ធុរៈនិងការត្រៀមលក្ខណៈមុនបដិបត្តិសមាធិ

ការតាំងឥរិយាបថនៅក្នុងការបដិបត្តិសមាធិត្រូវបានគេធ្វើឡើងខុសៗគ្នានៅក្នុងវប្បធម៌សមាធិទូទាំងអាសុី។ ការតាំងគោលជំហរសមាធិនៃវប្បធម៌ឥណ្ឌា ទីបេ ចិន ជប៉ុន និងប្រទេសថៃគឺសុទ្ធតែខុសគ្នាទាំងអ ស់ ដូច្នេះយើងមិនអាចនិយាយថា ការតាំងគោលជំហរមួយជាក់លាក់គឺជាការតាំងគោលជំហរដែលត្រឹម ត្រូវបំផុតនោះទេ។ ជនជាតិឥណ្ឌា និងជនជាតិទីបេបដិបត្តិសមាធិដោយអង្គុយពែនភ្នែន តែគេឧស្សាហ៍ ឃើញជនជាតិជប៉ុន និងជនជាតិចិនអង្គុយលើបាទជើងទាំងពីររបស់គេសណ្តូកទៅក្រោយ។ សំរាប់ជនជាតិខ្មែរនិងថៃវិញ ពួកគេអង្គុយបត់ជើង។ សំរាប់ការបដិបត្តិនៅក្នុងការបង្រៀននៃតន្រ្តា (Tantra) ដែលនិយាយអំពីថា មពលនៃរាងកាយគឺទាមទារឪ្យអង្គុយពែនភ្នែនខ្វែងជើងលើគ្នា (Full Lotus) ប៉ុន្តែពួកយើងភាគច្រើនមិ នទាន់ឈានដល់កំរិតនេះនៅឡើយទេ។ ប្រសិនបើអ្នកប្រាថ្នាចង់បដិបត្តិតាមវិធីនេះ ជាធម្មតាគេណែនាំ ឪ្យអ្នកចាប់ផ្តើមប្រតិបត្តិការអង្គុយបែបនេះតាំងពីវ័យក្មេងទៅ ដោយសារថាវាមានការពិបាកដើម្បីចាប់ផ្តើ មឥរិយាបថនៃការអង្គុយបែបនេះវ័យជរាបន្តិច។ ពិតជាប្រការល្អប្រសើរ សំរាប់ជនបស្ចឹមប្រទេសណាដែ លអាចតាំងការអង្គុយរបស់ខ្លួនបានទៅតាមប្រពៃណីអាសុី តែបើធ្វើមិនបានទេ អ្នកអាចអង្គុយលើកៅអី បាន មិនទាស់ខុសអ្វីទេ។ ធុរៈសំខាន់ដែលត្រូវដឹង និងត្រូវចងចាំនោះគឺត្រូវតែតម្រង់ខ្នងឪ្យត្រង់។ 

ពេលយើងនិយាយអំពីកែវភ្នែក មានការបដិបត្តិសមាធិខ្លះដែលគេធ្វើឡើងដោយបិទភ្នែក ខ្លះទៀតបើក ភ្នែក ខ្លះទៀតបដិបត្តិដោយសំលឹងចុះក្រោយ និងសំលឹងឡើងលើជាដើម ពោលគឺវាអាស្រ័យទៅតាម ការប្រតិបត្តិសមាធិនីមួយៗ។ ជាទូទៅជនជាតិទីបេមិនជំរុញឪ្យធ្វើសមាធិដោយបិទភ្នែកទាំងទ្វេររបស់ យើងទេ។ ពេលធ្វើសមាធិបិទភ្នែក ក្រៅតែពីងាយស្រួលធ្វើឪ្យយើងងងុយដេក វាក៏បង្កើតទៅជាមនោឧ សគ្គដែលធ្វើឪ្យអ្នកគិតថា ដើម្បីធ្វើសមាធិបានទាល់តែបិទភ្នែក។ ប្រសិនបើអ្នកមានអារម្មណ៍យ៉ាងដូ ច្នោះ មានន័យថាច្បាស់ជាមានការពិបាកដើម្បីបញ្ចូលអ្វីដែលអ្នកកំពុងចម្រើនទៅក្នុងជីវិតរស់នៅប្រចាំ ថ្ងៃជាក់ស្តែង។ ឧបមាថា៖ បើសិនខ្ញុំកំពុងតែនិយាយជាមួយនរណាម្នាក់ ហើយដើម្បីផ្តល់ក្តីស្រឡាញ់ដ ល់បុគ្គលនោះ ខ្ញុំត្រូវបិទភ្នែករបស់ខ្ញុំ ប្រការនេះច្បាស់ជាចម្លែកណាស់នៅក្នុងជីវិតជាក់ស្តែង។ ដូច្នេះនៅ ក្នុងទំនៀមទីបេ សំរាប់ការបដិបត្តិសមាធិភាគច្រើន អ្នកបើកភ្នែកព្រឹមៗពាក់កណ្តាល មិនផ្តោតអារម្មណ៍ ឪ្យចំពេក និងសំលឹងមើលទៅក្រោមបន្តិច។ 

