Những Sự Hiểu Lầm Thông Thường Về Mật Điển

Nghĩ Rằng Mật Điển Hay Đại Viên Mãn Là Đường Tu Dẫn Đến Giác Ngộ Dễ Dàng

Có rất nhiều sự hiểu lầm về Mật tông. Thông thường thì những sự hiểu lầm này xảy ra vì việc tiếp thị tài tình. Vì bất kỳ lý do nào đó mà nhiều đạo sư Tây Tạng hoặc Tây phương đã tiếp thị Mật tông hay Đại Viên Mãn (dzogchen) như đường tu dễ dàng, nhanh chóng và cao cấp nhất. Chính vì cách tiếp thị đó mà các đệ tử đã có ý niệm sai lầm, và nghĩ rằng Mật tông hay Đại Viên Mãn thật sự là đường tu dễ dàng.

Tại sao mọi người lại bị lôi cuốn vì những pháp tu mà họ nghĩ là sẽ nhanh chóng và dễ dàng? Như một trong những vị thầy của tôi đã nêu ra, có thể vì họ lười biếng, nên không muốn hạ thủ công phu khó nhọc, hay muốn tìm ra một món hời. Nó giống như đạt được giác ngộ bằng giá rẻ, theo cách mà mình đi tìm những món hời, khi đi mua sắm ở một cửa hàng. Chúng ta thường có tâm lý đó, khi nhìn vào các phương tiện tu tập giáo pháp: “Món nào được bán hạ giá trong tuần này vậy?”

Sự thật phũ phàng là Mật tông và Đại Viên Mãn là những pháp tu cực kỳ vi tế, khó khăn, đòi hỏi rất nhiều công phu tu tập khó nhọc. Ngay từ đầu thì tất cả các pháp tu như vậy xác định rằng ngay trước khi bắt đầu, bạn phải thực hiện pháp tu sơ khởi, ngondro, với 100,000 cái lạy hoặc nhiều hơn nữa và v.v... Điều đó không dễ dàng lắm, vì có thể mất nhiều năm để thực hiện điều này!

Nghĩ Rằng Việc Thực Hành 100,000 Cái Lạy Sẽ Đem Lại Phép Mầu

Ngay cả khi chấp nhận rằng mình phải thực hành những pháp tu sơ khởi này như lễ lạy, mà lại tưởng tượng mình sẽ có được phép mầu khi thực hiện điều này thì đó là một sự hiểu lầm. Điều này cũng có thể xảy ra từ vấn đề tiếp thị, hoặc có thể là do sự đánh giá quá cao về oai lực của những pháp tu sơ khởi này. “Tôi quá tuyệt vọng. Hãy cho tôi biết mình phải làm những gì. Được, tôi sẽ gieo mình xuống đất 100,000 lần, lặp lại một số âm tiết của một ngôn ngữ khác 100,000 lần, rồi thì tất cả những vấn đề sẽ biến mất. Tuyệt vời, tôi sẽ làm điều đó.”. Đây là một sự hiểu lầm. Nhưng trong tuyệt vọng thì bạn sẽ làm điều đó và hy vọng rằng cuối cùng thì cách chữa trị mầu nhiệm nào đó sẽ xảy ra. Nhưng nó không xảy ra như vậy. Rồi thì bạn hoàn toàn vỡ mộng về việc tu tập Pháp và bỏ cuộc.

Đương nhiên là hiện nay, các pháp tu tịnh hóa có thể có hiệu quả, nhưng không hiệu quả khi mà 99.9% thời gian thì tâm trí của bạn đi lang thang, không tập trung vào những điều bạn làm, và không có cảm giác hay hiểu biết gì về điều đó. Hay là bạn không có động lực mạnh mẽ và đúng đắn. Để cho những pháp tu này có hiệu quả - và ngay cả khi có hiệu quả thì chúng sẽ không tạo ra phép mầu – thì có nghĩa là mình phải thực hiện chúng một cách đúng đắn, với sự tập trung hoàn toàn, động lực đầy đủ, đúng đắn, một cảm giác chân thành sâu sắc về quy y, với sự hiểu biết rõ ràng rằng điều đó có nghĩa là gì, v.v... Việc này không dễ dàng, phải không?

