Асуудлуудыг шийдвэрлэх

Бурханы шашинд суралцах үед үнэндээ бидний хийх зүйл нь тодорхой түвшинд хувь хүний өөрчлөлт гаргах явдал байна. Хувь хүний өөрчлөлт гаргах үйл явц нь эмээх зүйл байж болдог. Бид айдсын талаар өчигдөр бага зэрэг ярилцацгаасан. Өөрчлөлт гаргахаас зайлсхийхийн үүднээс бид хаалт бий болгоно. Ингээд хаалт бий болгосноор бид Бурханы шашны бүтээлийг тодорхой нэг өөр чиглэл, нэг төрлийн спорт, эсвэл хийх дуртай зүйл болгоно. Бид Бурханы шашны бүтээлийг өөрийн амьдралд нэлээд холбоогүй нэг зүйлэээр харна. 

Бурханы шашны бүтээлийг (дадлага) тодорхой хугацаанд хийсээр ирсэн хүмүүсээс “Таны хийдэг бүтээл тань юу байдаг вэ?” үед энэ их сонирхолтой байдаг. Ихэнх тохиолдолд тэд тарнийн эрх авснаар хийх эрхтэй болох зарим зан үйлүүдийг өдөр тутам хийх явдал гэж хариулна. Тэд өдөр бүр тодорхой уншлага унших ёстой байх ба энэ тэдний бүтээл. Тэд түүнийг магадгүй бүр Христийн шашны хэлбэрээр: “Миний бие өдөр бүр залбирал үйлдэх ёстой” хэмээн харна. Үнэндээ олон хүмүүс тэдгээр зан үйлийн эх бичвэрүүдийг “залбирал” гэдэг. Бид энэ амралтын өдрүүдээр ярилцаж байгаа сэдвээ зураг зурах зүйрлэлээр зүйрлэж байгаа бөгөөд энд бид зургийнхаа нэг талд “хэрэгтэй” (англ. should) гэдгийг – “Миний бие уншлагаа унших хэрэгтэй...” гэх утгын талаар ярилцахаар тухайн хэсэгт хэсэг будгийг түрхэж болно, учир нь би сайн хүн болохыг хүсэж байгаа бөгөөд миний бие түүнийг хийхээр амласан гэх санааны талаар ярилцъя. Ингээд бид Эзэн тэнгэр болон багш гэх ойлголтын талаарх сэдэвт орно. 

Ингээд бид зургийн олон хэсэгт тус тус бага зэрэг будаг түрхэж эхэлнэ. Хэдий бид тэр мэт тарнийн сургаалийн тодорхой төрлийн зан үйлийг хийж эхлээгүй байсан ч, марагдгүй бид мөргөл үйлдэх эсвэл үүний адил бусад бүтээлийг хийж байж болно. Миний хэлсэнчлэн, тэдгээрийг тодорхой төрлийн спорт эсвэл хийх дуртай зүйл болгох нь; бидний дотоод бодит байдлаас нэлээд тусдаа нэг зүйл болгох нэлээ хялбар байна. Өөрөөр хэлбэл, бид өөрийн “бүтээлийг” (дадлага болгох зүйл) хийх ёстой үүрэг – “миний бие үүнийг хийнэ хэмээн амласан учраас өөрийн хийх хэрэгтэй нэг зүйл” – эсвэл бидний амьдралтай үнэхээр холбоогүй зарим хийх дуртай зүйл эсвэл спорт – ингээд “энэ миний бүтээл!” гэж хэлнэ. 

Энэ нь Бурханы шашныг авч үзэх нэг том буруу ойлголт. Олон хүмүүс олон жилийн турш ийм түвшинд Бурханы шашны бүтээлийг хийн, ийм буруу ойлголтын үүднээс тэд ердөө тэдгээрээс хамгийн бага ач тусыг хүртэнэ. Түүнд бага зэрэг ач тус байна; мэдээж, миний бие түүнийг үгүйсгэхгүй. Гэвч энэ нь түүнд байж болох хамгийн их тус биш. Бид эсвэл хэн нэгэн – энэ нь ер нь голдуу бусад хэн нэгэн байна – “Миний бүтээл – энэрэн нигүүлсэх сэтгэл, хоосон чанар, мөнх бус гэх мэт сэдвүүд байна” гэж хэлэх ба зарим хүмүүс бүр нэлээд сонирхолтой хариу хэлнэ. Хэрэв бид зан үйлүүдийг өөрийн бүтээл болгон хийж байвал, зарим хүмүүс тийнхүү бидэнд хэлнэ, бид тухайн хүнийг дүр эсгэсэн, маш бардам байна гэж хэлж болно, өөрөөр хэлбэл, тэд биднийг өөрөөсөө илүү дор үзэж, бидний хийж байгаа зан үйлийг шүүмжилж болно. Үүнийг бид сүрдэн хүлээн авч болно. 

