីដែលឋិតនៅក្នុងវត្ថុនោះដែលធ្វើឲ្យវាពិសេសទេ ឬក៍ដោយសារតែមនោសញ្ញា(ការគិតនៅក្នុងចិត្ត)តែម៉្យាងទេថាវា«ពិសេស»។ នៅពេលណាយើងចាប់ផ្តើមស្វែងយល់ចំពោះអ្វីដែលធ្វើឲ្យវាពិសេស យើងចាប់ផ្តើមយល់នូវគោលទស្សនៈនៃពាក្យថា «គ្មានអ្វីពិសេស»នេះ។ គឺគ្មានអ្វីពិសេសដែលឋិតនៅក្នុងវត្ថុនោះទេ ពាក្យថាពិសេសនេះគឺបានមកពីការគិតទាំងស្រុងរបស់យើងតែម៉្យាងទេ ជាមនោសញ្ញានៃពាក្យថា«ពិសេស»នេះឯង ជាការគិតចំពោះការយល់ឃើញអំពីអ្វីមួយរបស់យើង៖ ថានេះគឺពិសេស តែអានោះវិញអត់ពិសេសអីជាដើម។ 

បន្ទាប់មកយើងអាចសួខ្លួនឯងថា តើយើងអោយនិយមន័យនៃពាក្យថាពិសេសនេះដោយរបៀបណា? មនុស្សខ្លះគេពោលពាក្យបែបនេះចំពោះរបស់អ្វីដែលល្អឯក «គំនូរនេះគឺពិតជាពិសេសបំផុត» ឬក៍ «អាហារមួយពេលនេះគឺពិតជាអាហារដ៍ឆ្ងាញពិតមែន។» ប៉ុន្តែសំនួរសួថា តើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងវាមិនល្អឯកទាំងអស់មែនទេ? ទេ! គ្មានរបស់ពីរណាដែលដូចគ្នាទាំងស្រុងទេ។ ស្ពៃក្តោបនីមួយៗដែលឋិតនៅក្នុងគំនរស្ពៃក្តោបគឺជាស្ពៃក្តោបដ៍ល្អប្លែក។ 

បន្ទាប់មកទៀតអ្នកអាចគិតថា «ពិតណាស់ វាមិនដូចគ្នាទេ វាទាល់តែប្លែកពីគេទើបវាពិសេស។» ប៉ុន្តែតើវាត្រូវមានភាពខុសប្លែកពីគេយ៉ាងម៉េច? តើយើងកំណត់ភាពខុសគ្នារវាងពាក្យថាធម្មតានិងពិសេសនេះយ៉ាងណា? តើយើងសម្រេចចិត្តយ៉ាងណា? 

បន្ទាប់មកអ្នកអាចនិយាយថាអ្វីដែលមានលក្ខណៈពិសេសគឺត្រូវតែជារបស់ថ្មី តែវាថ្មីសំរាប់យើងមែនទេ ឬក៍ថ្មីសំរាប់ចក្រវាឡទាំងមូល? ជាធម្មតាយើងតែងតែកំណត់អ្វីមួយត្រឹមតែពាក្យថា «អញ»(តួអត្តភាព) ហើយរាល់បទពិសោធន៍ដែលយើងឆ្លងកាត់គឺសុទ្ធតែថ្មី មែនទេ? ខ្ញុំមិនជួបនូវរឿងដ៍ដែលៗដែលខ្ញុំបានជួបហើយកាលពីម្សិលមិញនោះទេ។ ថ្ងៃនេះគឺមិនមែនជាថ្ងៃម្សិលមិញទេ បើយោងទៅតាមន័យនេះ អ្វីៗគ្រប់យ៉ាងគឺសុទ្ធតែពិសេសទាំងអស់ ហើយប្លែកៗ បើដូច្នេះគឺគ្មានអ្វីជាក់លាក់ដែលយើងអាចបញ្ជាក់អះអាងថាវាពិសេសនោះទេ។ ប្រសិនបើយើងនិយាយថាអ្វីមួយវាពិសេសដោយសារយើងចូលចិត្តវា  យើងគ្រប់គ្នាដឹងហើយថាអ្វីដែលយើងចូលចិត្តគឺវាប្រែប្រួលគ្រប់ពេលទាំងអស់ បើយើងមានឬត្រេកអរជ្រុលពេក យើងនឹងមិនចូលចិត្តវាពុំខាន ហើយបើមានវាយូរពេកយើងនឹងប្រែទៅជាធុញទៅវិញ។ 