Việc nghĩ rằng sau khi hoàn thành một pháp tu 100,000 lần, thì “Xong rồi, tôi đã trả xong nợ của mình. Bây giờ thì hãy tiếp tục với pháp tu hay ho.”, cũng là điều sai lầm. Theo một ý nghĩa nào đó thì thái độ như vậy gần giống như mình miễn cưỡng thực hành những pháp tu sơ khởi này, giống như phải trả tiền vô cửa. Bạn chỉ muốn làm cho xong, và không thật sự thấy giá trị của chính nó, để tịnh hóa một số ác nghiệp và tích tập công đức - ví dụ như lặp đi lặp lại lời quy y Tam Bảo. “Xin quy y Phật, Pháp và Tăng.”. Hay lặp đi lặp lại việc phát bồ đề tâm. Những loại pháp tu sơ khởi này rất, rất là hữu ích.

Thực Hành Pháp Tu Sơ Khởi Quá Sớm, Khi Không Có Kiến Thức Cơ Bản Về Giáo Pháp

Ngoài ra, về mặt pháp tu sơ khởi ngondro thì việc thực hiện chúng trước khi mình có một sự hiểu biết căn bản về Phật pháp, nên chỉ đơn giản nghĩ về chúng như một cách để thanh tẩy tội lỗi là một sự sai lầm. Đôi khi, điều đó xảy ra ở phương Tây, khi bạn đến gặp một vị thầy và ngay lập tức, trước khi có buổi thuyết pháp nào, hay hiểu biết nào thì thầy đã bảo: “Hãy lạy 100,000 lạy!”, và điều đáng kinh ngạc là một số người đã làm như vậy!

Thế thì bạn tự hỏi mình, “Tại sao người ta lại làm như vậy?” Và thường thì là vì tuyệt vọng, nghĩ rằng phép mầu sẽ xảy ra khi họ làm như vậy. Hoặc giống như việc tham gia một giáo phái, họ sẽ từ bỏ trách nhiệm với đời sống, và chỉ tuân theo một vị thầy cứng rắn, giống như trong quân đội. Đó là điều sai lầm, khi nghĩ rằng mối quan hệ với thầy giống như mối quan hệ với một số sĩ quan trong quân đội mà bạn phải tuân theo lệnh của họ, không hề thắc mắc điều gì.

Việc không bao giờ đánh mất khả năng phê phán là điều rất quan trọng. Đức Dalai Lama luôn nhấn mạnh điều này. Hãy phê phán. Điều đó không có nghĩa là chỉ trích, mặc dù chữ này nghe có vẻ giống như chỉ trích trong tiếng Anh. “Phê phán” có nghĩa là tìm hiểu điều gì đang xảy ra. “Chỉ trích” có ý nghĩa xem thường người nào với thái độ kiêu căng, hung hăng, tiêu cực và nghĩ rằng, “Tôi tốt hơn nhiều, còn bạn thì tồi tệ.”. Nên điều quan trọng là nếu như sẽ thực hành những pháp tu sơ khởi này thì nên có kiến thức căn bản về giáo lý nhà Phật, và hiểu mình đang làm gì, tại sao phải làm như vậy. Điều đó không có nghĩa là chỉ cần biết chi tiết của một pháp quán tưởng phức tạp, mà là hiểu rõ tâm thái mà mình đang cố gắng tạo ra, và giúp cho nó khắc sâu vào tâm khảm.