Дахин хэлэхэд, энэ нь хаалтны цаана байх биет “би” гэх буруу ойлголттой холбогдох ба тэдгээр бүх зан үйлийн олон өөр өөр хувилбаруудыг унших нь тэдгээр хаалтуудыг илүү хүчтэй болгох нэг хэлбэр болж болно. Бид зан үйлүүдийг хийх ба ингэснээр хаалтны цаана, бид өөртэйгээ болон өөрийн амьдралтай нүүр тулахгүй болно. Бид зан үйлүүдийг хийн маш, маш завгүй байх ба бид бусад хүмүүс эсвэл өөртэйгөө үнэндээ ажиллах шаардлагагүй байна. Зарим хүмүүс өглөө боссон цагаасаа эхлэн радио эсвэл тодорхой дуу хөгжмийг сонсох ба тэдгээрийг өдрийн туршид сонсон, эсвэл бүр зурагтыг өдрийн турш асаалттай байлгана. Олон хүмүүс өдрийн турш чихэвч зүүн хөгжим сонсон явах болсон. Хэдийгээр энэ нь зориуд биш ч, түүний үр дүнд тэд үнэхээр тодорхой зүйлүүдийн талаар бодох эсвэл ганцаараа байдаггүй. Энэ нь ганцаардалтай ажиллах нэг сонирхолтой хэлбэр бөгөөд юутай ч бид энэ нь олон хүний, барууны амьдралын хэв маягтай олон хүнд ямар утгатай болохыг мэднэ. Үр дүнд нь, ийм зуршлууд, биднийг өөрийн сэтгэл болон өөрийн амьдралын талаар нухацтай харах явдлаас хөндийрүүлнэ. 

Бурханы шашны бүтээлтэй холбоотой ийм төрлийн хэв маягийг дагах нэлээд хялбар байна. Бид зан үйлийг хийж эсвэл тодорхой тарнийг бүх өдрийн турш уншиж болох ба энэ нь өдрийн турш хөгжим сонсохтой төстэй байна. Энэ нь үнэхээр бидний дотоод гүн хэсэгт хүрдэггүй. Өөрөөр хэлбэл, бид тус бүтээлийг (дадлага) өөр нэг хаалтаар хэрэглэж байна; энэ нь өөрийг тойруулсан өөр нэг хаалтын давхарга байна. Бүр хэдий бид өөрийн бүтээлд (дадлага) нэлээд нарийн сайн болсон ч – тухайлбал бид мандал, бясалгалын бурхад гэх зэргийн хувьд тэдгээрийн өдрийн турш дүрсэлж байсан хэдий ч – түүнийг өөр нэг хаалт болгон хэрэглэх нь нэлээд хялбар байх ба ингээд бид амьдралтай үнэндээ холбоогүй болно. Өөрийн бүтээлийн суурь бүтцийг өдөр бүр нэг цаг эсвэл хэдий удаан бид тус бүтээлийг хийдэг тийм хугацаагаар өөрийн амьдралаас гадуур тусдаа нэг зүйл болгохгүй байх нь маш чухал гэж миний бие боддог. Бидний амьдрал бидний бүтээл байх хэрэгтэй. 

Өөрийн бүтээлийг өөрийн амьдрал болгохын тулд бид Бурхан багшийн сургаалын суурь бүтэц рүү эргэн орох хэрэгтэй болох ба эдгээр нь Хутагтын дөрвөн үнэн буюу Амьдралын дөрвөн үнэн баримт байна. Эдгээрийг нэлээд чин сэтгэлээс авч үзэх шаардлагатай. Эдгээр үнэний нэг дэх үнэн нь бидний өчигдөр үдэш томъёолсны адил “амьдрал бэрхшээлтэй.” “Бүх зүйлд асуудал байна” гэж хэлж болох боловч энэ нь үүнийг маш тавгүй ойлголтоор илэрхийлж буй явдал. Үүнийг “амьдралд бэрхшээл байна” гэж хэлэх нь илүү тохиромжтой. 

Гол санаа нь энэ бодит байдалтай тулж, амьдралд бэрхшээл байна гэдгийг хүлээн зөвшөөрөх шаардлагатай явдал байна. Зарим тохиолдолд, бид энэ үнэнийг үгүйсгэх байдалтай байдаг. Эсвэл, хаалт бий болгож, онолын хэллэгээр “Тийм, тэдгээр бүх зовлон бий” гэх байдлаар хэлдэг. Гэвч бид тэр бодит баримтыг өөрт хэрэглэхгүй, харин түүнийг өөрийн амьдралд үнэхээр байгаа мэтээр харна. Бид амар амгалан олохоор үнэхээр их хичээнэ. Бид энэ талаар, амар амгалангийн энэ нийт асуудлын талаар, Бурханы шашны бүтээл хийдэг хүн байхын зэрэгцээ амар амгалан байж болох талаар өнөөдөр үдэш мөн маргааш ярилцана. Энэ нь барууны бүтээл үйлддэг хүмүүсийн хувьд өөр нэг маш нарийн санаа, хооронд нь нийцүүлэхэд нэлээд бэрхшээл тулгарах зүйл байна. Гэвч одоогоор энэ сэдвийг түр орхъё. 