ប្រសិនបើអ្នកអង្គុយពែនភ្នែន វាគឺជាធុរៈសំខាន់ដើម្បីធ្វើការជ្រើសរើសខ្នើយទ្រាប់អង្គុយឪ្យបានសមរម្យ ។ មនុស្សខ្លះអាចអង្គុយលើការូរាបស្មើបានយ៉ាងស្រួល ដោយមិនមានការស្ពឹកស្រពន់ជើងឡើយ។ ឧបមាដូចជា សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ដាឡៃឡាម៉ាទី១៤ ព្រះអង្គចូលចិត្តគង់ប្រថាប់យ៉ាងដូច្នេះនៅលើអា សនៈទេសនារបស់ព្រះអង្គពេលព្រះអង្គសំដែងធម៌ទេសនា (បង្រៀន)។ ប៉ុន្តែសំរាប់យើងវិញ បើយើង មិនអង្គុយលើខ្នើយទេ ជើងរបស់យើងនឹងឆាប់ស្ពឹកមិនខាន។ ដូចនេះប្រសិនបើអ្នកមានបញ្ហានេះ សូមអ្ន កព្យាយាមអង្គុយលើខ្នើយដើម្បីឪ្យគូដរបស់អ្នកខ្ពស់ជាងជើង និងក្បាលជង្គង់របស់អ្នក។ សូមអ្នកធ្វើការ ជ្រើសរើសទ្រនាប់ខ្នើយសំរាប់អង្គុយណាដែលល្អសំរាប់អ្នក៖ ក្រាស ស្តើង ទន់ ឬរឹងជាដើម ពោលមនុ ស្សម្នាក់ៗគឺខុសគ្នា។ ប្រការដែលសំខាន់បំផុតនោះគឺថា អ្នកមានអារម្មណ៍ថាស្រួល ហើយទ្រនាប់ខ្នើយ សំរាប់ទ្រាប់អង្គុយនោះមិនធ្វើឪ្យអ្នកស្ពឹកជើង ពីព្រោះថាការស្ពឹកស្រពន់នេះគឺជារឿងមិនស្រួលទេ។ នៅ តាមមជ្ឈមណ្ឌលសមាធិជាច្រើនប្រើប្រាស់នូវខ្នើយរាងមូល រាងជ្រុង និងក្រាសមួយបែបដែលគេហៅថា ហ្សាហ្វូស (zafus) ប៉ុន្តែខ្នើយប្រើជាទ្រនាប់អង្គុយនៅក្នុងពុទ្ធសាសនាហ្សិននេះគឺត្រូវបានគេផលិតឡើ ងដើម្បីអង្គុយតាមបែបបទជប៉ុន ដែលអង្គុយលើបាទជើងទាំងពីរសណ្តូកទៅក្រោយ។ តែមនុស្សមួយចំ នួនខ្លះអាចអង្គុយពែនភ្នែនលើខ្នើយប្រភេទនេះបានស្រួលក៏ថាបាន។ ប៉ុន្តែសំរាប់មនុស្សភាគច្រើនវិញ ខ្នើយហ្សាហ្វូសនេះខ្ពស់ និងរឹងពេក។ ប្រសិនបើមជ្ឈមណ្ឌលសមាធិរបស់អ្នកមានតែខ្នើយហ្សាហ្វូសក្រា សប្រភេទនេះ តែអ្នកចូលចិត្តអង្គុយពែនភ្នែនទៀតនោះ អ្នកប្រហែលជាត្រូវយលខ្នើយរបស់អ្នកទៅតាម ខ្លួនហើយ។ 

សំរាប់មនុស្សភាគច្រើន ពេលវេលាដ៏ល្អប្រសើរបំផុតសំរាប់ធ្វើសមាធិសំរាប់ពួកគេ គឺអាចជាធុរៈដំបូងនៅពេលព្រឹកព្រលឹម ឬអាចជាធុរៈចុងក្រោយបង្អស់នៅពេលរាត្រី ដែលមានការរំខាន់ តិចតួចបើនិយាយអំពីសកម្មភាពជីវិតប្រចាំថ្ងៃ។ មនុស្សខ្លះភ្ញាក់ស្វាងពីដំណេកនៅពេលព្រឹកព្រលឹម ហើយមនុស្សខ្លះទៀតមានស្មារតីភ្លឺស្វាងនៅពេលរាត្រី - ដែលគេហៅថា “អ្នកចូលចិត្តងើបពីព្រលឹម” និង “សត្វទីទុយពេលរាត្រី” – (អ្នកមានស្មារតីភ្លឺស្វាងនៅពេលរាត្រី) ពោលរូបអ្នកគឺជាអ្នកដឹងច្បាស់ នូវឡាយស្តាយរបស់អ្នកជាងនរណាៗទាំងអស់ ដូចនេះអ្នកអាចកំណត់ដោយខ្លួនឯងថាពេលវេលាណា ដែលល្អប្រសើរសំរាប់អ្នក។ 

ប្រការអ្វីដែលគេមិនណែនាំឪ្យធ្វើនោះគឺការធ្វើសមាធិពេលងងុយដេក។ ប្រសិនបើអ្នកងងុយគេងពេល យប់ តែអ្នកនៅតែព្យាយាមធ្វើសមាធិមុនពេលចូលគេង អ្នកអាចគេងលក់ពាក់កណ្តាលទីនៃការបដិបត្តិ របស់អ្នក ប្រការនេះមិនមានអត្ថប្រយោជន៍សំរាប់អ្នកទេ។ ប្រការស្រដៀងគ្នានេះដែរគឺវេលាព្រឹកព្រលឹម ៖ ប្រសិនបើអ្នកនៅតែងងុយដេក ន៎ុះការធ្វើសមាធិរបស់អ្នកនឹងមិនមានប្រសិទ្ធិភាពទេ។ ចូរអ្នកធ្វើការ វិនិច្ឆ័យដោយខ្លួនឯងចុះចំពោះពេលវាលាណាដែលល្អប្រសើរសំរាប់អ្នក។ ការហូបកាហ្វេ និងតែ មុនពេ លអ្នកបដិបត្តិសមាធិនៅពេលព្រឹកព្រលឹមមិនមានបញ្ហាអ្វីនោះទេ បើទោះបីជាជនជាតិទីបេភាគច្រើនមិ នមានទម្លាប់យ៉ាងនេះក្តី។ 

ព្រះមហាធម្មាចារ្យរបស់ខ្ញុំ គឺព្រះមហាថេរៈ ត្សិនសាបសឺកុង រីនប៉ូជេ ដែលជាព្រះធម្មាចារ្យមួយអង្គក្នុងចំ ណោមធម្មាចារ្យរបស់ សម្តេចសង្ឃ ដាឡៃឡាម៉ា ជាច្រើនអង្គ បានពិពណ៌នាអំពីរបៀបដែលព្រះសង្ឃប ដិបត្តិសមាធិនៅឯពុទ្ធិកមហាវិទ្យាល័យតន្ត្រានៅក្នុងតំបន់ទីបេ ជាទីឋានដែលព្រះអង្គបានសិក្សាកន្លងម កថា ព្រះសង្ឃទាំងអស់អង្គុយប្រថាប់នៅក្នុងសាលសមាធិ និងសឹងលក់នៅទី(ដេកសំរាប់ព្រះសង្ឃ) នោះ ហើយអង្គុយតាំងសមាធិនៅតាមកន្លែងរៀងៗខ្លួនរបស់ព្រះសង្ឃមួយអង្គៗ ហើយព្រះសង្ឃអង្គខ្លះ ក៏ទម្រេទព្រះកេសលើភ្លៅព្រះសង្ឃដែលគង់ក្បែរខ្លួន។ ការប៉ះពាល់គ្នាតាមរាងកាយបែបនេះគឺពិតជាមិន មានបញ្ហាអ្វីទេសំរាប់ជនជាតិទីបេ។ សំលេងជួងនឹងបន្លឺឡើងដើម្បីដាសព្រះសង្ឃទាំងអស់ឪ្យក្រោកពី សឹងឡើងតាំងពីព្រលឹមស្រាងៗ ហើយព្រះសង្ឃទាំងអស់ត្រូវចាប់ផ្តើមអង្គុយតាំងសមាធិ និងសូត្រធម៌ ជាដើម វាលុះត្រាណាតែអ្នកជាវេជ្ជបណ្ឌិត ដែលទម្លាប់ងើបពីដំណេកពាក់កណ្តាលអាធ្រាត្រដើម្បីធ្វើការ វះកាត់ និងរក្សាជម្ងឺអីជាដើម ន៎ុះគឺពិតជាធុរៈដ៏ពិបាកមួយដើម្បីបដិបត្តិសមាធិភ្លាមៗបន្ទាប់ពីងើបពីដំ ណេក។ 