Tu Tập Các Pháp Tu Mật Tông Quá Sớm

Đây là dấu hiệu về một sự hiểu lầm lớn hơn, đó là dấn thân vào việc tu tập Mật tông quá sớm, ngay cả khi mình sẽ khởi đầu bằng việc tu tập một pháp tu ngondro. Ví dụ như trong các truyền thống nhấn mạnh nhiều về ngondro, các pháp tu sơ khởi, thì có một pháp tu ngondro chung hay thông thường, đó là bốn tư tưởng hướng tâm về Pháp. Trên cơ bản thì điều này bao gồm các chủ đề tương tự như trong các chủ đề của lam-rim (chủ đề của đường tu tuần tự đến giác ngộ). Chỉ sau đó thì mới tới những pháp tu sơ khởi không phổ biến, đó là lễ lạy và vân vân. Việc bỏ qua, tầm thường hóa, hay giảm thiểu những pháp tu sơ khởi chung (giáo pháp lam-rim cơ bản) và đi ngay lập tức vào việc lễ lạy v.v... thường đưa đến thái độ không thực tiễn về pháp lễ lạy, trì tụng mật chú 100 âm, v.v... Sau một thời gian thì bạn sẽ bắt đầu đặt câu hỏi, “Tại sao mình lại làm điều này? Mục đích của nó là gì?”. Trong khi đó, nếu như trước đó mà bạn có một sự hiểu biết rõ ràng, ít nhất là ở một mức độ nào đó, về tầm quan trọng của việc tích tập công đức, loại bỏ ác nghiệp (hoặc ít nhất là giảm thiểu chúng), bởi vì bạn muốn đạt những mục tiêu tâm linh thuộc thể loại này và thể loại kia, thì các pháp tu sơ khởi sẽ có một chút ý nghĩa.

Vấn đề ở đây không chỉ là việc tu tập ngondro quá sớm, mà là đi vào pháp tu Mật tông quá sớm. Tại sao điều này lại thường xảy ra như vậy? Có thể là vì chúng ta đã thỉnh cầu lạt ma ban lễ điểm đạo, ngay cả khi nhóm bạn đạo của mình chưa sẵn sàng để tu tập Mật tông. Hay chính các vị lạt ma đến viếng trung tâm Phật giáo muốn ban lễ điểm đạo, ngay cả khi hầu hết đại chúng chưa chuẩn bị sẵn sàng. Do đó, chúng ta không hoàn toàn chịu trách nhiệm cho sự hiểu lầm này, về việc quá nhấn mạnh vào Mật tông, và hành trì Mật tông được trình bày quá sớm cho hầu hết công chúng.

Tại sao chúng ta lại thỉnh cầu một lễ điểm đạo? Có thể có nhiều lý do. Chúng ta có thể nghĩ rằng bởi vì nó rất cao cấp. Đó là pháp tu thứ thiệt. Nó rất kỳ lạ. Hay những người điều hành trung tâm Phật giáo có thể nghĩ rằng lễ điểm đạo sẽ thu hút nhiều người hơn, và điều đó có nghĩa là họ sẽ thu được nhiều tiền hơn, để có thể trang trải chi phí thỉnh mời đạo sư đến đó, và giúp cho trung tâm của họ. Vì vậy, nó có thể là vì lý do tài chánh, là điều không may nhất có thể xảy ra.

Chính các đạo sư cũng có thể bị thúc đẩy bằng ý nghĩ rằng, “Được, họ sẽ không tu tập, nhưng nó sẽ gieo chủng tử cho những kiếp tương lai.”. Hầu hết các giảng sư Tây phương không tin vào kiếp sau, nên đó là một sự hiểu lầm. Hay chính các đạo sư không thật sự hiểu rằng người Tây phương không có đúng bối cảnh để có thể tu tập Mật tông một cách hiệu quả. Hoặc các ngài có thể bị áp lực phải quyên tiền để hỗ trợ các tu viện và chư tăng ở quê nhà. 

Có thể có nhiều lý do để người ta thỉnh cầu lễ điểm đạo, hay một đạo sư đề nghị việc ban lễ quán đảnh. Nhưng điều khuyên luôn luôn là nếu có một đạo sư đến viếng thăm thì hãy thỉnh cầu ngài dạy những giáo pháp cơ bản. Và nếu như muốn học những giáo pháp cao hơn, thì hãy thỉnh cầu ngài dạy những giáo lý Kinh điển cao cấp như bồ đề tâm hay tánh Không.