រឿងទាំងអស់នេះហើយដែលយើងត្រូវតែយកមកធ្វើការបដិបត្តិដើម្បីជួយយើងឲ្យយកឈ្នះលើការញៀននឹងការដាក់ឬចាត់អ្វីផ្សេងៗទៅតាម«ប្រអប់ពិសេស»នៃការគិតបែបនេះ ពោលគឺ «ខ្ញុំមានអារម្មណ៍អស្ចារ្យណាស់ឥឡូវនេះ» ហេតុអ្វី? ហេតុអ្វីត្រូវតម្រូវទៅតាមប្រអប់នៃពាក្យថា «សំខាន់ឬអស្ចារ្យ»? បើដូចនេះអ្វីដែលយើងព្យាយាមធ្វើគឺមិនគិតដាក់អ្វីមួយទៅតាមមនោសញ្ញាឬប្រអប់នៃការគិតដែលមិនចាំបាច់នេះទេ។ ពិតណាស់វាមានមនោសញ្ញានៃការគិតដែលចាំបាច់មួយចំនួន ពោលគឺបើគ្មានវាទេនោះយើងនឹងមិនអាចយល់ភាសាបានឡើយ។ គេនិយាយនិងបញ្ចេញសំលេងផ្សេងៗគ្នា និងមានការលើកដាក់សំលេងផ្សេងៗគ្នា ចំពោះពាក្យតែមួយ ដែលយើងអាចយល់បាន បើយោងទៅតាមមនោសញ្ញាបង្កើតឡើងសំរាប់ពាក្យទាំងអស់នោះ។ 

បើដូច្នេះយើងមិនត្រូវបោះបង់ចោលមនោសញ្ញានៃការគិតសន្មតនេះចោលទាំងអស់បានទេ។ តែត្រូវចាំថាមួយចំនួនខ្លះគឺគ្មានអត្ថប្រយោជន៍អ្វីទេសំរាប់យើង ដោយសារថាវាមានអត្ថន័យអត្តនោម័យ(អស្រ័យលើបុគ្គល) ពោលដូចជាពាក្យថា «អ្វីមួយពិសេស»។ កាលណាអ្នកចាប់ផ្តើមធ្វើការវិភាគចំពោះវា អ្នកនឹងមើលឃើញថាតាមពិតទៅវាឋិតនៅក្នុងចិត្តនិងឥរិយាបថរបស់យើងនេះឯង៖ ចំពោះអ្វីដែលយើងជឿថាវាគឺពិសេស បើសូម្បីយើងពុំអាចកំណត់ន័យនៃពាក្យថាពិសេសនេះមានន័យយ៉ាងណាក៍ដោយ។ 

បដិបត្តិតាមវិធីនេះយើងមិនប្រើត្រឹមតែការគ្រប់គ្រងខ្លួនឯងឬសីលវិន័យតែម៉្យាងទេ «ខ្ញុំនឹងមិនចាត់ទុកអ្វីផ្សេងៗថាវាជារបស់ពិសេសស្អីទេ» ដោយសារថាវាមានការពិបាកដើម្បីកំណត់។ ប៉ុន្តែតាមរយៈការយល់ដឹងត្រូវ យើងអាចមើលឃើញថាវាកើតឡើងដោយសារតែការគិតសន្មត ហើយបើតាមសភាពពិតវិញគឺគ្មានអ្វីដែលពិសេសទេ។ 

