Giải Thích
Cái chết là một đề tài mà nhiều người không thích nghĩ đến, nhưng chết là sự thật trong đời sống, và là điều mà mọi người sẽ phải đối mặt. Nếu như không chuẩn bị tinh thần cho điều mà mình không thể lánh né, thì rất có thể ta sẽ chết với nỗi sợ hãi và hối tiếc. Vì vậy, việc thiền quán về cái chết là điều vô cùng hữu ích và quan trọng.
Có nhiều pháp thiền mà chúng ta có thể thực hành về cái chết, chẳng hạn như tưởng tượng cách mình đối phó với việc được cho biết mình đã mắc một chứng bệnh nan y hiểm nghèo. Bài thiền sau đây là một bài thiền tiêu chuẩn, được thực hiện để thúc đẩy tự thân cải thiện thái độ và hành vi của mình trong hiện tại, trong khi vẫn còn cơ hội để làm điều đó. Trong bài thiền này, sau khi tĩnh tâm bằng cách chú tâm vào hơi thở, chúng ta nghĩ về những điểm sau đây:
Thiền
Cái chết là điều không tránh khỏi, bởi vì:
- Chắc chắn là cái chết sẽ đến, và không có hoàn cảnh nào có thể ngăn cản điều đó xảy ra với mình - trong lịch sử, không ai đã từng sinh ra mà đã thoát chết, vậy thì điều gì khiến cho mình đặc biệt đến mức ta sẽ không chết?
- Thọ mạng của chúng ta không thể kéo dài thêm, khi đã đến lúc mình phải chết, và quãng đời còn lại ngày càng giảm bớt không ngừng - mỗi một sát na trong đời, ta sẽ ngày càng già nua và gần kề cái chết hơn, chứ không trẻ trung và cách xa cái chết hơn. Điều này giống như mình đang ở trên băng di động, không ngừng tiến về phía cái chết, mà không thể tránh né được.
- Chúng ta sẽ chết, và ngay cả khi còn sống, vẫn không có thời gian để thực hiện các biện pháp giúp mình lâm chung một cách thanh thản và không hối tiếc, vì cái chết có thể đến trong lúc bất ngờ nhất, chẳng hạn như đau tim đột ngột, hoặc tai nạn xe cộ.
Không có gì chắc chắn khi nào thì ta sẽ chết, bởi vì:
- Nói chung thì thọ mạng của mình không có gì chắc chắn, bởi vì không cần phải đến già thì ta mới chết.
- Có nhiều cơ hội để chết hơn, và ít cơ hội để sống sót hơn - với sự hâm nóng toàn cầu, ngày càng có nhiều thiên tai và dịch bệnh; với nguồn tài nguyên thiên nhiên ngày càng cạn kiệt và kinh tế mất thăng bằng, bạo lực ngày càng xảy ra nhiều hơn; với cảm giác tuyệt vọng ngày càng tăng, thì có nhiều trường hợp dùng ma túy quá liều hơn, v.v...
- Cơ thể của chúng ta thì cực kỳ mỏng manh – một căn bệnh hay tai nạn nhẹ cũng có thể tạo ra cái chết.
Ngoại trừ việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa để cải thiện thái độ và hành vi của chúng ta, thì không có điều gì khác có thể giúp mình chết trong an lạc và không hối tiếc. Nếu chúng ta phải đối mặt với cái chết của mình ngay bây giờ, thì:
- Giàu sang chẳng giúp ích gì, vì tiền chỉ là con số trên màn hình máy vi tính.
- Bằng hữu và người thân không giúp ích gì, vì họ phải ở lại trên thế gian, và nếu họ khóc lóc chung quanh mình, thì chỉ làm cho mình rất buồn bã.
- Ngay cả thân mình cũng không giúp ích được gì, bởi vì chúng ta có thể thoải mái được bao nhiêu, khi giảm được vài ký hay mấy pound dư thừa?
Do đó, ta sẽ quyết định rằng điều duy nhất có ý nghĩa trong đời là có những biện pháp ngăn ngừa việc lâm chung trong sợ hãi và hối tiếc.
Tóm Tắt
Việc có ý thức về việc không thể tránh khỏi cái chết không phải là để khiến cho mình chán nản hay tràn đầy sợ hãi. Khi nhận ra thời gian còn lại trong đời này thì có hạn, và không ai có thể đảm bảo khi nào thì nó sẽ kết thúc, ta sẽ có động lực để tận dụng tối đa cơ hội và thời gian mà mình hiện có. Việc luôn luôn chánh niệm về cái chết sẽ giúp ta khắc phục tâm lười biếng và trì hoãn, là những điều ngăn trở mình thực hiện những bước tích cực, để giúp cho sự việc không trở nên tồi tệ hơn trong tương lai.