Олон хүмүүс, ялангуяа эмэгтэйчүүд, гэвч зөвхөн эмэгтэй хүмүүсээр хязгаарлагдахгүй, тэд өөрсдийг амьдрал дахь бэрхшээлтэй нөхцөлүүдэд харах ба, жишээ нь хүүхдүүдийг асарч хамгаалах, гэрийн ажлыг хийх, мөн дээр нь ажиллах хэрэгтэй байдлаар харна. Зарим үед, тэд өөрийн нөхөртэй харилцах харилцаанд тодорхой бэрхшээл байгааг харах ба учир нь тэрээр нөхцөлийн бэрхшээлтэй байдалд туслах эсвэл түүнийг ойлгодоггүй. Ихэнх тохиолдолд эрэгтэй хүн эмэгтэй хүний нөхцөл байдлыг ойлгох нэлээд бэрхшээлтэй гэж үзэх ба учир нь үүнд хандах эрэгтэй хүний хэв байдал нь “Асуудал юу байна надад хэлээч” гэх явдал байх ба тэрээр түүнийг эвдэрсэн цоргыг засахыг хүсэх байдлаар харна. Энэ үнэндээ эмэгтэй хүний тус нөхцөлд эрж буй хариулт биш байна. Ихэнх тохиолдолд, түүний эрж байгаа зүйл бэрхшээлтэй нөхцөлийг хүлээн зөвшөөрч, тодорхой ойлголт, “Өө, чи хөөрхий” гэх явдал биш, тодорхой сэтгэл зүйн дэмжлэг болон ойлголт үзүүлэх гэсэн утгатай байна. Энэ нь өглөгийн бодит бүтээл болох ба эхний барамид буюу чанадад хүрэх хандлага байна. 

Энэ ойлголттой нэлээд холбоотой өөр нэг санаа нь Энэтхэгийн их мэргэн Шантидэва гэгээний хэлсэн, миний бие түүнийг өөрийн үгээр илэрхийвбэл, “Та аливаа зүйлийн хувьд эгэл төрөлхтөнд найдахгүй байх хэрэгтэй, учир нь тэдний сэтгэлгээ нас биед хүрээгүй байх ба таныг үргэлж дорд үзнэ” гэсэн санаа байна. Баярлалаа, Шантидэва гэгээн. Энэ нь олон айлын нөхцөлүүдтэй холбогдох ба учир нь ихэнх тохиолдолд эрэгтэй хүн эмэгтэй хүний хүсэж байгаа тэр төрлийн дэмжлэгийг үнэхээр үзүүлж чаддаггүй. Энэ нь бидний ярилцаж буй Хутагтын нэг дэх үнэнтэй тухай яриатай холбогдоно, учир нь эмэгтэй хүний нөхцөл байдал, гэрийн ажил болон хүүхдүүдийг асрах нь “амьдрал бэрхшээлтэй” байхын ердөө нэг жишээ. Эрэгтэй хүний хувьд мөн амьдрал бэрхшээлтэй байна. Тэдэнд, гэр бүлийн санхүүгийн аюулгүй байдал, гэр бүлийн хүн бүр, бүх зүйлийг хамгаалах гэдэг үүднээс бүх зүйл хариуцлага хүлээх сэтгэл төрнө. Энэ мөн бэрхшээлтэй. 

Хутагтын нэг дэх энэ үнэний тухайд ярилцах үед, бид энэ талаар түүнийг үгүйсгэхгүй байдлаар, бидэнтэй үнэхээр холбоотой байдлаар хэрхэн ярьж болох явдал байна. Бидэнд хэрэгтэй зүйл нь бидний амьдрал бэрхшээлтэй гэдэг бодит үнэнийг, амьдрал ерөнхийдөө бэрхшээлтэй гэдгийг ойлгох, сэтгэл зүйн тодорхой дэмжлэг авах явдал байна. 

Асуулт нь, бидний асуудлыг ойлгох, дэмжлэг үзүүлэх хэнд бид хандах явдал байна. Хэрэв бид эгэл хүмүүст хандвал, тэдэнд мөн өөрийн асуудлууд байх ба тэднээс дэмжлэг авах нь бэрхшээлтэй байна. Энэ биднийг авралын тухай сэдэвт хөтөлнө. Миний бие “аврал” гэдэг үгэнд үнэндээ дургүй байдаг, учир нь үүнийг миний бие хэт идэвхгүй байдал гэж ойлгодог. Миний бие үүнийг илүү идэвхтэй үйл явцаар, өөрийн амьдралд аюулгүй, эерэг чиг гаргах явдлаар илүү ойлгодог. Хэрэв бид ямар нэг зүйлд хандахыг хүсэж байгаа бол тэр зүйл нь бидэнд үнэхээр бидний асуудлыг ойлгосон дэмжлэг өгч чадах зүйл хэрэгтэй байх бөгөөд Бурханы шашинтан болохын хувьд, авралын тухай сэдвийн нөхцөлд, бид Гурван эрдэнэд хандана – Бурхад, тэдний сургаал, хүрсэн зүйлүүд – тухайлбал, Ном – мөн Хуврагийн чуулган. 