ការហ្វឹកហាត់ចិត្តនេះគឺមានច្រើនកំរិតណាស់ យើងអាចយល់ឃើញនិងយល់កិច្ចអ្វីផ្សេងៗតាមរយៈនៃមនោសញ្ញា ហើយយើងអាចចាត់វាឬផ្លាស់ប្តូរវាពីមួយទៅមួយទៀត(នៅក្នុងចិត្ត)។ បើដូច្នេះផ្ទុយពី ការចាត់ទុកនរណាម្នាក់នៅក្នុងមនោសញ្ញា(ចិត្ត)ថាគេ «គួរឲ្យធុញ ជាមនុស្សរអ៊ូរមិនឈប់» យើងគួរតែចាត់ទុកគេថាជាមនុស្ស «មិនមានក្តីសុខមិនសប្បាយនិងឯកោ»វិញ ហើយប្រការនេះពិតជាផ្លាស់ប្តូររបៀបនៃការប្រាស្រ័យទាក់ទងជាមួយគេទាំងស្រុងបាន។ យើងទទួលស្គាល់ការពិតថាគ្មានអ្វីដែលអាក្រក់ពីកំណើតអំពីបុគ្គលម្នាក់នេះទេ ប៉ុន្តែពាក្យថាធុញទ្រាន់នេះគឺគ្រាន់តែជាការគិតនៅក្នុងចិត្តរបស់ខ្លួនចំពោះគេតែម៉្យាងទេ ដែលអាចធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ការប្រាស្រ័យទាក់ទងជាមួយគេបាន។ 

ប្រភេទនៃការគិតផ្សេងៗគ្នាពោលដូចជាពាក្យថា «ពិសេស» គឺមិនមានអត្ថប្រយោជន៍អ្វីទេ។ មានមនុស្សពិសេស មានឳកាសពិសេស ស្ទើរគ្រប់ប្រភេទអីហ្នឹង ប៉ុន្តែតើអ្នកធ្លាប់គិតថាវាគ្មានហេតុផលទេដែលយើងទាំងអស់គ្នានិយាយថាថ្ងៃខួបកំណើតពិសេស ថ្ងៃចូលឆ្នាំពិសេសអីហ្នឹង? តើអ្វីដែលធ្វើឲ្យវាពិសេស? ឬដោយសារតែគេគ្រប់គ្នាគិតថាវាពិសេសហើយយើងក៍ថាតាមគេទៅឬ។ គ្មានអ្វីពិសេសអំពីថ្ងៃ១មករាទេ សរុបទៅថ្ងៃទីថ្ងៃខែអីហ្នឹងគឺគ្មានអ្វីពិសេសទេ គ្រាន់តែជាការសន្មតប៉ុណ្ណោះ។ ផែនដីវិលជុំវិញព្រះអាទិត្យ ហើយដោយសារតែយើងមិនយល់អំពីរបៀបដែលផែនដីដំណើរការ យើងក៍ចាប់ផ្តើមគិតថា «អូនេះគឺជាថ្ងៃទីមួយនៃឆ្នាំនេះ» អីចឹងទៅ។ គ្មានទេថ្ងៃទីមួយនោះ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាវប្បធម៌នីមួយៗគេមានការចូលឆ្នាំរៀងៗខ្លួនរបស់គេ ហើយគ្មានអ្វីពិសេសទេ។ ប្រសិនបើអ្នករស់នៅក្នុងវប្បធម៌ដែលប្ររព្ធពិធីចូលឆ្នាំ ចូរអ្នកកុំគិតថាវាជារឿងដែលល្ងងខ្លៅឬឥតហេតុផលអី តែក៍មិនត្រូវសប្បាយជ្រុលពេកដែរ។ 

កាលណាយើងយល់ត្រូវ និងច្បាស់អំពីរបៀបនៃការគិតស្រមៃឬគិតសន្មតនេះដំណើរការហើយ យើងអាចយកវាមកប្រើប្រាស់នៅពេលណាវាមានប្រយោជន៍ និងមិនប្រើប្រាស់វានៅពេលណាវាឥតមានប្រយោជន៍អ្វីទេ។ 