Cho Rằng Nếu Như Đã Nhận Lễ Điểm Đạo Quá Sớm Thì Sẽ Mắc Kẹt Với Hành Trì Cam Kết 

Thực tế là nhiều người nhận lễ điểm đạo Mật tông trước khi họ được chuẩn bị đầy đủ để tu tập. Nhưng một số người cảm thấy rằng nếu như không tu tập thì họ sẽ là những Phật tử xấu, và sẽ đọa vào địa ngục nào đó. Vì vậy nên họ cố gắng duy trì pháp tu, nhưng hầu như không hiểu gì về những gì họ đang làm, hay tại sao phải làm như vậy, và chẳng mấy chốc thì lại thù hận pháp tu của mình. Tuy nhiên, đó là một sự sai lầm, khi nghĩ rằng những chọn lựa duy nhất là phải tu hành khổ sở, hay là bị tra khảo trong địa ngục.

Serkong Rinpoche đã đưa ra lời khuyên rất hữu ích cho những người như vậy. Ngài nói rằng, trong những trường hợp như vậy thì nên xem việc nhận lễ điểm đạo như cách gieo hạt giống trong dòng tâm thức của mình cho tương lai. Nếu như sau khi tự xét mình một cách trung thực mà bạn thấy mình chưa sẵn sàng với việc tu tập, thì trong trí tưởng tượng, hãy đặt các pháp tu lên một cái kệ cao trong tâm thức của mình. Tuy nhiên, hãy làm điều đó với sự tôn trọng hoàn toàn, và chủ ý chân thành rằng bạn sẽ đưa chúng xuống khỏi cái kệ này, và thực hành khi đã chuẩn bị tốt hơn.

Cho Rằng Mình Có Thể Đạt Giải Thoát Hay Giác Ngộ Mà Không Cần Khắc Phục Vấn Đề Sinh Học, Đặc Biệt Là Nhu Cầu Tình Dục

Việc nghĩ rằng mình có thể đạt được giải thoát hay giác ngộ mà không phải khắc phục vấn đề sinh học, đặc biệt là nhu cầu tình dục, là một sự hiểu lầm. Đây là một điểm đặc biệt khó khăn. Mặc dù trên thực tế, ở giai đoạn cao cấp thì hành giả có thể sử dụng dục vọng và năng lượng tình dục để đoạn diệt dục vọng và năng lượng tình dục, nhưng điều này chỉ được thực hiện khi hành giả đã tu tập đến giai đoạn cực kỳ cao cấp, và có thể làm chủ hệ thống năng lượng vi tế của mình. Việc xem Mật tông là một phương tiện để có quan hệ tình dục kỳ lạ là một sai lầm nghiêm trọng. Chúng ta đang nhắm vào việc đạt được giải thoát. Giải thoát có nghĩa là thoát khỏi thân vật chất luân hồi, với tất cả các động lực sinh học của nó và vân vân. Chúng ta đang nhắm đến mục tiêu để có được thân của một đấng giải thoát hay giác ngộ: được cấu tạo bằng ánh sáng, và không phải chịu những hạn chế sinh học này. Tuy nhiên, thường thì ta lại đi tìm một món hời trong pháp tu của mình. Chúng ta muốn có được giải thoát và giác ngộ bằng giá rẻ, mà không phải từ bỏ những thú vui của thân thể. Đây là một sự hiểu lầm lớn.