ពេលអ្នកទើបតែចាប់ផ្តើមបដិបត្តិសមាធិ ប្រការសំខាន់គឺរយៈពេលបដិបត្តិរបស់អ្នកត្រូវមានរយៈពេលខ្លី តែញឹកញាប់។ ជាអ្នកបដិបត្តិដំបូង ព្យាយាមអង្គុយបដិបត្តិច្រើនម៉ោងក្នុងពេលមួយដង នឹងធ្វើឪ្យការបដិ បត្តិនោះក្លាយជាធុរៈលំបាក។ នៅតាមមជ្ឈមណ្ឌលសមាធិខ្លះគេបដិបត្តិរបៀបនេះ តែជាទូទៅជនជាតិទី បេមិនជំរុញឪ្យធ្វើបែបនេះទេ មូលហេតុនោះគឺថាប្រសិនបើការបដិបត្តិសមាធិជាធុរៈមួយលំបាកនោះ អ្នកនឹងមិនចង់បដិបត្តិវាទៀតឡើយ! ពោលអ្នកនឹងចង់ឪ្យវាបញ្ចប់ទៅភ្លាមៗដោយអន្ទះសារមិនខាន។ ដូច្នេះក្នុងគ្រាដំបូង សូមអ្នកបដិបត្តិត្រឹមតែប្រាំនាទីទៅ គឺល្មមគ្រប់គ្រាន់ហើយ។ នៅក្នុងនិកាយថេរវាទ វិញ គេបដិបត្តិឆ្លាសគ្នាដោយប្តូរពីការអង្គុយយូរ ទៅការបដិបត្តិដោយដើរជំនួសវិញ ដូច្នេះគេមិនបដិបត្តិ តែមួយជំហររយៈពេលយូរពេកទេ។ 

រឿងដែលជនជាតិទីបេយកមកប្រៀបធៀបនោះគឺថា ប្រសិនបើមានមិត្តភក្តិមកលែង ហើយគេស្នាក់នៅ យូរពេកនោះ អ្នកនឹងចង់ឪ្យគេទៅវិញដោយគ្មានការអត់ធ្មត់ឡើយ។ បន្ទាប់ពីមិត្តរបស់អ្នកចាកចេញទៅ អ្នកនឹងមិនរំពឹងថានឹងចង់ជួបគេម្តងទៀតទេ ក៏ប៉ុន្តែបើមិត្តភក្តិចាកចេញពីអ្នកទៅ ស្របពេលដែលអ្នកច ង់ចំណាយពេលវេលាជាមួយគេនោះ ន៎ុះអ្នកនឹងមានអារម្មណ៍ថាសប្បាយចិត្តចង់ជួបគេម្តងទៀតមិនខា ន។ ដូចគ្នានេះដែរ កាយវិការ ទីអាសនៈ និងរយៈពេលនៃការអង្គុយរបស់យើងគួរតែមានផាសុខភាព ដើម្បីឪ្យយើងមានអារម្មណ៍សោមនស្សចំពោះការបដិបត្តិរបស់យើង។ 

វាគឺជាប្រការដ៏សំខាន់ក្នុងការដាក់គោលដៅរបស់អ្នកមុនពេលអ្នកបដិបត្តិសមាធិ។ តាមពិតការដាក់គោ លដៅគឺជាធុរៈមួយដែលត្រូវបានគេណែនាំឪ្យធ្វើពេលអ្នកបើភ្នែកពីដំណេកមកភ្លាមៗ ត្រូវតែជាធុរៈដំបូ ងបំផុតមួយនៅពេលព្រឹក។ ពេលអ្នកភ្ញាក់ពីដំណេកភ្លាម ឋិតនៅលើគ្រែដេកនៅឡើយ អ្នកអាចកំណត់ គោលដៅរបស់អ្នកសំរាប់ថ្ងៃនេះ ពោលអ្នកអាចគិតថា៖ “ថ្ងៃនេះខ្ញុំនឹងព្យាយាមបដិបត្តិមិនខឹងក្រោធទេ ខ្ញុំនឹងព្យាយាមបដិបត្តិក្តីសណ្តុះប្រណីឪ្យបានច្រើន ខ្ញុំនឹងព្យាយាមបង្កើតអារម្មណ៍វិជ្ជមានចំពោះអ្នកដ៏ទៃ ខ្ញុំនឹងធ្វើឪ្យថ្ងៃនេះក្លាយជាថ្ងៃដ៏មានអត្ថន័យ និងមិនធ្វើឪ្យវាឥតប្រយោជន៍ឡើយ”។ 

មានប្រយោគមួយឃ្លានៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាហ្សិន (Zen Koan) ជាប្រយោគដែលខ្ញុំចូលចិត្ត ពោលថា៖ “សេចក្តីស្លាប់អាចកើតឡើងនៅពេលណាមួយមិនខាន៖ ចូរអ្នកកុំបារម្ភឪ្យសោះ!” ប្រសិនបើ អ្នកគិតអំពីវា ន៎ុះគឺជាការគិតមួយដ៏ជ្រៅជ្រះបំផុត។ ប្រសិនបើអ្នកគិតព្រួយបារម្ភ ហើយប្រសិនបើអ្នកព្រួ យបារម្ភថាសេចក្តីស្លាប់អាចកើតឡើងនៅពេលណាមួយនោះ អ្នកនឹងមិនអាចសម្រេចការអ្វីមួយបានទេ ។ ពោលការគិតព្រួយនោះអាចជាការគិតថា៖ “ខ្ញុំមិនបានធ្វើកិច្ចការនេះគ្រប់គ្រាន់ទេ ខ្ញុំមិនមែនជាមនុ ស្សល្អគ្រប់គ្រាន់ទេ” ក៏ប៉ុន្តែប្រសិនបើអ្នកដឹងថាក្តីស្លាប់អាចកើតឡើងនៅពេលណាមួយនោះ ហើយអ្នក មិនព្រួយមិនខ្វល់ចំពោះវានោះ ន៎ុះអ្នកនឹងធ្វើកិច្ចការអ្វីក៏ដោយដែលអ្នកអាចធ្វើវាបានឪ្យប្រាកដនិយម និងមានអត្ថន័យ ដោយគ្មានការគិតព្រួយបារម្ភអ្វីឡើយ។ ដូច្នេះចូរអ្នកព្យាយាមចងចាំថាសេចក្តីស្លាប់អា ចកើតឡើងនៅពេលណាមួយមិនខាន ចូរអ្នកកុំព្រួយបារម្ភឪ្យសោះ!