Баруунд, бид “хувраг” гэдэг үгийг Бурханы шашны биш хэлбэрээр хэрэглэж эхэлсэн байдаг бөгөөд энэ нь сүмийн цуглаантай адил байна. Бид үүнийг Бурханы шашны төвд хүрэлцэн ирдэг бусад хүмүүс гэж ойлгох байдлаар хэрэглэдэг. Энэ бол гол утга нь биш. Гэвч, хэдийгээр Бурханы шашинтан нийгмийн бүлгийн бусад гишүүд авралын орон (эзэн) биш боловч бид амьдралд бэрхшээл байна гэдэг энэ нөхцөлийн хүрээнд тэднээс тодорхой хэмжээний нөхөрлөл, ойлголцол авч болно – миний амьдралд бэрхшээл байгаа ба амьдрал ерөнхийдөө бэрхшээлтэй биш гэсэн санаа авч болно. 

Мөн, Хутагтын хоёр дахь, гурав дахь, дөрөв дэх үнэнийг эрэгтэй хүний юмсыг шийдвэрлэх хэв байдлаар харна: “Бид асуудлын шалтгааныг олж, тэдгээрийг засъя,” эвдэрсэн цоргыг засахтай адил. Гэвч бидний хийх хэрэгтэй зүйл нь илүү эмэгтэй хүний хэв маягийн арга байх ба энэ нь амьдралд бэрхшээл байна гэдгийг хүлээн зөвшөөрч, дэмжлэг авах явдал байна. Энэ хялбар биш. Бид эрэгтэй, эмэгтэй хэн байх нь ялгаагүй, бидэнд эдгээр хоёрын аль аль нь хэрэгтэй. Бид хүйс үзэл санааны гол санааг тодорхойлно гэж үзэхгүй байх хэрэгтэй. 

Дэмжлэгийг бид хэрхэн авдаг вэ? Өөрийн Бурханы шашинтан нийгмийн бүлгийн бусад гишүүдэд хандах нь нэг түвшинд нэлээд сайхан зүйл санагдана. Гэвч ихэнх тохиолдолд бид өөрийн Бурханы шашинтан нийгмийн бүлгийн хүмүүс тийм их сэтгэл зүйн хувьд бүрэн төлөвшсөн биш байх бөгөөд бид шүүмжлэлтэй хандлагатай байхыг олж харна; бид бие биедээ хаалттай хандлагатай байна. Барууны Бурханы шашинтай хүмүүсийн нийгмийн бүлгүүдийн ихэнхэд, хүмүүс маш хүчтэй хаалтыг бий болгосон байх ба учир нь тэд ямар нэг байдлаар маш ариун, Ном сургаалын хувьд нэлээд гүнзгий түвшинд байгаа мэт харагдах байдлыг үзүүлэх хэрэгтэй мэт санана. Ингээд, ихэнх тохиолдолд, бид лекцэд хамтдаа сууж эсвэл зарим зан үйл, бясалгал хамт хийх ба үүнийг бид бүлгээр бүтээл хийх гэж ойлгоно – ердөө хамт суун эсвэл хамтаар тарни унших явдал гэж ойлгох ба энэ нь өөрийн хувийн бүтээл хийхтэй адил байна. Үнэндээ, бүлгээр бүтээл хийх гол анхаарах зүйл нь бие биедээ нөхөрсөг байж, бие биедээ тусархаг, нэг нэгийгээ ойлгож, нээлттэй, хайр хүндлэлтэй байх гэсэн явдал байна. Хэрэв бид бүлгийн бүтээл болгон үүн дээр төвлөрч байвал тэр үед, үнэндээ, бид амьдралд бэрхшээл байна гэдэг үүднээс  бие биеэсээ сэтгэл зүйн дэмжлэг авч, тус үнэний хүрээнд өөрсөд дээрээ ажиллаж байна. Гэвч, бид эгэл төрөлхтөнгүүд учраас зарим тохиолдолд өөр хэн нэгэнд тэр түвшний дэмжлэг үзүүлэх үнэхээр маш бэрхшээлтэй байна. 

Хэрэв бид бодит Хувраг эрдэнэд хандаж байвал, энэ нь аръя төрөлхтөн, хоосон чанарын талаарх ойлголтын-бус мэдэхүйд хүрсэн хүмүүсийг илэрхийлнэ. Энэ нь нэлээд ялгаатай байна, тийм үү? Хэдийгээр тэдгээр хүмүүс хараахан зовлонгоос бүрэн гэтлээгүй байсан ч, тэдэнд өөрийг эрхэмлэх илүү бага сэтгэл байх тул бидэнд тодорхой дэмжлэгийг илүү хялбар өгч чадна. Гэвч, бидний эргэн тойронд тийм олон аръя төрөлхтөн байдаггүй, тийм үү? 

Энэ үед бид тухайн төрлийн дэмжлэгийг авахаар Бурхан эрдэнэд хандаж болно. Бидэнд, “Бурхан биднийг ойлгоно; Бурхан амьдрал дахь бидний бэрхшээлүүдийг ойлгоно” гэж санагдана. Энэ мэдээж тодорхой тав тухыг бидэнд олгоно. Энэ нь Христийн шашны “Есүс надад хайртай” гэдгээр илэрхийлэгддэг Христийн шашны үүргийг санагдуулдаг. Хэрэв Есүс надад хайртай бол надад тийм бэрхшээл байхгүй байна. Бид хэдий их Есүс надад хайртай гэж үнэхээр итгэнэ, төдий чинээ бидэнд хүн болох бидний үнэ цэнийг хүчтэй болгох ба энэ нь бидэнд өөрийн амьдралын асуудлуудыг шийдвэрлэх хүч өгнө. Ямар нэг байдлаар, энэ нь миний нохой надад хайртай гэхтэй адил биш. 