Cho Rằng Điều Quan Trọng Nhất Trong Pháp Tu Mật Tông Là Quán Tưởng Đúng Tất Cả Các Chi Tiết

Ngoài ra, khi tu tập Mật tông và muốn nhận chỉ giáo về cách hành trì thì việc nghĩ rằng điểm nhấn chính trong pháp tu là pháp quán tưởng, nên lo lắng rất nhiều về việc phải quán tưởng đúng tất cả những chi tiết nhỏ nhặt là một sự hiểu lầm. Thầy tôi, Serkong Rinpoche, đã từng sử dụng một ví dụ về sự hiểu lầm này ở phương Tây, “Người ta đến đây và hỏi ta Yamantaka hay Vajrayogini có cái rốn hay không? Chuyện này thật vớ vẩn. Họ đã bỏ qua những điểm quan trọng trong những pháp tu này.”.

Khi như muốn có định tâm nhất điểm bằng pháp quán tưởng trong Mật tông thì chắc chắn là bạn cần phải có tất cả các chi tiết, nhưng đó không phải là điều mà bạn tập trung vào, hay nhấn mạnh vào lúc đầu. Điều mà bạn cần phải tập trung vào là kiến thức cơ bản về điều mà ngài Tông Khách Ba (Tsongkhapa) gọi là “ba điểm tinh yếu của đường tu”, và cách chúng liên quan đến việc hành trì pháp tự quán tưởng mình trong sắc tướng của vị Bổn tôn, như Đức Quán Âm, hay Tara.

• Tâm xả ly - quyết tâm để được tự do - từ bỏ tâm bám chấp vào diện mạo bình thường của mình, vào niềm tin rằng mình và vạn pháp đều có sự tồn tại chân thật, tự lập.
• Bồ đề tâm - chúng ta đang nhắm vào thành tựu giác ngộ. Chư Bổn tôn này đại diện cho tâm giác ngộ trong tương lai của chính mình, điều mà ta đang nhắm đến. Vì vậy, để có thể đạt được điều đó nhanh hơn thì ta sẽ quán rằng mình hiện đang ở đó. Nếu như không có bồ đề tâm thì tại sao bạn lại quán mình trong sắc tướng này, và tưởng tượng mình đang thực hiện tất cả các hoạt động làm lợi lạc cho người khác? Chúng ta muốn được như vậy, để tạo lợi lạc cho tha nhân.
• Tánh Không – chúng ta hiểu rằng hiện nay thì mình không thật sự tồn tại như vậy, nhưng mình có tiềm năng thành Phật, giống như điều mà chư Bổn tôn này đại diện. Nhưng ta cũng nhận ra rằng để đạt được giác ngộ thì phải nỗ lực tu hành. Nói cách khác là mình hiểu cách mà tánh Không và công năng của nhân quả, duyên khởi lại đi cùng với nhau. Chúng ta không tự lừa dối mình, khi nghĩ rằng mình thật sự là Tara, hay Cleopatra, đối với vấn đề này.

Vậy thì nếu như mình sẽ thỉnh cầu khai thị về Mật tông, thì hãy bảo đảm là người khác đang ở mức độ này. Đây là những điều mà mình phải nhấn mạnh: mục đích của tất cả những pháp tu Mật tông này là gì, và mình đang cố gắng thực hiện điều gì với nó. Đó là lý do tại sao mình phải chuẩn bị mọi việc trước đó, chứ không chỉ lo lắng về tất cả những chi tiết quán tưởng nhỏ bé như những món trang sức nhìn ra sao, và những thứ như vậy. Tuy có những chỉ giáo về những điều này ra sao, nhưng đừng nhấn mạnh điều này, đặc biệt là vào lúc đầu.

Điều thú vị là trong lễ điểm đạo Kalachakra ở Toronto, Canada, vào năm 2004, Đức Dalai Lama đã ban cho ba ngày thuyết pháp sơ khởi về một trong những tác phẩm của ngài Long Thọ (Nagarjuna) về tánh Không, Căn Bản Trung Luận Tụng (Root Verses on the Middle Way), được gọi là “Trí Bát Nhã”. Sau đó, Ngài đã ban lễ điểm đạo. Điều rất đáng chú ý là có nhiều người ở đó để nhận lễ điểm đạo hơn là lúc nghe thuyết pháp về tánh Không. Đức Dalai Lama nói với đại chúng rằng Ngài thật sự cảm kích những người chỉ đến để nghe giáo pháp của ngài Long Thọ, và không ở lại để nhận lễ điểm đạo, hơn là những người đã làm ngược lại, đã bỏ qua những giáo pháp cơ bản khởi đầu, và chỉ đến để nhận lễ điểm đạo. Điều đó cho ta thấy rất nhiều điều.