មុនពេលសមាធិ យើងត្រូវកំណត់គោលបំណងថា “ខ្ញុំនឹងព្យាយាមសមាធិរយៈពេលប៉ុណ្ណេះនាទីជាដើម ខ្ញុំនឹងព្យាយាមធ្វើការផ្តោតចិត្ត ហើយប្រសិនបើខ្ញុំដឹងថាខ្លួនឯងងងុយដេក ន៎ុះខ្ញុំនឹងដាសខ្លួនឯងឪ្យភ្ញាក់ ឡើង ប្រសិនបើការផ្តោតចិត្តរបស់ខ្ញុំត្រាច់រង្គត់ពាសវាលពាសកាល ន៎ុះខ្ញុំនឹងនាំវាត្រឡប់មកវិញ។” សូម យកការនិយាយនេះជាសាច់ការ កុំចេះតែនិយាយតែមាត់ឪ្យសោះ - ពិតជាត្រូវព្យាយាមរក្សាការតាំងគោ លបំណងនោះនៅក្នុងចិត្តឪ្យបាន និងត្រូវធ្វើតាមឪ្យបាន។ ការរក្សាការបដិបត្តិតាមគោលបំណងដែលបា នកំណត់គឺពិតជាពិបាកខ្លាំងណាស់។ ប្រសិនបើអ្នកធ្លាក់ចូលទៅក្នុងទម្លាប់អាក្រក់នៃការប្រើប្រាស់ការ ធ្វើសមាធិរបស់អ្នក យកទៅគិតអំពីបញ្ហាផ្សេងៗ បើទោះបីជាបញ្ហាទាំងនោះស្តែងពីទស្សនៈនៃព្រះធម៌ដ៏ ទៃក្តី ន៎ុះគឺជាទម្លាប់ដ៏លំបាកមួយដើម្បីគេចចេញពីវា នេះខ្ញុំនិយាយពីបទពិសោធន៍ផ្ទាល់ៈ ពោលវាគឺជា ទម្លាប់មួយដែលពិបាកក្នុងការលុបបំបាត់ ដូច្នេះចូរអ្នកព្យាយាមកំណត់គោលបំណងត្រឹមត្រូវមួយ មុនពេ លអ្នកបដិបត្តិសមាធិ ហើយត្រូវធ្វើតាមគោលបំណងដែលបានកំណត់ហើយនោះ។ 

ធុរៈបន្ទាប់គឺការលើកកំលាំងចិត្ត។ នៅក្នុងបរិបទព្រះពុទ្ធសាសនាទីបេ ការលើកកំលាំងចិត្តគឺជាគុណ តម្លៃដែលប្រកបដោយធាតុពីរចូលគ្នា។ ទីមួយគឺគោលបំណង៖ ពោលគឺសំដៅលើអ្វីដែលយើងប៉ង ធ្វើវា ឪ្យសម្រេចបាន? គោលបំណងស្តង់ដាគឺត្រូវបានគេបកស្រាយលម្អិតនៅក្នុងមាគា៌នៃឈាននីមួយៗ (lam-rim)។ ពោលគឺដូចដែលគេបានពន្យល់បកស្រាយនៅក្នុងគម្ពីរឡាមរីម (lam-rim)ហើយថា គោលបំណងទាំងនោះគឺ៖ (ក) ធ្វើឪ្យអនាគតជាតិប្រសើរឡើង (ខ) សម្រេចបានការរួចរំដោះពីការកើ តឡើងវិញទាំងស្រុង (គ) ទទួលបានការត្រាស់ដឹងដើម្បីឪ្យអ្នកអាចជួយដល់មនុស្សគ្រប់រូប ឪ្យគេ សម្រេចបានការរួចរំដោះពីជាតិកំណើត។ ទីពីរគឺជាអារម្មណ៍ដែលជំរុញយើងឪ្យឈានទៅដល់គោល ដៅនោះ។ 

នៅពេលគិតអំពីការលើកកំលាំងចិត្តរបស់យើង វាគឺជាប្រការសំខាន់ដែលយើងត្រូវតែមានភាពស្មោះត្រ ត់ចំពោះខ្លួនឯង។ ពោលគឺត្រូវសួរខ្លួនឯងថា តើខ្ញុំពិតជាមានជំនឿលើការចាប់កំណើតឡើងវិញទេ? មនុស្សភាគច្រើនមិនជឿទេ ដូច្នេះបើគ្រាន់តែពោលពាក្យថា “ខ្ញុំកំពុងបដិបត្តិបែបនេះដើម្បីធានាថាខ្ញុំនឹង មានកំណើតជាមនុស្សដ៏ថ្លៃថ្លានៅជាតិក្រោយ” ឬ “ខ្ញុំបដិបត្តិបែបនេះដើម្បីរួចរំដោះទាំងស្រុងពីការចាប់ កំណើតឡើងវិញ” ឬក៏ថា “ខ្ញុំបដិបត្តិបែបនេះដើម្បីត្រាស់ដឹង ដើម្បីឪ្យខ្ញុំអាចជួយដល់មនុស្សគ្រប់រូបឪ្យ គេរួចរំដោះពីជាតិកំណើត” - ពោលពាក្យសំដីទាំងអស់នោះគឺគ្រាន់តែជាពាក្យសំដីតែប៉ុណ្ណោះ បើអ្នកមិនមា នជំនឿលើការចាប់ជាតិឡើងវិញទេនោះ វាគ្មានន័យខ្លឹមសារអ្វីឡើយ។ 