Бид Христийн шашны энэ төрлийн хандлагыг Бурханы шашинд дамжуулж болох ба “Бурхан надад хайртай, Бурхан намайг ойлгоно” гэж үзэж болно. Энэ нь бидэнд тодорхой төрлийн сэтгэлийн тав тух, дэмжлэг өгнө. Одоо бид өөрсдийн зурж буй зурагт Номын багшийн хэсгийг нэмж болно – дахин хэлэхэд, Номын жинхэнэ багш, ердөө нэг хэн нэгэн биш. Миний бие өөрийн багш Сэркон Ринбүүчиг маш сайн санаж байна. Түүний хамгийн сайн чанаруудын нэг нь тэрээр хүн бүрийг чин сэтгэлээс авч үздэг байсан явдал. Түүнээс хүсэж байгаа хүмүүсийн хүсэлт хэдий өөртэйгөө зөрчилдсөн байсан ч – үнэхээр сонин зан байдалтай хиппи залуу хүн гудамжинд тааралдан, “Надад Наропа гэгээний Зургаан Йогийг загаач” гэхэд тухайн хүн хэдий хачирхалтай байсан ч Ринбүүчи түүнд чин сэтгэлээс хандана. Тэрээр, “Өө, энэ сайн хэрэг! Та үнэхээр энэ гайхалтай сургаалыг сонирхож байх бөгөөд хэрэв та түүнийг судлахыг үнэхээр хүсвэл та эхлээд өөрийг дотооддоо бэлдэж эхлэх ёстой” гэдэг байсан. Ингээд тухайн хүнд түүний түвшинд нийцсэн ямар нэг зүйлийг заадаг байсан. Тэр нь тухайн хүнд маш сайн нөлөө үзүүлэх ба учир нь багш тэднийг чин сэтгэлээс авч үзэж байгаа үед тэд өөрсдийг чин сэтгэлээс авч үзэж эхэлж болдог. 

Бид “Миний багш биднийг ойлгодог, бидэнд хайртай” гэж харах нь “Бурхан биднийг ойлгодог, бидэнд хайртай” гэдэгтэй тэгш байдлаар нөлөө үзүүлнэ. Гэвч бидэнд үргэлж багштайгаа ойр харилцаатай байх боломж байдаггүй бөгөөд – энэ нь Бурханы тохиолдолд мөн адил байна. Мөн зарим тохиолдолд бидэнтэй холбоотой байх тус багшид хангалттай эрдэм чадал байдаггүй. Гэвч бид тэднийг Бурхан адилаар харах ба үүнийг “Бурхан намайг ойлгодог” эсвэл “Бурхан надад хайртай” гэж хэлэхэд арай хэт онолын, хол мэт санагдана. 

Иймд бид өөр нэг төрлийн эрдэнэд хандах хэрэгтэй болно. Бид аюулгүй зам мөрийг Номын зам мөрөөр явах шалтгаан болох тодорхой урам болгож зөвхөн Бурхан, Ном, Хуврагаас авдаггүй; бид зам мөрийг дагаснаар хүрсэн өөрийн үр дүнгийн түвшингээс аюулгүй зам мөр, авралыг авч бас болно. Энэ нь бид өөсрдөөсөө тус сэтгэлийн тав тух, ойлголтыг авах ёстой гэсэн утгатай бөгөөд учир нь бид бүгдэд Бурханлаг-чанарын нөхцөл дэх Бурхан, Ном, Хуврагийн чуулганы гэтлэхүй, гэгээрлийн энэ төлөвт хүрсэн тэрхүү бүрэн чадамж, чадвар байна. Бид бүгдэд тухайн ойлголт, дэмжлэгийг бусдад төдийгүй өөрт өгөх чадамж мөн байна. Миний бие үүнийг маш чухал санаа гэж бодож байна. Үүнийг би өөрийн төлөвшилд маш чухал гэж үздэг. 

Шантидэва гэгээн – миний ээж мөн надад үүнийг хэлсэн байдаг, “Хэрэв та ямар нэг зөв зүйлийг хийхийг хүсвэл, өөрөө хийх хэрэгтэй болно. Хэрэв та хэн нэгнээс түүнийг танд хийж өгөхийг хүсвэл тэд таны хүссэн хэлбэрээр түүнийг хийхгүй.” Энэ нь амьдралд бэрхшээл байна гэдэг бодит байдлын хувьд өөрсөддөө дэмжлэг үзүүлэхэд бидэнд хэрэгтэй тус ойлголт, хүлээн зөвшөөрөх сэтэл, сэтгэлийн тав тухын хувьд үнэн, ижил зүйл байна. Хамгийн их найдаж болох зүйл нь өөрийг ойлгох ойлголтоос гарч ирэх өөрт дэмжлэг үзүүлэх, өөрсдийн амьдралын нөхцөл байдлыг хүлээн зөвшөөрөх, тэдгээр нөхцөлүүдийн үүднээс өөрийг хайрлах явдал байна – нийт үйл явцын туршид ямар нэг байдлаар аливааг муушаахгүй, шүүмжлэхгүй байх явдал. 