Xem Bổn Tôn Như Những Vị Thánh Mà Mình Cầu Nguyện Để Được Ban Phước

Đó là một sự hiểu lầm xa hơn về Mật tông, khi xem các vị Bổn tôn hay yidam giống như những vị thánh mà mình cầu nguyện để được giúp đỡ: Thánh Tara, Thánh Quán Âm, v.v..., và tôn thờ các ngài. Sự hiểu lầm này không chỉ giới hạn cho người phương Tây. Nhiều Phật tử truyền thống cũng nghĩ như vậy, tuy không tương tự như ẩn dụ về các vị thánh trong đạo Cơ đốc. Chư Bổn tôn này có thể truyền cảm hứng cho chúng ta, cũng như chư Phật và chư bổn sư của dòng truyền thừa cũng làm như vậy, nhưng mình phải tự tu tập để giác ngộ.

Một số trong những sự hiểu lầm này xuất phát từ vấn đề dịch thuật, khi chúng ta thỉnh cầu chư bổn sư và Bổn tôn trong bài cầu nguyện. Trước hết, chữ “cầu nguyện” đối với chúng ta có ý nghĩa là cầu nguyện với Thượng Đế: “Xin Thượng Đế ban cho con điều mà con cầu nguyện.”. Hay nó có nghĩa là cầu nguyện với một vị thánh, đóng vai trò trung gian với Thượng Đế, để Thượng Đế ban cho mình điều gì đó. Đây là một sự nội suy từ Cơ Đốc giáo, và nó không phù hợp.

Những gì mình thỉnh cầu trong cái gọi là “lời cầu nguyện” này là những gì được gọi trong tiếng Tây Tạng là chin-gi-lab (byin-gyis rlabs), và thường được dịch là “ban phước” (“blessing”). Theo lời phiên dịch thì ta sẽ thỉnh cầu “Xin ban phước cho con để có thể thực hiện điều này. Xin ban phước cho con để có thể thực hiện điều kia.”, như thể điều duy nhất mà mình phải làm là thỉnh cầu những vị này đến ban phước, rồi thì bỗng nhiên, mình sẽ có tất cả các thực chứng. Đó không phải là đạo Phật.

Cách thông dịch chữ “ban phước” tạo ra một ý nghĩa hoàn toàn khác biệt và lầm lạc, so với ý nghĩa thật sự của thuật ngữ này. Thuật ngữ Tây Tạng có nghĩa đen là làm rạng rỡ và thăng hoa. Thuật ngữ chánh gốc tiếng Phạn, adhisthana, có nghĩa là đặt người nào hay điều gì ở vị trí cao hơn, để thăng hoa nó. Tôi thích dịch chữ này là “truyền cảm hứng”. Chúng ta thỉnh cầu Đức Phật, chư bổn sư (gurus), chư Bổn tôn truyền cảm hứng, để mình đạt được điều này hay chứng ngộ kia. Tuy nhiên, chư vị này, từ phía các ngài, bằng oai lực của họ, không thể ban cho ta những điều mà mình mong muốn, và làm mọi việc cho mình, và điều duy nhất mà mình phải làm là phục tùng các ngài. Đó lại là một phép nội suy, phóng chiếu một ý tưởng hay khái niệm Tây phương vào đạo Phật. Điểm nhấn chính luôn luôn là ta phải tự mình tu tập. Chư Phật và chư bổn sư có thể truyền cảm hứng cho chúng ta, có thể giảng dạy và hướng dẫn, nhưng không thể làm việc cho mình. Chúng ta phải tự mình hiểu lấy.