ដូចនេះប្រសិនបើអ្នកកំពុងតែបដិបត្តិសមាធិដែលជាផ្នែកមួយនៃអ្វីដែលខ្ញុំហៅថាជា “ព្រះធម៌ស្រាល” (Dharma-Lite) ពោលគឺព្រះពុទ្ធសាសនាដែលមិននិយាយអំពីការកើតឡើងវិញ ន៎ុះគឺពិតជាមិនមានប ញ្ហាអ្វីទេ។ អ្នកមិនចាំបាច់ប្រាបដល់នរណាម្នាក់ឡើយ តែអ្នកត្រូវតែមានភាពស្មោះត្រង់ចំពោះខ្លួនឯងស្តី ពីការលើកកំលាំងចិត្តរបស់អ្នក៖ ពោលគឺ “ខ្ញុំបដិបត្តិនេះដើម្បីធ្វើឪ្យស្ថានភាពនៅក្នុងជីវិតនេះប្រសើរឡើ ង។” ន៎ុះគឺជាការលើកកំលាំងចិត្តមួយដ៏ត្រឹមត្រូវ ដ៏រាបណាយើងមានភាពស្មោះត្រង់ចំពោះវា។ ម្យ៉ាងវិញ ទៀត វាគឺជាប្រការដ៏សំខាន់ ក្នុងការមានការគោរពចំពោះអ្វីដែលជាគោលដៅរយៈពេលវែងពិតប្រាកដ ជាអ្វីដែលខ្ញុំហៅថា “ព្រះធម៌សុទ្ធ” ពោលគឺមិនត្រូវគិតថាការបដិបត្តិព្រះពុទ្ធសាសនាគឺគ្រាន់តែធ្វើឪ្យស្ថា នភាពជាតិនេះប្រសើរឡើងតែប៉ុណ្ណោះទេ។ 

សំរាប់ផ្នែកទីពីរនៃការលើកកំលាំងចិត្តរបស់យើង - ពោលគឺអារម្មណ៍ដែលជំរុញយើងឪ្យឈានទៅដល់ គោលដៅរបស់យើង - កំរិតទីមួយនៃការលើកកំលាំងចិត្តនៃព្រះធម៌សុទ្ធគឺ “ខ្ញុំផ្តោតបំណងឆ្ពោះទៅរក ការចាប់កំណើតជាមនុស្សដ៏ថ្លៃថ្លានៅក្នុងអនាគតជាតិ (គោលដៅ) ពីព្រោះថាខ្ញុំមានការភ័យខ្លាចថាខ្លួន នឹងចាប់កំណើតជាសត្វរុយ ហើយមិនដឹងថាជាតិជាសត្វរុយនេះអាក្រក់កំរិតណាទេ ឬកើតជាសត្វកន្លាត ឬចាប់ជាតិជាសត្វដែលជាកំណើតអន់ជាងមនុស្ស (អារម្មណ៍)។ ខ្ញុំពិតជាចង់ចៀសវាងអនាគតជាតិប្រភេ ទេនេះណាស់ ហើយខ្ញុំជឿជាក់ថាពិតជាមានវិធីដើម្បីចៀសវាងជាតិកំណើតបែបនេះបាន។” ឃ្លាប្រយោ គនៅក្នុងព្រះធម៌ស្រាលវិញអាចនិយាយបែបនេះ “ខ្ញុំផ្តោតបំណងឪ្យរឿងរ៉ាវផ្សេងៗបន្តកើតមានយ៉ាងល្អ នៅក្នុងជីវិតតទៅទៀត ហើយឪ្យវាកាន់តែប្រសើរឡើងថែមទៀត (គោលដៅ) ពីព្រោះថាខ្ញុំខ្លាចរឿងរ៉ាវ ទាំងនោះដំណើរការមិនល្អ (អារម្មណ៍) ហើយខ្ញុំដឹងថាមានវិធីសាស្រ្តជាកុសលដែលខ្ញុំអាចធ្វើការចៀសវាង វាបាន។” នៅក្នុងករណីទាំងពីរនេះ នេះគឺមិនមែនជាប្រភេទនៃក្តីភ័យខ្លាចដែលមិនប្រែប្រួលនោះទេ ពោលគឺ “ស្ថានភាពនេះគឺគ្មានសង្ឃឹមទេ ខ្ញុំវិនាសហើយ” ផ្ទុយទៅវិញវាគឺជាអារម្មណ៍ដ៏ល្អមួយដែលពោ លឡើងថា “ខ្ញុំមិនចង់បានបែបនោះទេ ហើយខ្ញុំយល់ឃើញថា មានវិធីដើម្បីធ្វើការចៀសវាងវាបាន។” ស្រដៀងគ្នានឹងភាពភ័យខ្លាចថាមានគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ ពេលដែលខ្ញុំកំពុងបើកបរដូច្នោះដែរ - ពោលគឺ ខ្ញុំត្រូវតែមានការប្រុងប្រយ័ត្ន តែមិនមានន័យថាខ្ញុំពិការលែងបើកបរកើតដោយសារតែភាពភ័យខ្លាចនោះទេ។

កំរិតទីពីរនៃព្រះធម៌សុទ្ធគឺ “ខ្ញុំពិតជាស្អប់ ធុញធ្រាន់ និងឆ្អែតឆ្អន់នឹងក្តីទុក្ខកើតពីជាតិកំណើតនេះណាស់ (អារម្មណ៍) ហើយខ្ញុំប្រាថ្នាចង់ចាកចេញពីវាឪ្យបាន (គោលបំណងឬគោលដៅ)។” ខ្លឹមសារនៃអារម្ម ណ៍ឋិតនៅពីក្រោយនៃការលះបង់នោះគឺ “វាគឺពិតជាការធុញធ្រាន់មិនគួរឪ្យជឿដែលត្រូវកើតជាកូនង៉ាម្ត ងទៀត ដើម្បីសិក្សារៀនសូត្រអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងជាថ្មីម្តងទៀត ដើម្បីទទួលការអបរំ និងត្រូវស្វែងយល់ពីរបៀ បនៃការរស់នៅជាថ្មីម្តងទៀត។ វាគឺពិតជាហត់នឿយណាស់ដែលត្រូវដោះស្រាយនឹងភាពជរាព្យាធិម្តងហើយម្តងទៀ តមិនឈប់ ពោលគឺដូចយើងមើលរឿងកុនដែលមិនល្អមើលម្តងហើយម្តងទៀតអ៊ីចឹង ខ្ញុំចង់និយាយថា វាគឺពិតជារឿងដ៏គួរឪ្យធុញធ្រាន់ណាស់។ វាគឺគ្រប់គ្រាន់ហើយសំរាប់រូបខ្ញុំ!”