Хэрэв бид өөрт шүүмжлэлтэй байвал, бид зурагт дараагийн нэг хэсгийг нэмж байна, “Би үүнийг хийх хэрэгтэй, би түүнийг хийх хэрэггүй, би сайн байхыг хүсэж байна, би муу байхыг хүсэхгүй байна” гэх явдал. Хэрэв бидэнд ийм хандлага байвал бид өөрийг “Миний амьдрал бэрхшээлтэй” гэж харна. Энэ нь би ‘муу’ тул, надад ямар нэг буруу зүйл байгаа тул гэсэн утга илэрхийлнэ. Хэрэв бид өөрийн амьдралыг “Би сайн байхыг хүсэж байна, би муу байхыг хүсэхгүй байна” гэх байдлаар шүүмжлэлтэй харж байвал бид өөрийн амьдралын хувьд өөрсдийгөө шүүмжилж байна: “Миний амьдрал бэрхшээлтэй. Би ямар нэг зүйлийг буруу хийж байж таарна. Би муу” гэнэ. Өөрт ямар нэг сэтгэл зүйн дэмжлэг өгөхийн оронд бид өөсрдийг шүүмжлэлтэй байдлаар харна. Энэ бидэнд ямар нэг дэмжлэг үзүүлэхгүй; энэ нь ердөө бидэнд илүү таагүй сэтгэл төрүүлнэ. 

Гэвч өөрсдийн асуудал, бэрхшээлийг ойлгох нь өөрт өөрийг нярай хүүхэд адилаар хандахгүй гэсэн утгатай, энэ үед бид нөхцөл байдлын талаар ямар нэг зүйл хийхгүй. Мэдээж, эмэгтэй хүн гэр бүлийн хүнээсээ ойлголт хүсэх үед тэр нь түүний хүсэж буй бүх зүйл байдаггүй. Тэрээр зарим тохиолдолд аяга таваг угаадаг бол энэ сайхан байна! Үүнтэй адил, бид хэн нэгнээс ямар нэг зүйл хүсэж болох ба бид угтаа жинхэнэ тусламж хүсэж байдаг. Өөрт хандах нь үүнтэй адил. Бидэнд нэг талаар, өөрдийгөө ойлгох, өөртөө халуун дотно хандах шаардлагатай байдаг ба бидэнд мөн эвдэрсэн цоргыг өөрсдөө засах, өөрийн илүү гүн хэрэгцээг хангах тухайд ямар нэг зүйл хийх шаардлага байна. 

Энэ бүхэн нэлээд ярвигтай. Энэ нэлээд нарийн асуудал. Миний бие бага нас нь тийм сайн байгаагүй, эцэг эх нь тэднийг тийм их ойлгодоггүй байсан хүмүүсийн жишээг бодож байна. Тэдгээр хүмүүс эцэг, эхийг нь орлох хэн нэгнийг эрж байдаг. Тэд хэн нэгэнтэй дотно харилцаатай болж, тухайн хүнийг өөрийн эрхгүй өөрийн эх, эцэг адилаар тусган, тэдний хүүхэд насандаа хүртээгүй тэр төрлийн ойлголтыг тэдэнд өгөхийг шаарддаг. 

Ийм асуудал тулгарсан хүмүүст бид хэрхэн хандах вэ? Ийм харилцаа нь нэлээд бэрхшээлтэй байна. “Өөрийн хийж байгаа зүйлийн хэв маягийг харахыг хичээн, өөрт хэрхэн асуудлуудыг бий болгож байгааг ухааран, тэдгээрийг зогсоохыг хичээх хэрэгтэй” гэж бид хэлж болно. Энэ нь “Өөрийн бий болгож буй шаардлагагүй асуудлуудыг харж, тэдгээрийг зогсоох хэрэгтэй” гэх явдал байна. Гэвч, энэ зарим тохиолдолд тийм үр дүнтэй байдаггүй. Энэ нь өөртэйгөө ажиллахад туслахгүй, учир нь энэ нь ердөө би муу хүн гэсэн сэтгэлийг илүү хүчтэй болгож, гэм буруутай мэт сэтгэгдэл төрүүлэн, “Би сайн охин байхыг хүсэж байна; би сайн хүү байхыг хүсэж байна” гэх сэтгэл төрүүлж болно. Эдгээр бүх шүүмжлэлтэй хандлага бидний биет би гэх энэ ойлголтын хүрээнд төрнө. 

Хэрэв бид илүү нарийн сэтгэл зүйн аргыг авч үзэх үед, бидэнд маш тустай байх зүйл нь тухайн хүн тэдэнд хайртай, тэднийг ойлгодог эцэг, эхтэй байх явдал байна. Хүн бүхэнд ийм эрх байх ба хэрэв тэдэнд тийм эрх олдоогүй бол энэ шийдвэрлэхэд үнэхээр бэрх байна. Сэтгэл зүйчид, тухайн хүн үүнийг мөн тэмдэглэн, хүлээн зөвшөөрч болно гэж тэмдэглэдэг. Үүний адил, өөр нэг зүйл нь амьдралд асуудал байна гэдгийг тэмдэглэх явдал бөгөөд ялангуяа бид амар амгалан байхыг хүсэх үед амьдралд бэрхшээл тохиолдох үе байна. Бид Бурхан болох эрхтэй, учир нь бидэнд Бурханлаг-чанар бий. 