ចុងក្រោយបង្អស់ គឺទាមទារឲ្យយើងមានចេតនា ឬការជំរុញលើកទឹកចិត្តនិងការអត់ធ្មត់ដើម្បីកែប្រែនិងធ្វើឲ្យឥរិយាបថនិងការគិតរបស់យើងកាន់តែប្រសើរ។ យើងកាន់តែផ្សាំខ្លួននិងការបដិបត្តិនេះ វាកាន់តែក្លាយទៅជាទម្លាប់សាមញ្ញនៅក្នុងជីវិតរបស់យើង។ អ្វីដែលយើងត្រូវធ្វើនៅពេលដែលយើងសោយនូវអារម្មណ៍ទោមនស្ស គឺត្រូវរំលឹកខ្លួនឯងថា «ហេឥឡូវនេះខ្ញុំគិតតែអំពីខ្លួនឯង ខ្ញុំ ខ្ញុំ ខ្ញុំ» តែម៉្យាងទេ។ 

ការហ្វឹកហាត់ផ្លាស់ប្តូរឥរិយាបថគឺជាវិធីសាស្រ្តដ៍វែងអន្លាយមួយប៉ុន្តែវាជាវិធីសាស្រ្តដែលពិតជាមានតម្លៃ។ 

យើងងើបពីដេកនៅពេលព្រឹកព្រលឹមដោយមានគោលដៅដូចគ្នា៖ យើងប្រាថ្នាចង់ឲ្យអនាគតខ្លួនកាន់តែប្រសើរនិងកាន់តែមានក្តីសុខ។ នៅក្នុងន័យនេះយើងមានភាពស្មើគ្នា។ យើងក៍មានភាពស្មើគ្នានៅក្នុងការគិតថា «ខ្ញុំ» ជាមនុស្សសំខាន់បំផុតនៅក្នុងពិភពលោកនេះ ជាសច្ចៈដែលបង្កជាបញ្ហាដល់យើងគ្រប់រូប ដោយសារតែការគិតអាត្មានិយម ដែលស្តាប់ទៅទំនងដូចជាគួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ ដោយសារតែមានពាក្យថា «ខ្ញុំ» ឬ«អញ» នេះ ហើយប្រការនេះបានសេចក្តីថាយើងរត់តម្រង់ទៅរកសេចក្តីទុក្ខ និងរត់កាន់តែឆ្ងាយពីក្តីខុសដែលយើងប៉ងប្រាថ្នា។ នៅពេលដែលយើងយល់អំពីសភាវៈពិត ពោលគឺរបៀបអត្ថិភាពនៃអ្វីៗគ្រប់យ៉ាង នោះប្រការទាំងអស់នេះនឹងផ្លាស់ប្តូរ។ ជីវិតតែងមានល្អនិងអាក្រក់សុខនិងទុក្ខ គឺបែបនេះ យើងមិនអាចគ្រប់គ្រងវាបានទេ ប៉ុន្តែអ្វីដែលយើងអាចធ្វើបានគឺចាប់ផ្តើមពីឥរិយាបថរបស់យើងនេះទៅ៖ ថាតើយើងឆ្លើយតបទៅកាន់ខណៈពេលនីមួយៗដែលយើងជួបប្រទះនោះដោយរបៀបណា។ ដោយមានការខិតខំព្យាយាម(ព្យាយាមត្រូវ) យើងអាចកែប្រែផ្លាស់ប្តូរជីវិតរបស់យើង ឲ្យក្លាយទៅជាជីវិតដែលមានក្តីសុខ ដែលចេះគិតអំពីអ្នកដ៍ទៃ និងខ្លួនឯង មិនសំខាន់ថាកត្តាខាងក្រៅជះឥទ្ធិពលដល់យើងកំរិតណាទេ។