ការលើកកំលាំងចិត្តជាន់ខ្ពស់បំផុតនោះគឺការផ្តោតគោលបំណងលើពុទ្ធិចិត្ត (boddhichitta) ដើម្បីត្រា ស់ដឹង (គោលបំណងឬគោលដៅ) ហើយជំរុញដោយមេត្តាធម៌ (អារម្មណ៍)៖ “ខ្ញុំមិនអាចទទួលយក បានទេដែលថាមនុស្សគ្រប់រូបកំពុងតែជួបប្រទះក្តីទុក្ខយ៉ាងខ្លាំង។ ខ្ញុំត្រូវតែឈានទៅដល់សភាពមួយដែ លខ្ញុំអាចជួយដល់មនុស្សគ្រប់រូបដើម្បីឪ្យគេយកឈ្នះលើក្តីទុក្ខទាំងឡាយទាំងពួង។” 

ការលើកកំលាំងចិត្តក៏រាប់បញ្ចូលផងដែរនូវភារៈកិច្ចអ្វីដែលយើងនឹងធ្វើ ពេលយើងសម្រេចគោលដៅរប ស់យើង។ ពេលយើងបដិបត្តិនៅក្នុងទំនៀមឬនិកាយមហាយាន រាល់កំរិតនីមួយៗនៃការលើកកំលាំង ចិត្តគឺឋិតនៅក្នុងបរិបទនៃការប្រព្រឹត្តធ្វើកិច្ចការងារឆ្ពោះទៅរកការត្រាស់ដឹង។ សម្រេចបានការត្រាស់ដឹ ង បន្ទាប់មកទៀតត្រូវកំណត់នូវភារៈកិច្ចអ្វីដែលយើងនឹងធ្វើពេលយើងឈានដល់គោលដៅរបស់យើង។ 

នៅកំរិតព្រះធម៌ស្រាស (Dharma-Lite) យើងគួរប្រាថ្នាធ្វើឪ្យការបដិបត្តិរបស់យើងរីកចម្រើនទៅមុខ កាន់តែច្រើនកាន់តែល្អឆ្ពោះទៅរកការត្រាស់ដឹងនៅក្នុងជីវិតបច្ចុប្បន្ននេះ ដោយគ្មានភាពអវិជ្ជាក្នុងការគិ តថាវាងាយស្រួលនោះទេ បើគិតថាវាងាយស្រួល ន៎ុះយើងនឹងខកចិត្ត និងបាក់ទឹកចិត្តមិនខាន ពេលណាក្តីមរណៈខិតជិតមកដល់ ស្របពេលដែលយើងនៅមិនទាន់ត្រាស់ដឹងនៅឡើយ។ 

• ដកស្រង់ចេញពីកំរិតទាំងបីនៃព្រះធម៌សុទ្ធនៃការលើកកំលាំងចិត្តត្រូវ ទីមួយគឺ “ខ្ញុំប្រាថ្នាចង់ ទទួលបាននូវកំណើតជាមនុស្សដ៏ថ្លៃថ្លាម្តងទៀតដើម្បីបន្តដំណើរលើមាគា៌ឆ្ពោះទៅរកការត្រាស់ ដឹង ពីព្រោះថាវានឹងចាយជីវិតអស់ច្រើនជាតិណាស់ដើម្បីសម្រេចគោលដៅរបស់ខ្ញុំ។” 
• ទីពីរគឺ “ខ្ញុំប្រាថ្នាចង់សម្រេចបានការរួចរំដោះពីកម្ម និងពីអារម្មណ៍រំខានសៅហ្មង (កិលេស) ពីព្រោះថាខ្ញុំមិនអាចជួយដល់អ្នកដ៏ទៃបានទេ បើខ្ញុំខឹងនឹងពួកគេ បើសិនខ្ញុំជាប់ជំពាក់ (មានឧបាទាន)នឹងពួកគេ ឬបើខ្ញុំប្រព្រឹត្តធ្វើចំពោះពួកគេតាមតែសន្ទុះនៃចិត្តនោះ។ ខ្ញុំពិតជាមិនអាចជួយដ ល់ពួកគេបានទេ បើខ្ញុំមានភាពមោទក និងក្រអើតក្រទមនោះ។ ដូច្នេះខ្ញុំចាំបាច់ត្រូវតែសម្រេចបា ននូវការរួចរំដោះរបស់ខ្ញុំផ្ទាល់ជាមុនសិន។
• ការលើកកំលាំងចិត្តកំរិតខ្ពស់បំផុតគឺ “ខ្ញុំប្រាថ្នាចង់សម្រេចបាននូវការត្រាស់ដឹងដើម្បីឪ្យខ្ញុំមានចំ ណេះដឹងគ្រប់គ្រាន់ ជាមធ្យោបាយដ៏ប្រសើរបំផុតដើម្បីជួយដល់មនុស្សម្នាក់ៗដោយឡែកពីគ្នា ។”

ការលើកកំលាំងចិត្តគឺជាគុណតម្លៃដ៏មានសារសំខាន់ខ្លាំងណាស់។ ព្រះមហាថេរៈ ត្សុងខាប៉ា បានធ្វើការ សង្កត់ធ្ងន់ថា ការលើកកំលាំងចិត្តគឺជាគុណតម្លៃដែលយើងត្រូវការពេញមួយថ្ងៃ មិនមែនត្រូវការតែក្នុង គ្រាចាប់ផ្តើមនៃការបដិបត្តិសមាធិតែប៉ុណ្ណោះទេ។ ហើយការលើកកំលាំងចិត្តទៀតសោតមិនមែនគ្រាន់ តែជាការពោលពាក្យសំដីពីរោះតែប៉ុណ្ណោះទេ យើងគួរតែយកវាជាសាច់ការ។ ពាក្យថា “យកសាច់ការ” មានអត្ថន័យបែបណា? មានន័យថា យើងបានពោលពាក្យនេះនៅក្នុងចិត្តជាក់ច្បាស់ តាមរយៈនៃការប ដិបត្តិសមាធិ ដែលទទួលដឹងថា ការលើកកំលាំងចិត្តនេះគឺជាអារម្មណ៍ពិតប្រាកដ និងអារម្មណ៍នេះក្លាយ ជាផ្នែកដ៏មានសារៈសំខាន់មួយនៅក្នុងវិធីសាស្រ្តនៃការរស់នៅនៅក្នុងជីវិតប្រចាំថ្ងៃរបស់យើង។ 