Ингэж тэмдэглэх үед, бид бидэнд сайн эцэг, эх байх ёстой байсан гэх өнгөрсөн хэрэгцээ шаардлага өөрчлөгдөнө. Өөрөө сайн эцэг, эх байхаар энэ шаардлага хангагдана. Энэ үнэхээр үр нөлөөтэй байдгийг миний бие өөрийн туршлагаас олж харсан. Бидний амьдрал бэрхшээл байна гэдгийг тэмдэглэх үед тус ойлголтоор бид өөртөө тодорхой сэтгэлийн дэмжлэг өгөх ба хамгийн их тус болох зүйл нь өөрийн амьдрал дахь асуудлуудыг шийдвэрлэх нийт үйл явц нь бусдыг ойлгох, энэ ойлголтыг тэмдэглэх явдал байна. Бид бусдад үүнийг хэдий их чин сэтгэлээс өгнө, төдий чинээ бид өөрийн амьдрал дахь бэрхшээлүүдийг шийдвэрлэж чадна. Бид өөрийн асуудлууд илүү бага болж байгааг олж харна. Энэ нь өөрийн амьдралын асуудлуудтай ердөө нүүр тулдаггүй боловч бусдад юмсыг хийж өгөхөөр хичээх нийгмийн ажилтнаас маш өөр зүйл байна. Ихэнх тохиолдолд тэдний өөрсдийн хувийн амьдралд мөн асуудлууд байна. Энэ бүхэн бид хэрхэн өөртөө аврал болох тухайд хөтөлөнө.    

Өөрийн амьдралд байх бэрхшээлүүдийн талаар тэмдэглэж, тэр тухайд шүүмжлэлтэй хандахгүйгээр хэсэг хугацаанд бясалгая. Үүнийг ердөө тэмдэглэж, тодорхойлохыг хичээгээрэй. Үүнийг тэмдэглэнэ гэдэг нь мэдээж түүнийг хүлээн зөвшөөрнө гэсэн утгатай. Хаалт бий болгохгүйгээр. “Энэ миний бүтээл үйлддэг тус Бурханы шашин” гэх байдлаар ямар нэг хөндлөнгийн, холбогдол байхгүй биш байдлаар бус. Энэ нь мөн бид өөрийг өрөвдөх тийм байдлаар бүтээлийг хийх бус гэсэн утгатай. Хэт ачаалалтай эх хүн нөхрөө өөртөө “Өө, эвий дээ” гэх байдлаар хандахыг хүсдэггүйтэй адил бид мөн өөрт тийм байдлаар хандахыг хүсдэггүй. 

Энд бидний ярилцаж байгаа амьдралд бэрхшээл байх талаар тэмдэглэх явдал нь маш уян зүйл байна. Энэ нь хэрэв бид үүнийг ойлголтоор илэрхийлэх юм бол “ердөө тэнд байх” – өөртэйгөө “байх” гэсэн утгатай байна. Бид өвдсөн үедээ хэн нэгэн бидэнд хандан “Өө, хөөрхий зайлуул” гэж хэлж, тэр байдлаар биднийг өрөвдөхийг хүсдэггүй. Үнэхээр тус болох зүйл нь бидний өвчий талаар эмээхгүйгээр, бидний дэргэд байж, бидэнд хань болж чадах чадвартай хэн нэгэн байна. Бидний өвдсөн байгаа явдлыг ойлголтын түвшинд хүлээн авах нь хоосон чанарын ойлголтын эсрэг ойлголт байх бөгөөд сэтгэл хөдлөлийн түвшний хувьд бидний хийх хэрэгтэй зүйл нь өөрийн өвчнөөс эмээхгүй байж, өөрөө өөрийнхөө гарыг атгаж, өөрийг өрөвдөхгүй байж, ямар нэг сэтгэл зүйн гүнзгий хямрал үзүүлэхгүй байх ёстой. Ийм байдлаар бясалгахыг оролдъё. 

[Дадлага хийн, түр завсарлав]

Бидний өмнө хийсэн байдлаар тус бүтээлийг хийсвэрлэн хийх нь бидэнд бага зэрэг хэцүү санагдаж болох ба “буруу ойлголтыг дэвэргэхгүй” байх байдлаар бид тус бүтээлийг хийж болно. Өөрийн талаар ямар нэг буруу ойлголт байгаагаар бид өөр өөр асуудлуудыг авч үзэж болно. Энэ үед тус буруу ойлголт нь ямар агуулгатай, тэдгээрт ямар чанар байх талаар ойлгохыг бид хичээж болно – өөрт байх асуудлуудыг ойлгох тодорхой ойлголт төрүүлэх хэрэгтэй, жишээ нь, “Миний амьдралд бэрхшээлүүд бий. Надад тодорхой үүрэг хариуцлагууд бий. Хийх зүйлүүд бий. Надад хангалттай цаг хугацаа байхгүй байна. Үүнийг хийхэд надад хангалттай хугацаа хэрэгтэй. Хангалттай сэтгэл зүйн дэмжлэг хэрэгтэй ...” 