ពេលណាយើងបានបង្កើតបរិយាកាសនៅជុំវិញខ្លួនយើងត្រឹមត្រូវហើយ និងបានកំណត់គោលបំណង និងកំណត់ការលើកកំលាំងចិត្តរួចរាល់ហើយ យើងត្រូវធ្វើឪ្យចិត្តស្ងៀមស្ងាត់ឡើង។ ជារឿយៗប្រការនេះ ត្រូវបានគេធ្វើឡើងតាមរយៈនៃការធ្វើសមាធិលើប្រភេទនៃខ្យល់ដង្ហើម ដូចជាការរាប់ខ្យល់ដង្ហើមជាដើម ។ ពោលគឺមានលំហាត់ប្រាណដែលមានការពន្យល់បកស្រាយយ៉ាងលម្អិតច្រើនប្រភេទណាស់ ដែលយើ ងអាចបដិបត្តិជាមួយនឹងខ្យល់ដង្ហើម ប៉ុន្តែដោយគ្រាន់តែដក់ដង្ហើមធម្មតាតាមរន្ធច្រមុះ ហើយចាប់ផ្តើមរា ប់ខ្យល់ដង្ហើមចេញចូលឪ្យបានដប់មួយ(១១)ដង្ហើម ចំនួនពីរបីដង - ជាធម្មតាន៎ុះគឺជាការគ្រប់គ្រាន់ហើ យ។ ការធ្វើចិត្តឪ្យត្រជាក់តាមវិធីនេះ ពោលគឺវាបង្កើតនូវបរិយាកាសស្ងប់ស្ងាត់មួយនៅចន្លោះរវាង ធុរៈអ្វីមួយដែល យើងបាននឹងកំពុងធ្វើពីមុនមកទល់នឹងខណៈពេលនេះ និងចន្លោះពីសមាធិដែលយើង នឹងបដិបត្តិក្នុងពេលបន្ទាប់។ ការបង្កើតបរិយាកាស និងពេលវេលាបែបនេះជួយយើងដើម្បីបង្កើតនូវអន្តរ កាល (ការផ្លាស់ប្តូរ) រវាងជីវិតដ៏មមាញឹក និងការបដិបត្តិសមាធិ។ 

ជារឿយៗគេណែនាំឪ្យយើងបង្កើតនូវគំនរថាមពលវិជ្ជមាននៅក្នុងគ្រាចាប់ផ្តើមនៃពេលម៉ោងបដិបត្តិ ប្រការនេះយើងត្រូវប្រើប្រាស់នូវអ្វីដែលគេស្គាល់ថាជា “ធម៌សូត្រលើអវយវៈប្រាំពីរ” ឬ “ការបដិបត្តិលើ អវយវៈប្រាំពីរ។” នៅក្នុងបរិបទនេះ ពាក្យថា “អវយវៈ” មានន័យថា “ជំហាន” ។ 

(១) ការក្រាបលូនថ្វាយបង្គំ ជាមួយនឹងសរណៈ និងពុទ្ធិចិត្ត

ជំហានទីមួយគឺការក្រាប់លូនថ្វាយបង្គំដែលមានអត្ថន័យនៃការបង្ហាញនូវការគោរពចំពោះបុគ្គលដែលបានសម្រេចការត្រាស់ដឹងទាំងឡាយ បង្ហាញការគោរពចំពោះការត្រាស់ដឹងរបស់យើងនៅពេលអនាគតដែ លយើងផ្តោតបំណងដើម្បីសម្រេចបានដោយប្រើប្រាស់ពុទ្ធិចិត្ត ហើយនិងបង្ហាញការគោរពចំពោះពុទ្ធធម្មជាតិរបស់យើងផ្ទាល់ ដែលនឹងជួយញាំងឪ្យយើងអាចឈានទៅដល់គោលដៅ។ ដូច្នេះការក្រាបលូន ត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងគោលបំណងនៃការដាក់ទិសដៅសុវត្ថិភាពនៃសរណៈ និងគោលបំណងពុទ្ធិចិត្តនៅ ក្នុងជីវិតរបស់យើង។ ទិសដៅសុវត្ថិភាពដែលយើងប្រាថ្នាធ្វើដំណើរទៅនោះគឺត្រូវបានចង្អុលបង្ហាញដោ យព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ដោយព្រះធម៌របស់ព្រះអង្គ និងដោយសហគមសង្ឃដែលជាបុគ្គលកំពុងតែធ្វើដំណើ រឆ្ពោះទៅរកការរួចរំដោះ និងឆ្ពោះទៅរកការត្រាស់ដឹងរបស់ពួកគេផ្ទាល់។ ដោយមានគោលបំណងពុទ្ធិចិ ត្ត យើងធ្វើការប្តេជ្ញាចិត្តដើម្បីត្រាស់ដឹងក្លាយជាព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធខ្លួនយើងផ្ទាល់។ 

(២) ការបូជា

ជំហានទីពីរគឺការធ្វើការបូជា ដែលស្តែងអំពីការគោរពផងដែរ។

(៣) ទទួលស្គាល់បញ្ហានិងកង្វះខាត

ជំហានបន្ទាប់គឺត្រូវទទួលស្គាល់កំហុស និងកង្វះខាតរបស់យើងដោយបើកចំហ។ ន៎ុះមិនមានន័យថា យើងមានអារម្មណ៍ថាមានទោសពៃរ៍ចំពោះកំហុសរបស់យើងទេ ពាក្យថា ទោសពៃរ៍ឬមានកំហុសនេះគឺ មិនសមរម្យទេ (guilt)។ ទោសពៃរ៍ឬអារម្មណ៍មានកំហុស (guilt) គឺជាអារម្មណ៍ប្រកាន់មាំចំពោះទង្វើអ្វីមួយដែលយើងបានធ្វើ និងចំពោះខ្លួនយើងដែលបានប្រព្រឹត្តធ្វើនូវកំហុសនោះ ចាត់ទុកទង្វើរទាំងពីរនេះ ថាជាទង្វើរអាក្រក់ ហើយប្រកាន់មាំនៅក្នុងចិត្ត មិនបំភ្លេច មិនបោះបង់ចោលឡើយ។ ពោលគឺវាដូចដែលយើង មិនបានយកសំរាមទៅចោលអ៊ីចឹងដែរ តែផ្ទុយទៅវិញទុកសំរាមនោះនៅក្នុងផ្ទះ ហើយចេះតែគិតថា៖ “សំរាមនេះ មានក្លឹនស្អុយខ្លាំងណាស់” ។ ជាជាងមានអារម្មណ៍ថាខុស ជំហានទីបីគឺមានការសោកស្តា យចំពោះកំហុសរបស់យើង៖ “ខ្ញុំសោកស្តាយចំពោះទង្វើរបស់ខ្ញុំ ហើយខ្ញុំនឹងព្យាយាមអស់ពីលទ្ធភាពរប ស់ខ្ញុំមិនឪ្យវាកើតមានឡើងជាថ្មីទេ។ ខ្ញុំនឹងព្យាយាមឪ្យអស់ពីលទ្ធភាពដើម្បីយកឈ្នះលើបញ្ហា និងកង្វះខាត របស់ខ្ញុំ។”

(៤) ចូលរួមរីករាយ (មុទិតា)