Юуны түрүүн бид тус буруу ойлголт ямар агуулгатай болох талаар шалгах хэрэгтэй. Агуулга нь юу байхыг олж мэдсэнээр бид тус буруу ойлголтыг  арилгана. Тус ойлголт ямар үр дүнд хүргэж байгаа талаар мэдэх хэрэгтэй: “Энэ талаар надад тодорхой ойлголт хэрэгтэй байна; Надад сэтгэл зүйн дэмжлэг хэрэгтэй байна; Амьдралд бэрхшээлүүд бий гэж тэмдэглэхийг миний бие хүсэж байна” гэнэ. Ингээд бид тус буруу ойлголтыг тодорхойлох боломжтой болно. Бид сэтгэл зүйн дэмжлэг авна. Бид асуудлыг ойлгоно. Тус буруу ойлголт юу байх талаар бид түүнийг шүүмжлэхгүй байдлаар түүнийг тэмдэглэнэ. 

Ийм байдлаар буруу ойлголтыг засах нь түүнийг хийсвэрлэх байдлаар засахыг оролдохоос илүү үр дүнтэй байна. Буруу ойлголтыг дэвэргэхгүй байх нь бусад хүмүүсийг мөн ойлгоход тусална. Алгуур бид тус буруу ойлголтыг дэвэргэхгүй байх нь бусдад мөн хэрхэн зөв ойлголт төрүүлэхэд тусалж эхэлнэ гэдгийг ойлгоно. Бусдад сайн эцэг, эх болох байдлаар туслах нь бидэнд мөн тустай. Энэ нь ижил үүрэг гүйцэтгэнэ. Буруу ойлголтыг засах нь бидэнд туслахтай адил энэ нь бусдад мөн тусална. 

Тус буруу ойлголтыг ойлгон, тэмдэглэх байдлаар хэдэн хоромд бясалгал хийе – буруу ойлголт нь амьдралд асуудлуудыг бий болгож, мөн бидний дотоод сэтгэлд нөлөөлнө. Энэ үйл явцыг ажиглан, өөрт тус буруу ойлголтыг арилгах хэрэгцээ шаардлага байгааг харж, тэдгээрийг дэвэргэхгүй байхыг хичээе. Тус буруу ойлголт ямар ойлголт бий болгож, хэрхэн бидэнд нөлөөлдгийг харцгаая. 

[Дадлага хийн, түр завсарлав] 

Одоо өөрийн амьдралд ойр байх тэдгээр хүмүүсийн жишээг авч үзэж тэдний амьдралд мөн асуудал, бэрхшээл байгааг хүлээн зөвшөөрч, ойлгохыг оролдъё. Тэд өвдсөн, эсвэл өндөр настай эсвэл хүлээсэн их үүрэгтэй ямар ч байсан, түүнийг ойлгон, хүлээн зөвшөөрч, тэдэнд хэрэгтэй дэмжлэгийг үзүүлье. Үүнд мөн сэтгэл зүйн хувьд бэрхшээл тулгарч буй тэдгээр хүмүүс багтана – үргэлж уур бухимдалтай байх тэдгээр хүмүүс эсвэл бусад хүмүүстэй харилцах харилцаандаа тааламжгүй байдаг тэдгээр хүмүүс үүнд багтана. Тэдний амьдралд мөн асуудал, бэрхшээл байгааг хүлээн зөвшөөрч, тэмдэглэе. Бусад хүмүүст байх асуудлуудын талаар мөн буруу ойлголт төрүүлэхгүй байхыг хичээе. Тухайн хүнд бид ямар ойлголт төрүүлж болох мөн тэдгээрийн буруу ойлголтыг хэрхэн засаж болох талаар ойлгохыг хичээе. 

Тус буруу ойлголтыг ойлгон, өөрт байх асуудал, бэрхшээлтэй харьцуулах байдлаар бид тэдэнд өглөгч сэтгэлээр хандаж болно. Хэрэв бидэнд ийм ойлголт байвал “Би энэ тухайд ямар нэг зүйл хийх хэрэгтэй. Надад хүч байна; Надад итгэл найдвар байна. Нөхцөл байдлыг засаж болно” гэнэ. Ингэснээр бид өөрт болон бусдад дуусашгүй, биднийг сэргээх хүч өгнө.    

Ийм байдлаар бид Бурхадын дүрээс рашаан хүртэж байгаагаар тэдгээр дүрслэлийг хийнэ. Үүнийг бид ийм энгийн түвшинд хийж болох ба тус дүрслэлийг мөн бусдын нөхцөлд хийж болно. Рашаан дундрана гэж бодохгүй байх хэрэгтэй; энэ мөн бусдын асуудлыг ойлгон, тэмдэглэхэд тусална. Үүнд хүч гаргах шаардлагагүй; тус ойлголтыг өөрийн урсгалын дагуу хүчлэхгүйгээр төрүүлнэ. Хэрхэн өөрийн урсгалын дагуу тус ойлголтыг төрүүлэх вэ? Хаалтуудыг арилгах хэрэгтэй! Эмээх болон алдах вий гэх зүйл байхгүй байна.