ជំហានទីបួនគឺការចូលរួមរីករាយនឹងរឿងវិជ្ជមាន និងរឿងល្អៗដែលយើង និងអ្នកដ៏ទៃទទួលបាន ឬបាន ធ្វើ ដើម្បីឪ្យយើងមានឥរិយាបថកាន់តែវិជ្ជមានចំពោះខ្លួនឯង និងចំពោះអ្នកដ៏ទៃ។ 

(៥) ស្នើសុំការបង្រៀន

ធុរៈបន្ទាប់ យើងអារាធនានិមន្តព្រះធម្មាចារ្យ និងព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធឪ្យធ្វើការបង្រៀនដល់យើង៖ “សូមទ្រង់ មេត្តាបង្រៀនដល់រូបខ្ញុំ ខ្ញុំបើកចិត្តទទួលជានិច្ច។” 

(៦) ការអង្វរកចំពោះគ្រូមិនឪ្យទៅណាឆ្ងាយ

ជំហានបន្ទាប់គឺ៖ “សូមកុំទៅណាឆ្ងាយអី សូមកុំស្លាប់អី។ ខ្ញុំពិតជាមានភាពហ្មត់ចត់ចំពោះការសិក្សារៀ នសូត្រ ហើយខ្ញុំសូមអង្វរឪ្យស្នាក់នៅជំមួយពួកយើង។”

(៧) ការប្តេជ្ញាចិត្ត

ការប្តេជ្ញាចិត្តជាគុណតម្លៃចុងក្រោយ។ នៅក្នុងន័យម្យ៉ាងទៀត ការប្តេជ្ញាចិត្តគឺតម្រងទិសដៅថាមពល នៅក្នុងវិធីជាក់លាក់មួយ។ ពោលគឺយើងគិតថា៖ “ថាមពលវិជ្ជមាន និងការយល់ដឹងចំពោះអ្វីមួយក្តីដែ លបានបង្កើតឡើងហើយ សូមឪ្យវាជួយជ្រំជ្រែងរួមចំណែកឆ្ពោះទៅរកការសម្រេចគោលបំណងរបស់ខ្ញុំ ។” រឿងប្រៀបធៀបដែលខ្ញុំចូលចិត្តយកមកប្រើគឺ ការសេវ (save) ទុកឯកសាររបស់យើងនៅក្នុងកុំព្យូទ័ រ ពោលគឺបើយើងមិនសេវ(save)វាទុកនៅក្នុងហ្វុលឌើ(folder)ពិសេសមួយទេ ពោលគឺនៅក្នុង ហ្វុលឌើ “រួចរំដោះ” ឬក៏នៅក្នុងហ្វុលឌើ “ត្រាស់ដឹង” ទេនោះ ន៎ុះឯកសារកិច្ចការរបស់យើងនឹងរត់ចូល ទៅក្នុងហ្វុលឌើមួយដែលគេហៅថា “ធ្វើឪ្យចម្រើនតែសង្សារវដ្ត” ។ ការរក្សាឯកសារកិច្ចការងាររបស់យើ ងនៅក្នុងហ្វុលឌើ “ធ្វើឪ្យចម្រើនតែសង្សារវដ្ត” មិនទាស់ខុសអ្វីទេ ក៏ប៉ុន្តែបើន៎ុះមិនមែនជាគោលដៅរបស់ យើងទេ ហើយបើយើងប្រាថ្នាចង់ឪ្យកិច្ចការងាររបស់យើងចម្រើនទៅរកការសម្រេចបាននូវការរួចរំដោះ ឬសម្រេចបាននូវការត្រាស់ដឹង ន៎ុះយើងចាំបាច់ត្រូវតែសេវ ឬរក្សាវាទុកនៅក្នុងហ្វុលឌើ “រួចរំដោះ” ឬក៏ នៅក្នុងហ្វុលឌើនៃការ “ត្រាស់ដឹង” វិញ ។ ន៎ុះហើយគឺជាការប្តេជ្ញាចិត្ត ហើយយើងពិតជានិយាយមានន័ យខ្លឹមសារពិតប្រាកដ មិនមែនគ្រាន់តែនិយាយឪ្យតែឮសំលេងទេ។ យើងឧទ្ទិសថាមពលវិជ្ជមាន(កុសលផងបុណ្យ)ប្រកបដោយអារម្មណ៍មួយចំនួននៅពីក្រោយនៃការឧទ្ទិសនេះ ពោលគឺក្តីមេត្តា(មេត្តាធម៌) ជាដើម។ 

សមាធិពិតប្រាកដចាប់ផ្តើមកើតឡើងបន្ទាប់ពីការសូត្រឧទ្ទិសប្រាំពីរជំហានរួចមក ហើយនៅចុងបញ្ចប់ នៃការបដិបត្តិសមាធិ យើងធ្វើការឧទ្ទិសជាថ្មីម្តងទៀត។ 

សមាធិគឺជាវិធីសាស្រ្តមួយដ៏ទំនើបបំផុត ហើយបទបង្ហាញអំពីរបៀបបដិបត្តិគឺមានលក្ខណៈជាក់ស្តែង ច្បាស់លាស់។ នេះគឺជាការណែនាំទូទៅដែលត្រូវបានបកស្រាយបង្ហាញនៅទីនេះ សមាធិជាក់លាក់នីមួ យៗ មានការណែនាំជាក់លាក់របស់គេផ្ទាល់។ ប៉ុន្តែនៅគ្រប់ករណីទាំងអស់ វាគឺជាប្រការដ៏សំខាន់ដែល យើងត្រូវដឹងថាយើងកំពុងតែធ្វើអ្វី ឬកំពុងតែបដិបត្តិអ្វីឪ្យប្រាកដ តើយើងបដិបត្តិ ឬធ្វើវាដោយរបៀបណា ហើយតើហេតុអ្វីបានជាយើងធ្វើ ឬបដិបត្តិវា?

មានទំនៀមសមាធិនៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាមួយចំនួនខ្លះ ពោលគឺដូចជាព្រះពុទ្ធសាសនាហ្សិននៃប្រទេ សជប៉ុនជាដើម ដែលបានណែនាំថា “ចូរអ្នកអង្គុយ សមាធិ ហើយអ្នកនឹងយល់ពេលអ្នកបដិបត្តិតាមវិធី នេះយូរទៅ” ។ បើទោះបីជាវិធីសាស្រ្តនេះមានប្រសិទ្ធិភាពចំពោះមនុស្សខ្លះក្តី តែវាអាចមានភាពលំបាក សំរាប់មនុស្សខ្លះទៀត ដូចនេះអ្វីដែលបានបង្ហាតបង្ហាញនៅទីនេះគឺជាទំនៀមឥណ្ឌា-ទីបេ៕